Vietbf.com - Phong tục ĺ x́ đă “đi theo” người dân Việt từ trong nước ra đến ngoài nước, như một nét văn hóa truyền thống được lưu truyền và ǵn giữ trong dịp Tết Nguyên Đán, đó là lệ đặt tiền vào trong chiếc phong b́ nhỏ có trang trí màu vàng son rực rỡ. V́ vậy từ khi trí óc bắt đầu có sự nhận thức th́ có lẽ cũng là lúc đứa bé gốc Việt nào cũng biết: Tết đến là có “ĺ x́.”
Ĺ x́ là một tên gọi của tục lệ mừng tuổi trẻ em trong dịp Tết Nguyên Đán ở các nước Á Đông và Việt Nam. (H́nh: Ngọc Lan/NV)
Thế nhưng, ĺ x́ mang ư nghĩa như thế nào th́ không phải là ai cũng biết tường tận. Đa phần chỉ biết có phong bao đỏ “ĺ x́” (mà giờ phong bao cũng có lắm màu, kể cả màu đen) là có tiền, và tiền đó có thể mua quà mua bánh, bỏ “ống heo”, hay nhiều nữa th́ mua những thứ giá trị hơn.
Theo Wikipedia, “Ĺ x́ là một tên gọi của tục lệ mừng tuổi trẻ em trong dịp Tết Nguyên Đán ở các nước Á Đông và Việt Nam, đó là lệ đặt tiền vào chiếc phong b́ nhỏ có trang trí màu vàng son rực rỡ để mừng tuổi trẻ em. Trong phương ngữ miền Nam của tiếng Việt, tiền ấy được gọi là tiền ĺ x́.”
Theo năm tháng, ĺ x́ không c̣n là “đặc ân” của người lớn dành cho trẻ em nữa, mà ông bà, cha mẹ cũng được con cháu trưởng thành “mừng tuổi” bằng phong bao đỏ khi Xuân về Tết đến.
Phong tục ĺ x́ cho trẻ nhỏ và ông bà cha mẹ được duy tŕ nơi hải ngoại
Ĺ x́ “đi theo” người dân Việt từ trong nước ra đến ngoài nước, như một nét văn hóa truyền thống được lưu truyền và ǵn giữ.
Bác Sĩ Phạm Đỗ Thiên Hương, qua Mỹ từ năm 1980, cho biết cô “vẫn giữ phong tục ĺ x́” nhưng kèm theo “điều kiện”: “các cháu phải biết chúc Tết.”
“Gia đ́nh tôi vẫn c̣n giữ phong tục ĺ x́. Nhưng trước khi được nhận được phong bao mừng tuổi th́ các cháu phải biết chúc Tết, thành ra mỗi năm các cháu phải chuẩn bị sẵn một câu chúc Tết ông bà, một câu để chúc Tết họ hàng cô d́ chú bác và những người lớn tuổi,” Bác Sĩ Hương nói.
Không chỉ vậy, cô c̣n rất chú trọng đến h́nh thức mừng tuổi. “Trước Tết chắc chắn phải đi đổi tiền mới, phải để vào phong bao nhưng giờ không gọi là bao ĺ x́ nữa mà gọi là ‘phong bao mừng tuổi’.”
Các em nhỏ ở Little Saigon ĺ x́ cho lân trong ngày Mùng Một Tết (H́nh: Ngọc Lan/NV)
Cô giải thích, “Gia đ́nh tôi cũng như Liên Đoàn Hướng Đạo mà tôi đang sinh hoạt cố gắng theo sự phát động của Viện Việt Học, tức là người Việt Nam ḿnh gọi là Tết Ta, Tết Nguyên Đán và ḿnh chúc Tết, mừng tuổi, bỏ tiền vào những phong bao của người Việt Nam, mẫu mă, chữ nghĩa toàn của người Việt Nam, chứ không dùng những bao ĺ x́ có chữ Tàu nữa.”
Bác Sĩ Hương cho rằng cô ĺ x́ cho các con, các cháu, hay các bé bệnh nhân đều giống như nhau, không ai nhiều hơn ai.
Diễn viên, MC Đức Tiến, một gương mặt cũng đang trở nên quen thuộc với người dân Little Saigon nghĩ rằng, “Ĺ x́ là nét văn hóa rất dễ thương.”
