Putin 'chăm sóc' nước Nga ra sao trong 25 năm?

[vuitoichat]

Theo như sau khi Tổng thống Boris Yeltsin từ chức, theo Hiến pháp Nga, thì Thủ tướng Vladimir Putin trở thành tổng thống Nga lâm thời. Ba tháng sau, ông Putin giành chiến thắng trong cuộc bầu cử. Sau khi ông Boris Yeltsin rời khỏi Điện Kremlin, lời dặn dò cuối cùng của Yeltsin với Putin là: "Hãy chăm sóc nước Nga!"

Tôi sẽ không bao giờ quên đêm giao thừa năm 1999.

Khi ấy, tôi đang làm nhà sản xuất tại văn phòng BBC ở Moscow. Đột nhiên tin nóng xuất hiện: Tổng thống Nga Boris Yeltsin từ chức.

Quyết định này khiến mọi người bất ngờ, bao gồm cả các tập đoàn báo chí Anh ở Moscow. Khi tin tức được công bố, không phóng viên nào có mặt tại văn phòng. Điều đó đồng nghĩa với việc tôi phải vào cuộc để viết và phát sóng bản tin đầu tiên của BBC.

"Tổng thống Boris Yeltsin luôn khẳng định mình sẽ hoàn thành trọn vẹn nhiệm kỳ," tôi viết. "Hôm nay ông ấy lại nói với người dân Nga rằng mình đã thay đổi quyết định."

Đó là thời điểm tôi bắt đầu sự nghiệp phóng viên. Và cũng là lúc đánh dấu sự khởi đầu trong chặng đường lãnh đạo Nga của Vladimir Putin.

Sau khi ông Yeltsin từ chức, theo Hiến pháp Nga, Thủ tướng Putin trở thành tổng thống lâm thời. Ba tháng sau, ông giành chiến thắng trong cuộc bầu cử.

Khi rời khỏi Điện Kremlin, lời dặn dò cuối cùng của Yeltsin với Putin là: "Hãy chăm sóc nước Nga!"

Tổng thống Putin (phải) coi mình là người bảo vệ chủ quyền Nga - điều mà ông cho rằng người tiền nhiệm Boris Yeltsin đã thất bại

Tôi bỗng nhớ lại lời của ông Yeltsin, khi cuộc chiến ở Ukraine bước sang năm thứ ba, vì cuộc xâm lược toàn diện mà Tổng thống Putin phát động đã gây ra những hậu quả tàn khốc.

Chủ yếu là đối với Ukraine. Quốc gia này hứng chịu ​​sự tàn phá và thương vong lớn tại các thành phố. Gần 20% lãnh thổ Ukraine bị chiếm đóng và 10 triệu công dân phải đi lánh nạn.

Nhưng đối với Nga cũng vậy:

Kể từ khi Vladimir Putin phát động thứ ông gọi là chiến dịch quân sự đặc biệt, Nga đã chịu tổn thất nặng nề trên chiến trường

Các thị trấn và thành phố của Nga thường xuyên bị máy bay không người lái (drone) tấn công

Quân đội Ukraine đã chiếm đóng một phần tỉnh Kursk của Nga

Các lệnh trừng phạt quốc tế gây áp lực rất lớn lên nền kinh tế Nga

Tình hình nhân khẩu học của Nga diễn biến xấu

Sự đàn áp trong nước gia tăng nhanh chóng

Tôi đã viết về Putin kể từ khi ông ấy lên nắm quyền cách đây một phần tư thế kỷ.

Vào ngày 31/12/1999, ai có thể nghĩ rằng nhà lãnh đạo mới của Nga vẫn sẽ nắm quyền sau hai thập kỷ rưỡi? Ai có thể nghĩ rằng Nga ngày hôm nay sẽ phát động chiến tranh nhằm vào Ukraine và đối đầu với phương Tây?

Nga đã chịu tổn thất nặng nề trên chiến trường kể từ khi Tổng thống Putin phát động cuộc chiến ở Ukraine

Tôi thường tự hỏi liệu tiến trình lịch sử có khác biệt đáng kể không nếu Yeltsin chọn người khác kế nhiệm. Tất nhiên, câu hỏi này mang tính học thuật. Lịch sử thì đầy rẫy những điều "nếu", "nhưng" và "có thể".

