Nhiệt độ tăng cao tại châu Âu và hồi chuông cảnh tỉnh khí hậu toàn cầu

[sunshine1104]

Giữa tháng 7/2025, châu Âu như chìm trong 'biển lửa' khi sóng nhiệt kéo dài, nhiệt độ vượt 46°C và hàng trăm đám cháy rừng bùng phát từ Tây Ban Nha, Pháp, Hy Lạp, Thổ Nhĩ Kỳ đến Italy.
Khói bụi bao trùm Madrid, Marseille; nhiều khu nghỉ dưỡng phải đóng cửa, hàng nghìn du khách sơ tán. Riêng từ 16/5-13/7, Tây Ban Nha ghi nhận ít nhất 1.180 ca tử vong do nắng nóng, gấp gần 10 lần cùng kỳ năm 2024; từ 23/6-2/7, hơn 2.300 ca tử vong được báo cáo tại 12 thành phố châu Âu, cho thấy sức tàn phá ngày càng rõ rệt của biến đổi khí hậu. Những số liệu này không còn là cảnh báo mà là minh chứng rõ ràng cho sức tàn phá của biến đổi khí hậu - một thực tế ngày càng hiện hữu.


Khói lửa bốc ngùn ngụt từ đám cháy rừng ở Sherridon, Manitoba, Canada. Ảnh: Tân Hoa Xã

Sóng nhiệt năm 2025 không chỉ xuất hiện sớm hơn 3-4 tuần so với bình thường mà còn kéo dài và gay gắt hơn. Tại Bồ Đào Nha, nhiệt độ ngày 29/6 chạm mốc 46,6°C - mức cao nhất kể từ khi bắt đầu đo đạc. Tây Ban Nha trải qua nhiều ngày nóng trên 42°C, khiến lúa mì, nho và ôliu bị thiệt hại nặng. Pháp ghi nhận gần 1.000ha rừng ở vùng Provence bị thiêu rụi, còn ở Hy Lạp, đám cháy gần thủ đô Athens khiến hàng nghìn người phải sơ tán. Đáng chú ý, Hy Lạp đã phải kêu gọi sự hỗ trợ quốc tế với hàng chục máy bay chữa cháy từ Italy, Croatia và Pháp bay tới khu vực bị ảnh hưởng. Sự cộng hưởng giữa nhiệt độ cao, khô hạn và gió mạnh đã biến nhiều cánh rừng trở thành “mồi lửa”, gây ra hàng loạt đám cháy không thể kiểm soát.

Tại Đức, vụ cháy lớn nhất trong 30 năm tại bang Thuringia buộc giới chức phải triển khai trực thăng và quân đội hỗ trợ dập lửa. Thổ Nhĩ Kỳ không chỉ đối diện với nhiệt độ cao tới 45°C tại Izmir và Antalya, mà còn ghi nhận nhiều vụ cháy rừng đe dọa các khu du lịch ven biển, khiến du khách phải hủy hàng loạt chuyến đi trong mùa cao điểm. Italy cũng không thoát khỏi “biển lửa”, với nhiều đám cháy lớn ở Sicily và Sardinia. Syria, vốn đã chịu nhiều tổn thương vì chiến tranh, tiếp tục bị cháy rừng tàn phá vùng Latakia, đẩy hàng nghìn người vào cảnh mất nhà cửa. Các chuyên gia khí hậu cảnh báo rằng châu Âu đang nóng lên với tốc độ gấp đôi mức trung bình toàn cầu. Hiện tượng El Nino kéo dài từ năm 2024 kết hợp với phát thải khí nhà kính và sự suy giảm diện tích rừng tự nhiên đã làm mùa hè trở nên cực đoan hơn. Đô thị hóa dày đặc tạo hiệu ứng đảo nhiệt, còn thiếu hụt rừng phòng hộ khiến lửa dễ dàng lan nhanh.

Chuyên gia Claudia Klein (Viện Môi trường Potsdam, Đức) nhận định: “Chúng ta đang đối diện với một chuỗi phản hồi nguy hiểm - nhiệt độ tăng dẫn đến cháy rừng, cháy rừng lại làm giảm khả năng hấp thụ CO2 và tiếp tục làm Trái đất nóng lên”.

Thiệt hại từ sóng nhiệt và cháy rừng là khôn lường. Hàng tỷ USD bị mất do hủy chuyến du lịch, giảm năng suất nông nghiệp và chi phí khẩn cấp. Nhiều quốc gia phải tăng ngân sách cho lực lượng cứu hỏa, y tế và bảo hiểm. Các thành phố như Madrid hay Rome chịu áp lực lớn lên hệ thống giao thông và điện lưới do nhu cầu điều hòa tăng đột biến.

Liên minh châu Âu (EU) ước tính, riêng mùa hè 2025, thiệt hại kinh tế có thể lên tới 15-20 tỷ USD. Tại Pháp, thiệt hại nông nghiệp do nắng nóng kéo dài đã khiến giá rau củ và lương thực tăng hơn 12% so với đầu năm. Ngoài ra, sóng nhiệt còn khiến tình trạng hạn hán nghiêm trọng hơn, làm khan hiếm nước ngọt tại nhiều khu vực. Italy đã phải triển khai biện pháp hạn chế nước sinh hoạt tại một số thành phố lớn như Milan và Turin. Các doanh nghiệp điện lực tại Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha cảnh báo nguy cơ thiếu điện nếu nhu cầu điều hòa tiếp tục tăng. Hệ thống y tế cũng rơi vào khủng hoảng khi số ca cấp cứu do sốc nhiệt, đột quỵ và bệnh tim tăng đột biến.

