Phân biệt chủng tộc dưới góc nh́n của một giáo sư người Việt ở Mỹ. GS.TS Nguyễn Quang Vịnh(Đại học Coe College, bang Iowa), quan điểm như nào về vấn đề này?
Vụ công dân Mỹ gốc Phi George Floyd bị cảnh sát da trắng gh́ cổ đến chết đă và đang thổi bùng các cuộc biểu t́nh chống phân biệt chủng tộc trên khắp nước Mỹ.
H́nh ảnh cảnh sát da màu đồng cảm cùng người biểu t́nh ở Mỹ
Thủ tướng Canada quỳ gối ủng hộ biểu t́nh chống phân biệt chủng tộc
Giữa biểu t́nh dữ dội, Mỹ truy tố cả 4 cảnh sát vụ gh́ chết người
LTS: Nạn phân biệt chủng tộc đă tồn tại từ lâu ở nước Mỹ. Trải qua nhiều năm phát triển, vấn nạn này đă lần hồi được xử lư, nhưng trên thực tế nó vẫn xảy ra như một góc khuất khó có thể xóa bỏ tận gốc rễ. Chúng tôi trân trọng giới thiệu bài viết về vấn đề này của Giáo sư-Tiến sĩ Nguyễn Quang Vịnh, một người Việt Nam đă sống ở Mỹ gần 20 năm nay. Bài viết mang quan điểm riêng của tác giả.
Mấy ngày nay cả nước Mỹ đang ch́m trong biểu t́nh và hỗn loạn v́ một sự kiện liên quan đến phân biệt chủng tộc. Sự việc bắt đầu từ một người đàn ông da đen nghi dùng tiền giả mua đồ và bị cảnh sát bắt giữ. Một viên cảnh sát da trắng sau đó đă dùng vũ lực quá mức, đè đầu gối lên cổ người da đen cho tới khi anh này tắc thở và chết.
Vấn đề phân biệt đối xử nói chung và mối quan hệ giữa người da trắng đối với người da đen nói riêng vốn có nguồn gốc lịch sử lâu dài, đă và đang được xóa bỏ mạnh mẽ trong xă hội Mỹ, nhưng sự việc trên lại thổi bùng lên vấn đề nhức nhối này. Phân biệt đối xử giữa con người với nhau liệu có thể xóa bỏ được tận gốc hay không, và nếu có th́ làm thế nào để đạt được điều này?
Người biểu t́nh lấy tay lau nước mắt cho nhau ở Lake Street, Minneapolis. Ảnh: NYTimes
Phân biệt đối xử nói chung xảy ra khi có sự so sánh, phân chia cao – thấp, thắng – thua, và người ở vị trí thấp kém sẽ nhận được ít sự ưu đăi và nhiều sự thua thiệt so với người ở vị trí cao hơn. Phân biệt đối xử là b́nh thường trong mọi xă hội nếu dựa trên những khía cạnh có thể thay đổi được như khả năng, kinh nghiệm, hay sự cố gắng, nỗ lực. Ví dụ, người có khả năng và nỗ lực cao hơn th́ sẽ nhận được kết quả và phần thưởng tốt hơn người kém khả năng và ít nỗ lực. Tuy nhiên, phân biệt đối xử sẽ trở thành vấn đề vi phạm nhân quyền nếu dựa trên một số đặc điểm cố định sẵn có từ khi một người được sinh ra như chủng tộc, nguồn gốc, giới tính, hay tuổi tác.
Lịch sử phân biệt chủng tộc trên đất nước Mỹ bắt đầu từ thời mua bán nô lệ da đen cách đây khoảng 400 năm. Người da đen đă bị đối xử vô cùng tồi tệ trong suốt thời gian dài cho tới tận năm 1964 khi Đạo luật Dân quyền (Civil Rights Act) được thông qua. Đạo luật này nghiêm cấm tất cả mọi sự phân biệt đối xử dựa trên chủng tộc, màu da, nguồn gốc, giới tính, hay tuổi tác. Kể từ khi có đạo luật này, Mỹ đă có một sự tiến bộ vượt bậc về vấn đề kỳ thị và phân biệt đối xử.
