09/16/20
Năm 2020 là một năm đầy sóng gió cho nước Mỹ. Chiến tranh thương mại bước sang năm thứ ba. Đại dịch COVID-19 làm tê liệt nước Mỹ.
Cộng thêm xung đột sắc tộc. Và đặc biệt hơn cả 2020 là năm bầu cử tổng thống. Tất cả những sự kiện trên đây, ít hay nhiều đều liên quan đến kinh tế. Chỉ c̣n đúng 50 ngày nữa là đến ngày bầu cử.
Chúng ta thử kiểm điểm lại t́nh h́nh kinh tế cho bốn năm của Tổng Thống Trump sắp qua và tiên đoán cho năm sắp tới.
Mức phát triển kinh tế trong năm 2019 là 2.2%. Dự đoán trước đây cho 2020 là 2% và Hoa Kỳ sẽ trải qua thời kỳ tŕ trệ kinh tế vào 2021 như hầu hết các nhà kinh tế tiên đoán. Tuy nhiên v́ ảnh hưởng của đại dịch COVID-19, kinh tế tŕ trệ đă đến sớm hơn một cách bất ngờ. Kinh tế đă suy giảm -5% trong quư I và -31.7% trong quư II. Theo dự đoán của Conference Board Economic Forecast for the U.S. Economy, kinh tế Hoa Kỳ sẽ phát triển 32.9% và 1.3% trong quư III và IV của 2020.
Số trường hợp nhiễm coronavirus đă bắt đầu thuyên giảm từ cuối tháng 7, 2020 nhưng cơ hội kinh tế mở cửa toàn phần vẫn c̣n xa vời. Tính đến sáng 14-09-2020, con số người nhiễm coronavirus tại Hoa Kỳ đă lên hơn 6.4 triệu người được xác nhận và ít nhất 190,000 người chết, đứng đầu thế giới Các con số này trên thực tế có thể cao hơn nữa v́ các cơ sở y tế không có đủ máy thử nghiệm trái với điều Tổng Thống Trump nói.
Tuy nhiên, không có ǵ chắc chắn COVID-19 sẽ không bùng phát trở lại như vào cuối tháng 6 vừa qua v́ sự bất cẩn của công chúng và chính quyền Trump. Các cơ sở thương mại phải chịu đựng sự bất ổn này và họ mất niềm tin vào khả năng của chính quyền để có thể ngăn chặn virus.
BS Anthony Fauci, người lănh đạo chương tŕnh chống đại dịch, vào đầu tuần này nói báo chí rằng rất ít có triển vọng có thuốc chủng ngừa coronavirus vào cuối năm nay nhưng có hi vọng nhiều hơn vào đầu năm 2021. Ông nói tiếp dù có thuốc chủng ngừa, cuộc sống khó trở lại được b́nh thường ngay được. Sớm lắm là đến giữa năm tới và có thể cuối năm 2021. Ngoài ra việc sử dụng thuốc chủng cần phải được tiếp tục theo rơi trong khoảng 5 năm. Việc FDA tung ra tin sẽ có thuốc chủng vào cuối tháng 10 xem ra chỉ là một tin vận động tranh cử.
BIỆN PHÁP CỨU NGUY KINH TẾ CỦA QUỸ DỰ TRỮ LIÊN BANG
Để đối phó với COVID-19 Quỹ Dự Trữ Liên Bang (Federal Reserve) vào ngày 03-03-2020 đă nhanh chóng hạ lăi suất của quỹ liên bang (federal funds) xuống trong khoảng 1% – 1.25% và chỉ hơn một tuần sau và vào ngày 15-03-2020 đă lại hạ lăi suất này xuống một lần nữa trong khoảng 0% – 0.25%. Ngoài ra Quỹ Dự Trữ Liên Bang c̣n mua công khố phiếu để b́nh thường hóa sự lưu hoạt tiền tệ trong thị trường trong khi đó Tổng Thống Trump vẫn cố t́nh dấu nhẹm dân chúng về sự nguy hiểm của COVID-19 và vẫn nhiều lần công khai tuyên bố COVID-19 là chuyện đảng Dân Chủ bịa đặt.
