Theo như đất nước Ukraine trước đây xa lạ với người Việt. Chỉ những người người nào từng học tập, lao động mới biết đến. Họ vẫn quen gọi là "đi Nga về", như anh ca sỹ nổi tiếng tên Khang ǵ đó thậm chí công khai chối bỏ. Th́ khoảng 4-5 giờ sáng ǵ đó ḿnh vừa đặt lưng ngủ sau một đêm lái xe từ thành phố khác về bỗng "ùm" như động đất, cửa kính rung bần bật.
Một lính cứu hỏa tại một băi đậu xe gần một khu chung cư bị hư hại nặng nề từ cuộc tấn công bằng tên lửa của Nga, ở Pokrovsk, vùng Donetsk, Ukraine vào ngày 15 tháng 2 năm 2023
Chồm chăn chui ra ngoài xem nhà cửa, mấy con chó ( chúng vốn rất sợ tiếng pháo hoa ) thế nào. Nh́n chúng nép chặt vô góc chuồng, mắt van lơn thật tội.
Ngoài đường phố xe chạy hối hả đông nghịt. Người người như một phản ứng tự nhiên tích trữ xăng, thuốc men, thực phẩm...
Trên TV, Tổng thống xuất hiện, ông c̣n chưa kịp cạo râu...Số phận của hơn 40 triệu dân đặt nặng lên vai ông ấy.
365 ngày sau
Bức ảnh khu chung cư cách nhà tác giá, 2 km là một trong số những khu nhà dân bị trúng tên lửa của địch ngày đầu chiến tranh. Khu nhà này có người Việt sinh sống. Thành phố đă nỗ lực sửa chữa cho người dân có chỗ ở
Thủ đô Kyiv và các thành phố lớn khác, nơi phần lớn người dân nói tiếng Nga đă chống trả quyết liệt và đứng vững trước kẻ thù mạnh gấp bội.
Người Ukraine làm ǵ nên tội ? Họ cũng như người Gruzia, người Balan, Phần lan hay Baltic... họ muốn được tự do lựa chọn đường lối cho đất nước, "quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc" như ông Hồ Chí Minh từng trích dẫn Tuyên ngôn Hoa Kỳ 1776.
Ukraine trước đây xa lạ với người Việt. Chỉ những người người nào từng học tập, lao động mới biết đến. Họ vẫn quen gọi là "đi Nga về", như anh ca sỹ nổi tiếng tên Khang ǵ đó thậm chí công khai chối bỏ.
Đất nước này chả hiềm tỵ ǵ với Việt Nam, thậm chí đóng góp rất nhiều về người và của. Đại sứ quán Việt Nam tại Kyiv hàng năm vẫn tổ chức tiệc tri ân các cựu chiến binh từng là cố vấn quân sự trong chiến tranh Việt Nam.
Cái "tội" lớn nhất của người Ukraine là đi theo đường hướng dân chủ, nhất quyết từ bỏ chế độ độc tài.
Nôm na là tự chuyển hoá, diễn biến và đó là lư do bị người ta ghét. Và công cuộc bôi nhọ, dối trá bắt đầu: bài người nói tiếng Nga, phản bội, tiểu bá...y hệt như Đặng Tiểu B́nh đối với Việt Nam hồi 1978-1979.
Ngay từ ngày đầu chiến tranh, nhiều người nhắn tin thăm hỏi chân t́nh, vô cùng cảm động.
Cũng có nhiều người chê trách : lănh đạo Ukraine tồi nên mới xảy ra chiến tranh. Ḿnh nhẹ nhàng: ừ, theo bạn th́ ông Hồ, ông Chinh, ông Duẩn, ông Đồng... đều tồi v́ không chịu đầu hàng cho dân đỡ khổ, tránh được chiến tranh 9 năm với Pháp, 20 năm với Mỹ, với Tàu không tính.
Cả lănh đạo châu Âu 1938-39 tồi quá, không chịu nhịn Hitler đi, nhường cho hắn vùng đất Suderterland giàu có của Tiệp khắc, có sao đâu ?...
Có bạn khác cáu, thế cậu không yêu nước (Việt Nam) à ? Theo bạn ư, ủng hộ nước Nga đồng nghĩa là yêu nước.
Khổ vậy đó, bạn ấy trong sáng tin rằng: chỉ cần người Ukraine vâng lời, ăn một loại xúc xích, đi măi một loại xe dẫu ngốn xăng và vĩnh viễn bằng ḷng với một lănh tụ duy nhất chừng nào ông ấy chưa chết ...là tức khắc có hoà b́nh, ấm no.
Tuyên truyền nó có sức mạnh ghê gớm. Ngày xưa, Ban tuyên giáo của Joseph Goebbels từng khiến cả một dân tộc văn minh bậc nhất như người Đức tung hô một chế độ tội ác lớn nhất thế kỷ 20.
Ḿnh mất một số người bạn lâu năm, bởi thế hệ ḿnh (miền Bắc) thuộc về Liên Xô nhiều quá. Người ta không chấp nhận gọi pu.tin (ḿnh không viết hoa đúng ngữ pháp đâu) là kẻ xâm lược, gây tội ác.
Đối với họ, Liên Xô chưa hề tan ră và Liên Xô (mặc định là người Nga) là những người châu Âu duy nhất từng giúp Việt Nam, c̣n lại đến Việt Nam với tư cách thực dân, đế quốc.
Ḿnh không giận họ. Chắc chắn thời gian sẽ giúp họ hiểu rơ. Cũng như hồi 80x-90x người ta nguyền rủa Đông Âu rời bỏ "phe ta" mà đi theo đế quốc vậy.
Một chiếc xe tăng của Nga bị cháy ở vùng Kharkiv, Ukraine, ngày 02 tháng 10 năm 2022
Thật may là có thêm rất nhiều bạn mới từ khắp nơi trong và ngoài nước đă lên tiếng phản chiến, kể những người bạn từ chính nước Nga.
Ukraine cũng không cô độc. Có hàng trăm nước lên tiếng ủng hộ mạnh mẽ, đóng góp công của, kể cả những nước bao nhiêu năm trung lập như Thụy Sỹ, Thụy Điển, Phần lan, Đan Mạch rồi Nhật Bản, Hàn Quốc và thậm chí Campuchia xa xôi cũng ủng hộ tại Liên hiệp Quốc, gửi binh lính giúp rà phá bom ḿn.
Rất ngưỡng mộ câu trả lời của một quan chức chính phủ Campuchia trên trang Khmer Times rằng: Nga và Ukraine đều là đối tác của Campuchia và với Nga c̣n nhiều lợi ích hơn nhiều nhưng giữa lợi ích và luật pháp quốc tế chúng tôi đứng về phía Ukraine.
Cộng đồng gốc Việt hầu hết đă sơ tán sang EU, Anh, Ireland, Canada...hay Việt Nam nhưng vẫn có nhiều người ở lại. Cũng như người Ukraine được dân chúng và cả đồng hương Việt Nam những nơi này hết ḷng giúp đỡ nơi ăn chốn ở và được đối xử như người thân, được ưu đăi thậm chí c̣n hơn cả người bản địa. Trẻ em được đi học ngay lập tức thậm chí không đ̣i hỏi giấy tờ ǵ.
Bằng mọi cách trong khả năng, bọn ḿnh vẫn đóng góp cho quân đội, cho người dân như một cách tri ân xứ sở. Nguyễn Thành Vinh