Tập Cận Bình mưu tính gì khi thăm châu Âu?

[vuitoichat]

Theo như tình trạng suy thoái kinh tế và những thách thức ngoại giao hiện nay của Trung Quốc, việc tìm kiếm những đột phá ngoại giao là rất quan trọng để vượt qua những trở ngại này. Trước những căng thẳng về kinh tế và ngoại giao hiện nay, Bắc Kinh mưu tính điều gì với chuyến thăm của nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình tới 3 nước châu Âu?, nhưng sau khi ông Tập Cận Bình đã hoàn tất chuyến thăm cấp cao tới Pháp, Serbia và Hungary.

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron có bài phát biểu trong cuộc họp lần thứ sáu của Hội đồng doanh nghiệp Pháp-Trung tại Nhà hát Marigny ở Paris, Pháp, vào ngày 6/5/2024, trong chuyến thăm chính thức cấp nhà nước kéo dài hai ngày của Chủ tịch Trung Quốc. (Ảnh: MOHAMMED BADRA/POOL/AFP qua Getty Images)

Nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình đã hoàn tất chuyến thăm cấp cao tới châu Âu vào ngày 9/5, thăm Pháp, Serbia và Hungary. Với tình trạng suy thoái kinh tế và những thách thức ngoại giao hiện nay của Trung Quốc, việc tìm kiếm những đột phá ngoại giao là rất quan trọng để vượt qua những trở ngại này. Vào ngày 11/5, các chuyên gia trong chương trình tiếng Trung “Pinnacle View” của NTD đã phân tích mục đích và các mục tiêu của chuyến thăm của ông Tập.

Mục tiêu chia rẽ EU

Theo ông Du Wen, một học giả pháp lý Trung Quốc sống ở Bỉ, chiến lược của Trung Quốc đối với EU là bỏ qua vai trò của EU và thiết lập mối quan hệ chính trị và kinh tế chặt chẽ hơn với các quốc gia thành viên chủ chốt. Mục tiêu là phá vỡ sự bế tắc hiện tại giữa Trung Quốc và EU. Nếu ông Tập có thể đưa ra những nhượng bộ chính trị đáng kể ở Pháp, điều đó có thể giúp ông Tập đạt được mục tiêu chia rẽ EU và theo đuổi tầm nhìn đa cực của mình.

Ông nói: “Tuy nhiên, Pháp không rơi vào bẫy chiến lược này”. “Tổng thống Emmanuel Macron đã mời Chủ tịch EU Ursula von der Leyen tới gặp ông Tập Cận Bình trước cuộc gặp của họ, biến chiến thắng ngoại giao của Pháp thành chiến thắng trên toàn EU. Ông Macron nói rõ rằng Pháp sẽ không vượt mặt EU để đạt được bất kỳ thỏa thuận ngoại giao lớn nào với Trung Quốc, từ chối hy sinh sự đoàn kết của EU”.

Bà Quách Quân (Guo Jun), tổng biên tập ấn bản Epoch Times Hong Kong, tin rằng Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) đã coi Hoa Kỳ là kẻ thù kể từ thời cựu lãnh đạo ĐCSTQ Giang Trạch Dân. Mục tiêu của ĐCSTQ là liên kết với Nga, lôi kéo Nhật Bản, Canada và Úc, đồng thời chia rẽ châu Âu để chống lại Hoa Kỳ. Mặc dù Trung Quốc đã đạt được sự liên kết với Nga nhưng những nỗ lực của nước này nhằm lôi kéo Nhật Bản, Canada và Anh đều thất bại. Bây giờ, lựa chọn duy nhất còn lại của họ là chia cắt châu Âu.

