Đàm phán hòa bình Ukraine: Bước tiến trên chặng đường dài

[Romano]

Không có tuyên bố chung nào đưa ra, nhưng những gì đạt được từ các cuộc đàm phán Mỹ-Nga và Mỹ-Ukraine tại Riyadh, Saudi Arabia tiếp tục mở ra hy vọng đưa tình hình ở Ukraine tiến gần hơn đến hòa bình.Trước khi gặp phái đoàn Nga, phía Mỹ đã có cuộc trao đổi kéo dài khoảng năm giờ với đoàn Ukraine tại khách sạn Ritz-Carlton vào ngày 23/3. Sau đó, ngày 25/3, đại diện Mỹ và Ukraine tiếp tục gặp nhau sau khi cuộc đàm phán Mỹ-Nga kết thúc vào ngày 24/3.

Phái đoàn Mỹ lần này do ông Andrew Peek - Giám đốc cấp cao tại Hội đồng An ninh quốc gia và ông Michael Anton - quan chức cấp cao của Bộ Ngoại giao Mỹ dẫn đầu. Đoàn Ukraine gồm có Bộ trưởng Quốc phòng Rustem Umerov, Phó Giám đốc Văn phòng Tổng thống Pavel Palisa và đại diện ngành năng lượng.

Trong khi đó, Nga cử Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại của Hội đồng Liên bang Nga (Thượng viện) Grigory Karasin và Cố vấn Giám đốc Cơ quan An ninh liên bang (FSB) Sergey Beseda.

"Những bước đầu tiên"
Theo The Kyiv Independent, cuộc đàm phán Mỹ-Ukraine ngày 23/3 được đánh giá là “có hiệu quả và tập trung”. Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine Rustem Umerov cho biết hai bên đã thảo luận về các nội dung quan trọng như bảo đảm thực hiện lệnh ngừng bắn tạm thời và bảo vệ cơ sở hạ tầng năng lượng khỏi các cuộc tấn công.

Tuy nhiên, tuần trước, Moscow đã bác bỏ đề xuất của Tổng thống Mỹ Donald Trump về một lệnh ngừng bắn toàn diện kéo dài 30 ngày tại Ukraine, chỉ chấp nhận tạm dừng tấn công vào cơ sở hạ tầng năng lượng. Điện Kremlin khẳng định Tổng thống Vladimir Putin sẵn sàng thảo luận về hòa bình nhưng Ukraine phải từ bỏ yêu sách lãnh thổ và tham vọng gia nhập NATO.

Ngày 24/3, cuộc đàm phán giữa Mỹ và Nga diễn ra tại cùng địa điểm. Theo thông tin từ Điện Kremlin và Nhà Trắng, hai bên đã thảo luận kéo dài hơn 12 giờ, tập trung vào các vấn đề như chấm dứt tấn công tàu thuyền ở Biển Đen, khôi phục thỏa thuận ngũ cốc do Thổ Nhĩ Kỳ làm trung gian đạt được năm 2022 nhưng sau đó Nga đã rút khỏi do một số yêu cầu của Moscow không được thực hiện: không tấn công các cơ sở năng lượng như nhà máy điện hạt nhân, cơ sở lọc dầu, đường ống dẫn dầu, khí đốt, nhà máy điện, trạm biến áp, đập thủy điện... Bên cạnh đó, hai bên còn thảo luận một số vấn đề khác về lãnh thổ và quyền kiểm soát nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia.

Sau cuộc gặp, Trưởng đoàn đàm phán Nga Grigory Karasin nhận định, đây là cuộc họp chi tiết, phức tạp nhưng hữu ích. Đại diện đoàn Nga khẳng định, hai bên tiếp tục duy trì đàm phán tìm cách giải quyết xung đột Ukraine với sự tham gia của Liên hợp quốc cùng một số quốc gia khác.

Trong khi đó, theo thông cáo của Nhà Trắng, hai bên nhất trí bảo đảm an toàn hàng hải, loại bỏ việc sử dụng vũ lực và ngăn chặn việc sử dụng tàu thương mại cho mục đích quân sự ở Biển Đen. Mỹ sẽ giúp khôi phục khả năng tiếp cận thị trường thế giới của Nga đối với hàng nông sản và phân bón xuất khẩu, giảm chi phí bảo hiểm hàng hải và tăng cường khả năng tiếp cận các cảng biển và hệ thống thanh toán.Mỹ và Nga nhất trí xây dựng các biện pháp thực hiện thỏa thuận giữa Tổng thống Trump và Tổng thống Putin về việc ngừng tấn công các cơ sở năng lượng của Nga và Ukraine. Mỹ và Nga hoan nghênh sự hỗ trợ của các nước thứ ba nhằm hỗ trợ việc thực hiện các thỏa thuận về năng lượng và hàng hải. Mỹ và Nga tiếp tục nỗ lực hướng tới mục tiêu đạt được nền hòa bình lâu dài và bền vững.

Về phía Ukraine, trong một cuộc họp báo tại Kiev hôm 25/3, Tổng thống Volodymyr Zelensky xác nhận rằng Ukraine và Nga đồng ý ngừng sử dụng vũ lực ở Biển Đen. Tuy nhiên, ông cho biết thỏa thuận “không quá chi tiết” và “đây là những bước đầu tiên”.

Mở ra hy vọng
Trước khi các cuộc đàm phán diễn ra, cả Mỹ, Nga và Ukraine đều nhận thức rõ rằng rất khó đạt được một bước đột phá do quan điểm và lợi ích của các bên còn nhiều khác biệt. Theo Al Jazeera, Nga yêu cầu bất kỳ thỏa thuận ngừng bắn nào cũng phải đi kèm với việc dỡ bỏ các lệnh trừng phạt đối với Moscow, yêu cầu Ukraine chấp nhận các điều kiện, trong đó có việc công nhận chủ quyền của Moscow tại Crimea và các vùng lãnh thổ mà Nga kiểm soát.

Trong khi đó, Ukraine khẳng định lập trường không nhượng bộ về lãnh thổ và yêu cầu Nga rút quân khỏi các khu vực nước này đang kiểm soát. Đối với Mỹ, mục tiêu chính là chấm dứt xung đột ở Ukraine như những gì Tổng thống Donald Trump từng tuyên bố, tìm kiếm giải pháp ngăn chặn leo thang xung đột và tiến tới ngừng bắn toàn diện.

Cố vấn của Văn phòng Tổng thống Ukraine, ông Serhii Leshchenko phát biểu “không nên chờ đợi một thỏa thuận nào đó được chốt” và nhấn mạnh các cuộc đàm phán thường mất nhiều tháng. Đại diện phái đoàn Nga Grigory Karasin khẳng định, không phải cuộc đàm phán nào cũng dẫn đến một văn kiện quan trọng hay một thỏa thuận. Theo ông, điều quan trọng là duy trì liên lạc và hiểu rõ lập trường của nhau.

Các cuộc đàm phán tại Saudi Arabia tuy không tạo ra đột phá lớn, nhưng ít nhất cũng thể hiện rằng cả ba bên vẫn sẵn sàng đối thoại. Điều này giúp duy trì cơ hội cho các vòng đàm phán tiếp theo, đồng thời gửi tín hiệu tích cực đến cộng đồng quốc tế. Tuy nhiên, để đạt được giải pháp hòa bình lâu dài, sẽ cần nhiều hơn những cam kết mang tính tạm thời. Những gì diễn ra tại Saudi Arabia cho thấy một điều: hòa bình không phải là điều bất khả thi, nhưng cần rất nhiều nỗ lực ngoại giao để biến nó thành hiện thực.