Bác sĩ lý giải nguyên nhân ‘ẩn giấu’ đột quỵ ở người trẻ, tín hiệu cảnh báo và cách phòng ngừa

[pizza]

Đột quỵ là “kẻ giết người thầm lặng” khiến hàng triệu ca tử vong mỗi năm. Bác sĩ cảnh báo: Chỉ một phút chủ quan, não bộ có thể bị tổn thương vĩnh viễn.

Đột quỵ là gì?
Đột quỵ (hay còn gọi là tai biến mạch máu não) là tình trạng não bộ bị tổn thương nghiêm trọng do dòng máu cung cấp bị gián đoạn. Khi mạch máu não bị tắc nghẽn hoặc vỡ, các tế bào não thiếu oxy và chết chỉ sau vài phút. Đây là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong và tàn tật trên toàn cầu.

Đột quỵ: Nguyên nhân, dấu hiệu cảnh báo và cách phòng ngừa hiệu quả - Ảnh 1.
Người thường xuyên ăn các đồ ăn nhanh cũng có nguy cơ cao dẫn đến đột quỵ. Ảnh minh họa

Đột quỵ ngày càng bị trẻ hoá
Theo thống kê y tế, mỗi năm Việt Nam có khoảng 200.000 ca đột quỵ mới, khiến căn bệnh này trở thành nguyên nhân tử vong và tàn phế hàng đầu. Tỷ lệ mắc bệnh lên tới 1.541 ca/100.000 dân, nằm trong nhóm cao nhất khu vực Đông Nam Á. Con số này là lời cảnh tỉnh rõ ràng về gánh nặng y tế và xã hội do đột quỵ gây ra.

Tuổi trung bình mắc bệnh thấp hơn thế giới
Trong khi nhiều quốc gia phát triển ghi nhận độ tuổi trung bình mắc đột quỵ là 70–75 tuổi, tại Việt Nam, con số này chỉ khoảng 62 tuổi.

Người trẻ không còn "miễn nhiễm"
Đáng lo ngại hơn, nhiều bệnh viện tuyến trung ương báo cáo 45% bệnh nhân đột quỵ cấp cứu dưới 50 tuổi. Lối sống căng thẳng, ít vận động, chế độ ăn nhiều muối, nhiều dầu mỡ đang khiến người trẻ đối diện nguy cơ sớm hơn bao giờ hết.

Đột quỵ: Nguyên nhân, dấu hiệu cảnh báo và cách phòng ngừa hiệu quả - Ảnh 2.
Lối sống căng thẳng, ít vận động, chế độ ăn nhiều muối, nhiều dầu mỡ đang khiến người trẻ đối diện nguy cơ sớm hơn bao giờ hết. Ảnh minh họa

Nguyên nhân gây đột quỵ là gì?
Hai nguyên nhân chủ yếu gây nên hiện tượng đột quỵ là do thiếu máu cục bộ (tắc nghẽn động mạch) hoặc do xuất huyết não (mạch máu bị vỡ).

Các yếu tố nguy cơ bao gồm:

- Người bị các bệnh lý tim mạch như hở van tim, rung tâm nhĩ, nhịp tim không đều, suy tim…

- Người bị tăng huyết áp;

- Người bị tiểu đường;

- Người bị rối loạn lipid máu;

- Tiền sử cá nhân hoặc gia đình đã từng bị đột quỵ, thiếu máu não thoáng qua hoặc bệnh tim;

- Lạm dụng các chất kích thích như uống nhiều rượu, sử dụng ma túy;

- Người hút thuốc lá chủ động hoặc hít phải khói thuốc lá thụ động, gặp tình trạng khói thuốc lá dẫn đến mỡ tích tụ trong động mạch, tăng nguy cơ máu đông;

- Người thừa cân, béo phì, ít vận động tập thể dục;

- Chế độ ăn uống không hợp lý, lượng cholesterol cao;

- Về tuổi tác, người trong nhóm tuổi từ 55 tuổi trở lên có nguy cơ cao hơn;

- Phụ nữ có nguy cơ bị đột quỵ thấp hơn so với nam giới;

- Việc sử dụng thuốc tránh thai hay các liệu pháp điều chỉnh hormone, thay đổi nội tiết tố cũng làm tăng nguy cơ gây bệnh.

Bác sĩ Nguyễn Ngọc Uyển (Khoa Cấp cứu - Bệnh viện Trung ương Quân đội 108) cho biết, nhiều nghiên cứu trên thế giới đã chỉ ra rằng việc tiếp xúc với thời tiết lạnh là một yếu tố nguy cơ làm tăng khả năng xảy ra đột quỵ não, bao gồm cả đột quỵ chảy máu và đột quỵ nhồi máu.

Nguyên nhân được lý giải từ cơ chế bệnh sinh: sự thay đổi nhiệt độ và mùa có thể tác động trực tiếp tới các yếu tố nguy cơ của đột quỵ như tăng huyết áp, rối loạn đường huyết, rối loạn lipid máu hay rung nhĩ, từ đó làm gia tăng tỷ lệ đột quỵ.