Bà Quách cho biết chiến lược của ĐCSTQ đối với EU hướng tới 3 mục đích. Đầu tiên, ĐCSTQ mong muốn cắt đứt quan hệ EU-Mỹ và giành được sự ủng hộ toàn cầu dành cho Trung Quốc, điều này khó có thể thành công. Thứ hai, họ tìm cách khiến EU giữ thái độ trung lập, không ủng hộ Mỹ hay Trung Quốc, điều này cũng khó xảy ra. Thứ ba, ĐCSTQ tìm cách chia rẽ châu Âu và lợi dụng sự khác biệt giữa các quốc gia thành viên EU. Nếu Trung Quốc có thể nhận được sự ủng hộ từ một số quốc gia, điều đó có thể cản trở việc ra quyết định chiến lược thống nhất trong EU. Với nguyên tắc nhất trí của EU, ngay cả một quốc gia bất đồng chính kiến cũng có thể chặn đứng các nghị quyết và dự luật.

Lựa chọn giữa ủng hộ Nga và xuất khẩu sang EU

Ông Du tin rằng sự hỗ trợ của Trung Quốc dành cho Nga và việc nước này xuất khẩu công suất dư thừa sang EU là những thành phần cốt lõi trong chiến thuật cạnh tranh của nước này. Ông Macron, đại diện cho EU, nhấn mạnh những yêu cầu mạnh mẽ và rõ ràng của EU, đó là lợi ích kinh tế, bảo tồn các giá trị và đảm bảo an ninh. Điều này mâu thuẫn với sự ủng hộ của ĐCSTQ đối với Nga và các hành vi thương mại phi đạo đức của nước này.

Ông Du giải thích rằng ông Tập không trực tiếp hỗ trợ ngành công nghiệp quân sự của Nga trong khi vẫn giữ im lặng về vấn đề bán phá giá hàng hóa. Động cơ chính của ông trong việc thỏa hiệp về vấn đề hỗ trợ Nga nằm ở mong muốn duy trì khả năng xuất khẩu năng lực dư thừa của Trung Quốc sang phương Tây. Chiến lược xuất khẩu này giúp duy trì nền kinh tế Trung Quốc và làm suy yếu phương Tây về cơ bản. Ông Tập hiểu rằng việc hỗ trợ Nga hơn nữa trong cuộc chiến có thể là một thất bại. Sự thỏa hiệp của ông về các vấn đề liên quan đến an ninh của EU là nhằm bảo vệ vị thế của Trung Quốc trên thị trường châu Âu.

Mọi người đi bộ giữa các tòa nhà tại một trung tâm mua sắm ở Bắc Kinh, Trung Quốc, vào ngày 18/10/2018. (Ảnh: Greg Baker/AFP qua Getty Images)

Ông Du nói: “Mâu thuẫn đáng kể nhất giữa Trung Quốc và EU nằm ở sự khác biệt về giá trị, đặc biệt là về nhân quyền”. “Sự khác biệt bao gồm các nguyên tắc dân chủ so với chủ nghĩa độc tài và vi phạm nhân quyền như đàn áp những người bất đồng chính kiến, đàn áp tự do tôn giáo và ngược đãi các nhóm thiểu số như người Duy Ngô Nhĩ, người Tây Tạng và người Mông Cổ. EU muốn Trung Quốc tuân thủ các hiệp ước và nghĩa vụ quốc tế, đồng thời nhấn mạnh hợp tác kinh tế chung bên cạnh việc duy trì các giá trị. Tuy nhiên, Trung Quốc khẳng định nhân quyền và các vấn đề nội bộ không liên quan đến vấn đề kinh tế. Kết quả là EU phải đối mặt với áp lực đáng kể trong hợp tác kinh tế với Trung Quốc, dẫn đến việc Nghị viện châu Âu bác bỏ thỏa thuận đầu tư EU-Trung Quốc”.

Ông Du chỉ trích thái độ của ông Tập là thiếu đi sự tự nhận thức và sự nhìn lại bản thân mình, chỉ ra việc ông Tập nhấn mạnh vào “sự khôn ngoan và vĩ đại tuyệt đối” của Trung Quốc. Ông Tập tự nhận mình là người hướng dẫn toàn bộ thế giới và hoàn toàn thiếu khả năng hòa nhập với môi trường ngoại giao toàn cầu.