Anh quan niệm, “Văn hóa người Việt Nam chúng ta đến Tết có ĺ x́. Ĺ x́ tượng trưng cho sự may mắn, tiền may mắn của người lớn ĺ x́ cho người nhỏ hay ba mẹ ĺ x́ cho con cái, hoặc ngược lại con cái lớn đi làm ăn có tiền cũng quay về nhà ĺ x́ cho ba mẹ, ông bà. Thậm chí bạn bè gặp nhau cũng nói ‘lí x́ cho tao lấy hên.’”
Anh kể thêm, “Mỗi lần Tết đến đi tŕnh diễn cho các nhà thờ, các chùa, tôi cũng muốn được các cha, các thầy, các ni sư ra ĺ x́ lắm. Tôi nghĩ đó không chỉ là điều may mắn mà c̣n là lộc đầu năm cho ḿnh trong công việc, trong cuộc sống.”
Thích nhận ĺ x́, nhưng Đức Tiến cũng thích ĺ x́ bằng cách “Ngày Tết, khi đi đến nhà bạn bè, đi thăm người thân bao giờ tôi cũng mang theo nhiều bao ĺ x́ dễ thương, xinh xắn, để ĺ x́ cho con em của bạn bè cho vui, ‘lucky money’ mà.”
Bà Mai Bùi, hiện sống ở Garden Grove, tâm sự, “Tôi qua đây mấy chục năm rồi, năm nào đến lúc ĺ x́ cũng nhớ lại hồi ḿnh c̣n nhỏ, ḿnh được ĺ x́. Xúc động lắm.”
“Giờ lớn rồi th́ ḿnh làm người ĺ x́ cho những em nhỏ, ĺ x́ luôn cả những bác, những cụ lớn tuổi, thấy thật là vui,” bà cười nói.
Là phu nhân của nghị viên Garden Grove Phát Bùi, nên trong nhiều năm, bên cạnh các việc cộng đồng phải lo toan cùng chồng, bà Mai c̣n phải nhớ thêm “nhiệm vụ”: đi nhà băng đổi tiền mới để ĺ x́ cho đồng hương đi xem diễn hành Tết!
Với Nha Sĩ Cao Minh Hưng th́ “Ĺ x́ là một phong tục rất hay của người Việt Nam ḿnh. Đó là phong tục nên duy tŕ, bởi giá trị của tiền ĺ x́ không nhiều nhưng giá trị tinh thần lại rất lớn. Đây là phong tục mang đến niềm vui cho các em nhân ngày đầu Xuân. Ĺ x́ như món quà bố mẹ khuyến khích con ráng học giỏi, nghe lời cha mẹ. C̣n đối với các em th́ nhận ĺ x́ cũng là kỷ niệm để các em sau này khi lớn lên, nh́n lại nhớ ngày xưa ông nội bà nội chỉ cho vài đồng thôi cũng thấy rất là vui rồi.”
Nghe hỏi “Bản thân anh th́ đến giờ này c̣n thích tiền ĺ x́ không?” anh bật cười, “Giờ này lớn rồi hết thích nhận tiền ĺ x́ rồi. Giờ ḿnh đóng vai ngươc lại, làm người ĺ x́ cho những người nhỏ hơn thôi.”
“Hai đứa con ở nhà và các em nhỏ trong câu lạc bộ T́nh Nghệ Sĩ” là những người mà Nha Sĩ Hưng, cũng là chủ nhiệm CLB T́nh Nghệ Sĩ, ĺ x́ cho.
Ĺ x́ có là gánh nặng khi Tết đến?
Trả lời câu hỏi này, Hoa Hậu Thành Đạt Di Ái Hồng Sâm cho rằng, “Đối với ḿnh, ĺ x́ không phải là gánh nặng, v́ đâu ai bắt ḿnh phải cho nhiều hay cho ít. Ĺ x́ là một cái lộc đầu năm và từ nhỏ đến lớn, ai có lộc đều cảm thấy vui.”
Bên cạnh đó, Hồng Sâm cũng quan niệm rằng “không nhất thiết phải ĺ x́ tiền.”
Theo cô, “Mỗi người mỗi hoàn cảnh, nếu ḿnh không có th́ không nhất thiết phải ĺ x́ tiền. Thay vào đó, trong những bao thư đỏ, ḿnh chỉ cần viết những tấm giấy có ḍng chữ ‘Anh Khang Thịnh Vượng,’ ‘Tiền Đầy Túi’ hoặc những lời chúc phúc bỏ vào đó th́ những người nhận lộc đó cũng rất cảm ơn và cảm thấy có năng lượng cho một năm mới khởi đầu vui hơn.”
