Theo như Tổng thống Nga Vladimir Putin và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận B́nh bắt tay trong lễ kư kết sau cuộc hội đàm tại Bắc Kinh, Trung Quốc, trong lúc các đối tác thương mại phương Tây đang trở thành bài toán nan giải đối với Trung Quốc dưới vỏ bọc hữu nghị, quan hệ Trung - Nga t́m kiếm điểm cân bằng giữa việc hỗ trợ Nga và duy tŕ quan hệ đang xuất hiện rạn nứt.
Ông Putin đến Trung Quốc: Tín hiệu hợp tác chặt chẽ giữa hai cường quốc
Chuyến công du Trung Quốc của Tổng thống Nga Vladimir Putin hôm 16/5 không nằm ngoài dự đoán của giới quan sát quốc tế. Đây là hành động tiếp nối truyền thống lâu đời của cả hai nhà lănh đạo trong việc lựa chọn Trung Quốc là điểm đến đầu tiên cho chuyến công du nước ngoài sau khi bắt đầu nhiệm kỳ mới. Lựa chọn này khẳng định tầm quan trọng và sự ưu tiên dành cho mối quan hệ đối tác chiến lược Trung - Nga.
Thông báo về chuyến công du của ông Putin được đưa ra chỉ vài ngày sau khi Mỹ áp đặt thêm các biện pháp trừng phạt đối với Nga, cho thấy sự gắn kết chặt chẽ giữa Bắc Kinh và Moscow.
Sự kiện này diễn ra trong bối cảnh quan hệ kinh tế Trung - Nga đang phát triển mạnh mẽ. Thương mại song phương giữa hai quốc gia tăng trưởng ấn tượng kể từ khi Nga mở chiến dịch quân sự tại Ukraine, đạt 240,1 tỷ USD vào năm 2023, so với 146,9 tỷ USD vào năm 2021 và 190,3 tỷ USD vào năm 2022.
Sự hợp tác kinh tế chặt chẽ này mang lại lợi ích to lớn cho cả hai quốc gia. Trung Quốc trở thành nguồn cung cấp thiết yếu cho Nga trong bối cảnh các lệnh trừng phạt quốc tế, giúp Moscow duy tŕ hoạt động kinh tế và quân sự. Đối với Trung Quốc, Nga đóng vai tṛ quan trọng trong việc đảm bảo an ninh năng lượng và cung cấp thị trường cho các mặt hàng xuất khẩu.
(Từ trái sang) Tổng thống Nga Vladimir Putin và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận B́nh bắt tay trong lễ kư kết sau cuộc hội đàm tại Bắc Kinh, Trung Quốc, ngày 16/5/2024. (Ảnh: Sergei Bobylyov/Pool/AFP/Getty Images)
Giai đoạn 2022 - 2023 chứng kiến việc quân đội Nga gặp thất bại ở Ukraine và sự cai trị của ông chủ Điện Kremlin phải đối mặt với nguy cơ bất ổn do cuộc nổi dậy của nhóm lính đánh thuê Wagner. Nếu như vào thời điểm đó ông Tập từng hoài nghi về việc tăng cường hợp tác chiến lược với ông Putin th́ giờ đây ông Tập có thể đă an tâm hơn về quyết định của ḿnh.
Quân đội Nga đă lấy lại phong độ và liên tục gặt hái chiến thắng trên chiến trường trong những tháng gần đây. Trong khi đó, Ukraine đang dần kiệt sức v́ chiến tranh và các nước phương Tây cũng chia rẽ về mức độ hỗ trợ quân sự dành cho Kyiv.
Bên cạnh đó, cuộc bầu cử tổng thống Nga năm 2024 diễn ra suôn sẻ, mặc dù mang tính nghi thức, đă xóa tan những lo ngại về bất ổn nội bộ.
Trung Quốc hiện dường như tin tưởng rằng ông Putin sẽ tiếp tục nắm quyền vững chắc trong tương lai gần. Truyền thông Trung Quốc tiếp tục khuếch đại thông tin chính thức của Nga về Ukraine, bao gồm cả việc ủng hộ cáo buộc vô căn cứ của Điện Kremlin liên quan đến vụ tấn công khủng bố ở Moscow vào tháng 3/2024.