Nhờ vào những biện pháp cứu nguy kinh tế của Quỹ Dự Trữ Liên Bang mà thị trường chứng khoán Hoa Kỳ đă phục hồi lại được hầu hết những mất mát do COVID-19 gây ra vào cuối tháng 2 và tháng 3 vừa qua. Tuy nhiên, thị trường chứng khoán chỉ phản ảnh một phần nhỏ bé của nền kinh tế. Theo Market Watch, một yếu tố quan trọng đối với người đầu tư vào thị trường chứng khoán hiện nay không phải cuộc bầu cử cuối năm, không phải là COVID-19 bột phát trở lại, mà là những biện pháp can thiệp vào thị trường của Quỹ Dự Trữ Liên Bang và đặc biệt kinh tế sẽ hồi phục như thế nào: nhanh chóng (V), tŕ trệ, (W) hay chậm (U) dựa theo dạng h́nh của biểu đồ tổng sản phẩm nội địa (gross domestic product – GDP).
BIỆN PHÁP CỨU NGUY KINH TẾ CỦA QUỐC HỘI
Một tuần sau đó, Quốc Hội Hoa Kỳ và Ṭa Bạch Cung đạt được thỏa thuận về kế hoạch cứu nguy kinh tế trị giá $2.2 ngàn tỉ (Coronavirus Aid, Relief, and Economic Security Act viết tắt là CARES Act) trong đó bao gồm nhiều biện pháp khác nhau như bơm tiền vào thị trường bắng cách phát ngân phiếu $1,200 cho công chúng, thiết lập quỹ $367 tỉ để cho những cơ sở kinh doanh nhỏ vay, quỹ $500 tỉ cho công nghệ, thành phố và tiểu bang vay, tăng cường quỹ bảo hiểm thất nghiệp, chương tŕnh trợ giúp thực phẩm và các bệnh viện.
Quốc Hội Hoa Kỳ đang c̣n thương lượng về gói kích thích kinh tế đợt II. Có hai đề nghị khác nhau:
Đảng Cộng Ḥa ($1 ngàn tỉ): Health, Economic Assistance, Liability Protection and School Act (HEALS).
Đảng Dân Chủ ($3 ngàn tỉ): Health and Economic Recovery Omnibus Emergency Solution Act (Heroes).
Đảng Cộng Ḥa cho rằng kích thích đợt I là đủ rồi, Kích thích đợt II quá tốn phí. Trong khi đó Đảng Dân Chủ nhận định rằng kích thích đợt II rất cần thiết. Quỹ Dự Trữ Liên Bang đă kêu gọi Quốc Hội ủng hộ đợt kích thích II để ngăn chặn kinh tế không suy giảm nghiêm trọng hơn nữa trong năm nay. Nhiều quyền lợi từ gói kích thích I đă được Quốc Hội chấp thuận vào tháng 3 đă hay sắp hết hạn. Thị trường lao động mới chỉ được hồi phục một phần. Khoảng 29 triệu người vẫn c̣n cần trợ cấp thất nghiệp tính đến đầu tháng 9. Theo kết quả của cuộc thăm ḍ dư luận Household Pulse Survey của chính phủ phổ biến vào cuối tháng 8 vừa qua, 64 triệu người Mỹ vẫn c̣n phải chịu đựng nhiều khó khăn. Nhiều người vẫn phải đối phó với nguy cơ bị đuổi nhà.
Đảng Cộng Ḥa chống lại một số biện pháp trong đề nghị của Đảng Dân Chủ như $1 ngàn tỉ trợ giúp các thành phố và các tiểu bang đang bị thiếu hụt ngân sách, trợ cấp $1,200 cho mỗi cá nhân. Ngược lại, Đảng Dân Chủ bác bỏ một số biện pháp trong đề nghị của Đảng Cộng Ḥa như trợ giúp các học sinh học trường tư, bảo vệ các cơ sở kinh doanh chống lại tranh tụng v́ COVID-19. Sau hơn hai tháng tranh căi, Đảng Dân Chủ đồng ư giảm gói kích thích II xuống c̣n $2.2 ngàn tỉ. Cơ may để hai đảng đạt được thỏa thuận về gói kích thích kinh tế II trước ngày bầu cử xem ra rất mong manh.
THẤT NGHIỆP
Tỷ lệ thất nghiệp vào tháng 1, 2020 là 3.6% đă vọt lên 14.7% vào tháng 4, 2020, nay đă giảm bớt xuống c̣n 10.2% và 8.4% vào hai tháng 7 và 8. Tỉ lệ thất nghiệp sẽ tiếp tục cải thiện trong tháng 9 và các tháng sắp tới. Tuy nhiên hàng chục triệu người vẫn c̣n đang thất nghiệp v́ COVID-19 đă buộc một phần kinh tế phải đóng cửa. Ít nhất 29.6 triệu người vẫn c̣n nhận tiền thất nghiệp tính đến 22-08-2020 và con số người lần đầu xin tiền thất nghiệp vẫn c̣n cao ở mức 884,000.
