Vũ Quí Hạo Nhiên/Người Việt
WESTMINSTER (NV) - Lần đầu tiên phía Mỹ đề nghị Việt Nam cấp visa cho cựu Thủ Tướng Nguyễn Cao Kỳ về nước, ông Nguyễn Tấn Dũng giận dữ, đỏ mặt, mất b́nh tĩnh và gọi tất cả các cựu viên chức chính quyền miền Nam là “tội đồ” và sẽ “không bao giờ được chào đón” về Việt Nam, theo tiết lộ của các công điện ngoại giao được Wikileaks tiết lộ. Các công điện này cũng cho thấy, trong hai lần đầu về Việt Nam, Tướng Kỳ dành nhiều thời giờ vận động cho việc tu bổ Nghĩa Trang Quân Đội Biên Ḥa.
Cựu Phó Tổng Thống Nguyễn Cao Kỳ (trái) cùng vợ ông, bà Lê Kim, trả lời báo chí trong lần đầu ông về lại Việt Nam, tháng 1 năm 2004. Công điện ngoại giao Hoa Kỳ cho biết trước đó khi phía Mỹ đề nghị Việt Nam cấp visa cho Tướng Kỳ, ông Nguyễn Tấn Dũng đă giận dữ bác bỏ và gọi ông Kỳ và các viên chức Việt Nam Cộng Ḥa là “tội đồ”. (H́nh: Hoàng Đ́nh Nam/AFP/Getty Images)
Chuyện ông Nguyễn Tấn Dũng, khi đó là phó thủ tướng, nổi giận với Đại Sứ Raymond Burghardt được tường thuật lại trong một công điện từ ṭa đại sứ ở Hà Nội gởi về Bộ Ngoại Giao, ngày 11 tháng 3, 2003, và sau đó lại được nhắc lại trong một công điện khác, ngày 28 tháng 3, 2003.
Wikileaks không có toàn bộ các công điện ngoại giao của Hoa Kỳ, nhưng trong số những công điện mà Wikileaks có được, lần đầu tiên danh tánh Tướng Kỳ xuất hiện là trên bức công điện 11 tháng 3. Công điện đó tường thuật cuộc họp giữa Phó Thủ Tướng Nguyễn Tấn Dũng với Đại Sứ Burghardt, một cuộc họp do ông Dũng yêu cầu, để t́m cách nâng cao quan hệ hai nước.
Trong buổi họp, ngoài nhiều đề tài khác, Phó Thủ Tướng Dũng phàn nàn về những nghị quyết cờ vàng ở California và Virginia. Ông nói ông hiểu rằng hiến pháp Mỹ không cho phép Bộ Ngoại Giao ngăn chặn những nghị quyết đó, nhưng yêu cầu Bộ Ngoại Giao Mỹ “tác động nhiều hơn”.
Đại Sứ Burghardt cho rằng lư do cốt yếu là v́ phía chính quyền Việt Nam chưa hết ḷng kết nối với cộng đồng người Việt tại Mỹ. Ông đề nghị một số biện pháp, và nói thêm, “thậm chí mời cựu Phó Tổng Thống Nguyễn Cao Kỳ về thăm quê hương”.
Lúc đó, theo công điện này, “PTT Dũng phản ứng đầy xúc cảm, cho rằng các viên chức chế độ Sài G̣n cũ phải chịu trách nhiệm đă đưa 1 triệu lính Mỹ vào và gây chết chóc cho 3 triệu người Việt Nam; họ là ‘tội đồ’ và sẽ không bao giờ được chào đón trở về.”
Cái gọi là “phản ứng đầy xúc cảm” của ông Dũng được miêu tả kỹ hơn trong công điện ngày 28: “Mặt ông bất th́nh ĺnh rắn lại và ông phó thủ tướng gần như nổ tung v́ giận dữ.”
Thấy vậy, Đại Sứ Burghardt bàn rằng chắc phải “nhiều thế hệ nữa” mới có sự hàn gắn giữa hai bên, và ông Dũng “đồng ư”.
