Ngày 31/7/2025, Tổng thống Mỹ Donald Trump kư sắc lệnh hành pháp tăng mức thuế nhập khẩu với hàng hóa Canada từ 25% lên 35%, có hiệu lực từ ngày 1/8. Động thái này đánh dấu bước leo thang mới trong cuộc chiến thương mại giữa hai nước vốn được coi là đồng minh truyền thống. Trong sắc lệnh cùng ngày, ông Trump cũng áp mức thuế mới từ 10%–41% lên hàng hóa từ hàng chục quốc gia khác.
Theo Nhà Trắng, quyết định này nhằm "đáp trả sự tŕ trệ và các hành động trả đũa liên tục của Canada."
Tuy nhiên, hiệu ứng thực sự của động thái này không chỉ dừng lại ở bàn đàm phán thương mại – mà c̣n bùng phát trên các quầy hàng, kệ siêu thị và cả trong tâm thức chính trị của người dân Canada.
Canada phản ứng: Làn sóng “Buy Canadian” và tẩy chay hàng Mỹ lan rộng
Người dân Canada đang phản ứng bằng cách quay lưng với hàng hóa và dịch vụ từ Mỹ. Theo khảo sát của công ty tư vấn bán lẻ dunnhumby, 71% người tiêu dùng Canada cho biết họ có kế hoạch giảm mua hàng Mỹ trong năm 2025.
Tại chuỗi siêu thị Vince’s Market, chủ sở hữu Giancarlo Trimarchi ghi nhận sự phẫn nộ của khách hàng: “Người tiêu dùng yêu cầu càng nhiều sản phẩm Canada càng tốt, và tỏ ra tức giận khi thấy hàng Mỹ.”
Các biểu hiện cụ thể của làn sóng tẩy chay gồm:
Gỡ bỏ hàng Mỹ khỏi các cửa hàng, đặc biệt là rượu và thực phẩm.
Hủy đăng kư các nền tảng trực tuyến Mỹ như Netflix.
Hủy du lịch sang Mỹ, dù chỉ cách biên giới vài chục phút.
Di dời đầu tư, tài sản khỏi Hoa Kỳ.
T́m nguồn cung thay thế từ Mexico, châu Âu hoặc nội địa.
Rita Bailey, một cư dân 75 tuổi ở Ontario, phát biểu: “Tôi sẽ không bao giờ mua hàng Mỹ trở lại. Tôi không lùi bước – và tôi mong lănh đạo của chúng ta cũng vậy.”
Thiệt hại với nền kinh tế Mỹ bắt đầu lộ rơ
Canada là thị trường xuất khẩu thực phẩm lớn thứ hai của Mỹ (trị giá 28,4 tỷ USD năm 2024). Sự sụt giảm nhu cầu từ phía Canada đang trực tiếp đe dọa nông nghiệp và công nghiệp chế biến thực phẩm của Mỹ.
Lĩnh vực du lịch cũng bị ảnh hưởng nặng nề: theo Hội đồng Du lịch & Lữ hành Thế giới, Hoa Kỳ có thể mất 12,5 tỷ USD trong năm nay do du khách Canada và quốc tế hủy bỏ kế hoạch đến Mỹ.
Hiệu ứng c̣n lan sang châu Âu: khảo sát của Ngân hàng Trung ương châu Âu cho thấy 44% người tiêu dùng châu Âu đang tránh mua hàng Mỹ. Tesla là một trong những hăng chịu thiệt hại nặng, khi doanh số tại châu Âu giảm gần 28%.
Từ giận dữ đến kỳ vọng: Ư tưởng “Canada gia nhập Liên minh châu Âu”
Trong bối cảnh Canada mất dần ḷng tin vào đồng minh Mỹ, một ư tưởng từng bị xem là "viển vông" bỗng được chú ư: Canada gia nhập Liên minh châu Âu (EU).
Nghị sĩ Đức Joachim Streit, thành viên Nghị viện châu Âu, đang vận động công khai để EU mở cửa cho Canada. Ông lập luận rằng:
Canada có GDP đứng thứ 4 nếu là thành viên EU.
58% người lao động có tŕnh độ đại học.