“Ăn thua là tấm ḷng thôi,” cô nói.
MC Đức Tiến suy nghĩ, “Đúng là ở Việt Nam tiền ĺ x́ được xem như là một nỗi lo, một gánh nặng, nhất là với ai chú trọng xem trong bao ĺ x́ có bao nhiêu. Ở Việt Nam, khách đến nhà chúc Tết, dẫn theo con cháu, mà ḿnh không ĺ x́ th́ kỳ, rồi ḿnh đến nhà người ta chơi, họ có con cháu mà ḿnh không ĺ x́ th́ c̣n kỳ hơn. Cho nên nhiều người ba ngày Tết ngại ra đường, ngại đi thăm bà con là vậy.”
Ca sĩ Nguyễn Tiến Dũng: “Tiền ĺ x́ ở đây trong sáng hơn ở Việt Nam, v́ ở đây chỉ cần $2 tiền hên hay chỉ cần một tấm vé số đặt trong bao ĺ x́ là có nghĩa điều may mắn, là niềm vui cho người nhận lẫn người cho.” (H́nh: Ngọc Lan/NV)
Tuy nhiên, anh cũng cho rằng, “Ĺ x́ nhiều th́ nặng thiệt nhưng ĺ x́ nhẹ, tượng trưng th́ cũng không có ǵ nặng nề. Ḿnh cứ bỏ trong đó tờ $1, $2 là vui rồi, không phải suy nghĩ chi cho nặng ḷng.”
Với ca sĩ Nguyễn Tiến Dũng, dù cho rằng “đây là lần đầu tiên nghe có người đặt vấn đề liên quan đến tiền ĺ x́,” nhưng anh lại rất hào hứng chia sẻ suy nghĩ.
Anh nói, “Ĺ x́ xưa nay mặc nhiên được xem là văn hóa Tết của người Việt. Ḿnh nghĩ nên giữ lại văn hóa ĺ x́ cho các em nhỏ v́ trẻ em chưa biết được giá trị đồng tiền là bao nhiêu, mà đơn giản ĺ x́ chỉ làm các em vui khi được tiền mừng tuổi, để rồi cuối cùng cũng gom về đưa mẹ cất giùm, hay bỏ ống heo đến lúc nào đập ra mua quà mua kẹo bánh ǵ đó.”
Đồng thời, chàng ca sĩ cũng phân tích thêm, “Dạo sau này tiền ĺ x́ không c̣n dành riêng cho trẻ nhỏ nữa mà dành cả cho người lớn. Khi được ĺ x́, có người mở ra xem rồi dè bỉu hay chê chú này kẹo, cô kia th́ thương ḿnh quá, hào sảng quá… Lúc đó tiền ĺ x́ đă biến sang ư nghĩa khác. Chưa kể ĺ x́ cho con của sếp cũng khác, khi họ đặt đà tiến thân vào trong bao ĺ x́, chứ không c̣n đơn giản chỉ là bao ĺ x́ dành cho trẻ nhỏ mừng tuổi mau lớn.”
Tuy nhiên, theo Nguyễn Tiến Dũng, “tiền ĺ x́ ở bên này không đè nặng lên thu nhập của người cho, cũng không làm bối rối người nhận.”
“Tiền ĺ x́ ở đây trong sáng hơn ở Việt Nam, v́ ở đây chỉ cần $2 tiền hên hay chỉ cần một tấm vé số đặt trong bao ĺ x́ là có nghĩa điều may mắn, là niềm vui cho người nhận lẫn người cho. Chứ không như ở Việt Nam, đến Tết một số cô chú phải chạy trốn, đi chơi khỏi ở nhà để không phải ĺ x́, v́ ĺ x́ ít th́ bị chê, ĺ x́ nhiều th́ lại không có tiền,” anh cười nhận xét.
Trong suy nghĩ của ca sĩ Nguyễn Tiến Dũng, “Nơi đây, cộng đồng người Việt Nam được coi như đồng bào của ḿnh, là người thân của ḿnh, do đó ḿnh cứ thủ sẵn trong túi một xấp bao ĺ x́ đi đến nơi nào gặp trẻ em là ĺ x́ thôi.”
Ngọc Lan