Với BTA ta đă chấp nhận mở cửa cả những ngành dịch vụ như viễn thông, tài chính mà trước đó đă khoanh vùng là “đất của chúa” và đă rào thật kín “v́ an ninh quốc gia”. Việc tham gia TPP tới đây sẽ mở tiếp”, ông Nguyễn Đ́nh Lương nói.
LTS: Ông Nguyễn Đ́nh Lương*, Nguyên trưởng đoàn đàm phán hiệp định thương mại Việt Nam – Hoa Kỳ (BTA), từng được bạn đọc Tuần Việt Nam biết đến qua các bài phỏng vấn về đàm phán BTA, đàm phán WTO.
Tuần Việt Nam tiếp tục giới thiệu những nhận định của ông về đàm phán Hiệp định đối tác thương mại xuyên Thái B́nh Dương (TPP).
Không thể tiếp tục đi làm thuê mải kiếm mấy đồng tiền công
Thưa ông, các cuộc đàm phán TPP đang được tiến hành dồn dập để có thể kết thúc vào cuối năm nay. Ông thấy diễn biến mọi việc như thế nào? Việt Nam có vào TPP được không?
Tôi không có cảm giác lạc quan là cuộc đàm phán TPP sẽ kết thúc năm nay. Tôi hy vọng và mong Việt Nam sẽ trở thành thành viên TPP khi nó được kư kết v́ rằng lănh đạo Đảng và Nhà nước ta đă thể hiện quyết tâm, đă nói cho dân biết cũng như đă công khai trên các diễn đàn quốc tế.
Các nước tham gia đàm phán, nhất là Hoa Kỳ, nước đang “cầm cái” đang “áp đặt luật chơi” trong cuộc đàm phán này cũng mong muốn và động viên Việt Nam cố gắng tham gia.
Các doanh nghiệp Việt Nam đang có những quan ngại, lo lắng cụ thể, ví dụ các doanh nghiệp dệt may, giầy dép… lo rằng: Trong TPP chỉ áp dụng thuế nhập khẩu bằng 0 cho hàng hóa có nguyên vật liệu sản xuất trong nước hoàn nhập khẩu từ các nước TPP, trong lúc lâu nay nguyên vật liệu, phụ kiện của ta chủ yếu nhập khẩu từ Trung Quốc và Hàn Quốc – là những nước chưa tham gia TPP. Ông có chia sẻ ǵ với những lo lắng này?
Không lo.
Kinh tế Việt Nam hôm nay cơ bản là kinh tế gia công lắp ráp. Ta đi làm thuê kiếm mấy đồng tiền công. Nguyên vật liệu cho hàng xuất khẩu lâu nay ở ta vốn nhập khẩu là chính. Có lẽ cũng c̣n phải lâu lâu nữa th́ người Việt Nam mới tự sản xuất ra đủ những thứ này.
Việt Nam cứ vào TPP đi, tức khắc người Trung Quốc từ lục địa, từ Đài Loan, từ Hồng Kông, người Hàn và nhiều người khác sẽ vào. Họ sẽ mang tiền máy móc, thiết bị và cả người lao động nữa vào xây dựng xí nghiệp 100% vốn người nước ngoài, thuê lao động Việt Nam sản xuất cho Việt Nam đủ dùng.
Những nguyên vật liệu này hoàn toàn đủ tư cách “made in Việt Nam” để được hưởng thuế nhập khẩu bằng O. Họ đă bắt đầu khởi động rồi chỉ chờ Việt Nam “quyết” là họ vào liền.
Nhân đây tôi cũng muốn nói thêm rằng ở tầm chiến lược quốc gia ta không nên tính chuyện suốt đời đi gia công làm thuê, không nên xây dựng chiến lược để con cháu ḿnh suốt đời đi đạp máy khâu, khâu váy, khâu quần, khâu dép …Tại sao hội thảo TPP măi chỉ toàn nghe chuyện may mặc, giầy dép? Có lẽ phải tính những bài toán lớn hơn thế?