Canada là đồng minh NATO, có nguồn năng lượng lớn, và chia sẻ giá trị dân chủ – đa phương giống châu Âu.
Canada có quan hệ địa lư (qua đảo Hans với Greenland – thuộc Đan Mạch) và chính trị (qua Khối Thịnh vượng chung với Vua Charles – một người châu Âu).
“Người Canada đang trải qua sự phản bội giống như người châu Âu từng đối mặt dưới chính quyền Trump. Giờ là lúc tái định h́nh liên minh dân chủ xuyên Đại Tây Dương,” ông Streit nói.
Thủ tướng Canada Mark Carney cũng thẳng thừng bác bỏ ư tưởng bị “sáp nhập làm bang thứ 51 của Mỹ” và đang tích cực xây dựng liên minh toàn cầu để bảo vệ chủ quyền và đa phương.
Hiện thực chiến lược: Canada không gia nhập EU – nhưng có thể đi xa hơn trong hợp tác
Dù hấp dẫn về mặt biểu tượng, Canada không thể gia nhập EU v́ điều kiện pháp lư địa lư trong Hiệp ước EU (Điều 49). Nhưng điều đó không ngăn cản được mối quan hệ hợp tác sâu sắc đă và đang diễn ra.
Các khuôn khổ hiện tại:
Hiệp định CETA (2017): giảm mạnh thuế, tăng tiếp cận thị trường, mở rộng đầu tư và hợp tác điều chỉnh quy chuẩn.
Hiệp định Đối tác Chiến lược Canada–EU (SPA) (2016): mở rộng hợp tác về an ninh, khí hậu, nhân quyền, năng lượng sạch, và chuyển đổi số.
Tham gia Horizon Europe – chương tŕnh tài trợ khoa học lớn nhất thế giới của EU.
Tham gia PESCO và các sứ mệnh quân sự – dân sự của EU: 13 chiến dịch từ 2003 đến nay, bao gồm chỉ huy lực lượng NATO tại Latvia.
Đối thoại quốc pḥng – an ninh tháng 3/2024, và hội nghị thượng đỉnh EU–Canada tháng 2/2025, tái khẳng định cam kết hợp tác chiến lược sâu rộng.
Canada – một “thành viên không chính thức” của dự án châu Âu?
Canada không – và có thể sẽ không – trở thành thành viên chính thức của EU. Nhưng điều quan trọng không phải là h́nh thức pháp lư, mà là mức độ tin cậy, phối hợp và hiện diện trong các tiến tŕnh quốc tế do châu Âu dẫn dắt.
Khi phương Tây đối mặt với khủng hoảng niềm tin và những thách thức toàn cầu như chủ nghĩa độc tài, biến đổi khí hậu, và công nghệ lũng đoạn, việc củng cố liên minh dân chủ – cả về giá trị lẫn hành động – trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.
Trong bối cảnh đó, Canada không đứng ngoài “bàn châu Âu” – mà đang ngồi ở đó, cùng tiếng nói, cùng cam kết, và cùng hành động.
Người dân Canada phản ứng dữ dội: “Tôi sẽ không lùi bước”
Phản ứng trước động thái áp thuế của chính quyền Trump, một làn sóng tẩy chay hàng hóa Mỹ đang lan rộng tại Canada. Từ các siêu thị, cửa hàng rượu, đến thói quen tiêu dùng hằng ngày – nhiều người dân Canada đang chủ động nói "không" với hàng hóa, dịch vụ và du lịch Mỹ.
Ông Larry Sharpe, sống cách biên giới Mỹ chỉ 20 phút lái xe, cho biết ông và vợ ḿnh đă bắt đầu tẩy chay hàng hóa Mỹ ngay từ khi ông Trump nhậm chức. “Chúng tôi không c̣n qua biên giới nữa, mặc dù trước kia vẫn thường xuyên sang Mỹ để mua sắm và ăn tối.”
Một cư dân khác, Gino Paolone ở Ontario, từng qua Mỹ hai lần mỗi tháng để đánh golf, mua xăng và mua sắm. Giờ đây, ông tuyên bố: “Tôi từ chối chi tiền cho nền kinh tế Mỹ trong khi họ đang cố phá hoại nền kinh tế của chúng tôi.”
