Theo như các cuộc thanh trừng mới đây được xem gây bất lợi cho Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận B́nh, người đă quyết định bơm hàng tỷ USD trong việc mua và phát triển trang thiết bị, thuộc các nỗ lực hiện đại hóa nhằm thiết lập một lực lượng quân đội "đẳng cấp" trước năm 2050, trong bối cảnh Bắc Kinh gia tăng ngân sách dành cho quốc pḥng với tốc độ nhanh hơn tốc độ phát triển kinh tế.
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận B́nh trong cuộc duyệt binh vào ngày 3/9/2015
Một cuộc thanh trừng đang lan rộng nhằm vào các tướng lĩnh đă làm suy yếu Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Hoa (PLA), để lộ nạn tham nhũng ăn sâu cắm rễ, vốn cần phải có thêm thời gian để giải quyết, đồng thời làm chậm tiến tŕnh hiện đại hóa quân đội của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận B́nh, giữa bối cảnh căng thẳng địa chính trị trên thế giới, các nhà phân tích b́nh luận với Reuters.
Hôm thứ Sáu 29/12, chín quan chức cao cấp trong Bộ Quốc pḥng bị Ủy ban thường vụ Đại hội đại biểu nhân dân toàn quốc tuyên bố băi nhiệm tư cách đại biểu Quốc hội Trung Quốc, theo truyền thông nhà nước tường thuật.
Đây là một động thái được xem là tiền đề cho việc mở rộng lệnh trừng phạt nhằm vào những quan chức vi phạm.
Nhiều người trong số đó là quan chức từ Lực lượng Tên lửa - một bộ phận quan trọng trong Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Hoa, phụ trách giám sát các tên lửa hạt nhân và chiến thuật.
Các cuộc thanh trừng được xem gây bất lợi cho ông Tập Cận B́nh, người đă quyết định bơm hàng tỷ USD trong việc mua và phát triển trang thiết bị, thuộc các nỗ lực hiện đại hóa nhằm thiết lập một lực lượng quân đội "đẳng cấp" trước năm 2050, trong bối cảnh Bắc Kinh gia tăng ngân sách dành cho quốc pḥng với tốc độ nhanh hơn tốc độ phát triển kinh tế trong một số năm.
Việc một số tướng lĩnh bị băi nhiệm tư cách đại biểu quốc hội và một số lănh đạo doanh nghiệp quốc pḥng bị loại khỏi Chính hiệp Toàn quốc Trung Quốc gần đây, tuy nhiên, đă làm ảnh hưởng tiêu cực đến nỗ lực này của ông Tập, và đặt ra các câu hỏi về liệu đă có sự giám sát đúng cách liên quan các khoản đầu tư khổng lồ cho quân đội trong bối cảnh Trung Quốc đang đối đầu với Mỹ tại một số khu vực chính, bao gồm Đài Loan và Biển Đông.
Kể từ khi lên nắm quyền vào năm 2012, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận B́nh đă bước vào một cuộc thanh trừng chống tham nhũng trên nhiều lĩnh vực, các quan chức chính phủ và của Đảng Cộng sản Trung Quốc, với Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Hoa là một trong những mục tiêu chính.
Chín vị tướng từ PLA bị băi nhiệm chức vụ trong Quốc hội Trung Quốc đă nắm quyền tại một số đơn vị quân đội: họ là các cựu tư lệnh hoặc phó tư lệnh của Lực lượng Tên lửa thuộc PLA, một người là cựu tư lệnh không quân, và một người là tư lệnh hải quân Chiến khu miền Nam, phụ trách Biển Đông. Bốn quan chức khác phụ trách về trang thiết bị quân sự.
Đây là một dấu hiệu rơ ràng họ đang bị thanh trừng," Andrew Scobell, nhà nghiên cứu về Trung Quốc, từ Viện Ḥa b́nh Hoa Kỳ (United States Institute for Peace) nói với Reuters.
Hai tháng sau khi Tướng Lý Thượng Phúc bị sa thải khỏi chức Bộ trưởng Quốc phòng, Trung Quốc có người kế nhiệm ông Lý là Đô đốc Đổng Quân, cựu Tư lệnh Hải quân Quân Giải phóng
'Sẽ c̣n thêm người bị thanh trừng'
Bắc Kinh đă không đưa ra lời giải thích v́ sao băi nhiệm các tướng lĩnh này. Một số nhà phân tích cho rằng, các bằng chứng đều hướng đến nạn tham nhũng trong khâu mua trang thiết bị quân sự do Lực lượng Tên lửa tiến hành.
"Sẽ c̣n thêm người bị trừng phạt. Cuộc thanh trừng tập trung tại Lực lượng Tên lửa chưa kết thúc," Alfred Wu, Phó Giáo sư từ Trường Chính sách Công Lư Quang Diệu từ Singapore cho biết.
Ngụy Phượng Ḥa, cựu Bộ trưởng Quốc pḥng Trung Quốc, người từng nắm chức vụ lănh đạo Lực lượng Tên lửa, cũng đă biến mất. Khi được hỏi về ông ta đang ở đâu, người phát ngôn Bộ Quốc pḥng Trung Quốc hồi tháng Tám cho biết, quân đội nước này không có sự dung thứ nào cho nạn tham nhũng.
