Việt Nam đang diễn ra kỳ thi trung học phổ thông quốc gia. Sau buổi thi môn Văn đă gây được rất nhiều sự chú ư. Lư do nào đề thi của môn Văn khiến cho nhiều người cũng muốn làm.
Bạn có biết hôm qua đến hôm nay có cụm từ nào đang được nhắc đến nhiều nhất?
Câu trả lời là "Sự thấu cảm" xuất hiện trong đề thi THPT môn Ngữ Văn. Bộ Giáo dục ngày càng tỏ ra họ đang rất sát sườn với tâm tư và đời sống giới trẻ hiện nay. Chẳng phải tự dưng mà hàng loạt những hiện tượng xă hội, những xu hướng mới nhất trong cuộc sống cứ nắm tay nhau lần lượt bước vào đề thi từ cấp trường cho đến cấp quốc gia như hiện nay.
Lấy một trích đoạn từ cuốn sách "Thiện, Ác và Smartphone" của tác giả Đặng Hoàng Giang, đề thi mở ra cho các thí sinh vấn đề về sự thấu cảm - nguồn gốc của ḷng trắc ẩn, và cũng là hạt giống sâu xa nhất h́nh thành nên một con người tử tế, một xă hội thiện lương nhân đạo. Đây quả thật là một vấn đề rất thực tế, rất đời và chẳng thiếu thứ để viết xung quanh.
"Thấu cảm xảy ra trong từng khoảnh khắc của cuộc sống. Một đứa trẻ ba tuổi chìa con gấu bông của mình cho em bé sơ sinh đang khóc để dỗ nó. Một cô gái nhăn mặt khi theo dõi bạn mình trên giường bệnh chật vật uống một viên thuốc đắng. Mùa EURO 2016 kết thúc với một hình ảnh đẹp: một cậu bé Bồ Đào Nha tiến tới an ủi một fan người Pháp cao to gấp rưỡi mình, đang ôm mặt khóc vì đội Pháp thua trận chung kết. Anh người Pháp cúi xuống ôm cậu bé mà người vẫn rung lên nức nở. Cậu đợi cho tới khi anh đi khuất hẳn rồi mới tiếp tục phất cờ mừng chiến thắng."
Đề văn năm nay hay tới nỗi mà tôi chỉ ao ước được sinh muộn hơn cả 5-7 năm, để rồi, được tự tay viết lên những cảm xúc của chính ḿnh mà không cần ép tâm hồn đồng điệu theo những áng văn thơ mà bản thân có khi c̣n chưa hiểu được hết.
***
Hăy bắt đầu bằng một câu chuyện thế này.
Sáng nay tôi thức dậy, bật máy tính lên và theo thói quen thường lệ, lướt web đọc báo. Thế là tôi bắt gặp được một mẩu tin giải trí, đó là tin nhóm nhạc T-Ara giành được chiến thắng âm nhạc đầu tiên sau 5 năm bị hắt hủi ghẻ lạnh.
Tôi không mê K-pop, nhưng kiến thức đủ để biết những ǵ mà nhóm nhạc này đă phải trải qua v́ scandal bắt nạt thành viên nhóm. Tôi cũng chẳng nghe ca khúc mới ra của họ, cũng chẳng xem show, tôi chỉ xem nội dung bài báo mà thôi.
Kéo xuống tấm h́nh động cảnh các thành viên bật khóc khi được phỏng vấn, thật lạ lẫm là tôi cũng cảm thấy hơi tê chỗ sống mũi. Rơ ràng tôi đang xúc động cùng mấy cô idol ở tận đẩu tận đâu, cách xa ḿnh hàng giờ và cái khoảnh khắc ấy cũng cách xa tôi hơn 1 ngày trước đó.
Cảm giác ấy tương tự khi tôi đọc những bài báo nhân đạo, như việc em bé xếp giày cho các bạn mầm non được cộng đồng giúp đỡ để được đi học hành tử tế, hay từ cảm giác vui lây rồi lại chùng xuống khi đọc một câu chuyện buồn buồn trên mạng.
Lúc ấy bạn sẽ có thể bật lên kiểu: "Ơ ḱa,
nếu ḿnh là người đó, ḿnh cũng sẽ đau như vậy!"