Mọi người về cơ bản có cơ hội b́nh đẳng như nhau trong cuộc sống, công việc, và học hành. Barack Obama, Tổng thống da màu đầu tiên của nước Mỹ, là một minh chứng điển h́nh cho sự tiến bộ này. Nếu một tổ chức mà phân biệt đối xử với người lao động dựa trên những đặc điểm được bảo vệ bởi pháp luật th́ sẽ bị trừng phạt rất nặng, có thể lên tới nhiều triệu đô-la.
Tuy nhiên, sự phân biệt đối xử trong xă hội vẫn diễn ra, có thể ẩn ngầm và không nh́n rơ được, bởi con người vẫn thường hay so sánh giữa những nhóm người với nhau. Người da đen với lịch sử khó khăn của ḿnh vẫn là nhóm người yếu thế trong con mắt của nhiều người khác. Tỷ lệ thất học, đói nghèo và tội phạm trong cộng đồng người da đen luôn cao hơn so với các nhóm người khác. Ṿng luẩn quẩn của thất học – đói nghèo – tội phạm và do đó bị phân biệt đối xử vẫn đeo bám với rất nhiều người da đen.
Do có những định kiến trong xă hội đối với ḿnh, người da đen thường bị nhắm vào nhiều hơn trong các vụ bắt giữ của cảnh sát và cũng thường bị kết án nặng hơn so với các nhóm người khác. Người da đen cũng thường bị từ chối hơn trong quá tŕnh tuyển dụng xin việc. V́ phân biệt đối xử nhiều khi không rơ ràng, không có bằng chứng cụ thể nên pháp luật cũng không thể thực thi và bảo vệ được họ trong những trường hợp này. Thậm chí, đôi khi người thực thi pháp luật cũng lại chính là người phân biệt đối xử.
Sự ra đi của George Floyd thổi bùng những căng thẳng về phân biệt chủng tộc. Ảnh: HypeBeast
Với cá nhân là một người châu Á thiểu số sống ở nước Mỹ, tôi cũng đă có một vài lần thấy bị phân biệt đối xử bởi v́ ḿnh là người gốc nước ngoài. Ví dụ có một số người coi thường v́ ḿnh có giọng nói tiếng Anh không rơ ràng và trôi chảy như người bản xứ. Ở Việt Nam, một người nước ngoài nói được một chút tiếng Việt th́ được mọi người trầm trồ thán phục. Nhưng một người nước ngoài ở Mỹ nếu có giọng nói tiếng Anh không được chuẩn như người bản xứ th́ có thể sẽ bị xem thường. Sự coi thường này xuất phát từ sự thiếu hiểu biết của một số người Mỹ, khi họ đ̣i hỏi người đang dùng ngôn ngữ thứ hai cũng phải nói hay như người đang dùng ngôn ngữ mẹ đẻ.
Người nhập cư vào Mỹ với ngôn ngữ tiếng Anh không tốt cũng gặp rất nhiều khó khăn trong cuộc sống và công việc. Nếu không học tập thêm để lấy bằng cấp và cải tiến tiếng Anh th́ thường phải làm những công việc chân tay với lương tương đối thấp. Sự ḥa nhập với văn hóa và xă hội cũng không được tốt, do đó cảm thấy ḿnh chỉ là công dân hạng hai. Với cộng đồng người châu Á v́ có truyền thống chăm chỉ và ham học hỏi, nên thông thường vượt qua được những thách thức và khó khăn này. Về tổng thu nhập b́nh quân hàng năm tính theo hộ gia đ́nh, cộng đồng người châu Á luôn đứng đầu nước Mỹ so với tất cả các nhóm người khác.