Mặc dù quan hệ Trung - Nga đang ngày càng sâu sắc, song những căng thẳng cũng gia tăng trong những tháng gần đây. Bắc Kinh đang phải đối mặt với sự giám sát và chỉ trích ngày càng tăng từ các chính phủ phương Tây liên quan đến vai tṛ của nước này trong cuộc xung đột Ukraine.
Chuyến thăm châu Âu vào tháng 3 của Đặc phái viên của Trung Quốc về các vấn đề Á - Âu Lư Huy, nhằm thúc đẩy các cuộc đàm phán ḥa b́nh, đă vấp phải sự tiếp đón “lạnh nhạt” rơ rệt. Tại mọi thủ đô ông đến thăm, ông Lư Huy đều phải đối mặt với những lời nhắc nhở về tác động tiêu cực của sự hỗ trợ (gián tiếp) của Trung Quốc dành cho Nga đối với mối quan hệ Trung Quốc - châu Âu.
Trong các cuộc gặp gỡ trực tiếp gần đây, các nhà lănh đạo EU đă thẳng thắn bày tỏ quan điểm này với ông Tập. Tương tự, trong chuyến thăm Trung Quốc vào tháng 4 và tháng 5, Bộ trưởng Tài chính Hoa Kỳ Janet Yellen và Ngoại trưởng Antony Blinken đều dành phần lớn thời gian để chỉ trích mối quan hệ giữa Bắc Kinh và Moscow.
(Từ trái sang) Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận B́nh và Tổng thống Nga Vladimir Putin tham dự lễ đón chính thức trước Đại lễ đường Nhân dân ở Quảng trường Thiên An Môn ở Bắc Kinh, Trung Quốc, ngày 16/5/2024. (Ảnh: Sergei Bobylyov/Pool/AFP/Getty Images)
Căng thẳng giữa Trung Quốc và các nước phương Tây ngày càng gia tăng, chủ yếu do sự hợp tác quân sự ngày càng chặt chẽ giữa Bắc Kinh và Moscow. Bất chấp sự lên án của cộng đồng quốc tế về cuộc xâm lược Ukraine của Nga, hợp tác Trung - Nga trong lĩnh vực quân sự đă tăng cường đáng kể kể từ tháng 2/2022.
Điển h́nh là chuyến thăm chính thức kéo dài 4 ngày tới Moscow vào tháng 4/2023 của Bộ trưởng Quốc pḥng Trung Quốc lúc bấy giờ, Tướng Lư Thượng Phúc. Ông tuyên bố rằng hai nước sẽ "mở rộng hợp tác quân sự, quan hệ kỹ thuật quân sự và buôn bán vũ khí", đồng thời khẳng định sẽ “nâng quan hệ Trung - Nga lên một tầm cao mới".
Mặc dù quân đội Nga thường xuyên thiếu đạn dược và các vật tư cơ bản khác trong suốt năm 2022 và 2023, nhưng hiện nay, khi Moscow đang nỗ lực hồi sinh tổ hợp công nghiệp - quân sự, nhu cầu cấp bách nhất của họ là các mặt hàng lưỡng dụng.
Trung Quốc có thể đáp ứng nhu cầu này, và việc theo dơi ḍng chảy hàng hóa này rất khó khăn. Các mặt hàng này bao gồm máy công cụ, động cơ máy bay không người lái và động cơ phản lực, cũng như các loại chất bán dẫn và vi điện tử. Đây là những mặt hàng lưỡng dụng, đặc biệt khó phân biệt với các linh kiện trong sản xuất dân dụng.
Hồ sơ hải quan từ năm 2022 và 2023 đă hé lộ ḍng chảy hàng hóa từ Trung Quốc sang Nga, bao gồm cả mặt hàng lưỡng dụng như máy bay không người lái và các mặt hàng quân sự như thuốc súng, vũ khí tấn công, áo giáp và thiết bị quang học nhiệt.
Đến đầu năm 2023, các nguồn tin t́nh báo Mỹ và quan chức chính phủ cấp cao khẳng định rằng Quân ủy Trung ương Trung Quốc đă bí mật cho phép chuyển giao vũ khí, bao gồm đạn dược và pháo binh, cho Nga. Ukraine cũng báo cáo rằng họ ghi nhận ngày càng nhiều linh kiện Trung Quốc có trong vũ khí và đạn dược Nga bị thu giữ trên chiến trường.
