Đồng thuận Biển Đông với Trung Quốc

TVN: Cuộc gặp giữa ngoại trưởng Trung Quốc với ngoại trưởng Indonesia tại New York đang dấy lên tia hy vọng. Một số thành viên ASEAN tiếp tục hối thúc Trung Quốc ngồi vào bàn đàm phán. Tuy nhiên, để đạt được lộ trình đi tới COC, Trung Quốc cần nhất quán hơn giữa nói và làm, còn đối với các nước ASEAN, vai trò trung tâm của tổ chức phải thật sự được coi trọng.

Trong những xung đột có nguy cơ làm chệch hướng phát triển của khu vực thì những cọ xát thường xuyên trong thời gian qua trên Biển Đông đã được cộng đồng quốc tế bàn thảo tại khóa họp 67 của Đại hội đồng Liên hiệp quốc. Vì vậy, tuyên bố của ngoại trưởng Indonesia Marty Natalegawa với báo chí bên lề phiên họp Đại Hội đồng hôm 26/9 vừa qua tại New York được dư luận quan tâm.

Nhiều nước ASEAN hối thúc Trung Quốc

Ngoại trưởng Marty Natalegawa thừa nhận: tình hình Biển Đông và biển Hoa Đông rất phức tạp. Tuy nhiên, vẫn theo ông thì tất cả các quốc gia liên quan đến cuộc tranh chấp chủ quyền ở khu vực này đều nhận thức được "lợi bất cập hại" nếu xung đột xảy ra. Ngày 25/9, ngoại trưởng Indonesia đã có cuộc gặp với người tương nhiệm phía Trung Quốc là ông Dương Khiết Trì. Sau cuộc gặp, ông Natalegawa cho biết, Trung Quốc đã có một số điều chỉnh về quan điểm, chứ không khăng khăng như trước đây, chỉ đòi giải quyết vấn đề tranh chấp chủ quyền bằng các cuộc tiếp xúc song phương, nhất định không chịu thông qua con đường đa phương. Ngoại trưởng Indonesia cho rằng hơn ai hết, Bắc Kinh hiểu rõ các quy trình ngoại giao, trong đó có cả cam kết mà nước này đã ký kết với ASEAN vào năm 2002 (DOC).

Nếu Trung Quốc điều chỉnh quan điểm như vậy thì thật là một tin tốt lành cho Đông Á nói chung và ASEAN nói riêng. Vẫn biết, Jakarta hiện đang dồn nỗ lực để giải quyết những bất đồng giữa Trung Quốc với các nước thành viên ASEAN và "người anh cả trong ASEAN" hy vọng sẽ đạt được thỏa thuận về dự thảo cho bộ Quy tắc ứng xử tại Biển Đông (COC) nay mai. Ngày 25/9, khi phát biểu trước Đại hội đồng Liên hiêp quốc, Tổng thống Indonesia Susilo Bambang Yudhoyono đã thông báo rằng, ASEAN đã tiến hành các vòng đàm phám nghiêm túc về COC có ràng buộc pháp lý. Ngoại trưởng Natalegawa cũng cho hay là đang trao đổi với các quốc gia ASEAN về bản dự thảo này và ông cũng hy vọng sẽ có những tiến bộ đáng kể trước khi thượng đỉnh ASEAN lần thư 21 diễn ra ở Phnom Penh (Campuchia) vào tháng 11 tới đây.