Nạn thất nghiệp đặc biệt ảnh hưởng nặng nề đến những gia đ́nh lợi tức thấp và những người không có bằng đại học, phụ nữ, người Mỹ gốc Phi châu và Châu Mỹ Latin. Nhiều người trong nhóm này không dư tiền bạc để có quỹ tiết kiệm hầu đối phó với những trường hợp khẩn cấp bất ngờ như COVID-19. Khu vực kinh tế chịu thiệt hại đáng kể là dịch vụ cần nhiều nhân lực như nhà hàng, tiệm bán thực phẩm, bán lẻ, chuyên chở công cộng, xây cất.
NGÂN SÁCH
Ngân sách thiếu hụt tiếp tục gia tăng mạnh mẽ trong những năm vừa qua từ $585 tỉ trong tài khóa 2016, tương đương với 3.1% GDP và theo dự đoán sẽ lên đến $1,083 tỉ trong tài khóa 2020, tương đương với 4.8% GDP. Tuy nhiên để đối phó với hậu quả của COVID-19, chính phủ phải chi thêm $2.2 tỉ cho kế hoạch kích thích kinh tế, nên ngân sách cho 2020 sẽ thiếu hụt $3.3 tỉ.
Vào đầu năm nay, trước khi xẩy ra đại dịch COVID-19, Tổng Thống Trump đă đệ tŕnh Quốc Hội ngân sách $4.8 ngàn tỉ cho tài khóa 2020-2021. Ông đă đề nghị cắt giảm đáng kể hầu hết những chương tŕnh an sinh xă hội, buộc những người có lợi tức thấp phải gánh chịu hậu quả của chính sách kinh tế sai lầm của ông. Đây là một việc bất công và thất nhân tâm (2/2019). Nay ngân sách thiếu hụt gia tăng gấp 3 lần từ $1.1 tỉ lên đến $3.3 tỉ, Đảng Cộng Ḥa lại có thêm lư do để áp lực cắt giảm những chương tŕnh an sinh xă hội.
Các chương tŕnh an sinh xă hội chiếm một ngân sách lớn nhất trong ngân sách quốc gia. Tiếp sau là ngân sách quốc pḥng. Mặc dù ngân sách quốc gia thiếu hụt nghiêm trọng, chính quyền Trump tiếp tục gia tăng ngân sách quốc pḥng trong 3 tài khóa vừa qua, từ $890.8 tỉ vào tài khóa 2018, lên đến $904.3 vào tài khóa 2019 và $935.8 cho tài khóa 2020 (đă được chuẩn chi). Riêng về tài khóa 2021 bắt đầu vào 1/10 sắp tới, ngân sách quốc pḥng dự trù giảm xuống đôi chút $933.8 tỉ.
Ngân sách quốc pḥng của Hoa Kỳ lớn hơn ngân sách quốc pḥng của 10 nước kế tiếp cộng lại, lớn gấp ba lần ngân sách quốc pḥng của Trung Quốc ($250 tỉ) và gấp 10 lần ngân sách quốc pḥng của Nga ($61.4 tỉ).
Khi ra tranh cử Tổng Thống Trump từng tuyên bố nhiều lần rằng nếu đắc cử ông sẽ cân bằng ngân sách và xóa hết nợ công. Nhưng cả hai mục tiêu này không những đă không đạt được mà ông c̣n làm tăng tới mức chưa từng có ngay cả trước khi có COVID-19.
NỢ CÔNG
Nợ công tăng từ $19,573 tỉ trong tài khóa 2016, tương đương với khoảng 104% GDP, lên đến $22,776 tỉ cho tài khóa 2019, tương đương với 106% GDP. Trước khi có đại dịch, nợ công ước tính sẽ là $24,057 tỉ cho tài khóa 2020, tương đương với 108% GDP. Đây đă là những con số kỷ lục. Nay v́ đại dịch, nợ công của Hoa Kỳ sẽ tăng lên đến $26,000 tỉ, tương đương với 136% của GDP theo ước tính của Congressional Budget Office.
Theo dự đoán của The Fiscal Times, lần đầu tiên kể từ sau Thế Chiến II, nợ công của Hoa Kỳ vượt quá tổng sản phẩm nội địa. Lần này ở trong thời b́nh.
