Tập Cận Bình thanh trừng cả những người thân tín trong quân đội Trung Quốc

[vuitoichat]

Teo như như nhiều nhà lãnh đạo độc tài trong lịch sử, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình cũng quay lưng lại với chính những cộng sự trung thành đã được ông chọn khiến bị thanh trừng một trong những thuộc hạ thân cận nhất trong quân đội, người đã đồng hành cùng ông từ nhiều thập kỷ, được giao nhiệm vụ xây dựng sự trung thành chính trị trong Quân Giải phóng Nhân dân (PLA) và giám sát hoạt động đề bạt các quan chức cấp cao.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Đại lễ đường Nhân dân, Bắc Kinh, Trung Quốc, ngày 28/06/2024. AP - Jade Gao

Trong những năm đầu của chiến dịch chống tham nhũng do Tập Cận Bình khởi xướng, nhà lãnh đạo Trung Quốc đã củng cố quyền kiểm soát đối với quân đội lớn nhất thế giới bằng cách loại bỏ những tướng lĩnh quyền lực thuộc các phe phái đối địch và thay thế họ bằng những đồng minh và thuộc hạ trung thành với ông.

Sau một thập kỷ với việc cải cách cơ cấu quân đội và bổ nhiệm những người trung thành vào các vị trí cấp cao, Tập Cận Bình vẫn tiếp tục cuộc chiến chống tham nhũng và sự bất trung, một cuộc chiến dường như không có hồi kết.

Tuy nhiên, như nhiều nhà lãnh đạo độc tài trong lịch sử, ông cũng quay lưng lại với chính những cộng sự trung thành đã được ông chọn. Ngày 28/11/2024, chủ tịch Tập đã thanh trừng một trong những thuộc hạ thân cận nhất trong quân đội, người đã đồng hành cùng ông từ nhiều thập kỷ, được giao nhiệm vụ xây dựng sự trung thành chính trị trong Quân Giải phóng Nhân dân (PLA) và giám sát hoạt động đề bạt các quan chức cấp cao.

Đô đốc Miêu Hoa, ủy viên Quân Ủy Trung Ương (CMC), cơ quan chỉ huy tối cao, đứng đầu là chủ tịch Tập Cận Bình, đã bị đình chỉ công tác và đang bị điều tra vì đã “vi phạm kỷ luật nghiêm trọng”, cụm từ mà bộ Quốc Phòng Trung Quốc hay dùng để cáo buộc những quan chức tham nhũng và bất trung. Chịu trách nhiệm giám sát công tác giáo dục chính trị và bổ nhiệm nhân sự, ông Miêu là nhân vật cấp cao nhất trong đợt thanh trừng quân đội lần này. Kể từ mùa hè vừa qua, hơn một chục quan chức cấp cao trong ngành quốc phòng Trung Quốc đã bị loại bỏ, bao gồm hai bộ trưởng Quốc Phòng gần đây nhất được ông Tập bổ nhiệm vào CMC.

Tuy nhiên, không ai trong số họ có mối quan hệ lâu dài và thân thiết với chủ tịch Tập Cận Bình như ông Miêu Hoa. Mối quan hệ giữa hai người có từ hàng thập kỷ trước, khi ông Tập còn là quan chức ở tỉnh Phúc Kiến.

Cuộc điều tra nhắm vào ông Miêu mở ra một mặt trận mới trong cuộc thanh trừng đang ngày càng mở rộng và đặt ra câu hỏi về khả năng của ông Tập trong việc chấm dứt tình trạng tham nhũng có hệ thống trong quân đội và nâng cao khả năng chiến đấu, trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị ngày càng tăng. Trong suốt một thập kỷ qua, Tập Cận Bình đã giám sát một cuộc chuyển đổi mạnh mẽ để PLA trở thành lực lượng chiến đấu “tầm cỡ thế giới” có thể đối đầu với quân đội Mỹ. Một trong những mục tiêu chính trong chiến lược hiện đại hóa quân đội này là bảo đảm Trung Quốc sẵn sàng chiến đấu và giành thắng lợi trong cuộc chiến với Đài Loan, hòn đảo tự trị và dân chủ mà Bắc Kinh luôn coi là của Trung Quốc.