Kể từ khi cuộc họp AMM45 ở Phnom Penh không đưa ra được Thông cáo chung, cộng đồng quốc tế đã và đang chứng kiến những nỗ lực không mệt mỏi của Indonesia muốn làm sống lại các cuộc đàm phán để ASEAN sớm đạt được bộ Quy tắc ứng xử (COC) dùng làm khung khổ giải quyết các tranh chấp chủ quyền ở Biển Đông. Ngoại trưởng Indonesia Marty Natalegawa nói, nước ông không đòi chủ quyền tại Biển Đông và Indonesia là một "nhà trung gian thành thật" và ông hy vọng COC sẽ được ra đời nhanh chóng. Ông Natalegawa nói: "Indonesia xem đây là một vấn đề rất nghiêm trọng và là một vấn đề đòi hỏi phải có giải pháp cho tất cả mọi người". Indonesia một lần nữa đang cố gắng tập họp các nước ASEAN lại với nhau trong một cuộc gặp gỡ bên lề cuộc họp Đại hội đồng Liên hiệp quốc trong những ngày tới đây để cùng nhau giải quyết tranh chấp với Trung Quốc ở Biển Đông. Tuy nhiên, cuộc họp dự kiến do Ngoại trưởng Indonesia triệu tập vẫn chưa có thời điểm cụ thể.

Ảnh: Lê Anh Dũng

Là láng giềng "phên dậu" với Trung Quốc, Việt Nam có kinh nghiệm thực tiễn rằng, ngay khi Trung Quốc có những thỏa thuận trên bàn đàm phán thì giữa tuyên bố và hành động trên thực tế của Trung Quốc thường có khoản cách đáng ngại. Tại cuộc gặp cấp nguyên thủ quốc gia bên lề APEC-20 đầu tháng 9 này, lãnh đạo Việt-Trung đồng ý thực hiện nghiêm túc thỏa thuận về các nguyên tắc cơ bản chỉ đạo giải quyết các vấn đề trên biển, theo UNCLOS, DOC và tiến tới COC. Thế nhưng khi đưa tin về sự kiện này, Trung Quốc chỉ nhấn mạnh đến lập trường cố hữu là kiên trì hiệp thương song phương. Rồi ngay trong ngày Phó Chủ tịch Tập Cận Bình lớn tiếng tuyên bố muốn giải quyết hòa bình các tranh chấp ở Biển Đông (21/9), Trung Quốc lập tức tiến hành ngay hàng loạt các vi phạm nghiêm trọng, mang tính hệ thống và có chủ ý đối với chủ quyền của Việt Nam đối với Hoàng Sa và Trường Sa.

Để ASEAN không lỡ hẹn với lịch sử

Buổi thuyết trình về Biển Đông đầu tháng 9 vừa qua của Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long tại trường đảng Trung Quốc đã phản ánh tâm tư và cách tiếp cận chung của khối ASEAN. Những hành động thô bạo trái các chuẩn mực quốc tế của Trung Quốc ở Biển Đông trong 2 năm qua cũng như việc dùng Campuchi để phá hoại tình đoàn kết và sự thống nhất của ASEAN đã làm cho các nước ASEAN lo ngại thực sự và cảnh giác cao hơn. Sau Hội nghị AMM45, đa số các nước bày tỏ quan ngại về các diễn biến phức tạp trên Biển Đông, ảnh hưởng đến hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn và tự do hàng hải ở khu vực. Để ASEAN không lỡ hẹn với lịch sử trong Cấp cao 21 tới đây, ASEAN cần thuyết phục Trung Quốc "giã từ" chính sách "chia để trị" không còn hợp thời. Đối với bản thân tổ chức, vơi tư cách là một tập hợp khu vực, các thành viên nên đề cao "vai trò trung tâm" và "tính thống nhất trong đa dạng" giữa các thành viên.

Mới đây, cả 10 nước thành viên ASEAN vừa được nghe phó Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình nhấn mạnh tới thành quả mà Trung Quốc đạt được với ASEAN, trong đó trao đổi mậu dịch tăng hơn 20%, đạt hơn 362 tỷ usd vào năm ngoái. Tuy nhiên, ông Tập Cận Bình đã né tránh không nhắc nhở gì tới các tranh chấp giữa Trung Quốc với các nước ASEAN, trong đó có Philippines, Việt Nam cùng nhiều nước khác trong vấn đề chủ quyền trên các quần đảo nằm trong khu vực Biển Đông. Giới quan sát cho rằng Trung Quốc tránh né vấn đề cốt lõi hiện nay nhằm đánh lạc hướng những quan ngại mà các nước ASEAN gặp phải trong vấn đề tranh chấp chủ quyền có thể gây bất ổn trong khu vực, vì Trung Quốc chưa sẵn sàng thực hiện những cam kết với các nước ASEAN.