Hiện tượng co thắt mạch máu ngoại vi và tình trạng huyết áp tăng cao đột ngột khi cơ thể tiếp xúc với lạnh có thể dẫn đến vỡ mạch máu não, gây ra đột quỵ xuất huyết. Đây cũng là lý do tỷ lệ đột quỵ xuất huyết thường tăng cao ngay trong ngày đầu tiếp xúc với thời tiết lạnh.

Bên cạnh đó, sự co mạch để hạn chế mất nước làm máu trở nên đặc hơn, đồng thời cơ thể tăng sản xuất hồng cầu và tiểu cầu khi nhiệt độ hạ thấp nhằm đáp ứng nhu cầu trao đổi chất. Quá trình này vô tình tạo điều kiện hình thành cục máu đông, gây tắc mạch và dẫn tới nhồi máu não. Vì vậy, đột quỵ nhồi máu não thường xuất hiện sau vài ngày tiếp xúc liên tục với lạnh.

Khoảng thời gian 'vàng' để cứu người bị đột quỵ
Các chuyên gia nhấn mạnh: 4,5–6 giờ đầu tiên là "thời gian vàng" để can thiệp, giúp giảm tử vong và hạn chế di chứng. Thực tế cho thấy, mỗi phút trôi qua, hàng triệu tế bào thần kinh của người bị đột quỵ mất đi, do đó việc đưa bệnh nhân tới cơ sở y tế ngay khi có dấu hiệu bất thường là yếu tố quyết định.

Mỗi phút trôi qua, hàng triệu tế bào thần kinh của người bị đột quỵ mất đi, do đó việc đưa bệnh nhân tới cơ sở y tế ngay khi có dấu hiệu bất thường là yếu tố quyết định.

Dấu hiệu nhận biết và cách phòng ngừa đột quỵ hiệu quả
Dấu hiệu nhận biết bệnh nhân bị đột quỵ

Luôn nhớ quy tắc "FAST":

- F (Face): Méo miệng, liệt mặt một bên

- A (Arm): Yếu, tê liệt tay chân một bên

- S (Speech): Nói khó, nói ngọng

- T (Time): Thời gian là vàng – đưa đến bệnh viện ngay

Cách phòng ngừa đột quỵ hiệu quả
Kiểm soát sức khỏe nền
- Đo huyết áp, đường huyết, mỡ máu định kỳ.

- Điều trị sớm các bệnh lý tim mạch, chuyển hóa.

Thay đổi lối sống lành mạnh
- Giảm muối trong khẩu phần ăn, hạn chế thực phẩm chế biến sẵn.

- Bỏ thuốc lá, hạn chế bia rượu.

- Duy trì tập thể dục ít nhất 30 phút/ngày.

- Ngủ đủ giấc, giữ tinh thần thoải mái.

Những nhóm thực phẩm nên bổ sung để phòng ngừa đột quỵ
Nhóm rau xanh lá đậm
Các loại rau như cải xoăn, rau bina, cải bó xôi hay súp lơ xanh chứa nhiều vitamin K, folate và chất chống oxy hóa. Đây là nhóm thực phẩm giúp làm sạch mạch máu, giảm viêm và hạn chế hình thành cục máu đông – yếu tố nguy cơ chính dẫn đến đột quỵ. Việc bổ sung rau xanh lá đậm thường xuyên sẽ hỗ trợ đáng kể cho sức khỏe tim mạch và não bộ.

Trái cây giàu vitamin và kali
Chuối, cam, bưởi, kiwi hay dâu tây đều là những loại trái cây dễ tìm, giàu kali và vitamin C. Những dưỡng chất này có khả năng ổn định huyết áp, tăng cường đề kháng và bảo vệ thành mạch máu. Ăn ít nhất 2–3 khẩu phần trái cây mỗi ngày được xem là cách đơn giản nhưng hữu hiệu để giảm nguy cơ đột quỵ.

Ngũ cốc nguyên hạt
Các thực phẩm như yến mạch, gạo lứt, lúa mạch hay bánh mì nguyên cám rất giàu chất xơ hòa tan. Nhóm chất này có tác dụng hạ cholesterol xấu (LDL), cải thiện tuần hoàn và giúp máu lưu thông tốt hơn. Thay thế ngũ cốc tinh chế bằng ngũ cốc nguyên hạt là một bước nhỏ nhưng tạo ra sự khác biệt lớn cho sức khỏe tim mạch.

Cá béo giàu Omega-3
Cá hồi, cá thu, cá mòi hay cá trích là nguồn bổ sung axit béo Omega-3 dồi dào. Omega-3 có khả năng chống viêm, giảm mỡ máu và ngăn ngừa xơ vữa động mạch - nguyên nhân phổ biến gây đột quỵ. Các chuyên gia khuyến nghị nên ăn cá ít nhất 2 bữa/tuần để duy trì sức khỏe tim mạch.

Hạt và đậu
Óc chó, hạnh nhân, hạt chia hay đậu nành đều cung cấp magie, protein thực vật và chất béo tốt. Đây là nhóm thực phẩm hỗ trợ cân bằng huyết áp, duy trì cân nặng lành mạnh và bảo vệ hệ tim mạch. Một nắm hạt mỗi ngày vừa bổ dưỡng vừa tiện lợi, thích hợp cho nhiều đối tượng.

VietBF@ sưu tập