Thói quen ăn uống dễ bị ung thư đại trực tràng

[Romano]

Béo phì, ít vận động, tiêu thụ nhiều thịt đỏ, ăn ít trái cây và rau xanh, nạp nhiều chất béo, thức ăn nhanh, uống nhiều rượu... là những yếu tố nguy cơ gia tăng tỷ lệ mắc ung thư đại trực tràng.
Ung thư đại trực tràng là khối u ác tính xuất phát từ trong lòng hoặc thành đại tràng hoặc trực tràng. Đây là một trong những bệnh ung thư thường gặp ở các nước phát triển, là nguyên nhân gây tử vong thứ hai sau ung thư phổi.

Ung thư đại trực tràng thường gặp ở những người trên 50 tuổi, tuy nhiên tỷ lệ mắc ung thư đại trực tràng trong nhiều năm gần đây tăng nhanh ở giới trẻ. Tại Bệnh viện K Trung ương, căn bệnh này đã được chẩn đoán ở cả những bệnh nhân 20 tuổi.

Theo số liệu WHO 2018, ung thư đại trực tràng là ung thư phổ biến hàng thứ 5 tại Việt Nam sau ung thư gan, phổi, dạ dày, vú. Mỗi năm ghi nhận gần 15.000 ca mắc mới, tỉ lệ 13,4/100.000 dân, và khoảng hơn 7000 ca tử vong.Các khối u đại trực tràng ở bệnh nhân trẻ có tốc độ phát triển nhanh hơn những người lớn tuổi và thường được phát hiện ở giai đoạn muộn hơn. Ung thư đại trực tràng có thể phòng ngừa và phát hiện sớm, ở giai đoạn đầu tỷ lệ sống sau 5 năm lên tới 90%; dưới 10% bệnh nhân phát hiện ở giai đoạn muộn sống quá 5 năm.

Theo các chuyên gia, nguyên nhân dẫn đến thực trạng này phần lớn do sinh hoạt, thói quen ăn uống.

Các yếu tố nguy cơ

TS Nguyễn Tiến Quang, Chủ tịch Hội đồng quản trị Bệnh viện K, sở dĩ ung thư đại trực tràng ở nước ta cũng như nhiều nước đang phát triển tăng nhanh do liên quan trực tiếp đến lối sống, chế độ ăn. Người dân dần thích nghi với lối sống của phương Tây, trong đó béo phì, ít vận động, tiêu thụ nhiều thịt đỏ, ăn ít trái cây và rau xanh, nạp nhiều chất béo, thức ăn nhanh, uống nhiều rượu, hút thuốc lá... là những yếu tố nguy cơ gia tăng tỷ lệ mắc bệnh.

Bằng chứng, 57% người trưởng thành tại nước ta ăn thiếu rau và trái cây so với khuyến nghị của WHO, trong khi ăn nhiều thịt. Một nửa nam giới uống rượu bia ở mức nguy hại. Béo phì tăng nhanh từ 12% năm 2010 lên 17,5% năm 2015. Việt Nam nằm trong top 15 nước có số người hút thuốc lá cao nhất thế giới...

Chế độ ăn

Chế độ ăn nhiều mỡ, thịt động vật, thức ăn lên men, ướp muối, xông khói, thức ăn gây đột biến gen có liên quan tới ung thư đại - trực tràng.

Một vài trạng thái bệnh lý được coi là tổn thương tiền ung thư:

Viêm loét đại - trực tràng mạn tính: nguy cơ phát triển ung thư từ 20 - 25%.

Bệnh Crohn: bệnh viêm mô hạt mãn tính của ống tiêu hóa.

Các u lành tính: polyp kích thước lớn có nguy cơ ung thư rất cao.

Một số hội chứng, bệnh có tính di truyền: bệnh polyp gia đình. Tiền sử gia đình: nếu thành viên trong gia đình bị ung thưđại - trực tràng thì nguy cơ mắc bệnh cao hơn.

Biện pháp phòng ngừa

Tăng cường vận động thể chất.

Hạn chế ăn mỡ, thịt động vật, giảm phần calo, chất béo từ 40% xuống 25 - 30%.

Tăng cường ăn các chất xơ và quả tươi hàng ngày.

Hạn chế thức ăn muối, lên men, cá khô, xì dầu, thịt xông khói.

Tránh đề những chất gây đột biến gen nhiễm trong thức ăn: thuốc trừ sâu, diệt cỏ, thuốc tăng trọng.

Hạn chế lạm dụng rượu, bia và các chất lên men khác

Triệu chứng ung thư đại trực tràng

Ung thư đại trực tràng ảnh hưởng đến ruột già, chủ yếu là đại tràng và trực tràng. Những khối u thường phát triển từ những khối polyp tiền ung thư.

TS.BS Phạm Văn Bình, Trưởng khoa Ngoại bụng I, Bệnh viện K cho biết ở giai đoạn sớm, ung thư đại trực tràng thường không có biểu hiện rõ ràng khiến người bệnh chủ quan, lầm tưởng với nhiều bệnh lý đường tiêu hóa khác.

Tuy nhiên khi có những triệu chứng sau, cần đặc biệt lưu ý đến ung thư đại trực tràng:

- Rối loạn tiêu hóa: Ban đầu có thể là ợ chua, sau là đau tức vùng bụng, co thắt dạ dày trước hoặc sau khi ăn.

- Táo bón: Nếu đi ngoài ít hơn 3 lần/tuần nên chú ý theo dõi.

- Đi ngoài phân nhỏ, phân dẹt: Có nguy cơ ruột gặp phải những vật cản như các khối u, polyp to khiến hình dạng và kích thước phân thay đổi.

- Đi ngoài ra máu: Đây là triệu chứng khá phổ biến ở các bệnh nhân ung thư đại trực tràng. Nguyên do khối u trong lòng ruột gây chảy máu.

- Giảm cân bất thường, mệt mỏi: Hầu hết các trường hợp mắc ung thư đều có dấu hiệu giảm cân nhanh và nhiều trong thời gian ngắn dù không ăn kiêng hay tập luyện gì gắng sức.