Tết Giáp Th́n sắp đến, xin mời các bạn nghe tâm sự của anh bạn VK nói về cảm nghỉ của cá nhân về 2 chữ VIỆT KIỀU.
Ông Vơ Văn Thưởng tiếp "Việt kiều yêu nước" trước tết Giáp Th́n (Ảnh: Lao Động)
Tôi đưa bài này lên v́ nghe tin Chủ tịch Nước Vơ Văn Thưởng trong buổi gặp gỡ cả ngàn Việt kiều về nước đón Tết Giáp Th́n, lại kêu gọi người Việt ở nước ngoài, nay được gọi là
"kiều bào", hăy đóng góp cho việc phát triển đất nước.
Có một luận điểm cho rằng, một người khi càng sống lâu ở nước ngoài th́ càng thấy nhớ quê hương của ḿnh. Đối với những kiều dân, điều này là đúng, c̣n đa số di dân đi tỵ nạn rơ ràng là không.
Những năm đầu tiên sống ở Mỹ tôi rất nhớ gia đ́nh, bạn bè, quê hương v́ tự nhiên cảm thấy ḿnh bị đánh bật gốc rễ để đến sống ở một xứ sở xa lạ. Thời gian đó có lần lên chơi vùng đồi núi ở California, nằm giữa rừng thông nghe Khánh Ly hát nhạc Trịnh Công Sơn:
"Tôi ru tôi giữa đời ơi a biết đâu nguồn cội / tôi xin làm đá cuội và lăn theo gót hài" mà ḷng thấy bâng khuâng tự hỏi ta là ai giữa đất trời bao la, lồng lộng này.
Nhưng khi càng ở lâu, hội nhập vào nếp sống mới với công việc, với đời sống thường nhật, cộng với phương tiện thông tin liên lạc hiện đại, với kinh tế toàn cầu phát triển nên nỗi nhớ quê nhà dần dần đă vơi đi và ḿnh trở nên gần gũi hơn với dân tộc, quê hương mới này.
Trong ṿng hai thập niên vừa qua, nhà nước Việt Nam đă có chính sách khuyến khích người Việt nước ngoài nhớ về quê hương bằng việc đưa ca sĩ qua hát và xuất khẩu văn hoá phẩm. Rồi đến chính sách thu hút tài năng cũng như tiền của người hải ngoại, đơn giản như cho phép về du lịch, cho làm từ thiện, kêu gọi đem chất xám, nguồn tài chính về đầu tư. Nhà nước nhắn nhủ những con dân Việt sống xa quê hương rằng họ luôn được coi là
"khúc ruột ngàn dặm" của đất nước.
Nhưng khúc ruột đó là ruột già, ruột non hay ruột dư th́ c̣n tuỳ người, tuỳ đối tượng và tuỳ lúc nữa. Những năm ngay sau 1975 người Việt ở hải ngoại có lẽ là khúc ruột dư mà nhà nước muốn cắt bỏ đi. Sau họ được nâng cấp lên thành ruột non, ruột già. Tôi đoán rằng, những ai đem kiến thức về giúp nước, đem tiền về đầu tư là ruột non. Những ai chỉ thích về Việt Nam du lịch, du hí là khúc ruột già. C̣n ai có tư tưởng không đúng với quan điểm của nhà nước th́ là ruột dư.
Cũng từ khi nhà nước có chính sách gom hết người Việt nước ngoài vào một mối, cụm từ
"Ban Việt kiều" được đổi thành
"Ủy ban về người Việt Nam ở nước ngoài". Tuy đă đổi tên nhưng hai chữ
"Việt kiều" vẫn được dùng một cách sai lệch có chủ đích.
"Việt kiều" là để chỉ những người rời quê hương đi làm ăn, sinh sống ở nước ngoài một thời gian rồi trở về như những ô-sin, du học sinh hay công nhân.
C̣n những ai, trên diện pháp luật đă bỏ quê hương ra đi, xin định cư ở một quốc gia khác rồi trở thành công dân của quê hương mới, họ không phải là Việt kiều. Hiểu ra được như thế cho nên tôi khẳng định một điều là ḿnh không phải là Việt kiều.
