Tộc người này thờ ma trong nhà, hễ có người mất là nhanh nhanh chóng đem chôn, nhiều thanh niên trai tráng sợ đến mức đang đào huyệt nửa chừng th́ la hét rồi bỏ chạy.
Không ngoa khi nói trong 54 dân tộc anh em tại Việt Nam th́ tộc người được mệnh danh "đệ nhất sợ ma" không ai khác ngoài người Khùa. Ở xứ sở kỳ lạ này, cọp, beo hay sói đỏ cũng đáng sợ nhưng không thể ám ảnh bằng... con ma. Nỗi sợ này xuất phát từ niềm tin đối với những truyền thuyết, lời nguyền từ thời xa xưa và lưu truyền cho đến tận ngày nay.
Trưởng bản Ka Roong là ông Hồ Thoong cho biết tất cả người Khùa đều sợ ma nhưng người sợ nhất chính là anh Hồ Tân - Chủ tịch xă Dân Hóa, huyện Minh Hóa (Quảng B́nh). Ông dẫn chứng luôn: "Nó đi ngang qua chỗ rừng ma ở Y Leeng ban đêm. Hắn sợ quá bỏ xe, chạy thục mạng ngă vật xuống nhà tôi nói không ra tiếng. Hắn thở hồng hộc cả tiếng đồng hồ mới bảo là mới đi qua rừng ma… Sợ! Hắn ngủ luôn nhà tôi mới vừa về đó…".
Một buổi tụ họp của người Khùa
Chính v́ nỗi sợ hăi ma quỷ đeo đẳng nên người Khùa có rất nhiều tục lệ kỳ lạ. Trước hết, mắc màn ngủ là điều đại kị v́ người Khùa quan niệm "con ma" nếu thấy nhà nào mắc màn là sẽ nhảy vô nhà ngủ. Khách đến ngủ nhờ chẳng may mắc màn sẽ bị phạt ḅ, phạt trâu rất nặng, c̣n bị đuổi không thương tiếc ngay trong đêm để "con ma" bắt đi, không ảnh hưởng đến chủ nhà.
Để không bị con ma quấy nhiễu hay bắt đi, họ c̣n treo theeng theeng (làm bằng một vài cành cây kiểu như ṿng ngụy trang) trong góc nhà để thờ "ma xó". Khi đi rừng, người Khùa cũng tụ tập nhau rồi mới đi chứ không dám đi một ḿnh.
Theeng theeng của người Khùa
Nỗi sợ hăi ma đă ảnh hưởng sâu sắc đến tục lệ chôn cất, cúng bái ở nơi đây. Theo đó, người Khùa luôn chôn cất người chết trong ngày, ai chết bất đắc kỳ tử th́ chỉ tiếng trước tiếng sau đă bị đem đi chôn, thi thể được quấn sơ sài trong chiếu hoặc quan tài ghép ván. Sau khi khiêng người chết vào rừng, dân sẽ lần lượt ném hai quả trứng gà mang theo vào phần đất chôn cất đă được lựa trước đó. Nếu quả đầu tiên vỡ th́ người đă mất ưng ư c̣n nếu chưa ưng sẽ ném tiếp quả thứ hai. Thường th́ quả đầu tiên bao giờ cũng đúng vị trí.
Có nhiều câu chuyện hài hước trong lúc người Khùa chôn cất. Ví dụ như khi t́m được nơi chôn, họ lấp xác người đă mất qua loa, đôi khi c̣n chưa che phủ hết đă cắm đầu chạy thục mạng v́ sợ bị... ma theo. Hay nhiều trai tráng trong làng khi đào huyệt, có người mới được nửa chừng đă la hét rồi bỏ chạy v́ không thể ḱm hăm nổi nỗi sợ hăi. Những người xung quanh sau khi lấp quan tài xong cũng thi nhau tháo chạy như bị ma đuổi. Chính v́ sợ như vậy nên người Khùa cả đời không đi thăm mộ người thân, nơi chôn cất cũng biến thành rừng ma không ai dám bén mảng tới.
VietBF@ sưu tập