80% người đột quỵ bị di chứng nặng

[june04]

Thoát chết sau đột quỵ, 80% bệnh nhân chịu những di chứng với tổn thương nặng nề và 30% trong số họ không thể hồi phục.

Thông tin được bác sĩ Nguyễn Trọng Lưu, nguyên Chủ nhiệm khoa Phục hồi chức năng Bệnh viện 108, cho biết ngày 10/9 và đánh giá đột quỵ là một trong số các bệnh có nhu cầu tập phục hồi chức năng cao.

Thống kê của Bộ Y tế cho thấy mỗi năm Việt Nam thêm khoảng 200.000 người đột quỵ mới. Trước đây, đột quỵ xếp thứ ba trong các nguyên nhân gây tử vong (sau ung thư, tim mạch), nay bệnh lý này đã vượt ung thư và giữ vị trí hai. Đặc biệt, tuổi người đột quỵ còn có dấu hiệu ngày càng trẻ.

Di chứng phổ biến dễ thấy nhất của bệnh lý này là khả năng vận động, nhưng thực tế người bệnh đột quỵ còn bị các di chứng rối loạn về nhận thức, giao tiếp, ngôn ngữ, chức năng sinh hoạt. Đặc biệt, bệnh nhân sau đột quỵ có rối loạn tâm lý, cảm xúc, chức năng tình dục do xu hướng trẻ hóa...

"Đây được xem là bệnh lý đa tàn tật bởi có nhiều dạng khuyết tật khác nhau trong một người bệnh đột quỵ", bác sĩ Lưu nói và thêm rằng phương pháp phục hồi phải đa dạng, đa mô thức từ thuốc, can thiệp ngoại khoa, can thiệp phục hồi chức năng bằng máy, tay, bài tập và chia ra nhiều giai đoạn.


Hai kỹ thuật viên hỗ trợ một bệnh nhân tập phục hồi chức năng sau đột quỵ. Ảnh: Vân Nương

Theo bác sĩ Lưu, phục hồi chức năng sau đột quỵ được hình dung là giúp người bệnh học lại những động tác quen thuộc như một đứa trẻ, từ tập đi, nói, cầm nắm vật dụng... Tổ chức Y tế Thế giới chia quá trình phục hồi chức năng cho bệnh nhân đột quỵ làm 4 giai đoạn. Sau giai đoạn tối cấp diễn ra trong 48 giờ đầu ưu tiên cứu sống, người bệnh bước vào giai đoạn hồi phục sớm.

Giai đoạn hai này diễn ra từ sau 48 giờ đến 3 tháng, là giai đoạn "vàng", tuy nhiên thực tế không phải bệnh nhân nào cũng tiếp cận sớm. Giai đoạn tiếp theo diễn ra 3-6 tháng sau đó, cũng là giai đoạn phục hồi tốt nhưng chậm hơn. Sau 6 tháng, bệnh nhân chuyển sang giai đoạn mạn tính. Theo bác sĩ Lưu, sau một năm, tổn thương do đột quỵ cơ bản đã định hình, khả năng thay đổi phục hồi không còn nhiều song có tập luyện vẫn tốt hơn.

Thực tế có những bệnh nhân phục hồi tốt sau thời gian dài bị đột quỵ. Điển hình như một bệnh nhân nam 46 tuổi (Hà Nội) bị chảy máu não lớn. Sau thoát chết, anh chịu tổn thương nặng với di chứng liệt nửa người bên phải. Sau 36 tháng từ ngày cấp cứu đột quỵ, khi đến gặp bác sĩ Lưu, anh phải di chuyển bằng xe lăn. Ngoài ra anh còn bị rối loạn ngôn ngữ hỗn hợp rất nặng khi cả khả năng diễn đạt, nghe hiểu, tiếp nhận đều không được. Bệnh nhân cũng khó cầm nắm các vật dụng, các kỹ thuật viên phải buộc dây vào tay anh để giữ vững.

Tập được vài tháng, bệnh nhân đi lại dễ dàng hơn, sự co cứng của chi trên nhẹ nhàng hơn. Tập các bài tập tình huống chống đỡ mất thăng bằng chuyên dụng, bệnh nhân đã có thể di chuyển, dáng đi chưa được mềm dẻo nhưng tiến bộ nhiều về độ vững chắc và giảm nguy cơ ngã.

Theo chuyên gia, bệnh nhân đột quỵ nên tranh thủ phục hồi chức năng trong một năm đầu, đặc biệt trong 6 tháng đầu. Việc xác định bài tập phục hồi chức năng cho bệnh nhân sau đột quỵ phụ thuộc rất nhiều vào kết quả đánh giá tình trạng khuyết tật của người bệnh tại thời điểm đó, như các bài tập theo tầm vận động, tập thay đổi vị thế, tập kiểm soát thăng bằng, tập di chuyển...

Ngoài ra, các bài tập ngôn ngữ trị liệu và hoạt động trị liệu cũng rất cần thiết ở giai đoạn người bệnh đã có những tiến triển hồi phục tốt nhằm giúp cho họ có khả năng giao tiếp, có thể tự độc lập trong sinh hoạt hằng ngày, cũng như trong hoạt động nghề nghiệp về sau.

Bộ Y tế ước tính cả nước có hơn 30 triệu người cần được phục hồi chức năng, trong đó tỷ lệ bệnh nhân nữ cao hơn so với nam, tập trung nhiều hơn ở độ tuổi 50-59 và nhiều nhất thuộc nhóm bệnh rối loạn cơ xương khớp. Nhu cầu người bệnh cần được phục hồi chức năng rất lớn, song theo điều tra Bộ Y tế năm 2020, chỉ hơn 40% người tiếp cận phục hồi chức năng. Bộ Y tế đặt mục tiêu đến năm 2030 sẽ nâng tỷ lệ này lên 80%.