Người ta gọi đó là sự thấu cảm. Tức là khả năng "đi trong đôi giày của người khác" để cùng vui, cùng buồn, cùng trải nghiệm từng cung bậc cảm xúc với người mà bạn chọn để nhập vai. Sự thấu cảm cũng cho phép chúng ta có thể tưởng tượng ra các viễn cảnh tương lai khi nhân vật chính không phải là bản thân, để từ đó sử dụng lư trí suy diễn ra cách giải quyết cho các vấn đề dựa trên trải nghiệm cá nhân. Thậm chí, thấu cảm cũng là khả năng để chúng ta kết nối tinh thần với người khác, để đi vào tâm trí họ, và để thấu hiểu lẫn nhau.
Chúng ta vài người có thể coi đây là khả năng ăn cơm nhà vác tù và hàng tổng, chuyện của ḿnh lo chưa xong c̣n bày đặt đi đau hộ người khác, nhưng không, tôi nghĩ rằng đây chính là thứ rơ rệt nhất để con người thực-sự-là-con-người, và cũng chính là nguyên liệu quan trọng nhất cấu thành nên cái xă hội mà chúng ta đang sinh sống.
Hăy thử tưởng tượng xem một xă hội không có sự thấu cảm lẫn nhau. Đó sẽ là một xă hội loạn lạc khi con người ta có thể điềm nhiên hành hung, làm hại kẻ khác mà không cảm thấy tội lỗi hay ám ảnh, và cả nạn nhân cũng chẳng cảm thấy ḿnh bị đối xử tàn tệ để chống lại hay lên án.
Ví dụ nhăn tiền lắm, đó là hàng trăm ngh́n cư dân mạng, ẩn danh đằng sau những nickname hay tài khoản mạng xă hội, nghênh ngang ném đá, ch́ chiết, mạt sát nhóm trẻ con mới tuổi 14-15, gắn cho chúng đủ các tính từ độc ác như "ung thư", "rác rưởi" hay bóp méo tên gọi của đám nhóc sang các kiểu thô tục, chỉ v́ đám nhóc không-thuận-mắt-họ.
Họ không thèm đặt chính ḿnh vào địa vị đám nhóc, để trải nghiệm hay mô phỏng cảm giác bị cả thế giới phỉ nhổ ở cái tuổi c̣n rất non nớt, mà đặc biệt là chẳng có tội t́nh ǵ! Đấy, như tôi nói, cái tội duy nhất của đám nhóc là không-thuận-mắt của dân mạng.
Hoặc khi người ta thi nhau chia sẻ link, h́nh ảnh cắt ra từ một clip nóng của nữ sinh nào đó, rồi cười cợt và chửi rủa cô, cho đến khi cô tự sát v́ áp lực đến từ hàng ngh́n con người xa lạ. Mà tới tận lúc ấy, người ta vẫn c̣n cợt nhả, cho rằng cô bé "ngu th́ chết".
Hay ngay bây giờ thôi, có một cái tên rất hot trên mạng xă hội, cái tên mà nếu để đặt lên bàn cân tai tiếng th́ những Tùng Sơn, Lệ Rơi, Bà Tưng hay bất cứ nhân vật phản cảm nào cũng phải chào thua - Bella, một cô gái có thần kinh không được b́nh thường. Không nhan sắc, không tài cán, cũng chẳng phải sao hạng A, giọng nói chua loét và gu ăn mặc được đánh giá là trừu tượng trên phương diện thẩm mỹ, thế nhưng mỗi lần Bella xuất hiện đều khiến mạng xă hội náo loạn. Tôi tin chắc, nếu Bella xuất hiện, kể cả khi Zara, H&M sale kịch sàn tới 70% cho mọi sản phẩm th́ các shop online cũng sẽ vứt đấy để chạy theo livestream cô gái này. Tất nhiên rồi, Bella mang lại lợi-ích-lâu-dài, đang được ưu tiên hơn là mấy trăm tiền lăi order chứ.
Họ chạy theo Bella để nghe cô chửi, rồi hỉ hả đem về như một chiến công trong hành tŕnh "diệt yêu quái" họ tự vẽ ra, vứt lên trên mạng cho mọi người chửi rủa cô gái hâm hấp. Thay v́ tử tế, giúp đỡ người phụ nữ thân cô thế cô, lại chẳng được b́nh thường, họ hùa nhau, lan truyền để cả thiên hạ thấy cô ở đâu là chửi ở đó, dồn ép ở đó, kể cả đám đàn ông vỗ ngực ḿnh là trượng phu.
