G20 tìm cách áp thuế tối thiểu toàn cầu lên giới tỷ phú

[Hanna]

Đề xuất đánh thuế giới tỷ phú đã đưa ra tại hội nghị bộ trưởng tài chính và thống đốc ngân hàng trung ương G20 ở Sao Paulo, Brazil...Tuần vừa rồi, giới chức tài chính nhóm 20 nền kinh tế phát triển và mới nổi lớn nhất thế giới (G20) đã khởi động các cuộc thảo luận về áp thuế tối thiểu toàn cầu lên giới tỷ phú.

2 năm sau một thoả thuận mang tính cột mốc cho thấy thế giới có thể hành động cùng nhau để áp thuế tối thiểu toàn cầu 15% lên các công ty đa quốc gia, đề xuất đánh thuế giới tỷ phú đã đưa ra tại hội nghị bộ trưởng tài chính và thống đốc ngân hàng trung ương G20 ở Sao Paulo, Brazil.

Hãng tin CNN dẫn số liệu từ EU Tax Observatory, một tổ chức nghiên cứu về thuế được Liên minh châu Âu (EU) và thuộc Trường Kinh tế Paris, cho thấy tầng lớp siêu giàu tại quốc gia lớn chỉ phải chi một phần nhỏ hơn trong thu nhập để đóng thuế so với người dân bình thường. Chưa kể, khối tài sản khổng lồ của họ gần như không bị đánh thuế, với mức thuế suất chỉ dao động từ 0-0,5%.

Các hành vi trốn thuế, né thuế của giới nhà giàu - từ trốn thuế bất hợp pháp đến lợi dụng lỗ hổng trong hệ thống thuế hay đơn giản là chuyển sang các quốc gia có thuế suất thấp hơn - đều đang làm mất đi một nguồn thu nhập vô cùng cần thiết của các chính phủ tại thời điểm nợ nần tăng cao.

Ông Gabriel Zucman, Giám đốc EU Tax Observatory, nói với các quan chức G20 tại hội nghị kết thúc vào hôm thứ Năm: “Việc đánh thuế lũy tiến là một trụ cột chính của các xã hội dân chủ” và các chính sách thuế chắp vá hiện nay trên thế giới không thể “đánh thuế một cách chuẩn xác những cá nhân có khả năng nộp thuế cao nhất”.

Tương tự, một báo cáo vào tháng trước của tổ chức Oxfam cho biết “tại các quốc gia bao gồm Brazil, Pháp, Ý, Anh và Mỹ, người siêu giàu phải trả mức thuế thực tế thấp hơn so với người lao động trung bình”. Theo Oxfam, gần 80% tỷ phú thế giới sống ở các nước G20.

Nằm trong số những ý tưởng ban đầu về đánh thuế tỷ phú, EU Tax Observatory đề nghị thiết lập mức thuế tối thiểu 2% toàn cầu đối với tài sản ròng của các tỷ phú - tức là giá trị tài sản của họ sau khi trừ đi các khoản nợ. Các tỷ phú đã trả 2% sẽ không bị đánh thuế thêm theo đề xuất. EU Tax Observatory ước tính việc đánh thuế như vậy có thể mang lại một khoản thu ngân sách 250 tỷ USD mỗi năm cho các quốc gia.

Tuy nhiên, việc đi đến được một thỏa thuận về vấn đề này trong G20 - nhóm bao gồm Hoa Kỳ, EU, Trung Quốc, Ấn Độ, Brazil, Saudi Arabia và Argentina cùng các nước khác - được dự báo sẽ gặp rất nhiều khó khăn và có thể mất một thời gian rất dài.