Tẩy chay lan rộng: Từ nông sản, giải trí đến đầu tư
Phong trào tẩy chay không chỉ dừng ở mua sắm. Nhiều người dân Canada đă hủy đăng kư các dịch vụ phát trực tuyến của Mỹ, chuyển khoản đầu tư về nước và thay đổi thói quen sinh hoạt. Một số “snowbird” – người Canada cao tuổi thường về Mỹ tránh đông – cho biết họ đang t́m lựa chọn thay thế ở trong nước.
Bà Karen Mount chia sẻ rằng bà ưu tiên mua rau củ tại chợ nông sản địa phương, và khi không t́m được hàng Canada th́ sẽ chọn sản phẩm từ Mexico hoặc các nước khác không phải Mỹ. “Tôi chỉ duy nhất phải ‘chịu thua’ với tất chân Smartwool v́ chúng quá tốt”, bà cười nói.
Nhiều người Canada thậm chí coi đây là một chuyển biến lâu dài. Garry Semple nói: “Tôi ngày càng giận dữ hơn khi chuyện này tiếp diễn. Tôi không thể tưởng tượng ḿnh sẽ quay lại mua hàng Mỹ nữa.”
Theo khảo sát của công ty tư vấn bán lẻ dunnhumby, 71% người Canada cho biết họ sẽ mua ít hàng Mỹ hơn trong năm nay. Tại chuỗi siêu thị Vince’s Market, ông Giancarlo Trimarchi – chủ sở hữu – xác nhận khách hàng ngày càng tức giận khi nh́n thấy hàng Mỹ: “Họ yêu cầu càng nhiều sản phẩm sản xuất tại Canada càng tốt, và phản ứng tiêu cực khi thấy hàng Mỹ trên kệ.”
Tại các cửa hàng rượu, các sản phẩm whisky Mỹ bị gỡ bỏ, thay vào đó là biển hiệu “Mua hàng Canada”. Người dân như bà Rita Bailey, 75 tuổi, thẳng thắn nói: “Tôi không thể tưởng tượng sẽ mua lại hàng Mỹ. Tôi sẽ không lùi bước – và tôi hy vọng chính phủ cũng không.”
Từ chối sang Mỹ dù sống gần biên giới, như trường hợp của ông Larry Sharpe và ông Gino Paolone ở Ontario.
Chuyên gia kinh tế Gary Hufbauer từ Viện Peterson nhận định: “Các mức thuế mới của Mỹ có thể kéo dài suốt nhiệm kỳ của Tổng thống Trump, và điều đó sẽ duy tŕ tâm lư tiêu cực đối với hàng hóa và dịch vụ Mỹ từ các quốc gia khác.”
Hiệu ứng domino: Người tiêu dùng châu Âu cũng quay lưng với Mỹ
Làn sóng tẩy chay hàng Mỹ không chỉ dừng lại ở Canada. Tại châu Âu, sự bất măn với chính sách đối ngoại của Mỹ dưới thời Trump cũng đang khiến người tiêu dùng quay lưng với các thương hiệu Mỹ. Một cuộc khảo sát của Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) cho thấy 44% người châu Âu cho biết họ tránh mua hàng Mỹ, khiến nhiều doanh nghiệp Mỹ – đặc biệt là Tesla – chịu thiệt hại. Doanh số Tesla tại châu Âu đă giảm gần 28%, một phần do làn sóng tẩy chay.
Tẩy chay có thể trở thành thói quen lâu dài
Dữ liệu khảo sát cho thấy xu hướng này không chỉ là phản ứng nhất thời. Người tiêu dùng ở Canada và châu Âu ngày càng ư thức hơn về nguồn gốc sản phẩm và chính trị hóa hành vi tiêu dùng. Ngay cả khi căng thẳng thương mại lắng xuống, tâm lư bài hàng Mỹ có thể sẽ c̣n kéo dài, tạo ra một “kỷ nguyên hậu tiêu dùng Mỹ” ở các thị trường truyền thống.
Một liên minh xuyên Đại Tây Dương mới?