Một điều tôi có thể khẳng định: trong hơn 25 năm qua, tôi đã chứng kiến ​​nhiều phiên bản Putin khác nhau.

Và tôi không phải là người duy nhất.

"Putin mà tôi đã gặp là người khá hợp tác, là người đã thành lập Hội đồng NATO-Nga, và rất, rất khác so với kẻ gần như mắc chứng hoang tưởng tự đại ở thời điểm hiện nay," cựu Tổng Thư ký NATO George Robertson nói với tôi vào năm 2023.

"Người đàn ông đứng cạnh tôi vào tháng 5/2002, ngay bên cạnh tôi, đã nói rằng Ukraine là một quốc gia có chủ quyền và độc lập, sẽ tự đưa ra quyết định về an ninh, thì giờ đây là nói rằng [Ukraine] không phải là một quốc gia."

"Tôi nghĩ Vladimir Putin là người dễ tự ái và có tham vọng lớn đối với Nga. Liên Xô được công nhận là siêu cường thứ hai trên thế giới. Nga thì không thể đưa ra bất kỳ tuyên bố nào theo hướng đó. Và tôi nghĩ rằng điều đấy đã tác động tới cái tôi của ông ta."

Đó là một lời giải thích hợp lý cho sự thay đổi mà chúng ta thấy ở Putin: khao khát cháy bỏng của ông ta là "Khiến cho nước Nga vĩ đại trở lại" (và để bù đắp cho những gì nhiều người coi là thất bại của Moscow trong Chiến tranh Lạnh) đã đưa Nga vào một cuộc xung đột không thể tránh khỏi với các nước láng giềng, và cả với phương Tây.

Điện Kremlin lại có lời giải thích khác.

Từ những bài phát biểu và bình luận của mình, Putin dường như bị sự oán giận điều khiển, với cảm giác rằng trong nhiều năm qua, Nga đã bị lừa dối và coi thường và các mối quan tâm về an ninh của nước này thì bị phương Tây bác bỏ.

Liệu bản thân Putin có tin mình đã thực hiện được yêu cầu của Yeltsin là "chăm sóc nước Nga" không?

Gần đây tôi có dịp tìm ra câu trả lời.

Sau hơn bốn giờ trong cuộc họp báo dài dịp cuối năm của ông ta, Putin mời tôi đặt câu hỏi.

"Boris Yeltsin đã bảo ông chăm sóc nước Nga," tôi nhắc lại. "Nhưng còn những tổn thất đáng kể trong cái gọi là 'chiến dịch quân sự đặc biệt' của ông, quân đội Ukraine ở tỉnh Kursk, lệnh trừng phạt, lạm phát cao thì sao? Ông có nghĩ rằng ông đã chăm sóc tốt đất nước mình không?"

"Có chứ," Tổng thống Putin trả lời. "Và tôi không chỉ chăm sóc. Chúng tôi đã thoát khỏi vực thẳm."

Ông mô tả nước Nga của Yeltsin là một quốc gia đang mất đi chủ quyền. Ông nói phương Tây đã đối xử giả tạo với Yeltsin để "lợi dụng Nga cho mục đích riêng". Nhưng chính ông, Putin, đã "làm mọi thứ để đảm bảo rằng Nga là một quốc gia có chủ quyền độc lập", theo lời vị tổng thống.

Tự coi mình là người bảo vệ chủ quyền của Nga: đây có phải là quan điểm mà ông đưa ra để cố gắng biện minh cho cuộc chiến ở Ukraine không? Hay Putin thực sự tin vào cách tiếp cận này đối với tiến trình lịch sử nước Nga hiện đại?

Tôi chưa chắc chắn lắm. Chưa. Nhưng tôi cảm thấy rằng đây là một câu hỏi quan trọng.

Câu trả lời có thể ảnh hưởng đến cách chiến tranh kết thúc cũng như hướng đi trong tương lai của nước Nga.