Người kế nhiệm ông Ngụy, Tướng Lư Thượng Phúc, cũng đă đột ngột bị băi nhiệm chức vụ bộ trưởng quốc pḥng Trung Quốc hồi tháng 10, mà không có lời giải thích nào, sau khi biến mất vài tháng trước đó.
Ông ấy cũng từng là người đứng đầu Bộ Phát triển Trang bị Quân ủy Trung ương Trung Quốc. Một trong những cấp phó khi đó của ông Lư cũng đă bị băi nhiệm tư cách đại biểu quốc hội hôm thứ Sáu 29/12.
Trung Quốc đă chính thức băi nhiệm Bộ trưởng Quốc pḥng Lư Thượng Phúc (phải), hai tháng sau khi ông không xuất hiện trước công chúng vào tháng 10
Cùng ngày 29/12, Đô đốc Đổng Quân, cựu Tư lệnh Hải quân Quân Giải phóng, người có kinh nghiệm đặc trách khu vực Biển Đông, đă được bổ nhiệm chức vụ Bộ trưởng Quốc pḥng, thay thế ông Lư đă bị cách chức.
Giới phân tích cho rằng trong khi nạn tham nhũng đă từ lâu được biết đến tồn tại trong quân đội Trung Quốc, quy mô của đợt truy quét mới nhất và sự dính dáng của Lực lượng Tên lửa thuộc PLA thật sự gây sốc.
"Cơ quan này thuộc PLA đă có một quy tŕnh chọn lọc nghiêm ngặt nhất đối với các quan chức cấp cao, xét về tầm quan trọng phải có đội ngũ nhân sự được tin cẩn cao, phụ trách các vũ khí hạt nhân của Trung Quốc," Dennis Wilder, nhà nghiên cứu cấp cao từ Ư tưởng Đối thoại Mỹ-Trung về Các vấn đề toàn cầu (Initiative for U.S.-China Dialogue on Global Issues), trực thuộc Đại học Georgetown cho biết.
"Hơn nữa, dường như đă có liên quan đến một số nhân vật cấp cao thay v́ chỉ một 'quả táo hỏng'."
Các nhà phân tích cũng cho rằng việc thanh trừng những lănh đạo quân sự cấp cao này có thể khiến Lực lượng Tên lửa tạm thời suy yếu cho đến khi Tập Cận B́nh có thể chấn chỉnh trật tự nội bộ.
"Lực lượng hạt nhân mang tính chiến lược là điều mà Trung Quốc đă dựa theo, như nền tảng trong nền an ninh quốc gia, và là cứu cánh cuối cùng liên quan đến vấn đề Đài Loan," bà Tôn Vân, Giám đốc Chương tŕnh Trung Quốc, từ Trung tâm Stimson, thủ đô Washington D.C cho biết.
"Trung Quốc sẽ phải mất thời gian để dọn dẹp mớ hỗn độn và phục hồi niềm tin về sức mạnh và uy tín đối với Lực lượng Tên lửa. Điều này đồng nghĩa trong thời gian hiện tại, Trung Quốc đang rơi vào thế yếu hơn."
Bà Tôn mô tả chiến dịch của ông Tập nhằm trừ khử nạn tham những trong quân đội là một nhiệm vụ 'của nhà vua Sisyphus', "không bao giờ có thể hoàn tất".
Chiến đấu và chiến thắng?
Nh́n về tương lai xa hơn, các nhà phân tích nói với Reuters rằng nạn tham nhũng mang tính kinh niên cứ măi tồn tại trong quân đội Trung Quốc, là xuất phát những nguyên nhân sâu xa sau - bao gồm các sĩ quan hưởng lương thấp và tính không minh bạch trong ngân sách chi tiêu quân sự - và những vấn đề này đă không được giải quyết.
Trần Đạo Ấn, cựu phó giáo sư từ trường Khoa học Chính trị và Luật, Đại học Thượng Hải, nhân định cuộc truy quét hiện nay có thể khiến Chủ tịch Tập không muốn liều lĩnh có những xung đột nghiêm trọng với các quan chức khác trong giới quân đội trong khoảng từ năm đến mười năm tới đây.
"Trước khi nhận ra t́nh h́nh tham nhũng lan tràn như thế nào, ông ta [Chủ tịch Tập] đă mù quáng tuân theo hệ tư tưởng của ḿnh, và nghĩ rằng quân đội có thể thật sự 'chiến đấu và chiến thắng' như mong đợi của ḿnh," ông Trần, người hiện nay là nhà phê b́nh chính trị từ Chile đánh giá.
"Nhưng làm sao mà các tướng lĩnh có thể đặt tâm huyết vào việc chiến đấu, nếu họ bận rộn bỏ túi riêng? Ông Tập hiện biết rằng lời tuyên thệ về ḷng trung thành với đảng và với quân đội là trống rỗng. Tôi h́nh dung, chuyện này sẽ tước đoạt niềm tin của ông ấy, theo một cách nào đó", ông b́nh luận với Reuters.