9/13/19
Ngày 8/9/2019, một số người biểu t́nh ở Hong Kong mang biểu ngữ viết bằng tiếng Anh kêu gọi:
Tổng thống Trump, làm ơn hăy giải phóng Hong Kong giúp chúng tôi!
người biểu t́nh kêu gọi TT Trump giải phóng Hồng Kông. Nguồn: AP Photo/Kin Cheung
Cách đây vài năm, một số nhà hoạt động xă hội, nông dân đ̣i đất cũng đến ṭa lănh sự Mỹ ở Sài G̣n, với cờ Mỹ và ảnh Tổng thống Trump.
Đó là điều mà người ta có thể nói về nước Mỹ rằng đó là CITY ON THE HILL, như là một đô thành rực rỡ trên đỉnh đồi, mà mọi người đều hướng tới.
Kể từ khi câu nói đó của Đức Jesus hơn 2000 năm trước, các đô thành rực rỡ đă dời từ La Mă, sang Paris, … rồi từ thế kỷ 20 cho đến nay người ta cứ ngóng về nước Mỹ.
Nước Mỹ, nơi chấp nhận những dị biệt, tạo nên những giá trị tự do, dân chủ, mặc dù những giá trị đó cũng thoát thai từ đau đớn của nạn diệt chủng người bản xứ, chế độ nô lệ hà khắc, nạn phân biệt chủng tộc,… Ngay cả ông tổ cộng sản Việt Nam là Hồ Chí Minh cũng từng ngóng trông tới nước Mỹ qua những lá thư ông ta gửi Tổng thống Mỹ vào năm 1945.
Có những lúc, có những nơi, có những ảo ảnh, mà người ta cứ ngỡ là đô thành rực rỡ.
Các nhà cách mạng Đông Du ngóng nh́n về Đông Kinh (Tokyo) rồi sau bẽ bàng rằng người Nhật không giúp ǵ được, mà c̣n nghe lời người Pháp trục xuất họ về Đông Dương.
Cụ Phan Bội Châu cũng từng bắt liên lạc với người Đức, mua súng đạn, làm bạo động ở các thị trấn miền biên giới với nước Tàu, rồi thất bại.
Đô thành rực rỡ mà ảo ảnh nhất là Moscow bên Nga Soviet với sự thành lập Đệ Tam Quốc tế, thu hút biết bao nhà cách mạng xă hội, nhà ái quốc ngóng về. Tư liệu vừa được BBC Việt ngữ tung ra cách đây mấy tuần, tiết lộ rằng: dù bị từ chối công nhận một cách phủ phàng hồi năm 1945, các nhà cách mạng Cộng sản Việt Nam vẫn mong ngóng về Mạc Tư Khoa như nơi cứu rỗi linh hồn ái quốc của họ. Để rồi hơn nửa thế kỷ sau, nhiều đảng viên cộng sản không biết cách nào mà tháo cái ách tự choàng qua cổ ḿnh.
***
Trở lại với cái đô thành rực rỡ là nước Mỹ hiện nay, tôi tự hỏi, ánh sáng của nó, cái mà Đức Jesus nói rằng không thể khuất (hidden) được, đă thật sự soi rọi cho bao nhiêu dân tộc ngóng trông? Vâng, ánh sáng của Nữ thần Tự do luôn tỏa chiếu trên hàng đoàn người di dân t́m kiếm cơ hội và hạnh phúc trên đất nước này. Nhưng hăy cho tôi một ví dụ, rằng sự giúp đỡ vô vụ lợi của nước Mỹ đă tạo nên những đô thành sáng rỡ dưới chân đồi, mà không trải qua nhiều đau khổ tự thân?
Đài Loan ư? Hàn Quốc ư? Xă hội dân chủ ngày nay với sự ảnh hưởng của người Mỹ đă không tránh khỏi hai giai đoạn đẫm máu của Cuộc khủng bố trắng, và cuộc nổi dậy Quang Du.
Châu Mỹ Latin, cái sân sau của người Mỹ, gần gũi hơn châu Á rất nhiều về sắc tộc và ngôn ngữ, sau bao năm được chiếu rọi đến nay vẫn c̣n trong cảnh hỗn mang, mà Tổng thống Trump luôn hô hào đóng cửa biên giới.