“Đây chỉ là sự khởi đầu của một tiến trình dài. Các cuộc đàm phán về thuế tối thiểu đối với các công ty đa quốc gia cũng đã kéo dài nhiều năm. Lúc đầu, một thoả thuận quốc tế về một vấn đề như vậy tưởng chứng là điều không tưởng, nhưng bây giờ, chúng ta đã đạt được điều đó. Như vậy là đã có một tiền lệ”, ông Quentin Parrinello, cố vấn chính sách cấp cao của EU Tax Observatory, nói với CNN.

Theo ông Parrinello, những người siêu giàu có thể che giấu tài sản để tránh phải đóng những khoản thuế khổng lồ, chẳng hạn như gửi số tiền đó vào các công ty cổ phần, quỹ tín thác hoặc sử dụng làm tài sản thế chấp cho các khoản vay.

Giáo sư Arun Advani thuộc Đại học Warwick nhận định việc đánh thuế tối thiểu toàn cầu đối với các tỷ phú sẽ phức tạp hơn việc áp thuế tối thiểu lên các công ty đa quốc gia. Ông Advani nói với CNN rằng các công ty đa quốc gia có trụ sở ở nhiều quốc gia, giúp dễ dàng xác định chính phủ nào cần đưa ra yêu cầu nộp thuế đối với doanh nghiệp, và từ đó có thể đánh giá liệu một công ty đã đóng đủ mức thuế tối thiểu toàn cầu hay không. Ngược lại, các tỷ phú thường có mức độ di động cao hơn hơn nên khó xác định được quốc gia hay vùng lãnh thổ hay cơ quan nào cần đưa ra yêu cầu đóng thuế đối với họ.

“Bạn không chắc họ cư trú ở đâu. Họ có thể nói ‘tôi sẽ dành nhiều thời gian để đến rạp hát ở London. Tôi sẽ dành nhiều thời gian mua sắm ở New York. Tôi sẽ ở lâu trên du thuyền của tôi… nhưng tôi muốn thuế của mình được tính ở một quốc gia cụ thể nào đó’”, ông Avani nói.

Cũng theo vị giáo sư, các cá nhân cũng có khuynh hướng phải đóng nhiều loại thuế hơn so với các công ty, chẳng hạn như thuế đánh thu nhập, thuế tài sản gia tăng và đóng góp an sinh xã hội. “Việc hài hòa tất cả những điều đó trên phạm vi quốc tế là một điều khá khó thực hiện”, ông nhận định.