Chính sách giảm thuế 2018 của Tổng Thống Trump đă thất bại. Phát triển kinh tế không đạt được mục tiêu như ông Trump hứa hẹn là 4%-6% để chính phủ tăng thêm thu nhập. Đây là một trong nhiều nguyên nhân khiến cho ngân sách thiếu hụt trầm trọng và làm tăng nợ công ngay trước cả khi có đại dịch. Thay v́ tăng trưởng, đại dịch COVID-19 đă làm kinh tế co cụm đáng kể. Do đó, kinh tế Hoa Kỳ đang ở trong t́nh trạng bi thảm.
CHIẾN TRANH THƯƠNG MẠI
Chiến tranh thương mại do Tổng Thống Trump gây ra với Trung Quốc và một số nước đồng minh vào đầu năm 2018 đă làm cho kinh tế thế giới suy giảm và đặc biệt gây thiệt hại đáng kể cho cả Trung Quốc lẫn Hoa Kỳ. Hầu hết các dự án đầu tư bị tŕ hoăn hay hủy bỏ v́ t́nh trạng thị trường bất ổn. Nông dân Hoa Kỳ điêu đứng v́ thuế quan. Họ đă mất hầu hết thị trường Trung Quốc trị giá khoảng $24 tỉ Mỹ kim.
Khu vực công nghệ rơi vào t́nh trạng co cụm. Theo một nghiên cứu của Federal Reserve Bank of New York, giới tiêu thụ và các công ty Hoa Kỳ đă phải chịu hầu hết những phí tổn do thuế quan gia tăng. Họ phải chi thêm khoảng $46 tỉ v́ thuế quan. Một cuộc nghiên cứu của Moody’s Analytics vào cuối năm 2019 cho thấy rằng Hoa Kỳ mất khoảng 300,000 việc làm. Một phúc tŕnh của Bloomberg Economics ước tính chiến tranh thương mại gây thiệt hại khoảng $316 tỉ cho kinh tế Hoa Kỳ trong năm 2020.
Số lượng hàng hóa trao đổi giữa hai nước giảm xuống c̣n $558.1 tỉ vào năm 2019 so với $659 tỉ vào 2018. Trong khi đó, nhập siêu thương mại của Hoa Kỳ đối với Trung Quốc không hề giảm, mà c̣n có chiều hướng tăng. Hoa Kỳ mua nhiều hàng của Trung Quốc hơn là bán ra vào năm 2016 là $347 tỉ. Con số này tăng lên đến $375 tỉ vào 2017 và $419 tỉ vào 2018 và giảm xuống c̣n $345 tỉ vào năm 2019
Đấy là chưa kể một số hàng Trung Quốc được lắp ráp ở những nước thứ ba, rồi xuất cảng qua Mỹ mà danh từ chuyên môn gọi là export diversion, theo báo cáo của tờ báo South China Morning Post. Phương pháp này vừa tránh được thuế quan vừa tạo việc làm cho nước chủ. Một số công ty dời khỏi Trung Quốc, không về Mỹ mà chuyển qua Việt Nam và Mexico. Trung Quốc tung ra một giải pháp mới gọi là “Made around China” thay v́ “Made in China”.
Pḥng Thương Mại Hoa Kỳ tại Shanghai (American Chamber of Commerce in Shanghai) đă thực hiện một cuộc thăm ḍ các công ty Mỹ tại Trung Quốc, thành viên của pḥng thương mại, vào giữa năm nay. Kết quả vừa công bố cho thấy 92.1% các công ty này quyết định ở lại Trung Quốc mặc dù Tổng Thống Trump kêu gọi họ dời bỏ Trung Quốc, mối quan hệ giữa hai nước không tốt đẹp và thuế quan cao.
Như tôi đă dự đoán trước, cuộc chiến thuế quan rơi vào bế tắc và thiệt hại quá to lớn khiến đôi bên đă phải thỏa thuận giải pháp cho giai đoạn I. Ông Trump từng tuyên bố nhiều lần “Tôi là người của thuế quan … Chiến tranh thương mại tốt và dễ thắng.” Một vài người ủng hộ Tổng Thống Trump cho rằng chỉ cần dùng thuế quan là có thể đánh gục được Trung Quốc. Bất chiến tự nhiên thành. Thực tế đă chứng minh Tổng Thống Trump và nhũng kinh tế gia này đă sai lầm một cách nghiêm trọng.
Theo một cuộc thăm ḍ dư luận của viện Gallup mới đây, 60% những người được hỏi không tán thành cách Tổng Thống Trump xử lư việc tranh chấp thương mại với Trung Quốc so với 48% vào năm 2019. Trump nhiều lần nhấn mạnh về mục tiêu của chiến tranh thương mại là giảm chênh lệnh cán cân thương mại với Trung Quốc, cũng như mang việc làm và công ty về Mỹ. Cả ba mục tiêu này đều không thực hiện được. Tuy nhiên ông Trump đă thành công trong việc giảm thị phần (market share) của Trung Quốc tại thị trường Mỹ.