Nhưng tôi là ai? Tôi có thể trả lời
"Tôi là người Mỹ". Hơn nửa đời người sống ở Mỹ, dù tôi chưa phải là Mỹ 100%, nhưng trong con người của tôi đă ḥa nhập theo lối sống Mỹ nhiều hơn là Việt từ cách làm việc, tổ chức, đúng giờ, tôn trọng ư kiến người khác, không phân biệt đối xử v́ màu da và biết thưởng thức một một bữa ăn spaghetti, hot dog, hamburger, combo ngon như ăn nem rán, bún chả hay ăn phở.
Mà có ai có thể định nghĩa một người như thế nào mới được gọi là người Mỹ 100%? Thử nghiệm nhiễm thể DNA ư? Hay trắc nghiệm giọng nói bằng tiếng Anh?
Chắc hôm nào tôi phải đi thử DNA để xem ḍng giống của ḿnh là từ đâu. Không biết DNA có phân định được giống Việt hay lại chỉ nói chung chung tôi thuộc giống Hán-Mông th́ buồn lắm. Người Việt ḿnh tự hào thuộc ḍng giống Bách Việt, chứ dân Mỹ mà phân tích DNA th́ phải tự hào về ḍng giống Vạn Tộc của ḿnh.
C̣n thử giọng nói tiếng Anh? Thú thật là giọng của tôi c̣n mang âm hưởng Việt Nam, nhưng không nặng bằng giọng của cựu ngoại trưởng Henry Kissinger, hay giọng của một vị thày cũ là giáo sư Emilio Segrè, người gốc Ư và là khôi nguyên giải Nobel Vật lư năm 1959.
Nhưng chúng tôi đều hănh diện là người Mỹ: "I am proud to be American".
Tác giả Vũ Hoài Nam khi xem Paris by Night 96 "Tôi là người Việt Nam" (1), talawas blog 02.07.2009] nghe MC Nguyễn Ngọc Ngạn nói ông ấy là người Canada th́ lại không bằng ḷng và lên tiếng phản đối. Theo tôi, câu nói của ông Nguyễn Ngọc Ngạn rất b́nh thường v́ ông đă sống lâu ở Canada, đă đóng góp vào xă hội, hoà ḿnh trong nếp văn hoá ở đó th́ ông có quyền hănh diện làm công dân nước đó, dù cho ông đang nói với khán giả người Việt hay người Canada, người Mỹ, người Pháp. Hơn nữa v́ đă sống khá lâu ở Canada mà ông Ngạn đă có thể được tự do sáng tác, để lại cho đời nhiều tác phẩm giá trị về kinh nghiệm và đời sống ở Việt Nam, về những nổi vui buồn của người Việt hải ngoại. Nếu ở Việt Nam những đề tài ông viết ra đều là cấm kỵ, nhạy cảm và sẽ không được phép xuất bản rộng răi.
Những đứa con của tôi được sinh ra ở Hoa Kỳ, vợ chồng chúng tôi vẫn dạy các cháu là phải tự nhận ḿnh là công dân Mỹ, phải hănh diện làm người Mỹ trước đă, như thế mới có thể ngẩng đầu lên trước những bất công, thử thách về nạn phân biệt màu da, sắc tộc mà các cháu có thể sẽ gặp phải trong sinh hoạt đời sống hàng ngày.
C̣n việc dạy cho con trẻ nắm biết về nguồn gốc là một chuyện khác, tuỳ theo từng gia đ́nh và cộng đồng.
Tác giả Vũ Hoài Nam e ngại điều hănh diện của MC Nguyễn Ngọc Ngạn có thể lây lan và làm cho đám trẻ nhỏ Việt quên đi nguồn gốc. Điều này tôi thấy không đáng lo, ít ra là ở Hoa Kỳ này, một quốc gia với lịch sử được viết ra bởi các di dân nên trong các giáo tŕnh đều có những bài học nói về nguồn gốc của người Mỹ.