Ngoài trải nghiệm qua một vài lần bị phân biệt đối xử của ḿnh, xă hội Mỹ nh́n chung với tôi là văn minh, hiểu biết, b́nh đẳng và công bằng. Tôi đă sống nhiều năm ở một bang miền nam, nơi có rất nhiều người Mỹ da đen. Đa số họ đều là những người hiền hậu và tốt bụng. Tôi cũng từng sống nhiều năm ở một bang miền bắc, nơi số đông là người Mỹ da trắng. Họ về cơ bản là những người thẳng thắn, lịch sự, và quan tâm giúp đỡ mọi người. Và ở đâu tôi cũng có nhiều bạn bè là người Việt Nam và châu Á. Đa số đều là những người chịu thương, chịu khó, yêu cuộc sống b́nh yên, ổn định, nhẹ nhàng.
Mỗi người được sinh ra với những đặc điểm cố định và riêng biệt, không ai giống ai. Mỗi người đều có một giá trị vô giá như nhau, không ai cao hơn ḿnh về giá trị cả. Mỗi người đều có quyền b́nh đẳng và tự do cá nhân giống nhau. Nhận thức này là nền tảng của một xă hội công bằng, dân chủ, văn minh. Chỉ khi bản thân ḿnh nh́n ra và thấu hiểu được những điều này th́ ḿnh mới tôn trọng được tất cả và thoát ra khỏi được sự so sánh dựa trên những đặc tính vốn có ngay từ lúc sinh ra của mỗi người. Và chỉ khi không c̣n so sánh nữa th́ sự phân biệt đối xử mới biến mất.
Bản thân tôi không thấy có vấn đề ǵ về phân biệt đối xử, bởi trong ḷng ḿnh không phân biệt đối xử với bất kỳ ai. Người da trắng hay người da đen, người gốc nước ngoài hay người bản xứ, trẻ em hay người già, đàn bà hay đàn ông, đều cần được tôn trọng ở mức cao nhất v́ tất cả chúng ta đều là những cá nhân có giá trị và quyền b́nh đẳng như nhau. Người nào mà đang phân biệt đối xử với một ai đó là người cần phải ư thức được điều này để từ đó thay đổi nhận thức và hành động của chính ḿnh.
Khi ḿnh không c̣n so sánh với ai th́ sẽ chẳng ai so sánh lại với ḿnh, và khi ḿnh không c̣n kỳ thị ai th́ chẳng ai kỳ thị lại ḿnh. Khi từng cá nhân trong xă hội thấu hiểu và làm được điều này th́ xă hội sẽ không c̣n phân biệt đối xử. Nó dường như là một điều rất đỗi giản đơn, nhưng lại vô cùng quan trọng để giúp cho mỗi người chúng ta thoát ra khỏi sự phân biệt đối xử với nhau.
Tác giả bài viết là giáo sư - tiến sĩ về lănh đạo và quản lư nhân lực tại Đại học Coe College, bang Iowa, Mỹ. Ông có bằng cử nhân tại Đại học Kinh tế Quốc dân Hà nội, bằng thạc sĩ quản trị kinh doanh tại Viện Công nghệ châu Á AIT Thái Lan, và bằng tiến sĩ về quản trị nhân lực tại Đại học Tổng hợp bang Mississippi Mỹ. GS.TS Nguyễn Quang Vịnh có kinh nghiệm nghiên cứu và giảng dạy hơn 20 năm ở cả Việt Nam và Mỹ về lĩnh vực lănh đạo và quản lư con người. Ông được phong tặng chức danh học hàm cao nhất của một giảng viên đại học. GS.TS Nguyễn Quang Vịnh cũng là tác giả cuốn sách “Chinh phục chính ḿnh: 101 câu chuyện nhỏ giúp bạn đạt được ước mơ lớn nhất đời ḿnh”.
VietBF@ sưu tầm.
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
