Lạm phát có tăng khi giá hàng hóa cả thế giới tăng?

[june04]

Giá đầu vào tiếp tục đi lên làm nỗi sợ lạm phát gia tăng, nhưng mức độ tác động và ứng phó của mỗi nền kinh tế là khác nhau.

Thế giới chưa từng chứng kiến đợt tăng giá hàng hóa diện rộng nào như hiện nay, kể từ đầu cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu và trước đó là những năm 1970. Gỗ xẻ, quặng sắt và đồng đã đạt giá kỷ lục. Ngô, đậu tương và lúa mì đã tăng lên mức cao nhất 8 năm. Dầu gần đây đã đạt mức cao nhất 2 năm.

Các nhà kinh tế dự báo dữ liệu giá tiêu dùng được công bố vào cuối tuần này sẽ càng làm rõ xu hướng trên. Theo đó, chỉ số giá sản xuất của Trung Quốc, có thể tăng lên mức cao nhất kể từ tháng 8/2008. Chỉ số giá tiêu dùng của Mỹ, cũng được dự kiến tăng mạnh trong 12 tháng đến hết tháng 5, do chi phí lao động cao hơn.

Thông thường, các nhà kinh tế và ngân hàng trung ương không lo lắng quá nhiều về biến động giá hàng hóa. Bởi lẽ chúng chỉ chiếm một phần nhỏ trong lạm phát tiêu dùng so với các chi phí khác, chẳng hạn như nhà ở.

Tuy nhiên, tỷ suất lợi nhuận của các nhà sản xuất đang thu hẹp do chi phí nguyên liệu thô cao hơn. "Chúng tôi đang bị ảnh hưởng từ mọi khía cạnh", Franz Hofmeister, CEO Quaker Bakery Brands ở Wisconsin (Mỹ) nói và cho rằng chi phí đầu vào gồm lúa mì, năng lượng và thiết bị nhôm đã tăng ít nhất 25% đến 35% năm nay.

Khách hàng phản đối khi ông tăng giá vỏ bánh pizza, burger và các mặt hàng khác lên 8%, nhưng có thể cần phải tăng nhiều hơn nữa. "Điều đáng sợ là chúng tôi thấy áp lực tăng giá chưa có hồi kết", ông nói.

Nhiều yếu tố đang thúc đẩy sự gia tăng, bao gồm nhu cầu tiêu dùng cực kỳ mạnh mẽ và các nút thắt trong chuỗi cung ứng. Nhưng đằng sau những điều đó, theo nhiều nhà kinh tế học là quyết định có chủ ý của các nhà hoạch định chính sách ở Mỹ và các nước khác, bằng cách bơm nhiều kích thích để đảm bảo nền kinh tế của họ phục hồi hoàn toàn sau đại dịch.


Một người tiêu dùng xem thịt trong siêu thị ở São Paulo, Brazil. Ảnh: Bloomberg.

Các ngân hàng trung ương sẽ phải quyết định xem liệu họ cần can thiệp hay không bằng cách tăng tỷ giá hoặc các động thái khác. Trong những năm 1970, nhiều quốc gia ưu tiên việc làm và tăng trưởng hơn là kiểm soát giá tiêu dùng.

Đến nay, Brazil, Nga và Thổ Nhĩ Kỳ đã thắt chặt chính sách khi giá hàng hóa tăng. Các ngân hàng trung ương khác, bao gồm Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) và Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB), vẫn lạc quan.

Nhà kinh tế trưởng Philip Lane của ECB lập luận rằng, tỷ lệ thất nghiệp cao sẽ giúp kiểm soát lạm phát. ECB dự kiến tăng dự báo lạm phát của khu vực năm nay tại cuộc họp chính sách giữa tuần này, đồng thời tiếp tục mở rộng các chính sách kích thích bao gồm lãi suất thấp và mua trái phiếu quy mô lớn.

Có lý do để một số nền kinh tế vẫn chưa hành động khi giá hàng hóa tăng. Bởi lẽ, hàng hóa đầu vào chiếm một phần tương đối nhỏ trong giá tiêu dùng. Chúng chủ yếu được sử dụng để sản xuất chứ không phải dịch vụ - vốn chiếm tỷ trọng lớn hơn ở các nền kinh tế phát triển. Cụ thể, hàng hóa chỉ chiếm khoảng 20% tỷ trọng trong chỉ số giá tiêu dùng Mỹ.

Nghiên cứu cũng cho thấy tác động của cú sốc giá hàng hóa đầu vào đối với lạm phát đã giảm trong những thập kỷ gần đây, vì các yếu tố như thương hiệu đã trở nên quan trọng trong chi phí thành phẩm. Ngoài ra, nó cũng đóng vai trò nhỏ hơn trong sản xuất đầu cuối, khi hiệu suất của các doanh nghiệp ngày một tốt.

Theo World Bank, Mỹ đã tăng gần gấp 3 lần sản lượng kinh tế trên mỗi kg dầu tiêu thụ từ năm 1990 đến 2015. "Dầu từng là yếu tố quan trọng đủ để xoay chuyển lạm phát, nhưng giờ đây không còn hàng hóa nào làm được nữa", Dirk Schumacher, Chuyên gia kinh tế tại Natixis, cựu nhà kinh tế của ECB, nhận định.