Vào đầu năm 2024, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken khẳng định Trung Quốc tiếp tục cung cấp nguyên liệu hỗ trợ cho ngành công nghiệp quốc pḥng Nga. Các quan chức Mỹ cấp cao khác cho biết, theo t́nh báo Mỹ, Trung Quốc đang thực hiện "nỗ lực lớn" để hỗ trợ nỗ lực chiến tranh của Nga, "bao gồm hỗ trợ nhắm mục tiêu, thiết bị quang học hai chiều và nhiên liệu đẩy cho xe tăng và tên lửa". Tuy nhiên, Bắc Kinh kiên quyết phủ nhận tất cả các cáo buộc này.
Mặc dù Trung Quốc không công khai ủng hộ Nga trong cuộc chiến tranh Ukraine và duy tŕ lập trường trung lập, nhiều phân tích cho thấy Bắc Kinh có xu hướng mong muốn chiến thắng của Nga. Lư do cho điều này xuất phát từ lợi ích địa chính trị đan xen giữa hai nước và mối lo ngại chung về sự mở rộng ảnh hưởng của Mỹ.
Trung Quốc và Nga có chung mối lo ngại về sự trỗi dậy của Mỹ và Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO). Cả hai đều coi đây là mối đe dọa tiềm tàng đối với trật tự quốc tế hiện tại và lợi ích của họ. Chiến thắng của Nga ở Ukraine sẽ được xem là đ̣n giáng mạnh vào NATO, củng cố vị thế cường quốc của Nga và tạo tiền đề cho sự hợp tác chặt chẽ hơn giữa Trung Quốc và Nga.
Tuy nhiên, lập trường của Trung Quốc cũng phải đối mặt với áp lực từ phương Tây, đặc biệt là từ các nước châu Âu. Các nhà lănh đạo châu Âu đă kêu gọi Trung Quốc sử dụng ảnh hưởng của ḿnh để thúc ép Nga đàm phán ḥa b́nh, nhưng Bắc Kinh dường như miễn cưỡng tham gia vào nỗ lực này.
Ngoại trưởng Hoa Kỳ Antony Blinken (trái) gặp Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận B́nh tại Đại lễ đường Nhân dân ở Bắc Kinh, Trung Quốc, vào ngày 26/4/2024. (Ảnh: Mark Schiefelbein/Pool/AFP/Getty Images)
Đối với các nhà lănh đạo châu Âu, cuộc chinh phạt của Nga tại Ukraine là một mối lo ngại an ninh trọng yếu. Họ đă nỗ lực thuyết phục ông Tập sử dụng ảnh hưởng của ḿnh đối với Nga để đóng vai tṛ trung gian ḥa giải trong cuộc xung đột. Tuy nhiên, cho đến nay, họ càng có cơ sở để tin rằng đây có thể là một nỗ lực vô vọng.
Mặc dù thỉnh thoảng cử đặc phái viên đến Ukraine và châu Âu để thể hiện thiện chí ḥa giải, trên thực tế, ông Tập đă từ chối đóng vai tṛ chủ động trong việc giải quyết xung đột Nga - Ukraine. Ông hầu như không hợp tác với chính phủ Kyiv, trong khi vẫn duy tŕ mối quan hệ chặt chẽ với Moscow. Thậm chí, các quan chức Trung Quốc thường xuyên từ chối tiếp xúc với các nhà ngoại giao Ukraine, điều này rơ ràng thể hiện sự cố ư né tránh đối thoại trực tiếp.
Trong những tháng gần đây, các chính phủ phương Tây đă gay gắt cảnh báo Bắc Kinh rằng sự hỗ trợ của họ dành cho Moscow đang gây tổn hại đến an ninh châu Âu và phá hoại mối quan hệ Trung Quốc - châu Âu. Tuy nhiên, chưa rơ liệu Bắc Kinh có thay đổi chính sách sau những cảnh báo này hay không. Bắc Kinh dường như không muốn xa rời Moscow và đang cố gắng duy tŕ lập trường trung lập ngoại giao.
Thay v́ nhượng bộ trước những chỉ trích của phương Tây, Trung Quốc đang cố gắng đổ lỗi cho Mỹ về cuộc chiến tranh ở Ukraine. Họ khẳng định không cung cấp viện trợ sát thương cho Nga nhưng lại tỏ ra tin tưởng vào khả năng che giấu việc cung cấp các mặt hàng lưỡng dụng.