Gần chúng ta nhất là Indonesia, với việc thiết lập nền cộng ḥa Suharto hơn 50 năm trước với sự ủng hộ của Mỹ, hóa ra để tạo thành một xă hội đầy tham nhũng và gia đ́nh trị, mà vị đương nhiệm đang phải nỗ lực giải quyết.
Trong 15 năm trở lại đây, xă hội dân sự Việt Nam được tự do hơn, nhiều người mong ngóng một thứ ánh sáng từ đô thành trên đồi, xua tan cái tối tăm và rối loạn cộng sản.
Chẳng phải là nước Mỹ luôn nghe ngóng và thăm viếng các nhà bất đồng chính kiến? Chẳng phải là nước Mỹ bỏ tiền ra để lập đài Á châu Tự do, nhằm cổ súy tự do ngôn luận cho Việt Nam?
Cách đây hơn 2 năm, khi Hiệp ước Đối tác Thương mại xuyên Thái B́nh Dương (TPP) có cơ được h́nh thành, một số nhà hoạt động xă hội bên trong Việt Nam nói với người viết rằng, đó là áp lực cần thiết để Việt Nam tự cải cách, trong đó điều quan trọng nhất là tự do nghiệp đoàn cho công nhân.
Một nhà phân tích người Việt khác th́ nói với tôi, ông không tin rằng ánh sáng từ trên đồi đó có thể làm thay đổi Việt Nam.
TPP được khai tử vào ngày 21/1/2017, một ngày sau khi Donald Trump cầm quyền.
Tuy vậy niềm hy vọng về đô thành trên đồi vẫn không tắt, khi người ta chứng kiến cuộc chiến tranh thương mại Trump – Tập tưng bừng hai năm qua.
Nhiều người đă nhầm lẫn giữa dân chủ hóa xă hội Việt Nam và chủ nghĩa dân tộc chống kẻ bá quyền phương Bắc. Người ta cho rằng “ánh sáng từ trên đồi”, lần này qua tay Donald Trump, có khi c̣n được tụng ca như đấng cứu thế, sẽ đập tan Bắc Kinh, và sau đó th́ cái ǵ cũng có cả: dân chủ, nhân quyền, độc lập, tự do, hạnh phúc,…
Donald Trump không bàn ǵ tới lời kêu gọi của vài trăm người Hong Kong, không rơ là ông ta có nghe nói tới nó hay không, nhưng chắc chắn ông phải đang t́m cách bán đậu nành của dân quê miền heart land của nước Mỹ cho người Tàu.
Ngày 12/9 người Tàu đồng ư mua đậu nành, và Donald Trump tuyên bố tŕ hoăn chuyện thuế quan.
Đă lâu rồi, tôi nghĩ thế giới hiện đại đă không c̣n ranh giới quốc gia nữa, cho nên tụng ca một đô thành rực rỡ trên đồi là không có ǵ sai, v́ nó, nếu đúng, là những giá trị của nhân loại ở thời điểm đó, lúc đó. Nhưng điều đó không đủ, khi chúng ta không có ánh sáng tự thân chúng ta.
Mà hơn nữa, ánh sáng từ trên đồi có vẻ như đang yếu đi sau khi Ṭa Tối cao cho phép Donald Trump hạn chế việc tị nạn (chứ không phải di dân nhé) vào nước Mỹ. Và hai năm qua nước Mỹ cũng chẳng b́nh luận, quan ngại ǵ về những vụ bắt bớ, đàn áp nhân quyền bên trong Việt Nam.
Vâng, nước Mỹ vẫn là đô thành rực rỡ, nhưng nó có thể tạo nên cảm hứng cho chúng ta mà thôi, điều c̣n lại là của chúng ta. Mà cũng đừng nhầm lẫn Donald Trump và nước Mỹ, ông ta cũng chỉ là, như lời ông Nguyễn Gia Kiểng, “cái ngoặc đơn của lịch sử”.
Jackhammer Nguyễn, từ San Francisco