Từ cấp hai các em đă học và làm bài về nguồn gốc gia đ́nh. Học sinh lớp 7, lớp 8 thường có đề án viết về con đường đến Hoa Kỳ của các em hay của ba mẹ ông bà và bài tường tŕnh về một quốc gia, thường là quê hương nguồn cội. Lên cấp ba những đề tài tương tự sẽ được mở rộng hơn. Đây là những lúc mà các bậc phụ huynh có cơ hội để kể lại cho các em biết về hành tŕnh khi xưa đặt chân đến Mỹ. Lên đại học việc nghiên cứu về bản sắc lại càng được mở rộng hơn. Trong những năm đầu ở đại học sinh viên có thể viết một bài luận văn theo thể truyện kư kể lại cuộc đời ḿnh hay hành tŕnh đến Mỹ của gia đ́nh. Tuỳ theo ngành học các em có thể t́m hiểu về các món ăn Việt, các loại chè, nghiên cứu về phong tục cưới xin, ma chay hay tổ chức làng xă, hoạt động kinh tế, cơ chế chính trị. Cao hơn là công tŕnh của nghiên cứu sinh về thạc sĩ và tiến sĩ chuyên môn về Việt Nam.
Nói chung, thanh thiếu niên và cả người lớn nếu chối bỏ nguồn gốc th́ v́ một lư do nào khác, chứ không phải v́ việc MC Nguyễn Ngọc Ngạn đă thừa nhận ông ấy là người Canada.
Bài hát
"Quê hương" được Giáp Văn Thạch phổ nhạc từ bài thơ của Đỗ Trung Quân đă một thời văng vẳng trong những hàng quán, những sinh hoạt văn nghệ ở hải ngoại. Với tôi h́nh ảnh cánh diều, cầu tre, con đ̣, nón lá vẫn là nét đẹp quê hương trong trí nhớ. Nhưng khi nhắc
"quê hương là chùm khế ngọt" th́ kinh nghiệm của bản thân qua những lần về thăm Việt Nam rất khó gợi cho tôi h́nh ảnh đẹp như đă được tượng h́nh hoá v́ có dịp ăn khế quê nhà, mười trái có đến chín trái chua, từ thoáng chua đến chua ê cả răng. Thực ra khế thường được dùng để nấu canh chua, như canh chua cá bông lau là món ăn nam bộ rất ngon hay được dùng để nêm nước chấm. Chẳng mấy khi lại có được khế ngọt.
C̣n lănh đạo văn hoá tư tưởng thêm vào bài hát ư tưởng
"không nhớ quê hương sẽ không lớn nổi thành người" là hơi quá cường điệu.
Gần đây, để tạo điều kiện cho người Việt được gắn bó với quê cũ, nhà nước đă ban hành luật quốc tịch cho người Việt hải ngoại có cơ hội mang thêm quốc tịch Việt Nam. Tôi tự hỏi nếu ḿnh chính thức mang quốc tịch Việt Nam th́ sẽ có những quyền lợi ǵ? Được mua nhà và đầu tư trong nước ư? Việc này tôi không có nhu cầu và khả năng. Với tư cách công dân Việt Nam nếu tôi có quyền được tự do tham gia ứng cử và bầu cử để chọn người đại diện xứng đáng cho đất nước, khi đó tôi sẽ hănh diện làm công dân nước Việt. C̣n nếu không, tôi thấy ḿnh vẫn chẳng có ǵ được bằng người Mỹ gốc Cam Bốt, gốc Iraq hay gốc Đài Loan v́ họ được quyền tham gia những sinh hoạt dân chủ nơi quê hương nguồn cội.
V́ vậy, nếu có ai hỏi tôi là ai, tôi sẽ trả lời tương tự như MC Nguyễn Ngọc Ngạn, là
"Tôi là người Mỹ" và ở đâu có "
độc lập, tự do, hạnh phúc" nơi đó chính là quê hương của tôi.