Nghệ sĩ Bảo Quốc làm ‘hề’ từ lúc nào?

[Hanna]

Trong hoạt động sân khấu cải lương có những trường hợp do biến chuyển trong nghệ thuật, mà người nghệ sĩ từ kép mùi trở thành kép độc, từ đào thương “biến” thành đào lẳng, và cũng có trường hợp từ kép ca trở thành hề, như nghệ sĩ Văn Chung và Bảo Quốc chẳng hạn.

Vương Hậu Thanh Nga và em của cô, nghệ sĩ hài Bảo Quốc. (Hình: Bộ sưu tập của Ngành Mai)

Lúc mới bắt đầu học ca ở các “lò” cổ nhạc thì hầu như người nào cũng học ca vọng cổ trước, kế học bài bản chứ không ai học làm hề, mà nếu có muốn học thì cũng chẳng có thầy nào dạy, do bởi hề là bẩm sinh, là cái nghiệp mà Tổ cải lương đã ban cho người ấy. Ở đây tôi đề cập đến nghệ sĩ Bảo Quốc, mà những năm gần đây đã có mặt ở hải ngoại tham gia nhiều sô hát được tổ chức ở hai miền Nam Bắc Cali với vai trò là một anh hề.
Thật vậy, Bảo Quốc xuất thân từ trong gia đình nghệ sĩ: Thân phụ là nghệ sĩ Năm Nghĩa, mẹ là bà Bầu Thơ, chị là Thanh Nga. Từ khi còn bé Bảo Quốc đã được Năm Nghĩa rèn luyện với hy vọng nối nghiệp sau này, có thể làm kép chánh cho một đoàn hát sẽ được thành lập: Ðoàn “Thanh Minh Bảo Quốc” cũng giống như đoàn Thanh Minh Thanh Nga vậy.
Từ những năm 1953-1954 Bảo Quốc mới 7, 8 tuổi mà hình ảnh cũng được treo ở tiền đình các rạp hát cải lương. Ðoàn Thanh Minh của Năm Nghĩa dọn đến đâu, hình của Thanh Nga, Bảo Quốc cũng được treo chung với hình Út Trà Ôn, Hoàng Giang, Thanh Cảnh, Kim Chưởng, Thúy Nga... Dù rằng lúc bấy giờ Thanh Nga cũng khoảng 13, 14 tuổi còn làm đào con, mấy năm sau mới lên đào chánh. Riêng Bảo Quốc thì tôi chỉ thấy hình, chớ chưa thấy cậu ta lên sân khấu lần nào.
Trong một bài báo mà chúng tôi có dịp xem qua, khi được phỏng vấn, Bảo Quốc có nói rằng hôm bữa anh ca bài vọng cổ thành công thì thân phụ anh quá xúc động đã thở hơi cuối cùng, do bởi ông đã bị bệnh trầm kha trong nhiều năm qua.
Cái không may cho Bảo Quốc là lúc mới lớn lên đóng kép mùi được vài năm thì đoàn Thanh Minh Thanh Nga rã gánh, như nhiều gánh khác cũng bị rã gánh sau thời kỳ cải lương khủng hoảng kéo dài. Lúc ấy, năm 1972, làng cải lương con số đoàn hát còn hoạt động chỉ đếm trên đầu ngón tay, trong khi đó thì nghệ sĩ tên tuổi “thặng dư” quá nhiều, thành thử ra Bảo Quốc không thể chen chân được với các kép hát đã nổi danh. Như vậy kể từ lúc đoàn hát nhà rã gánh cho đến 1975 Bảo Quốc đâu có sân khấu nhà để hát, nếu có hát cho đài truyền hình hoặc gánh khác cũng chẳng bao nhiêu.
Sau 1975, đoàn Thanh Minh được thành lập trở lại, bà Bầu Thơ làm chủ, nhà nước quản lý. Có nghĩa là bà cũng làm việc ăn lương như bao nhiêu nghệ sĩ trong đoàn, chớ chẳng có quyền hành gì cả, mà quyền hành tập trung vào cán bộ từ Sở Văn Hóa đưa xuống quản lý đoàn. Do vậy mà mấy năm đầu Bảo Quốc cũng chẳng có vai trò nào đáng kể nếu có chăng là chỉ hụ hợ, chớ những vai trò quan trọng thì đã có nghệ sĩ tài danh nắm giữ.