Hơn hai tuần sau, Đại Sứ Burghardt gặp thứ trưởng ngoại giao Lê Văn Bàng, kể lại chuyện này. Ông Bàng tỏ ư là ông đại sứ nên nói những chuyện như vậy với bên ngoại giao, như “Phó Thủ Tướng Vũ Khoan, Bộ Trưởng Ngoại Giao Nguyễn Dy Niên, cựu Phó Thủ Tướng Nguyễn Mạnh Cầm, hơn là với những người từng trong quân đội hay an ninh như PTT Dũng.”
Chẳng bao lâu sau đó, quan điểm của ông Dũng bị thất bại. Chính quyền Việt Nam cấp visa cho Tướng Kỳ, và ông về thăm Việt Nam trong một chuyến đi được quảng bá rầm rộ vào tháng 1, 2004.
Nghĩa Trang Quân Đội Biên Ḥa
Sau chuyến đi đó, tới cuối năm 2004 ông Kỳ trở lại Việt Nam lần thứ nh́. Trong lần này, ông có gặp phó tổng lănh sự và tham tán chính trị Mỹ, và buổi gặp mặt này được ghi lại trong một công điện đề ngày 9 tháng 11, 2004.
Trong cuộc nói chuyện, Tướng Kỳ cho biết trong chuyến về đầu tiên, ông đă đề cập tới việc sửa sang lại Nghĩa trang Quân đội, nhưng những người ông gặp đều không muốn làm chuyện này. Họ cho rằng việc làm này “quá nhạy cảm” đối với phái bảo thủ và quân đội. Khi đó, ông Kỳ đă nói với họ, “Nếu các ông muốn ḥa giải với Việt kiều, các ông phải ḥa giải với người đă chết, trước đă.”
Ba tuần trước khi về lại Việt Nam lần thứ nh́, Tướng Kỳ tổ chức một buổi tiếp tân tại nhà ở Quận Cam, cho thứ trưởng ngoại giao Nguyễn Phú B́nh. Lúc đó, ông B́nh mới loan báo chính quyền Việt Nam đă đồng ư sẽ sửa sang lại Nghĩa trang Quân đội. Theo lời ông B́nh, người được giao trách nhiệm trong việc này là Phó Thủ Tướng Phạm Gia Khiêm và Bộ Quốc Pḥng.
Ông Kỳ nói, sau khi nghĩa trang được sửa sang xong, ông sẽ dẫn đầu một phái đoàn người Việt hải ngoại làm lễ khai mạc.
Trong công điện này, Tổng Lănh Sự Seth Winnick chú thích thêm là chính phái đoàn ngoại giao Mỹ cũng nhiều lần đề nghị phía Việt Nam tu bổ Nghĩa Trang Quân Đội Biên Ḥa như một cách mở cửa với cộng đồng người Việt hải ngoại.
Đó là chuyện xảy ra năm 2004. Tuy nhiên, sau đó, không có dấu hiệu ǵ là phía chính quyền Việt Nam đứng ra tu bổ Nghĩa Trang Quân Đội Biên Ḥa. Nghĩa trang vẫn nằm trong quyền cai quản của Quân khu 7 và không ai được vào “khu vực quân sự” này. Phải tới năm 2006 mới có một quyết định của ông Nguyễn Tấn Dũng, lúc đó đă là thủ tướng, “chỉ đạo việc quản lư khu nghĩa địa B́nh An (tức Nghĩa Trang Quân Đội Biên Ḥa) b́nh thường như các nghĩa địa khác theo quy định của pháp luật”.
Sau khi quyết định đó được đưa ra, có những nhóm người Việt hải ngoại đứng ra tự bỏ công sức sang sửa các ngôi mộ trong nghĩa trang, và đó là những nỗ lực duy nhất tu bổ nghĩa trang này.
––-
Liên lạc tác giả:
VuQuiHaoNhien@nguoi-viet.com