Các yếu tố gây thương vong lớn trong trận động đất ở Tây Tạng

[goodidea]

Trận động đất mạnh với tâm chấn nông, ở khu vực nhiều cộng đồng bị chia cắt bởi địa hình hiểm trở và nhà cửa tạm bợ đã dẫn đến số thương vong cao.

Tính đến chiều 7/1, giới chức Trung Quốc ghi nhận ít nhất 95 người thiệt mạng, 130 người bị thương, cùng hơn 1.000 ngôi nhà đổ sập hoặc hư hại vì trận động đất ở vùng Tingri thuộc Tây Tạng.

Trung tâm Mạng lưới Động đất Trung Quốc (CENC) cho biết vùng này thường xuyên xảy ra động đất, song trận động đất hôm nay được đánh giá là mạnh nhất trong 5 năm qua. Các khu vực lân cận gồm Nepal, Bhutan và phía bắc Ấn Độ có thể cảm nhận rõ những rung lắc mạnh từ trận động đất.

CENC ghi nhận cường độ trận động đất ở mức 6,8 độ, trong khi Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ (USGS) đo được địa chấn ở mức 7,1 độ. Tâm chấn nằm tại huyện Tingri, cách đỉnh núi Everest khoảng 80 km về phía bắc, với độ sâu khá nông khoảng 10 km, theo India Today.

USGS xác định những trận động đất có tâm chấn ở độ sâu dưới 70 km là "tâm chấn nông". Những trận động đất nông thường gây ra thiệt hại nghiêm trọng hơn trường hợp tâm chấn sâu. Susan Hough, nhà địa chất học tại USGS, từng phân tích rằng động đất có tâm chấn gần mặt đất không khác gì "kích nổ một quả bom ngay dưới lòng thành phố".

Theo chuyên gia về động đất Phil R. Cummins thuộc Đại học Quốc gia Australia, những trận động đất lớn hơn ở độ sâu hơn 50 km vẫn có thể gây thiệt hại trên diện rộng, nhưng cường độ rung lắc sẽ giảm đi vì sóng địa chấn phải di chuyển ít nhất 50 km trước khi đến bề mặt.

Những trận động đất như vậy hiếm khi gây ra thương vong lớn. Điển hình là trận động đất mạnh 6,5 độ ở Tasikmalaya, Tây Java năm 2017 xảy ra ở độ sâu 90 km chỉ khiến 4 người thiệt mạng.

Vào ngày 21/11/2022, trận động đất mạnh 5,6 độ và có độ sâu tâm chấn 10 km gần thành phố Cianjur, tỉnh Tây Java, Indonesia đã khiến ít nhất 268 người thiệt mạng và làm hư hại 22.000 ngôi nhà. Trận động đất giải phóng năng lượng địa chất chỉ bằng 1/21 so với trận động đất ở Tasikmalaya, nhưng mức độ thiệt hại lại nghiêm trọng hơn rất nhiều.


Căn nhà sập gần như toàn bộ ở ngoại ô Shigatse, Tây Tạng, sau trận động đất mạnh hơn 6,8 độ vào ngày 7/1. Ảnh: Xinhua

Trận động đất tại Tingri xuất phát từ đường đứt gãy địa chất trong khu vực, được gọi là địa mảng Lhasa, chịu lực nén theo hướng bắc - nam và căng kéo theo hướng tây - đông.

Lhasa là một vùng địa chất quan trọng ở phía nam Tây Tạng, bao bọc bởi đường nối địa chất Bangong-Nujiang ở phía bắc và đường nối Indus-Yarlung Zangbo ở phía nam, liên tục chịu tác động từ va chạm kiến tạo giữa mảng Ấn Độ và Á-Âu. Những quá trình này góp phần hình thành dãy Himalaya và ảnh hưởng đến các hệ thống đứt gãy cũng như hoạt động địa chấn trong khu vực.

Kể từ năm 1950, đã có 21 trận động đất có cường độ từ 6 độ trở lên xảy ra tại địa mảng Lhasa, trong đó mạnh nhất là trận động đất 6,9 độ ở Mainling vào năm 2017, theo CCTV.

Người dân tại Tingri cho biết trận động đất gây ra nhiều thiệt hại nghiêm trọng một phần do thiết kế nhà cửa ở đây khá tạm bợ. Sangji Dangzhi, 34 tuổi, chủ một siêu thị tại huyện Tingri đã chịu thiệt hại đáng kể, mô tả tình hình "rất nghiêm trọng" với nhiều xe cứu thương chở người bị thương đến bệnh viện suốt cả ngày.

"Ở đây, nhà cửa được xây bằng đất nên khi động đất xảy ra rất nhiều ngôi nhà đã sập", Dangzhi, vừa trở về từ thành phố Shigatse sau khi trận động đất xảy ra, kể.

Gần một tiếng sau trận động đất chính, khi nhiều người rời khỏi nơi trú ẩn, khu vực tiếp tục xảy ra nhiều dư chấn mạnh, trong đó có một dư chấn khoảng 4,4 độ, theo bản tin tường thuật từ Xinhua.

Hãng tin AP dẫn nguồn tin chính phủ Trung Quốc cho biết trong vài tiếng sau trận động đất chính, khu vực ghi nhận gần 50 trận dư chấn.

Truyền thông nhà nước Trung Quốc cho biết khu vực gần tâm chấn có dân cư thưa thớt, nhưng lại có nhiều ngôi làng nhỏ nằm rải rác trong các thung lũng bị chia cách bởi địa hình hiểm trở và thường khó tiếp cận.

Khoảng 6.900 người ước tính đang sinh sống tại 27 ngôi làng trong bán kính 20 km tính từ tâm chấn. Thành phố lớn gần nhất với tâm chấn là Shigatse, cách gần 180 km với khoảng 800.000 cư dân.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã yêu cầu giới chức nước này nỗ lực hết sức trong công tác tìm kiếm và giải cứu những người sống sót, giảm thiểu thương vong, sắp xếp chỗ ở phù hợp cho những người dân bị ảnh hưởng và đảm bảo an toàn, giữ ấm cho những gia đình mất nhà cửa.

Hơn 1.500 lính cứu hỏa và nhân viên cứu nạn địa phương đã được điều động đến các khu vực bị ảnh hưởng. Khoảng 22.000 hàng viện trợ, bao gồm lều bông, áo khoác bông, chăn và giường gấp cũng đã được chuyển đến vùng động đất. Không quân Trung Quốc cũng triển khai chiến dịch hỗ trợ cứu nạn và điều động máy bay không người lái đến khu vực bị ảnh hưởng.

Jiang Haikun, nhà nghiên cứu tại CENC, trả lời đài CCTV cảnh báo khu vực có thể ghi nhận thêm một trận động đất khoảng 5 độ và "khó có khả năng xảy ra một trận động đất mạnh hơn".

VietBF@sưu tập