Mặc dù nhiều quan chức EU c̣n thận trọng, các nhà phân tích nhận định đây có thể là “cửa sổ cơ hội ngắn ngủi trong lịch sử” để h́nh thành một liên minh chính trị – thương mại mới giữa Canada và EU, hoặc một cơ chế giống với quan hệ mà EU đang duy tŕ với Na Uy và Thụy Sĩ.
“Trump có thể đang vô t́nh thúc đẩy sự tái cấu trúc địa chính trị – nơi Canada nghiêng hẳn về châu Âu để thoát khỏi cái bóng của Mỹ,” một nhà ngoại giao Brussels nhận định.
Chính sách thương mại cứng rắn của Tổng thống Trump đang không chỉ đẩy Canada xa khỏi Mỹ mà c̣n làm trỗi dậy những ư tưởng từng bị coi là “viển vông”. Khi niềm tin bị xói ṃn và người tiêu dùng nói lên tiếng nói của ḿnh qua hành vi mua sắm, bản đồ chính trị - kinh tế toàn cầu có thể sẽ thay đổi nhanh hơn bao giờ hết.
Canada như một “thành viên không chính thức” của Liên minh châu Âu: Phân tích chiến lược trong bối cảnh tái cấu trúc trật tự dân chủ toàn cầu
1.
Sự trở lại của Donald Trump trên chính trường Mỹ năm 2025 với các chính sách bảo hộ thương mại, đơn phương trong đối ngoại và gây rạn nứt với đồng minh đă tạo ra một phản ứng sâu sắc từ Canada – quốc gia vốn gắn bó chặt chẽ với Mỹ về kinh tế, an ninh và địa lư. Việc ông Trump kư sắc lệnh tăng thuế nhập khẩu hàng hóa Canada từ 25% lên 35% vào ngày 1/8/2025 là giọt nước tràn ly, đẩy người dân Canada vào một làn sóng tẩy chay hàng hóa và dịch vụ Mỹ. Đồng thời, nó mở ra một cuộc thảo luận chiến lược: nếu không thể dựa vào Mỹ như một đồng minh bền vững, liệu Canada có nên hướng về châu Âu?
Câu hỏi “Canada có thể gia nhập EU không?” đă từng là giả định lư thuyết – nhưng giờ đây trở thành chất liệu cho thảo luận nghiêm túc về hướng đi lâu dài của Canada trong cấu trúc quyền lực đa cực đang định h́nh.
2. Cơ sở pháp lư và giới hạn thể chế
2.1. Điều 49 – Rào cản pháp lư về địa lư
Hiệp ước về Liên minh châu Âu (Treaty on European Union – TEU), Điều 49, quy định rằng chỉ các quốc gia “châu Âu” mới có thể nộp đơn xin gia nhập EU. Mặc dù khái niệm “châu Âu” có thể gây tranh luận ở phía Đông (ví dụ như Thổ Nhĩ Kỳ), trường hợp Canada – tách biệt bởi Đại Tây Dương – rơ ràng không thỏa măn điều kiện địa lư này.
2.2. Canada và truyền thống liên kết xuyên Đại Tây Dương
Trong lịch sử, Canada chưa từng chính thức đề xuất gia nhập EU. Quan hệ đối ngoại của Ottawa chủ yếu được định h́nh thông qua:
NATO
Khối Thịnh vượng chung
La Francophonie
Các khối Bắc Mỹ: NAFTA, CUSMA (USMCA)
Do đó, ư tưởng gia nhập EU chưa bao giờ là chủ đề chính sách quốc gia nghiêm túc – cho đến khi mối quan hệ Canada – Mỹ trở nên mong manh hơn bao giờ hết.
Quan hệ hiện hữu: Mật độ hợp tác thể chế giữa Canada và EU
Hiệp định CETA: Trục thương mại quan trọng
Hiệp định Thương mại Tự do Toàn diện CETA (2017) đă đưa quan hệ Canada – EU lên một tầm cao mới. Với giá trị thương mại song phương đạt 161,9 tỷ CAD vào năm 2024, CETA là một trong những hiệp định thương mại sâu sắc nhất giữa EU với một quốc gia không thuộc châu Âu.
