“Bộ đôi” F-16 và AMRAAM có phải là vũ khí hiệu quả Mỹ cung cấp cho Ukraine?

[Romano]

Bom lượn của Quân đội Nga đang trở thành vũ khí nguy hiểm trên chiến trường Ukraine. Để đối phó, Kiev và nhiều chuyên gia quân sự phương Tây kỳ vọng máy bay F-16 sắp được viện trợ với hệ thống vũ khí chuẩn NATO, trong đó có tên lửa không đối không ngoài tầm nhìn AIM-120 AMRAAM.
Tuy nhiên, chính những chiến lệ trong quá khứ và những hạn chế kỹ thuật đã tồn tại trên AMRAAM từ lâu khiến nó không phải là loại vũ khí đối không hiệu quả. Thậm chí, không quân Mỹ đang tìm kiếm thế hệ vũ khí mới thay thế dòng tên lửa không đối không tầm xa này.

Vẫn là vũ khí tạo ưu thế trước khi vào không chiến trong tầm nhìn

Sự phát triển của công nghệ radar hàng không đã khiến các cuộc không chiến được nới dài khoảng cách với tên lửa không đối không tầm trung. Tuy nhiên, trái với sự kỳ vọng của giới chức quân sự Mỹ, các dòng tên lửa không đối không tầm trung dù được quảng cáo giúp không quân Mỹ và đồng minh giành được ưu thế trước các đối thủ lại không đáp ứng được yêu cầu trong thực chiến.

Điều này có thể dễ dàng được nhận thấy qua kết quả chiến đấu của tên lửa AIM-7 Sparrow hay AIM-64 Phoenix. Trong suốt thời kỳ Chiến tranh Lạnh, tới đầu thập kỷ 1990, chiến công của không quân Mỹ chủ yếu được ghi nhận bởi các phiên bản của dòng tên lửa tầm ngắn sử dụng đầu dò tầm nhiệt AIM-9 Sidewinder. Cự ly tác chiến hiệu quả của các máy bay chiến đấu Mỹ vẫn dừng lại ở 10-15km. AIM-9 đạt hiệu quả tác chiến cao trong chiến tranh Vùng Vịnh lần 1 (1991) với việc bắn hạ tới 20 máy bay Mirage, Mig và Sukhoi của Không quân Iraq.Trong khi đó, các loại tên lửa không đối không tầm trung sử dụng cơ chế dẫn đường bán chủ động bằng radar như AIM-7 và AIM-120C với những lời quảng cáo nâng cao hiệu quả tác chiến của các nhà thầu quân sự đã không phát huy hiệu quả như mong muốn. Trong không chiến, tên lửa không đối không tầm trung của không quân Mỹ chủ yếu đóng vai trò tạo áp lực sớm lên máy bay chiến đấu của đối phương để tạo ưu thế trước khi tiến vào cuộc đối đầu trong tầm nhìn hay không chiến quần vòng.

Những chiến công ít ỏi của tên lửa AIM-120 không đủ để giúp nó khẳng định vị trí là vũ khí tiêu chuẩn của không quân Mỹ, cũng như các quốc gia đồng minh ở thời điểm hiện tại. Trong quá khứ, không quân Mỹ và đồng minh cũng từng sử dụng tên lửa AIM-120 để bắn hạ một số máy bay Su-22 (không quân Syria) và Mig của không quân Liên bang Nam Tư cũ.

Còn tại chiến trường Ukraine, nếu đối chiến, “Bộ đôi” F-16 và AMRAAM sẽ phải đối đầu với Lực lượng Hàng không-Vũ trụ Nga với ưu thế vượt trội các hệ thống vũ khí và công nghệ đối kháng điện tử, gây nhiễu hiện đại và mạnh mẽ. Thậm chí, F-16 còn không được tác chiến trong môi trường “tiêu chuẩn” NATO với vệ tinh và máy bay cảnh báo sớm hỗ trợ từ xa để phát hiện trước, bắn trước, thì tầm bắn và hiệu quả của tên lửa AMRAAM sẽ bị hạn chế rất nhiều.

Sắp bị thay thế

Mong muốn chính của không quân Mỹ và đồng minh chính là nới rộng khoảng cách không chiến để tận dụng ưu thế về trang bị kỹ thuật hiện đại trên máy bay. Ngay từ tên lửa AIM-7, không quân Mỹ đã muốn kéo dài khoảng cách không chiến ra tầm 50km, con số này trên AIM-120 là 200km. Châu Âu cũng có định hướng tương tự với dòng tên lửa MBDA Meteor với tầm bắn lên tới 100-150km.

Tuy nhiên, yếu điểm chung của các tên lửa không đối không tầm trung chính là đạn tên lửa nhanh chóng mất động năng khi phải cơ động theo máy bay chiến đấu của đối phương; hệ thống đầu dò chủ động nhỏ, tầm giám sát hẹp và dễ bị gây nhiễu… đã khiến hiệu quả tác chiến của chúng giảm dần theo cự ly tác chiến.

Cùng với đó, sự cạnh tranh xuất hiện loại vũ khí có chức năng tương tự như R-27 (Nga) hay PL-10 (Trung Quốc) cũng gián tiếp tạo áp lực lên không quân Mỹ và buộc Lầu Năm Góc phải có loại vũ khí tương ứng để làm đối trọng dù tính năng chiến đấu còn có nhiều vấn đề.Hiện tại, không quân Mỹ đang theo đuổi một vài chương trình phát triển tên lửa không đối không tầm trung mới với kỳ vọng khắc phục được các vấn đề cố hữu tồn tại trên tên lửa AIM-120. Theo hãng chế tạo Raytheon, dòng tên lửa không đối không mới sẽ là sự kết hợp giữa hiệu quả chiến đấu của tên lửa AIM-9 và tầm bắn của AIM-120. Với số lượng tên lửa mang theo vượt trội so với đối thủ, máy bay chiến đấu Mỹ sẽ có lợi thế về cách tiếp cận, cũng như chiến thuật trong không chiến với đối phương. Những thông tin về tên lửa Peregrine nhận được sự ủng hộ của giới chức không quân Mỹ.

Cùng với Raytheon, hãng chế tạo Mỹ Lockheed Martin cũng đưa ra khái niệm về dòng tên lửa không đối không tầm trung mới mang tên Cuda. Chúng được phát triển để phù hợp với máy bay chiến đấu thế hệ thứ 5 như F-22 và F-35. Các khoang chiến đấu của F-35 hay F-22 có thể mang theo tới 12 đạn tên lửa Cuda với điểm đặc biệt là khả năng tác chiến xuyên phá động năng (đầu đạn tên lửa tạo sát thương bằng việc va chạm trực tiếp với máy bay đối phương).

Quá trình phát triển các dòng tên lửa không đối không tầm trung tương lai hiện tại phụ thuộc phần lớn vào phân bổ ngân sách của Lầu Năm góc. Nếu quyết định “thay máu” tên lửa AMRAAM sẽ cần hàng tỷ USD và thời gian thực hiện có thể tính bằng nhiều năm.