Tuy nhiên, việc ông Miêu bị đình chỉ công tác làm dấy lên nhiều câu hỏi, đã từng được đặt ra trong đợt thanh trừng mùa hè, về lòng tin của ông Tập đối với những tướng lĩnh hàng đầu của mình, những người sẽ chỉ huy quân đội nếu xảy ra chiến tranh. Joel Wuthnow, một nghiên cứu viên cấp cao tại Đại học Quốc phòng Quốc gia Mỹ, cho rằng “nếu ông Tập lo rằng đã cất nhắc những người không hoàn toàn trung thành với ông, thì đó sẽ là một vấn đề rất lớn”.

Các chuyên gia cho rằng việc ông Tập thanh trừng một thuộc hạ lâu năm như Miêu Hoa cho thấy một tình huống quen thuộc mà các nhà độc tài, bao gồm cả người tiền nhiệm của ông Tập là Mao Trạch Đông, từng trải qua. Sau khi loại bỏ các đối thủ chính trị, các nhà lãnh đạo độc tài không bao giờ ngừng tìm kiếm những mối đe dọa mới đối với quyền lực tuyệt đối của họ, ngay cả từ những người từng là cộng sự thân cận.

“Mức độ tham nhũng đáng hổ thẹn”

Mối quan hệ giữa ông Miêu và ông Tập đã kéo dài suốt ba thập kỷ. Miêu Hoa là người gốc Phúc Kiến, từng là sĩ quan chính trị trong Quân đoàn 31 từ những năm 1980 cho đến đầu những năm 2000, trong khi ông Tập đang trên con đường sự nghiệp chính trị và trở thành lãnh đạo tỉnh Phúc Kiến. James Char, chuyên gia lâu năm về quân đội Trung Quốc và trợ lý giáo sư tại Trường Nghiên cứu Quốc tế S. Rajaratnam ở Singapore, cho biết theo các nguồn thạo tin, “ông Tập thường xuyên thăm Quân đoàn 31 vào thời điểm đó và được biết là đã có những tiếp xúc cá nhân với ông Miêu”.

Sự nghiệp quân sự của Miêu Hoa thăng tiến mạnh mẽ ngay sau khi Tập Cận Bình lên nắm quyền. Năm 2014, ông Miêu được thăng chức cao, trở thành chính ủy của Hải quân PLA. 3 năm sau, ông tiếp tục được thăng chức và gia nhập CMC, cơ quan chỉ huy quân đội tối cao.

Chuyên gia Char nói tiếp : “Sẽ không thể tìm ra ai trung thành với ông Tập hơn ông Miêu. Nếu Miêu Hoa bị cáo buộc tham nhũng, rõ ràng là Tập Cận Bình đã không lường trước được mức độ tham nhũng đáng hổ thẹn trong tầng lớp lãnh đạo quân đội PLA.”

Trong suốt 18 tháng qua, chiến dịch thanh trừng của ông Tập chủ yếu nhắm vào các quan chức có liên quan đến hoạt động mua sắm vũ khí và Lực lượng Tên lửa của Trung Quốc. Nhưng việc ông Miêu bị đình chỉ cho thấy cuộc thanh trừng đang lan rộng ra các lĩnh vực khác, chẳng hạn như công tác chính trị, điều mà chủ tịch Tập mô tả là “huyết mạch” của quân đội và Hải quân.

James Char cho biết thêm : “Tôi chắc chắn họ sẽ tìm thấy những tình tiết mờ ám trong mọi lĩnh vực. Vấn đề là họ sẽ chọn lĩnh vực nào mà thôi.”

“Mất lòng tin”

Bộ Quốc Phòng Trung Quốc không cung cấp chi tiết về những cáo buộc nhắm vào ông Miêu. Là chính ủy của PLA, Miêu Hoa có trách nhiệm bảo đảm sự trung thành của quân đội với đảng Cộng Sản. Ông giám sát việc bổ nhiệm trong quân đội và kiểm tra các ứng viên chủ chốt về sự trung thành chính trị, một vai trò mà ông cũng từng đảm nhận trong Hải quân.