Tuy nhiên, do chưa được tất cả các quốc hội vùng của EU phê chuẩn (đặc biệt tại Bỉ), CETA vẫn đang trong giai đoạn áp dụng tạm thời – cho thấy những giới hạn về cấu trúc liên bang đa tầng giữa hai bên.
Quan hệ an ninh – chính trị: Từ PESCO đến CFSP
Ngoài thương mại, Canada ngày càng đóng vai tṛ như một tác nhân chiến lược bán-thành viên trong chính sách đối ngoại và an ninh của EU:
Tham gia PESCO về di chuyển quân sự.
Góp mặt trong 13 sứ mệnh quân sự và dân sự của EU từ năm 2003.
Chỉ huy lực lượng NATO tại Latvia, trên lănh thổ EU.
Mở đại sứ quán tại Lithuania và Estonia (2023).
Quan hệ nghiên cứu – chiến lược toàn cầu
Canada là thành viên chính thức của chương tŕnh Horizon Europe, với vai tṛ tích cực trong các cụm nghiên cứu về y tế, khí hậu, công nghệ và sinh học.
Ngoài ra, Canada và EU đang phối hợp chặt chẽ trong:
Tái thiết Ukraine
Điều phối chiến lược tại Ấn Độ Dương – Thái B́nh Dương
Đồng bộ hóa các lệnh trừng phạt (sanctions alignment)
Đối thoại quốc pḥng và an ninh định kỳ
Canada như một “thành viên không chính thức” của EU
Từ các phân tích trên, có thể h́nh thành lập luận rằng Canada đang hành xử như một quốc gia thành viên không chính thức của EU – trên ba b́nh diện:
Tiêu chí Canada so với các nước thành viên EU
Thị trường và thương mại CETA vượt trội so với nhiều ứng viên EU
An ninh và quốc pḥng Góp quân tại EU, tham gia PESCO
Chính sách đối ngoại Đồng bộ hóa trong Ukraine, Iran, khí hậu
Mặc dù không có tư cách pháp lư, Canada đóng vai tṛ thiết thực trong củng cố trật tự dân chủ châu Âu. Sự khác biệt giữa Canada và các nước như Thụy Sĩ, Na Uy, hay thậm chí Ukraine là mức độ ổn định, năng lực đồng hành chính sách, và tính tin cậy lâu dài.
Đánh giá chiến lược: Cần một liên minh dân chủ hậu-Trump
Trong bối cảnh thế giới ngày càng phân cực, liên minh dân chủ phương Tây cần tái cấu trúc không chỉ về quân sự mà cả về chính trị – văn hóa – công nghệ.
Tổng thống Trump với chủ nghĩa biệt lập đă làm lung lay niềm tin truyền thống giữa Mỹ và các đồng minh. Trong khi đó, châu Âu đang t́m kiếm các đối tác đáng tin cậy và chia sẻ giá trị – Canada nổi lên như một ứng viên chiến lược tự nhiên.
Việc Canada không gia nhập EU không phải là điểm yếu – mà có thể là lợi thế, nếu nước này giữ được sự độc lập chiến lược, đồng thời tích cực hợp tác đa tầng với châu Âu trong các thể chế sẵn có.
Canada sẽ không – và có thể không bao giờ – trở thành thành viên chính thức của Liên minh châu Âu. Tuy nhiên, điều quan trọng không nằm ở danh nghĩa, mà nằm ở tính thực chất của hợp tác.
Các thể chế như CETA, SPA, Horizon Europe, và các sứ mệnh NATO – EU cho thấy rằng Canada không đứng ngoài bàn cờ châu Âu, mà thực chất đang ngồi ở đó, với tiếng nói có trọng lượng và hành động cụ thể.
Trong bối cảnh dân chủ toàn cầu bị đe dọa từ bên trong lẫn bên ngoài, vai tṛ của Canada như một “liên kết chiến lược không thuộc EU” là cần thiết để duy tŕ sự ổn định, bền vững và giá trị chung của phương Tây.
Tài liệu tham khảo
Treaty on European Union, Article 49
CETA Agreement (EU–Canada, 2017)
EU External Action Service (CFSP Missions)
Horizon Europe Programme, EU Commission
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
