Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận B́nh và các quan chức Trung Quốc đă có những "hành động tàn bạo" ở Biển Đông với những người bị cáo buộc phạm tội ác chống lại loài người, khiến Phillipines khiếu nại lên ṭa H́nh sự Quốc tế (ICC) về các hành động của Trung Quốc ở Biển Đông.
Philippines biểu t́nh chống Trung Quốc ngày 20/2/2018
CNN hôm 5/12 cho hay các cựu quan chức Philippines đă khiếu nại lên ICC việc Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận B́nh và các quan chức Trung Quốc - những người bị cáo buộc phạm tội ác chống lại loài người - đă có những "hành động tàn bạo" ở Biển Đông.
Theo đó, cựu Bộ trưởng Ngoại giao Philippines Albert del Rosario và cựu Thanh tra Conchita Morales đệ tŕnh lên ICC một khiếu nại về việc ông Tập Cận B́nh, Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị và cựu Đại sứ Trung Quốc tại Philippines Triệu Giám Hoa đă "hành động tàn bạo" ở Biển Tây Philippines, một phần của Biển Đông mà Manila tuyên bố chủ quyền.
Nhưng công tố viên ICC cho biết họ không thể có phán quyết ǵ đối với khiếu nại này v́ Trung Quốc không tham gia Quy chế Rome - một hiệp ước khai sinh ra ICC - và rằng các cáo buộc về tội ác chống lại loài người xảy ra trong vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) và thềm lục địa của Philippines, nơi ṭa cho rằng không được coi là một phần lănh thổ nước này.
Ṭa ICC ra đời năm 2002 để buộc các cá nhân phải chịu trách nhiệm trước tội ác tàn bạo của ḿnh với nhân loại.
ICC nói thêm rằng 'lănh thổ' được định nghĩa theo Quy chế Rome chỉ bao gồm vùng đất liền, vùng nước nội địa, lănh hải và vùng trời phía trên các khu vực này và không bao gồm EEZ - một khu vực cách bờ biển của một quốc gia ven biển 200 hải lư trong đó thực thi quyền chủ quyền, nhưng không có chủ quyền.
Do đó, hành vi phạm tội h́nh sự diễn ra ở EEZ và thềm lục địa về nguyên tắc nằm ngoài lănh thổ của một quốc gia ven biển và do đó, không nằm trong Quy chế Rome, công tố viên của ICC nói.
Khiếu nại của hai vị cựu quan chức Philippines cho hay sự xâm lấn của Trung Quốc tại các đảo ở Biển Đông, bao gồm cả quần đảo Trường Sa, dẫn đến "các hoạt động cải tạo trái phép và phá hoại môi trường, và các hoạt động xây dựng đảo nhân tạo" do ông Tập Cận B́nh khởi xướng.
Hai ông nói rằng Bắc Kinh đă gây ra sự hủy hoại môi trường gần như vĩnh viễn trong khu vực, khiến sinh kế của ngư dân Philippines gặp nguy hiểm.
Trung Quốc không phải là thành viên của ICC và Philippines chính thức rời ṭa án quốc tế này vào ngày 17/3 - hai ngày sau khi các cựu quan chức Philippines nộp đơn khiếu nại.
Ông Del Rosario và Morales, trong một thông cáo hôm 5/12, cho biết công tố viên ICC "Không bác bỏ khiếu nại của chúng tôi".
"Các công tố viên hoan nghênh 'các dữ liệu và bằng chứng mới' để tiến hành vụ án và chúng tôi đang cung cấp cho họ", hai cựu quan chức nói. "Điều này chỉ củng cố quyết tâm của chúng tôi."
Một ṭa án quốc tế có trụ sở ở Hague được hậu thuẫn bởi Ṭa án Trọng tài Thường trực (PCA) đă vô hiệu hóa các yêu sách của Trung Quốc đối với gần như toàn bộ Biển Đông. Họ công nhận quyền chủ quyền của Philippines tại các khu vực trong EEZ, nơi Trung Quốc đă xây dựng các đảo nhân tạo và cấm ngư dân Philippines đánh cá, đồng thời can thiệp vào hoạt động khai thác dầu khí.
Ṭa án không phán quyết quốc gia nào có chủ quyền đối với Băi cạn Scarborough - nằm cách Zambales khoảng 120 hải lư - nhưng cho biết Trung Quốc đă vi phạm nghĩa vụ tôn trọng quyền đánh cá truyền thống của ngư dân Philippines ở đó.
Toà PCA cũng cho biết việc cải tạo đất quy mô lớn của Trung Quốc và việc nước này xây dựng các đảo nhân tạo tại bảy băi đá thuộc quần đảo Trường Sa đă gây ra "tác hại nghiêm trọng" cho các rạn san hô và môi trường biển ở đó.
Việt Nam có thể rút tỉa được ǵ?
Biểu t́nh chống Trung Quốc ở Hà Nội 19/1/2017
Việc khiếu nại của Philippines diễn ra trong khi Việt Nam dường như cũng đang xem xét có nên kiện Trung Quốc ra ṭa quốc tế hay không và nếu có th́ nên đưa ra những ṭa nào, vào thời điểm nào.
Từng có nhiều đồn đoán và tranh luận trên các diễn đàn mạng tại Việt Nam về việc chính phủ có nên kiện Trung Quốc không, đặc biệt sau khi Trung Quốc mang tàu thăm ḍ và tàu hải giám vào khu EEZ của Việt Nam tại Băi Tư Chính mới đây.
Trong khi chưa có thông tin chính thức nào từ phía chính phủ Việt Nam, hôm 6/11, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Việt Nam, ông Lê Hoài Trung nói rằng trong nhiều biện pháp để giải quyết tranh chấp lănh thổ với Trung Quốc ở Biển Đông, Việt Nam không loại trừ khả năng tiến hành các hành động pháp lư, theo Reuters.
Ông Bill Hayton, chuyên gia về biển Đông tại Viện hoàng gia về Các vấn đề quốc tế Chatham House, nói với Reuters rằng có thể điều này sẽ dẫn đến có sự chia rẽ lớn về chính trị trong mối quan hệ giữa Việt Nam và Trung Quốc. Tuy nhiên, đây có lẽ là lựa chọn duy nhất c̣n lại với Việt Nam.
Các ṭa được các chuyên gia nhắc tới khi bàn về khả năng Việt Nam kiện Trung Quốc là Ṭa quốc tế về Luật Biển, và Ṭa Trọng tài Thường trực PCA.
Ông Hoàng Việt, giảng viên ĐH Luật TP Hồ Chí Minh, nói với RFI hôm 14/10 rằng tất cả các ṭa, trừ Ṭa án Công lư Quốc tế (IJC), đều không có cơ chế để thực hiện phán quyết.
Tuy nhiên ông Hoàng Việt nói thêm rằng không phải như vậy là ṭa không có tác dụng bởi Trung Quốc dù sao vẫn dè chừng luật pháp quốc tế. Chẳng hạn, Trung Quốc dù phản đối phán quyết năm 2016 của PCA nhưng đă "xuống thang" rất nhiều đối với Philippines, và đă phải tốn rất nhiều công sức, tiền bạc để huy động các cơ quan ngoại giao của họ chống lại phán quyết này.