Nguyên tắc dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư

[june04]

Ăn uống đa dạng, đủ chất, chia làm nhiều bữa nhỏ, không ăn kiêng… giúp người bệnh ung thư giảm mệt mỏi, tăng khả năng chống chọi với bệnh.

Bác sĩ Trần Vương Thảo Nghi, Trưởng khoa Ung bướu - Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM, cho biết bên cạnh dùng thuốc và tuân thủ phác đồ điều trị, dinh dưỡng là nền tảng cơ bản đối với bệnh nhân ung thư. Một chế độ dinh dưỡng cân đối, hợp lý sẽ tăng nguồn dự trữ năng lượng cho cơ thể, giúp vết mổ hồi phục tốt hơn, giảm mệt mỏi giữa các đợt điều trị. Quá trình điều trị nhờ đó cũng diễn ra thuận lợi hơn.

Ăn uống đa dạng, cân đối

Theo bác sĩ Nghi, bệnh nhân ung thư được phẫu thuật, xạ trị, hóa trị.. rất cần chế độ dinh dưỡng chuyên biệt để bồi bổ cơ thể. Khẩu phần ăn cần đầy đủ, đa dạng nhiều loại thực phẩm bằng cách thay đổi món ăn thường xuyên trong ngày và trong tuần. Bữa ăn chính nên đảm bảo đủ bốn nhóm thực phẩm cơ bản bao gồm bột đường, đạm, béo, vitamin và khoáng chất. Trong đó, chất đạm (protein) có vai trò quan trọng. Thịt đỏ thuộc nhóm chất đạm, không chỉ chứa hàm lượng protein cao mà còn cung cấp chất sắt. Nó giúp cải thiện tình trạng thiếu máu do hóa trị, tăng sự ngon miệng ở bệnh nhân ung thư vốn dĩ ăn uống kém. Người bệnh có thể sử dụng thêm sữa và các chế phẩm từ sữa; cung cấp đủ lượng nước.

Tuy nhiên, bác sĩ Nghi lưu ý, bệnh nhân không nên bồi bổ quá mức, cân đối các nhóm thực phẩm, không ăn quá mặn và hạn chế thực phẩm chiên, nướng, chế biến sẵn.

Chia làm nhiều bữa nhỏ và thêm bữa phụ

BS.CKI Đào Thị Yến Thủy - Trưởng khoa Dinh dưỡng, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM cho biết thêm, bệnh nhân ung thư thường ăn không ngon miệng, chán ăn, ăn kém nên không đủ nhu cầu dinh dưỡng cho cơ thể. Bệnh nhân nên cố gắng ăn tối đa trong khả năng của mình và bù thêm thực phẩm giàu dinh dưỡng trong bữa ăn chính hoặc trước khi ngủ. Ngoài ba bữa ăn chính, bạn có thể thêm những bữa ăn phụ.

Bệnh nhân ung thư chia bữa ăn thành nhiều bữa nhỏ trong ngày để đảm bảo đủ năng lượng cần thiết. Ảnh: Shutterstock

Bệnh nhân ăn kém, thiếu dinh dưỡng có thể bổ sung sữa hoặc dinh dưỡng cao năng lượng. Bạn có thể ăn nhiều món trong một bữa nhưng không nên ăn lặt vặt, lai rai suốt ngày mà nên tập trung trong bữa chính hoặc bữa phụ. Trước bữa chính hai tiếng không nên ăn uống gì ngoài nước lọc.

Tuyệt đối không ăn kiêng

Bác sĩ Nghi cho biết, nhiều bệnh nhân ung thư phát hiện bệnh ở giai đoạn sớm, vốn có nhiều cơ hội điều trị nhưng bỏ ngang, ăn theo chế độ thực dưỡng hay kiêng khem quá mức khiến suy kiệt, bệnh tiến triển sang giai đoạn III, thậm chí giai đoạn IV.

Theo bác sĩ Nghi, có rất nhiều quan niệm chưa đúng về việc ăn uống chữa khỏi ung thư. Phổ biến nhất là về chế độ ăn "bỏ đói tế bào ung thư" để khối u ác tính sẽ biến mất vì không được nuôi dưỡng. Điều này không sai về mặt lý thuyết, nhưng là cách nhìn phiến diện, chỉ xét đến khối u, mà quên rằng khối u nằm trong cơ thể. Nếu nhịn ăn thì các tế bào khỏe mạnh cũng bị bỏ đói và thiếu dinh dưỡng, khiến bệnh nhân suy kiệt trước khi chết vì bệnh lý ung thư.

"Khối u ác tính được nuôi dưỡng bởi hệ thống mạch máu phát triển bất thường xung quanh u; chứ hoàn toàn không giống với hệ thống mạch máu nuôi dưỡng bình thường. Có những thuốc chuyên biệt để ức chế và tiêu diệt hệ thống mạch máu nuôi dưỡng khối u. Ăn kiêng, giảm ăn hay bỏ đói tế bào ung thư không phải là cách điều trị. Dinh dưỡng nuôi cơ thể cần được duy trì đầy đủ từ chế độ ăn đa dạng thì mới tốt cho bệnh nhân", bác sĩ Nghi giải thích.

Chế độ thực dưỡng đa số không ăn đạm (nhất là nguồn đạm từ thịt động vật). Trong khi đạm từ thịt động vật là nguồn đạm chủ yếu giúp vết thương mau lành và duy trì khối lượng cơ. Nó rất cần thiết cho quá trình phục hồi; làm nhiệm vụ như "xe tải" vận chuyển thuốc khắp cơ thể. Thiếu đạm từ thịt động vật có thể dẫn đến các rối loạn trong như thiếu vitamin, thiếu máu, rối loạn chuyển hóa đường huyết... Do đó, bệnh nhân cần lưu ý bổ sung đủ lượng đạm từ thịt động vật trong bữa ăn hàng ngày.

Bổ sung dinh dưỡng bằng nhiều cách

Những bệnh nhân ăn uống khó khăn hoặc không thể ăn uống qua đường miệng có thể được nuôi ăn qua ống thông mũi - dạ dày, ống mở ruột non hoặc qua đường tĩnh mạch để cung cấp dinh dưỡng. Lượng dinh dưỡng đúng và đủ của từng người tùy thuộc vào nhiều yếu tố như tuổi, giới tính, cân nặng, chiều cao, bệnh lý nội ngoại khoa đi kèm, giai đoạn bệnh ung thư và phương pháp điều trị. Chế độ dinh dưỡng cần được cá thể hóa với sự hỗ trợ về chuyên môn từ bác sĩ ung bướu và bác sĩ dinh dưỡng.

Suy dinh dưỡng có thể làm chậm quá trình lành vết thương, làm xấu chức năng cơ thể và tăng nguy cơ biến chứng sau phẫu thuật, ảnh hưởng không tốt đến kết quả. Tình trạng thiếu hụt dinh dưỡng cũng làm giảm khả năng dung nạp và đáp ứng với các phương pháp. Thời gian nằm viện kéo dài, tăng nguy cơ gián đoạn điều trị và có thể làm giảm khả năng sống còn của bệnh nhân.

Bác sĩ Nghi cho biết thêm, tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, các bác sĩ luôn tư vấn, hướng dẫn bệnh nhân và người nhà chế độ ăn uống trước, trong và sau điều trị giúp nâng cao tổng trạng cho bệnh nhân. Bác sĩ còn hỗ trợ tư vấn tâm lý cho bệnh nhân và người nhà, từ đó giúp bệnh nhân vững tâm và lạc quan hơn.