Phát biểu hôm 26/9 tại Asia Society (New York), nữ Thủ tướng Thái Lan Yingluck Shinawatra cho biết, với tư cách là một nước không có tranh chấp ở Biển Đông và có quan hệ tốt đẹp với tất cả các bên liên quan, Thái Lan muốn giúp giải quyết những cuộc tranh chấp này. Trong khi nhấn mạnh chính phủ bà không đánh giá thấp thách thức trong việc giải quyết vấn đề Biển Đông, Thủ tướng Yingluck tự tin cho biết: "Có thể, tôi sẽ mang được một chút kỹ năng đặc biệt của phái nữ vào việc giải quyết cuộc tranh chấp này". Chính phủ Thái Lan sẽ nỗ lực hết mình để giúp tăng cường sự tin tưởng, hiểu biết lẫn nhau giữa các bên có tranh chấp ở Biển Đông. Theo bà Yingluck, với tư cách là điều phối viên giữa Trung Quốc và ASEAN, Thái Lan có vai trò đặc biệt trong khu vực. Thái Lan được xem như "người liên lạc" giữa Hiệp hội Các Quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) với Trung Quốc. Ngoài đề nghị giúp đỡ giải quyết tranh chấp Biển Đông, nữ Thủ tướng Yingluck còn cảnh báo các nước trong khu vực không được để các cuộc tranh chấp lãnh thổ làm ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế.

Trước đó, tại cuộc tiếp xúc với lãnh đạo Trung Quốc trong khuôn khổ Hội chợ ASEAN-Trung Quốc (thành phố Nam Ninh, Quảng Tây), Phó Thủ tướng Malaysia Yassin đã trực tiếp kêu gọi Trung Quốc đẩy nhanh tiến độ thực hiện DOC, không được sử dụng hay đe dọa sử dụng sức mạnh quân sự. Đặc phái viên của chính phủ Philippines tuy không tuyên bố mạnh mẽ, nhưng những hành động của nước bạn trong quá trình tranh chấp bãi cạn Scarborough đã khiến ông Tập Cận Bình thận trọng hơn khi phát biểu. Theo AFP, ông Tập Cận Bình đã ngỏ ý mong muốn hàn gắn những rạn nứt sau biến cố Scarborough, chứ không hề lặp lại điệp khúc kẻ cả thường thấy khi nói về Biển Đông. Thái độ đàng hoàng của Thái Lan, Malaysia và Philippines cho quốc tế thấy, trong ASEAN có những thực thể độc lập và khi phải trực diện với Trung Quốc, các nước đó đã dám nhắc nhở và khẳng định những việc cần phải làm ngay để đạt được đồng thuận về Biển Đông với Trung Quốc.

Nhân dân Việt Nam rất mong muốn được hòa chung tiếng nói tự cường với các nước ASEAN cùng cảnh ngộ. Người dân Việt Nam không thể quên được bài phát biểu "có lửa" của vị Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng trong một phiên chất vấn trước Quốc hội cách đây chưa lâu. Từ phát biểu ấy đã dấy lên niềm tin mạnh mẽ vào một chính sách khôn sáng và cứng rắn đối với những kẻ chủ trương gây hấn và rắp tâm ý đồ bành trướng. Hoàng Sa quyết không thể trở thành Tam Sa! Chủ quyền quốc gia quyết không thể nhân nhượng! Con mắt phán xét của lịch sử sẽ rất công bình, không bao giờ bỏ qua mọi thủ đoạn "mập mờ đánh lận con đen", nhằm đánh tráo các chuẩn mực hay các khuôn khổ pháp luật đã được quốc tế công nhận và chính Trung Quốc cũng đã đặt bút ký./.