Chuyện ngày càng nghiêm trọng hơn khi giờ đây Bella đang mang bầu, đang trong trạng thái yếu đuối và mong manh nhất. Không thương cô, người ta có thể thương đứa bé trong bụng cô chứ? Họ có cảm thấy hả hê nếu có một ngày Bella bị thứ công lư lệch lạc của họ trừng trị, vất vưởng trên đường và đối mặt với nguy cơ cả hai sinh mệnh bị tước mất lúc nào không biết?
Ba ví dụ trên là minh chứng rơ rệt nhất cho các hệ quả đau ḷng từ một bộ phận xă hội không có sự thấu cảm. Thử tưởng tượng nếu bộ phận này ngày càng đông hơn, th́ xă hội sẽ kinh khủng đến mức nào?
Đó sẽ là xă hội mà chẳng ai kết nối với ai, chỉ là những sinh vật độc lập, trơ trọi, rời rạc. Một xă hội như vậy chỉ có cái kết duy nhất là diệt vong, loài người tất nhiên chẳng thể tồn tại.
T́nh bạn, t́nh yêu, các mối quan hệ, những yếu tố để duy tŕ nhân loại đều có nguồn gốc xuất phát từ sự thấu cảm cả.
Rơ ràng, bạn không thể cảm thấy yêu ai đó khi bạn không có kết nối tâm hồn với người ta.
Rơ ràng, các bạn không thể là bạn bè nếu như không có cảm giác thấu hiểu lẫn nhau.
Rơ ràng, bạn không thể trở thành
một người tử tế nếu như bạn không có khả năng đặt ḿnh vào địa vị người khác, để cảm nhận và suy nghĩ đến các hệ quả dựa trên hành động mà bản thân sẽ gây ra đến người khác.
Có sự thấu cảm có nghĩa là bạn thực sự quan tâm đến những người khác. Và nếu một người cảm thấy ḿnh được thấu cảm, họ cũng sẽ cảm thấy ḿnh thực sự có giá trị, sẽ dễ dàng cởi mở hơn để chia sẻ, và dễ dàng thấu cảm với những người khác hơn. Đó là một ṿng tuần hoàn cảm giác cộng đồng, đem đến các kết nối giữa người với người, tạo dựng liên kết mạnh mẽ để nhằm mục tiêu cao thượng nhất là xây dựng xă hội bền chặt.
Ch́a khoá để giải quyết mọi nhiễu nhương, hỗn loạn và tội ác cũng chỉ nằm ở 2 chữ thấu cảm mà thôi.
Cách đây 5-6 năm, ở Anh đă bắt đầu áp dụng h́nh thức "công lư phục hồi" cho cả những kẻ gây tội ác và các nạn nhân. Trong quá tŕnh này, thủ phạm sẽ được đưa tới đối diện với nạn nhân, để lắng nghe chia sẻ về cuộc sống mà các nạn nhân phải chịu đựng sau tội ác mà chúng gây ra. Mục đích chính của phương pháp này không phải để trừng trị, mà là để phục hồi, bất kể là tội phạm hay những người chịu tổn thương.
Nạn nhân sẽ có cơ hội chuyển hoá ḷng thù hận, sự ấm ức trong ḷng thành sự cảm thông, rồi sự tha thứ khi lắng nghe câu chuyện từ phía tội phạm.
Tội phạm sẽ có cơ hội được đồng cảm, thấu hiểu cảm giác của các nạn nhân, để hiểu trọn vẹn ư nghĩa tội ác mà họ từng gây ra.
Thật thần kỳ, phương pháp này đă thay đổi được rất nhiều số phận. Những nạn nhân như trút đi được gánh nặng của sự thù hận, sự tiêu cực và tiếp tục sống cuộc sống của ḿnh. Tội phạm th́ có cái nh́n sâu sắc hơn về các hành động, tội ác mà ḿnh vấp phải, để rồi sẽ có xác suất rất thấp trong việc tái phạm ở th́ tương lai. Tôi đă mường tượng ra một thế giới tốt đẹp hơn rất nhiều khi phương pháp này được nhân rộng toàn cầu và thực hiện một cách thật sự nghiêm túc.
Không sự tiêu cực nào có thể chấm dứt bằng sự tiêu cực khác, chúng ta chỉ có thể dung hoà chúng bằng sự tử tế của chính bản thân. Mà bắt nguồn của sự tử tế, chính là sự thấu cảm lẫn nhau giữa con người với con người.
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
