ĐẢNG PHÁI HOẠT ĐỘNG CHÍNH THỨC TẠI XỨ HUÊ KỲ

* Cộng đồng người Việt tại Huê Kỳ tham gia chính trường cấp liên bang ra sao?
1) Thường nghe nói tới nói lui về hai đảng lớn nhứt là đảng Cộng hòa, đảng Dân chủ. Kỳ thực xứ Huê Kỳ đảng phái nhiều bộn chớ không chỉ có 2; nhưng nói nào ngay, từ gần cuối thế kỷ 19 cho tới nay thì CH và DC thay nhau khuynh đảo chính trường xứ Huê Kỳ. Tuy nhiên, các đảng nhỏ vẫn đua nhau hoạt động, chí ít là họ giành những chiếc ghế hoặc ở cấp tiểu bang hoặc ở những khu vực địa phương để tranh đấu cho tôn chỉ của họ.
2) Đây, kể ra một số đảng phái đang hoạt động (không nói tới CH, DC là... đương nhiên ai cũng biết tới rồi):
Đảng Tự do (Libertarian Party), đảng Hiến pháp (Constitution Party), đảng Tiến bộ Vermont (Vermont Progressive Party), đảng Gia đình lao động (Working Families Party), đảng Cải cách (Reform Party), đảng Xanh (Green Party), đảng Hòa bình và Tự do (Peace and Freedom Party), đảng Bình quyền phụ nữ (Women's Equality Party);
đảng Độc lập New York (Independence Party of New York), đảng Độc lập Delaware (Independent Party of Delaware), đảng Độc lập Oregon (Independent Party of Oregon), đảng Độc lập Alaska (Alaskan Independence Party), đảng Puerto Rico cho người Puerto Rico (Puerto Ricans for Puerto Rico Party);
đảng Xã hội chủ nghĩa dân chủ Mỹ (Democratic Socialists of America), đảng Cộng sản Mỹ (Communist Party USA), rồi đảng Cộng sản cách mạng Mỹ (Revolutionary Communist Party USA)...
Còn nhiều lắm, quý bạn vào Google gõ "List of political parties in the United States" thì biết hết thảy, muốn biết lịch sử mỗi đảng phái cũng đều có.
* Ủa, ủa, sao KHÔNG CÓ "đảng Việt Tân" (Vietnam Reform) trong danh mục đảng phái (political party) tại Huê Kỳ?
Nghe nói, đây chỉ là một "unincorporated association", là hội đoàn/hiệp hội, chớ không "party" gì hết (gọi "đảng" là giữa người VN gọi với nhau thôi). Tôi không rành vụ này, ai biết thì giúp giải thích cho tỏ tường.
3) Cộng đồng người Việt tham gia chính trường cấp liên bang (toàn cõi Huê Kỳ) mần răng?
* Ngành LẬP PHÁP (Legislative Branch)
THƯỢNG VIỆN (Senate): Cần biết là quyền lực của Thượng nghị sĩ rất lớn trong hoạch định, tác động vào luật pháp/chính sách của Huê Kỳ. Mỗi tiểu bang (state) chỉ có 2 TNS, với nhiệm kỳ 6 năm (không giới hạn số nhiệm kỳ ứng cử, đắc cử).
Tỉ như tiểu bang California chỉ được có 2 TNS, trong khi được tới 53 Dân biểu Hạ viện của Huê Kỳ (nhiệm kỳ 2 năm).
Suốt mấy chục năm cho tới nay, không có người VN nào trúng cử làm Thượng nghị sĩ liên bang hết ráo! Trong khi đó, cộng đồng gốc người Thái Lan đang có Tammy Duckworth (tiểu bang Illinois) làm TNS tại Thượng viện liên bang.
HẠ VIỆN (House of Representatives):
Có ông Joseph Cao (Cao Quang Ánh, sinh năm 1967 tại Sài Gòn). Bên đảng Cộng hòa, tiểu bang Louisiana. Làm Dân biểu liên bang nhiệm kỳ 2009-2011.
Bà Stephanie Murphy (Đặng Thị Ngọc Dung, sinh năm 1978 tại TpHCM - đổi tên từ "Sài Gòn", sau năm 75). Bên đảng Dân chủ, tiểu bang Florida. Đang là Dân biểu liên bang, nhiệm kỳ 2 năm, đến cuối năm 2020 này thì mãn kỳ.
* Ngành HÀNH PHÁP (Executive Branch)
Có thể kể đến ông Viet D. Dinh (Đinh Đồng Phụng Việt, sinh năm 1968 tại Sài Gòn). Ông Việt từng là Trợ lý Tổng chưởng lý Huê Kỳ (Bộ Tư pháp) từ năm 2001 đến 2003, dưới thời Tổng thống George W. Bush.
Chức vụ của ông Việt, theo đề cử của TT Bush, đưa qua Thượng viện xem xét phê chuẩn được đồng thuận: 96 Yes - 1 No (phiếu duy nhứt bác bỏ là do bà TNS Hillary Clinton chống lại).
Ông Việt được xem là "kiến trúc sư chính" trong quá trình soạn thảo Đạo luật USA PATRIOT chống khủng bố (viết tắt từ: Uniting and Strengthening America by Providing Appropriate Tools Required to Intercept and Obstruct Terrorism).
* Ngành TƯ PHÁP (Judicial Branch)
Bà Jacqueline H. Nguyen (Nguyễn Hồng Ngọc, sinh năm 1965 tại Đà Lạt). Bà Ngọc là người VN đầu tiên trở thành Thẩm phán cấp liên bang; và là người phụ nữ châu Á đầu tiên làm Thẩm phán tại Tòa Phúc thẩm liên bang.
---------------------------------------------------------------------------
Bà Nguyễn Hồng Ngọc, Thẩm phán tòa Phúc thẩm liên bang;
Ông Đinh Đồng Phụng Việt, từng làm Trợ lý cho Tổng chưởng lý (Bộ Tư pháp Huê Kỳ).