Ông cho rằng chiến thuật hiện nay của Trung Quốc là đổ lỗi cho Hoa Kỳ về những hành động sai trái của chính Trung Quốc và thúc đẩy tư tưởng “chủ nghĩa đế quốc phương Tây”. Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc, ông Vương Nghị, đã theo đuổi chính sách ngoại giao với các nước phương Tây trong khi không đáp ứng được các giá trị của phương Tây, khiến mọi cuộc đối thoại với Trung Quốc đều có vẻ là sự lừa đảo.

“Trung Quốc hiện sử dụng sự kết hợp giữa sự quyết đoán công khai, thỏa hiệp riêng tư, hùng biện tích cực, hành động chậm chạp và thậm chí không nhất quán để ủng hộ Nga và đối đầu với phương Tây”. Ông Du cho rằng, ĐCSTQ coi cách tiếp cận này là khôn ngoan. Vì vậy, sự hiểu biết và hợp tác chân thực giữa Trung Quốc và Pháp, hay EU nói chung, dường như khó có thể xảy ra.

Nghịch lý thú vị

Bà Quách nhấn mạnh việc truyền thông nhà nước Trung Quốc thúc đẩy mạnh mẽ cái gọi là “quyền tự chủ chiến lược” của châu Âu trong chuyến thăm của ông Tập như một phần trong mưu tính chiến lược của Trung Quốc đối với châu Âu.

Tự chủ chiến lược từ lâu đã là giấc mơ của các chính trị gia châu Âu. Kể từ Thế chiến II, Châu Âu đã phải vật lộn để đạt được quyền tự chủ thực sự. Đặc biệt, Pháp đã kiên quyết theo đuổi mục tiêu này. Sau khi trở về Pháp, cựu Tổng thống Charles de Gaulle ngay lập tức tách mình ra khỏi Mỹ và Anh, hướng tới quyền tự chủ chiến lược.

Bà Quách ghi nhận vai trò đặc biệt của Pháp trong NATO. Mặc dù đã tái gia nhập NATO hai lần nhưng nước này vẫn duy trì sự hiện diện quân sự độc lập và không nhận lệnh quân sự trực tiếp từ NATO. Điều này cho thấy vấn đề tự chủ chiến lược của châu Âu đã tồn tại dai dẳng trong nhiều năm qua. Hoa Kỳ đã bỏ tiền cung cấp an ninh cho châu Âu, và nhiều nước châu Âu vẫn chi tiêu ít hơn 2% GDP cho quốc phòng. Nếu châu Âu muốn tự chủ chiến lược, trước tiên họ phải đạt được quyền tự chủ về quốc phòng, một mục tiêu có vẻ xa vời. Trong khi các cuộc thảo luận về quyền tự chủ chiến lược có thể là hợp lý cách đây 5 năm, thì việc Nga xâm chiếm Ukraine đã thay đổi các ưu tiên. Sự cấp bách mới này giải thích lập trường mạnh mẽ của Pháp chống lại Nga và mong muốn giải quyết nhanh chóng cuộc xung đột Nga-Ukraine.

Bà Quách còn chỉ ra một nghịch lý thú vị. Việc Trung Quốc tiếp tục hỗ trợ Nga sẽ kéo dài Chiến tranh Nga-Ukraine, ngăn cản EU đạt được quyền tự chủ chiến lược. Điều này khiến chiến lược của Trung Quốc nhằm lôi kéo từng nước EU chống lại Mỹ không thể thực hiện được. Ngược lại, nếu Trung Quốc rút lại sự hỗ trợ từ Nga, châu Âu có thể tiến gần hơn đến việc đạt được quyền tự chủ chiến lược và tránh xa Hoa Kỳ. Tuy nhiên, mối quan hệ Trung Quốc vào Nga sẽ trở nên không ổn định.

Bà Quách nói: “Tình huống này không có gì mới”. “Trong Chiến tranh Lạnh, Trung Quốc đã từng phản bội khối Xô Viết. [Bây giờ] về tổng thể, đại chiến lược của Trung Quốc đã trở thành một nhiệm vụ gần như bất khả thi”.