Trước đây, những vị trí này từng là “mảnh đất màu mỡ” cho tham nhũng, đặc biệt là hối lộ để thăng tiến. Người tiền nhiệm của Miêu Hoa là tướng Trương Dương, đã tự sát khi bị điều tra về tội nhận hối lộ.

Trong bối cảnh đối đầu địa chính trị gia tăng giữa Mỹ và Trung Quốc, Hải quân PLA phải mua sắm nhiều tàu chiến và vũ khí mới, tạo ra nhiều cơ hội cho tham nhũng, theo Victor Shih, giáo sư khoa học chính trị tại Đại học San Diego. Tuy nhiên, ông Shih cũng cho rằng Miêu Hoa bị thanh trừng cũng có thể là do ông đã “quá lộ liễu trong việc tìm cách xây dựng một phe nhóm trong quân đội”.

Chủ tịch Tập đã nhiều lần cảnh báo về việc hình thành các phe nhóm trong đảng và quân đội và Victor Shih nhấn mạnh “người duy nhất được phép làm điều đó là Tập Cận Bình”.

Miêu Hoa bị cho là đã giới thiệu nhiều người bạn trong Hải quân để được cất nhắc vào các vị trí quan trọng, bao gồm tướng Vương Hậu Bân, chỉ huy Lực lượng Tên lửa, và bộ trưởng Quốc Phòng Đổng Quân.

Thông báo điều tra ông Miêu được đưa ra một ngày sau khi Financial Times đưa tin ông Đổng cũng bị điều tra vì tham nhũng, dựa trên thông tin từ các quan chức Mỹ. Bộ Quốc Phòng Trung Quốc khẳng định thông tin trên là “hoàn toàn bịa đặt”, và vài ngày sau, Đổng Quân đã xuất hiện công khai tại một diễn đàn an ninh.

Joel Wuthnow nhận định việc ông Tập “mất lòng tin” đã dẫn đến sự sụp đổ của ông Miêu, nhưng lý do cụ thể vẫn chưa rõ ràng. Chuyên gia Wuthnow cho rằng Tập Cận Bình có thể đã nhận thấy Miêu Hoa trở nên quá mạnh và độc lập, và muốn dẹp bỏ một “pháo đài quyền lực” mà ông không thể kiểm soát hoàn toàn.

“Hiện tượng lặp đi lặp lại”

Sự sụp đổ của Miêu Hoa diễn ra chưa đầy một năm sau khi bộ trưởng Quốc Phòng Lý Thượng Phúc bị gạt bỏ khỏi CMC. Cơ quan quyền lực này có sáu thành viên và tất cả đều được coi là những nhân vật trung thành với Tập Cận Bình. Nếu Miêu Hoa bị loại bỏ, cơ quan sẽ có hai ghế trống.

Chuyên gia Victor Shih nhấn mạnh nhiều nhà độc tài, từ nhà lãnh đạo Liên Xô Joseph Stalin đến Mao Trạch Đông, cuối cùng đã quay lưng lại với chính những thuộc hạ của họ. Ông Shih nói : “Khi tất cả các đối thủ đã bị loại bỏ, một nhà độc tài sẽ không bao giờ nghĩ rằng ‘Ồ, tất cả các mối đe dọa đã biến mất. Tôi có thể thư giãn rồi.’ Họ luôn nghĩ rằng những mối đe dọa mới sẽ xuất hiện, kể cả từ những người từng rất gần gũi với họ. Hiện tượng này lặp đi lặp lại.”

Điển hình là trong những năm cuối đời, Mao Trạch Đông đã quay lưng lại với Lâm Bưu, thuộc hạ lâu năm của ông, cựu bộ trưởng Quốc Phòng và người kế thừa. Ông Mao cáo buộc ông Lâm có âm mưu đảo chính.

Theo chuyên gia Shih, “động lực này sẽ ngày càng trầm trọng khi Tập Cận Bình già đi và không còn khỏe như trước. Sự nhạy bén với những dấu hiệu có thể thách thức quyền lực sẽ càng trở nên rõ rệt theo thời gian”.