Tuy nhiên, giá hàng hóa có thể mang tính quyết định vào thời điểm mà các yếu tố khác cũng đang đẩy mặt bằng giá nói chung lên cao hơn. Theo ông Schumacher, nếu chính sách tài khóa của Mỹ bị lạm dụng thì hàng hóa có thể là yếu tố cuối cùng kích hoạt một vòng xoáy tăng giá.

Song nhìn chung, giá hàng hóa đầu vào tăng vọt vẫn có thể là một cảnh báo sớm về lạm phát vì thị trường này phản ứng nhanh hơn với những thay đổi của nền kinh tế, hơn là giá của thành phẩm

Giá tiêu dùng của eurozone (khu vực đồng EUR) trong tháng 5 cao hơn 2% so với một năm trước, mức tăng nhanh nhất kể từ cuối năm 2018, phần lớn là do năng lượng. Tổ chức Nông lương Liên hợp quốc cũng cho biết, giá lương thực toàn cầu đã tăng trong tháng 5 với tốc độ nhanh nhất trong hơn một thập kỷ. Các nhà kinh tế lưu ý rằng giá một số hàng hóa, đặc biệt là dầu thô, đang quay trở lại mức trước đại dịch.

Nhiều người tin rằng đà tăng giá hàng hóa sẽ giảm dần vào cuối năm, khi một số chi tiêu của người Mỹ chuyển sang dịch vụ. Theo Capital Economics, mức tiêu thụ kim loại công nghiệp của Trung Quốc, chiếm khoảng một nửa nhu cầu toàn cầu, cũng dự kiến giảm.

"Dầu đã tăng từ 35 USD lên 70 USD một thùng. Nó sẽ không tăng lên 140 USD. Nhiều giá hàng hóa sẽ đi ngang trong ba đến sáu tháng tới", Dan Smith, Cố vấn đặc biệt của Oxford Economics ở London, cho biết.

Michael Hanson, Nhà kinh tế cấp cao toàn cầu tại JPMorgan Chase, nói rằng mặc dù giá nguyên liệu thô cao hơn có thể sẽ dẫn đến áp lực lạm phát tạm thời, nhưng nó sẽ không ảnh hưởng nhiều đến nền kinh tế Mỹ.

Theo ông, phần lớn lạm phát gia tăng gần đây là do sức nóng của nền kinh tế thời điểm mở cửa trở lại, khi các công ty đang tranh giành nhân công và giải quyết tắc nghẽn vận chuyển hàng hóa, và nền kinh tế đủ mạnh để vượt qua điều đó.

Deutsche Bank thì có cái nhìn ngược lại. Nhà kinh tế trưởng David Folkerts-Landau của ngân hàng này cho rằng, đã có nhiều nguồn tăng giá đang thâm nhập vào nền kinh tế Mỹ. "Rủi ro là khi nó chỉ diễn ra trong vài tháng, có thể khó được kiềm chế, đặc biệt là với kích thích quá cao", ông nói.

Cũng có những người hưởng lợi từ giá hàng hóa bùng nổ. Một luồng gió mới đang thổi qua nông dân, các doanh nghiệp nông nghiệp và nâng giá đất canh tác của Mỹ. Chúng cũng mang lại lợi ích cho các quốc gia xuất khẩu nguyên liệu.

Nền kinh tế Brazil đã trở lại mức trước đại dịch trong quý I, được thúc đẩy bởi xuất khẩu đậu nành, cà phê, đường và quặng sắt. Với giá kim loại hiện tại, Rio Tinto, BHP Group, Anglo American và Glencore năm nay có thể tạo ra tổng thu nhập 140 tỷ USD trước lãi vay, thuế, và khấu hao, theo Ngân hàng Hoàng gia Canada. Năm 2015, khi giá kim loại neo thấp, tổng thu nhập của họ chỉ 44 tỷ USD.

Tuy nhiên, tại nước xuất khẩu nguyên liệu như Nga, giá cả tăng cao vẫn làm tăng lạm phát. Ngân hàng trung ương của nước này đã tăng lãi suất thêm 0,5 điểm phần trăm, lên 5% vào tháng 4, và cân nhắc sẽ tăng tiếp. "Áp lực lạm phát ở Nga không phải nhất thời", Thống đốc ngân hàng trung ương Nga Elvira Nabiullina nói.

Tại Trung Quốc, các chủ nhà máy đã tăng giá hoặc buộc phải tạm dừng hoạt động để bù lỗ, do chi phí nguyên liệu thô cao hơn. Hong Miao Toy, công ty sản xuất đồ chơi giáo dục ở thành phố Sán Đầu (Quảng Đông), ghi nhận tỷ suất lợi nhuận giảm 30% trong năm nay. "Tôi chưa thấy nguyên liệu thô nào mà chi phí không tăng trong năm nay", Matt Lin, Nhà sáng lập Hong Miao Toy nói và dự đoán chi phí nhựa sẽ cao hơn khi dầu thô tăng.

Theo Calum MacRae, một nhà phân tích ôtô tại GlobalData, giá thép tăng đã làm tăng thêm khoảng 515 USD vào giá thành của một chiếc xe hạng nhẹ trung bình tại Mỹ. Hay như BSA Machine Tools, một công ty sản xuất máy công cụ đã phải tăng giá sản phẩm khoảng 5% đến 6% để bù đắp chi phí. "Chúng tôi không có lựa chọn nào khác", đại diện công ty nói.