Những người Việt qua đời khi vẫn trẻ ở Nhật

[june04]

Việt Nam bị xếp đầu bảng về số vụ phạm pháp ở Nhật. Cộng đồng Việt tăng gấp 4 lần ở Nhật trong 5 năm. Nhiều người Việt chết trẻ tại Nhật Bản.

Bài vị của những người Việt chết trẻ được đặt tại chùa Nisshinkutsu ở thủ đô Tokyo, Nhật Bản. Ảnh: Asahi Shimbun

Trong ngôi chùa Nisshinkutsu ở Tokyo, bài vị của 81 người trẻ tuổi được viết bằng tiếng Việt xếp thành hàng trên kệ. Đó là những người Việt qua đời từ năm 2012 đến cuối tháng 7 năm nay.

Theo sư cô Thích Tâm Trí, 40 tuổi, phần đa trong số này là những nam nữ thanh niên mới 20 - 30 tuổi. Có 4 người mới qua đời hồi tháng 7, trong đó ba người là thực tập sinh và người còn lại là một sinh viên. Họ đột tử vì nhiều lý do khác nhau hoặc do tự sát.

Trong bối cảnh số sinh viên và thực tập sinh nước ngoài gia tăng ở Nhật Bản, nhiều người qua đời do làm việc quá giờ, do sức khỏe suy giảm hoặc áp lực trong đời sống hàng ngày. Các chuyên gia cho rằng việc cải thiện môi trường làm việc và áp dụng nhiều biện pháp hỗ trợ cho các thực tập sinh, sinh viên nước ngoài là rất cần thiết.

Trong số ba thực tập sinh có bài vị đặt tại chùa Nisshinkutsu, có một người đang làm công việc liên quan tới hội họa, tự sát hôm 15/7. Anh để lại thư tuyệt mệnh gửi đến công ty, người em trai cũng đang ở Nhật Bản và gia đình tại Việt Nam.

"Cuộc sống rất đau đớn vì bạo lực và bị ức hiếp", bức thư có đoạn.

Anh từng gọi cho em trai nói rằng mình rất "cô đơn và đang uống bia một mình". Ngày hôm sau, anh được tìm thấy trong tư thế treo cổ bên một con sông.

Giấy chứng tử của một người khác 31 tuổi, qua đời hồi tháng 6, kết luận rằng anh bị suy tim. Một thực tập sinh khác trong độ tuổi 20 thì được tìm thấy tử vong khi một đồng nghiệp đến phòng đánh thức vào buổi sáng.

Ni cô Thích Tâm Trí đến Nhật Bản từ năm 2000 và làm công việc tư vấn cho người Việt Nam kể từ đó. Bà từng tìm giúp bệnh viện phụ sản cho một phụ nữ mang thai và tìm cả một người ở Việt Nam có khả năng chăm sóc cho đứa trẻ sơ sinh. Tháng này, bà vừa tổ chức tang lễ cho một sinh viên người Việt chết bên bờ biển Hokkaido.

"Các thực tập sinh và sinh viên bị căng thẳng về tâm lý một phần do rào cản ngôn ngữ. Họ bị suy dinh dưỡng vì thường ăn mỳ ramen để tiết kiệm tiền. Họ làm việc hùng hục và cuối cùng nhiều người bị mất cân bằng về thể chất lẫn tinh thần", sư cô cho hay.

Những người Việt này cũng phải tiết kiệm tiền để gửi về cho gia đình ở Việt Nam hoặc trả khoản nợ mà họ đã vay để sang Nhật Bản.

Junpei Yamamura, 63 tuổi, một bác sĩ nghiên cứu chuyên sâu về vấn đề này, cho hay việc những người khỏe mạnh đột tử ở tuổi 20 -30 là rất bất thường. "Họ làm việc quá độ mà không nghỉ ngơi đầy đủ. Kết quả là căng thẳng và áp lực tinh thần bào mòn cơ thể họ", ông nói.

Hồi tháng ba, ông Yamamura đã đến Việt Nam và gặp cha của một thanh niên 20 tuổi tử vong tại tỉnh Miyagi vào cuối năm 2017. Thanh niên này sang Nhật sau khi chi 1,2 triệu yen (10.700 USD) cho cò mồi với hy vọng sẽ kiếm đủ tiền để lấy vợ. Tổ chức địa phương đưa nạn nhân sang Nhật Bản nói với cha của cậu rằng con trai ông chết vì bệnh tim và đã gửi tro cốt về quê.

Yamamura cảm thấy rằng các thực tập sinh và sinh viên người Việt tử vong là nạn nhân của các chính sách không phù hợp tại Nhật Bản.

"Các công ty Nhật Bản nên thuê họ vào làm lao động theo những điều kiện thích hợp. Nhưng những công ty này lại buộc họ làm việc như những thực tập sinh hoặc sinh viên. Kết quả là những gánh nặng đè lên tinh thần và thể chất của họ", ông nói. "Chính phủ Nhật Bản nên nắm bắt các điều kiện thực tế của họ và có biện pháp ngăn chặn".

Theo Bộ Tư pháp Nhật Bản, số người Việt ở nước này đã tăng gấp 7 lần từ hơn 36.000 người năm 2007 lên hơn 260.000 người vào năm 2017, do mối quan hệ ngoại giao giữa hai nước và tình trạng thiếu hụt lao động ở Nhật Bản. Con số trên vượt xa lượng người Philippines và đứng thứ ba chỉ sau Trung Quốc và Hàn Quốc.

Số thực tập sinh Việt Nam tại Nhật Bản vào cuối năm 2015 là gần 57.600, vượt lên cả Trung Quốc vào cuối năm 2016 và đạt gần 123.600 người vào cuối năm 2017.

Tổng số vụ tự tử và đột tử của các sinh viên và thực tập sinh nước ngoài hiện chưa rõ. Theo một báo cáo của Tổ chức Hợp tác Đào tạo Quốc tế Nhật Bản, có 28 thực tập sinh hoặc học viên đã thiệt mạng do tai nạn, bệnh tật hoặc các nguyên nhân khác trong năm tài khóa 2016. Trong số đó, có 8 người chết vì bệnh tim hoặc não.

Shoichi Ibusuki, một luật sư chuyên về các vấn đề của thực tập sinh, cho rằng hệ thống đào tạo hiện nay khiến họ gặp khó khăn khi muốn khiếu nại nếu điều kiện làm việc hoặc tình trạng thể chất không tốt.

Theo Ibusuki, nhiều trường hợp học viên buộc phải gánh nợ trước khi sang Nhật Bản hoặc các tổ chức đã đưa họ sang đây cấm họ tham vấn các văn phòng kiểm định tiêu chuẩn lao động hoặc luật sư. Cũng có nhiều trường hợp sinh viên vừa đi học vừa làm thêm vượt quá giới hạn cho phép 28 giờ mỗi tuần để kiếm tiền trả nợ.

"Cần phải sửa đổi những hợp đồng sai lầm với các tổ chức địa phương và thông tin cho các học viên, sinh viên và gia đình của họ biết về những chương trình bảo hiểm bồi thường cho người lao động và nhiều trung tâm tư vấn ở Nhật Bản", ông Ibusuki nói.