Vào cuối tháng 8 vừa qua, đôi bên dục dịch mở lại “trong những ngày tới” cuộc thương thuyết đă bị đ́nh chỉ v́ đại dịch COVID-19. Theo thỏa thuận đợt I Trung Quốc hứa sẽ mua thêm $200 tỉ hàng hóa và dịch vụ trong 2 năm để trở lại mức nhập cảng của Trung Quốc trước khi có thương chiến. Ngược lại Hoa Kỳ giảm một nửa thuế quan áp đặt trên $120 tỉ hàng Trung Quốc xuống c̣n 7.5%. Ngoài ra đôi bên hủy bỏ tất cả những dự tính tăng thuế quan khác. Tuy nhiên COVID-19 đă làm đảo lộn việc mua bán và ảnh hưởng tới thỏa thuận của giai đoạn I.
Dự đoán cho 2021
Một số các nhà phân tách kinh tế nhận định một cách lạc quan rằng kinh tế đă suy sụp nhanh chóng sẽ hồi phục cũng nhanh chóng theo mô h́nh chữ “V”. Điều này có thể sẽ không xẩy ra v́ thực tế đă cho thấy rơ vào tháng 4 một số tiểu bang mở rộng cửa vội vàng đă làm cho COVID-19 bột phát trở lại. Hiện nay kinh tế đang phải mở cửa từng giai đoạn và hồi phục dần dần. Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế (International Monetary Fund – IMF) nhận định rằng tương lai c̣n nhiều bất ổn và rủi ro to lớn khiến cho tổng sản phẩm nội địa của Hoa Kỳ khó có thể phục hồi lại mức trước khi có đại dịch.
Theo ước tính của IMF kinh tế Hoa Kỳ co cụm trung b́nh khoảng – 6.6% cho cả năm nay (July 2020), so với con số của CBO là – 5.8% (June 2020) và – 5.6% của Federal Reserve Bank of Philadelphia (Survey of Professional Forecast, May 2020). Dự đoán của IMF có thể gần với thực tế hơn v́ thực hiện sau sự bột phát trở lại của COVID-19 vào cuối tháng 6. Kinh tế Hoa Kỳ sẽ phát triển ở mức 5.1% cho năm 2021. Tỉ lệ thất nghiệp cho cả năm sẽ là 9.7% và sẽ giảm xuống c̣n 7.4% cho năm tới.
Nếu thắng cử tổng thống vào tháng 11 sắp tới, tôi nghĩ rằng ông Joe Biden sẽ mang Hoa Kỳ trở lại TPP (Trans-Pacific Partnership) mà nay gọi là CP-TPP (Comprehensive and Progressive TPP). Ông sẽ gỡ bỏ một số hàng rào quan thuế mà Tổng Thống Trump đă dựng lên. Từ sau Đệ Nhị Thế Chiến Hoa Kỳ đă vận động các nước bỏ hàng rào quan thuế để mở mang việc trao đổi hàng hóa trên thế giới.
Mặc dù chống lại việc toàn cầu hóa kinh tế v́ làm Hoa Kỳ mất việc làm công nghệ, ông Biden sẽ ủng hộ viêc tăng cường các cơ quan như World Bank và Tổ Chức Thương Mại Quốc Tế (World Trade Organization) mà Hoa Kỳ đă gầy công xây dựng để thiết lập liên minh thương mại thân thiện cần thiết với Hoa Kỳ.
Ông đồng ư về nhiều điểm của Tổng Thống Trump đối với Trung Quốc, nhưng không ủng hộ phương cách đối phó với Trung Quốc của Trump mà ông cho là thất thường, thiếu bài bản và tự làm hại ḿnh.
Về kinh tế quốc nội, ông Joe Biden sẽ ủng hộ việc tăng lương tối thiểu quốc gia lên $15/giờ. Ông sẽ vận động hủy bỏ luật giảm thuế 2017 Tax Cut and Job Act chủ yếu làm lợi cho những cá nhân giầu có. Ông ủng hộ việc thành lập những đại học cộng đồng và huấn nghệ cũng như chương tŕnh đại học bốn năm miễn phí.
Nguyễn Quốc Khải
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
KIỂM ĐIỂM KINH TẾ HOA KỲ TRƯỚC BẦU CỬ TỔNG THỐNG