Biết rõ tình trạng của em mình không thể có vai trò nào dù là tuồng mới, cũng như nhận thấy Bảo Quốc có khiếu làm hề nên Thanh Nga chờ dịp giúp Bảo Quốc lên sân khấu.
Năm 1978, đoàn Thanh Minh dựng vở Thái Hậu Dương Vân Nga. Sau khi tập dượt gần xong, nữ nghệ sĩ Thanh Nga vai chánh trong vở hát và chồng là ông Ðổng Lân có gặp soạn giả Huy Trường, yêu cầu viết thêm hai màn hài décor fixe để khai thác khả năng hài của Bảo Quốc, giúp Bảo Quốc tiến lên trong nghề theo sở trường của mình, vì lúc ấy ở sân khấu ít viết hài nên Bảo Quốc chừng như hiếm có vai để hát ở sân khấu Thanh Minh.
Huy Trường nghe xong hứa sẽ tính lại, vì lúc bấy giờ ở sân khấu sự khai thác hài rất hạn chế, soạn giả được khuyến khích bỏ luôn việc xây dựng những đoạn hài chen vào vở hát. Rồi chỉ mấy hôm sau, Thanh Nga lại gặp Huy Trường nhắc lại, tha thiết yêu cầu viết hai màn décor fixe. Thanh Nga nói:
- Anh chưa kinh nghiệm, ở sân khấu cải lương khán giả rất thích hề, chỉ với 10 hay 15 phút diễn hài, khán giả có thể trở đi trở lại xem hát cả chục lần chưa biết chán!
Lần này thì Huy Trường chịu viết hài ở décor fixe với vai Ðinh Lăng của Bảo Quốc, với đặc tính “ham đàn bà con gái,” già không bỏ nhỏ không tha, lại còn trổ tài ngâm thơ chọc mèo, v.v... Bảo Quốc đã hát vai hài thành công dễ dàng. Nhưng rồi sau khi vở hát được biểu diễn cho công chúng xem, soạn giả bị chỉ trích đủ điều về vai hài của Bảo Quốc. Mãi đến khi đoàn phục vụ ở Thủ Ðức, có vị lãnh đạo cao cấp xem và ngợi khen đoàn. Thanh Nga không bỏ lỡ dịp hỏi về vai hài Ðinh Lăng. Vị này trả lời là rất tốt, khán giả sau khi bị căng thẳng vì tình tiết kịch cũng cần cười để thư giãn thần kinh đôi chút.
Thế rồi đêm diễn chót ở rạp Gia Ðịnh (rạp Cao Ðồng Hưng), Huy Trường có đến gặp Thanh Nga. Việc đầu tiên cô vui mừng khoe với soạn giả là vai hài của Bảo Quốc được lãnh đạo cao cấp khen chớ không chỉ trích...
Thế rồi chỉ hơn một giờ sau đó, sau khi vãn hát Thanh Nga và Ðổng Lân về nhà ở đường Ngô Tùng Châu thì bị sát hại. Từ ngày ấy đến nay, Bảo Quốc tiến lên vững chắc trong nghề trở thành danh hài sáng chói ở sân khấu. Không rõ Bảo Quốc có biết Thanh Nga trước khi lìa đời độ một, hai tiếng đồng hồ vẫn còn quan tâm đến em mình là Bảo Quốc?
Như vậy Bảo Quốc khởi đầu làm hề là vai Ðinh Lăng trong tuồng Thái Hậu Dương Vân Nga. Tóm lại Bảo Quốc xuất thân từ kép ca nhưng con Tạo cải lương đưa đẩy thế nào đó mà cậu ta lại trở thành hề, mà có lẽ ngay cả Bảo Quốc và gia đình nghệ sĩ của Năm Nghĩa, bà Bầu Thơ cũng không tài nào đoán trước được.
nv