Không chỉ châu Âu, các khu vực khác trên thế giới cũng đang hứng chịu hậu quả tương tự. Bắc Mỹ trong mùa hè 2025 đã ghi nhận hơn 1,5 triệu ha rừng bị thiêu rụi tại Canada, gây ra những đám khói lan sang cả New York và Washington D.C. Mỹ cũng đang phải đối diện với mùa cháy rừng khốc liệt ở California, Arizona và Oregon, với hàng chục nghìn người phải sơ tán. Thiệt hại kinh tế tại Mỹ được dự báo có thể vượt mức 30 tỷ USD trong mùa hè này. Ở Trung Đông, Iran và Iraq liên tục vượt mức 50°C, làm bùng phát nhu cầu điện khổng lồ và gây mất điện diện rộng. Những đợt nóng này ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người dân và sản xuất công nghiệp. Chuyên gia khí hậu Hussein Ali tại Baghdad cảnh báo: “Chúng ta đang đối diện một mùa hè không thể dự đoán nổi. Mọi biện pháp ứng phó khẩn cấp hiện nay chỉ mang tính tạm thời”.

Châu Phi cũng đối mặt với nắng nóng nghiêm trọng, từ vùng Sahel đến Nam Phi, nơi hạn hán và cháy rừng đẩy hàng triệu người vào nguy cơ thiếu lương thực. Ở Algeria và Tunisia, cháy rừng đã thiêu rụi hàng nghìn ha rừng ôliu, đẩy giá dầu ôliu toàn cầu tăng cao. Nhiều quốc gia Đông Phi như Ethiopia và Kenya đang trải qua đợt hạn hán nghiêm trọng nhất trong 40 năm qua, khiến hàng triệu người cần cứu trợ khẩn cấp.

Tại châu Á, Trung Quốc và Ấn Độ không nằm ngoài vòng xoáy khí hậu cực đoan. Bắc Kinh vừa trải qua đợt nắng nóng 41°C kéo dài suốt một tuần, trong khi bang Rajasthan của Ấn Độ vượt mức 48°C, ảnh hưởng đến hàng triệu lao động và hệ thống giao thông. Nhật Bản ghi nhận nhiệt độ lên đến 40°C tại Tokyo - mức cao nhất trong 40 năm qua, khiến hàng nghìn ca nhập viện do sốc nhiệt. Hàn Quốc cũng bị ảnh hưởng nặng nề, khi nhiệt độ vượt ngưỡng 38°C tại nhiều thành phố lớn.

Báo cáo mới nhất của Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) khẳng định, 5 năm vừa qua là giai đoạn nóng nhất kể từ khi có dữ liệu hiện đại. Nếu nhiệt độ toàn cầu tiếp tục tăng 1,5-2°C, hậu quả sẽ vượt ngoài khả năng kiểm soát. Các chuyên gia từ Liên hợp quốc nhấn mạnh rằng biến đổi khí hậu không chỉ là vấn đề môi trường mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến kinh tế, an ninh năng lượng và an ninh lương thực. Trong Hội nghị Bộ trưởng Môi trường G20, nhiều nước kêu gọi tăng gấp đôi cam kết giảm phát thải vào năm 2030, đồng thời thúc đẩy các quỹ hỗ trợ cho những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề. EU đã đưa ra kế hoạch đầu tư mạnh cho ứng phó khí hậu trong ngân sách giai đoạn 2028-2034, tập trung vào nâng cao năng lực cứu hỏa, hệ thống cảnh báo sớm và chuyển đổi sang năng lượng sạch. Mỹ và Canada cũng tuyên bố hợp tác trong việc xây dựng các “lá chắn rừng” để ngăn cháy lan rộng. Tuy nhiên, nếu thiếu sự phối hợp toàn cầu, mọi nỗ lực này sẽ chỉ như “muối bỏ biển”.

Các chuyên gia khí hậu khẳng định rằng, để giảm thiểu thiệt hại, việc giảm phát thải khí nhà kính là bắt buộc. Cần nhanh chóng chuyển đổi từ năng lượng hóa thạch sang năng lượng tái tạo, đồng thời đầu tư vào công nghệ lưu trữ năng lượng và hệ thống cảnh báo sớm. Châu Âu đã bắt đầu triển khai dự án xây dựng các “hành lang xanh” nhằm hạn chế lửa lan, kết hợp với công tác kiểm soát rừng nghiêm ngặt hơn. Mỹ đang phát triển công nghệ drone chữa cháy và hệ thống AI dự báo điểm nóng nguy cơ cháy rừng.

Các thành phố lớn cũng cần thay đổi cách quy hoạch để giảm hiệu ứng đảo nhiệt, với việc mở rộng không gian xanh, tăng diện tích công viên và cây xanh. Chính phủ nhiều nước đang khuyến khích lắp đặt mái nhà xanh, hệ thống làm mát tự nhiên và sử dụng vật liệu xây dựng phản xạ nhiệt. Những sáng kiến này không chỉ giúp giảm nhiệt độ đô thị mà còn tạo thêm môi trường sống cho động vật và giảm phát thải CO2.

Biến đổi khí hậu là kẻ thù vô hình nhưng đang từng bước bào mòn mọi thành quả phát triển. Sóng nhiệt và cháy rừng năm 2025 là lời cảnh báo rằng, con người không còn thời gian để do dự. Một tương lai an toàn chỉ có thể đạt được nếu các quốc gia hợp tác mạnh mẽ, đặt môi trường và phát triển bền vững lên hàng đầu. Bất kỳ sự chậm trễ nào hôm nay đều đồng nghĩa với những mất mát khôn lường cho mai sau.