Các công ty đa quốc gia lớn của nước ngoài cho biết họ có thể dừng các kế hoạch đầu tư mới tại Việt Nam trong trường hợp không có trợ cấp để giúp bù đắp chi phí của khoản thuế bổ sung mới, một người tham gia đàm phán về vấn đề này giữa các nhà đầu tư và chính phủ nói với Reuters.
Việt Nam, trung tâm sản xuất phụ thuộc rất nhiều vào đầu tư, được xem là một trong những nơi được hưởng lợi nhiều nhất từ tình trạng các công ty chuyển hoạt động khỏi Trung Quốc nhằm giảm thiểu tác động của căng thẳng Trung-Mỹ. Tuy nhiên, các nhà phân tích cho rằng việc tăng thuế cùng với các vấn đề về cung cấp điện, các rào cản pháp lý và tăng lương có thể làm giảm khả năng cạnh tranh của quốc gia Đông Nam Á.
Năm nay, Việt Nam đã áp dụng Mức thuế tối thiểu toàn cầu 15% đối với các công ty đa quốc gia lớn, một sáng kiến do Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) chủ trì. Theo đó, các biện pháp khuyến khích giảm thuế suất xuống chỉ còn 5% sẽ không còn nữa, có nghĩa là một số công ty đa quốc gia sẽ phải nộp thuế bổ sung để đáp ứng mức thuế suất 15%.
Nguồn tin của Reuters cho biết một số công ty đa quốc gia của Hoa Kỳ đã kêu gọi chính phủ tôn trọng các cam kết về mức thuế thấp mà họ đã đưa ra để thu hút đầu tư hiện có, đồng thời nói thêm rằng đầu tư mới sẽ khó khăn nếu không có biện pháp bù đắp khoản thuế bổ sung.
Chính phủ Việt Nam đã cam kết trợ cấp mới trong nửa đầu năm ngoái nhưng lại chậm đưa ra bất kỳ khoản trợ cấp nào.
Vào tháng 12, Việt Nam ban hành dự thảo nghị định nêu rõ các khoản trợ cấp và các điều kiện mới để đủ điều kiện được trợ cấp, chẳng hạn như được phân loại là công ty công nghệ cao. Nhưng nhiều khía cạnh quan trọng vẫn chưa được xác định, chẳng hạn như quy mô của quỹ trợ cấp mới và không có thời gian biểu rõ ràng để phê duyệt các phương thức này.
Đại diện của các công ty đa quốc gia hôm thứ Ba đã nêu lên mối lo ngại với các quan chức của Bộ Kế hoạch và Đầu tư về quy mô, phạm vi và khả năng tiếp cận các ưu đãi theo kế hoạch, một người tham dự cuộc họp nói với Reuters với điều kiện giấu tên vì cuộc họp không công khai.
Một đại diện của Tập đoàn Lego, công ty đang đầu tư hơn 1 tỷ USD để xây dựng một nhà máy mới tại Việt Nam, đã đặt câu hỏi liệu các công ty không được xếp vào loại công nghệ cao như Lego có đủ điều kiện nhận bất kỳ khoản trợ cấp nào được nêu trong dự thảo nghị định hay không. Các quan chức trả lời là không, vẫn theo nguồn tin của Reuters.
Nhà sản xuất đồ chơi Đan Mạch xác nhận với hãng thông tấn Anh rằng một trong những đại diện của họ đã đặt câu hỏi về vấn đề này trong cuộc họp.
Người đại diện của công ty Amkor Technology của Hoa Kỳ, công ty đang xây dựng một nhà máy trị giá 1,6 tỷ USD tại Việt Nam để lắp ráp, thử nghiệm và đóng gói chất bán dẫn, cho biết họ đã phải vật lộn để được phân loại là một công ty công nghệ cao.
Người này cho biết đại diện của Samsung Electronics, nhà đầu tư nước ngoài lớn nhất của Việt Nam, đã không can dự vào cuộc họp. Công ty Hàn Quốc là một trong những công ty có tiếng nói nhất về các biện pháp nhằm bù đắp gánh nặng thuế gia tăng.
Amkor Technology và Bộ Kế hoạch và Đầu tư không trả lời yêu cầu bình luận của Reuters. Samsung từ chối bình luận với hãng tin Anh.
Thông qua thuế bổ sung, chính phủ Việt Nam ước tính doanh thu thuế bổ sung hàng năm là 14,6 nghìn tỷ đồng (591 triệu USD) từ 122 công ty nước ngoài, và cho biết họ có ý định sử dụng số tiền thu được này để cung cấp tiền mặt cho các công ty đầu tư.
Tuy nhiên, các khoản trợ cấp mới sẽ không được bù trực tiếp cho gánh nặng thuế gia tăng, theo quy định của sáng kiến Thuế tối thiểu toàn cầu, các quan chức chính phủ nói với các đại diện công ty hôm thứ Ba, theo nguồn tin của Reuters.
Theo các quan chức OECD, mối liên hệ trực tiếp sẽ vi phạm thỏa thuận quốc tế đằng sau sáng kiến này và có thể dẫn đến việc chuyển doanh thu bổ sung sang nước sở tại của các công ty đa quốc gia, mặc dù các biện pháp thực thi hiện vẫn chưa rõ ràng.
Tuy nhiên, đối với một số công ty, các khoản trợ cấp mới có thể chi trả một phần lớn, nếu không phải là tất cả, chi phí thuế bổ sung, các chuyên gia am tường các cuộc thảo luận về vấn đề trợ cấp cho biết.