Đồng thời, Bắc Kinh cũng đang nỗ lực để duy tŕ quan hệ với các đối tác thương mại quan trọng ở phương Tây, đặc biệt là châu Âu.
Bên cạnh việc hỗ trợ Nga, ông Tập cũng đang nỗ lực vun đắp thiện chí tại các thủ đô phương Tây, đặc biệt là châu Âu. Mục tiêu của ông là tránh bùng nổ một cuộc chiến tranh thương mại toàn diện với EU do những cáo buộc về hành vi thương mại không công bằng của Trung Quốc. Cụ thể, EU cho rằng nhà nước Trung Quốc đang trợ cấp cho các nhà sản xuất công nghệ xanh như xe điện, tấm pin mặt trời và tuabin gió, điều này gây bất lợi cho các doanh nghiệp châu Âu.
Do đó, Trung Quốc đang cố gắng duy tŕ sự cân bằng giữa việc cung cấp một số h́nh thức hỗ trợ cho Moscow và không gây tổn hại nghiêm trọng đến quan hệ với phương Tây, nhưng hành động “văn hồi cân bằng chiến lược” này dường như ngày càng khó khăn.
(Từ trái sang) Tổng thống Mỹ Joe Biden chào đón Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận B́nh trước cuộc gặp trong Tuần lễ các nhà lănh đạo Hợp tác Kinh tế Châu Á - Thái B́nh Dương (APEC) tại Woodside, California, Mỹ, vào ngày 15/11/2023. (Ảnh: Brendan Smialowski/AFP/Getty Images)
Vào tháng 12/2023, Washington đă tung đ̣n trừng phạt mới nhắm vào hàng trăm cá nhân và tổ chức, bao gồm cả các thực thể Bắc Kinh. Động thái này đă gây ra những xáo trộn đáng kể cho hoạt động thương mại Trung - Nga. Lo ngại bị ảnh hưởng bởi các biện pháp trừng phạt thứ cấp, các tổ chức tài chính Trung Quốc đă thực hiện các bước pḥng ngừa nghiêm ngặt.
Từ đầu năm 2024, các ngân hàng Trung Quốc đă bắt đầu đóng cửa hàng loạt tài khoản của các công ty Nga. Đồng thời, họ áp đặt các biện pháp kiểm soát chặt chẽ hơn đối với giao dịch thanh toán, buộc các doanh nghiệp Nga phải t́m kiếm "kênh không chính thức" thông qua trung gian tại các quốc gia thứ ba để duy tŕ hoạt động kinh doanh.
Số liệu hải quan Nga mới nhất cho thấy xuất khẩu của Trung Quốc sang Nga đă giảm hai tháng liên tiếp so với cùng kỳ năm ngoái, đánh dấu sự đảo chiều đáng kể so với xu hướng tăng trưởng ổn định trước đó. Nguyên nhân được cho là do mối đe dọa trừng phạt từ Mỹ đối với các ngân hàng Trung Quốc, gây cản trở cho hoạt động thanh toán trong thương mại song phương.
Sự sụt giảm này tập trung chủ yếu vào hàng hóa lưỡng dụng nhạy cảm, vốn đóng vai tṛ quan trọng trong quan hệ kinh tế Trung - Nga. Do đó, giải quyết vấn đề thanh toán ngân hàng được xem là ch́a khóa để khôi phục đà tăng trưởng thương mại và sẽ là trọng tâm trong cuộc thảo luận giữa ông Putin và ông Tập trong chuyến thăm Trung Quốc sắp tới của nhà lănh đạo Nga.
Bên cạnh những tác động từ lệnh trừng phạt của phương Tây, quan hệ kinh tế Trung - Nga c̣n đối mặt với nhiều thách thức nội tại. Một số nhà công nghiệp Nga, bao gồm cả chủ tịch tập đoàn ô tô AvtoVAZ, đă bày tỏ lo ngại về t́nh trạng "thâm nhập thị trường" của sản phẩm công nghiệp giá rẻ Trung Quốc và việc các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc thiếu thiện chí hợp tác với nhà cung cấp Nga.
Việc giải quyết những vấn đề này, cùng với các thách thức phức tạp khác trong hợp tác Trung - Nga, được dự đoán sẽ ngày càng khó khăn hơn. Trong bối cảnh ngoại giao long trọng của chuyến thăm cấp nhà nước của ông Putin, hai nhà lănh đạo sẽ có nhiều vấn đề gai góc cần thảo luận.
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