Vả lại theo quy luật, hàng dệt may sẽ rời Việt Nam, khi đồng lương người thợ may ở đây cao, nó họ sẽ tự động chuyển dịch tới những vùng đất nghèo hơn, lao động rẻ hơn.
Mở mở, kín kín, hở hở…
Hiện đă có một vài b́nh luận, phân tích về lợi ích của Việt Nam khi tham gia TPP. Có ư kiến cho rằng Việt Nam sẽ là nước gặt hái nhiều nhất, có người c̣n đưa ra con số cụ thể rằng là GDP Việt Nam sẽ tăng bao nhiêu tỷ đô. Ông có đồng t́nh với những phép tính này không?
Điều chắc chắn và đă rơ: Tham gia TPP là một thách thức lớn đối với Việt Nam.
Việt Nam sẽ là nước khó khăn trong cuộc đàm phán TPP này v́ Việt Nam là nước có nền kinh tế kém nhất và hệ thống pháp luật ” khập khiễng” nhất trong số các nước đang đàm phán. Không thể có chuyện như có người nói rằng TPP sẽ là một bữa “đại tiệc”của Việt Nam.
Về lợi ích kinh tế: Lợi ích nhiều hay ít c̣n phụ thuộc vào khả năng khai thác cơ hội. Biết khai thác cơ hội sẽ được nhiều, có khi được rất nhiều. Trong nền kinh tế toàn cầu hóa, thế giới đang đua tranh, nếu anh lập cập không biết làm ăn, anh chỉ được “ăn xái” vạch lưng ra cho người ta giẫm lên.
Thực tiễn tham gia WTO cho thấy rằng: khả năng thích ứng với kinh tế thị trường ở Việt Nam là rất kém, khả năng chủ động khai thác cơ hội là rất yếu. Làm ăn không bài bản, không chiến lược, không chiến thuật. Đánh trống bỏ dùi.
Ông Nguyễn Đ́nh Lương, nguyên Trưởng đoàn đàm phán Hiệp định Thương mại Việt – Mỹ (Ảnh: Trần Đông)
Khi tham gia WTO đă có người dự báo: Kinh tế Việt Nam sẽ như là một con tàu ra “biển lớn”. Hôm nay có người bảo sau 5 năm tham gia WTO kinh tế Việt Nam sẽ trở về 0! Thậm chí có người nói: WTO đă gây ra những cú sốc cho nền kinh tế Việt Nam.
Không biết có phải vậy không? Cần phải có đánh giá, kiểm chứng và số liệu. Song nếu đúng như vậy th́ cũng là hợp logic. Kinh tế WTO là kinh tế thị trường tự do. V́ vậy nó chỉ có thể vận hành và phát triển trong môi trường cạnh tranh lành mạnh.
Từ sau khi tham gia WTO đến nay kinh tế Việt Nam chưa thực sự kiến tạo được một môi trường cạnh tranh lành mạnh. Đúng hơn, cạnh tranh lành mạnh không được cổ vũ, khuyến khích và tạo dựng. Trong khi đó, văn hóa tham nhũng lại tạo thêm điều kiện cho các nhóm lợi ích hoành hành, làm méo mó cả những quốc sách đúng, hay của Nhà nước.
Điều tôi muốn nhấn mạnh ở đây, đó là những lợi ích về mặt kinh tế th́ đúng là rất quan trọng và phải phấn đấu để đạt tới. Nhưng cũng chưa phải là mục tiêu quan trọng nhất…
Vậy cái được lớn nhất là ǵ, thưa ông?
Cái được lớn nhất lúc này có thể là:
Với TPP ta tiến thêm một bước theo hướng tăng tốc mở cửa với thế giới, thiết lập một nền kinh tế thị trường theo đúng nghĩa, tạo dựng một nền kinh tế có sức cạnh tranh, để phát triển cùng thời đại.
Ông có thể nói cụ thể hơn?
Cuộc đàm phán chưa kết thúc, nhưng chắc chắn khung pháp lư TPP sẽ là khuôn mẫu cho việc vận hành kinh tế thế kỷ XXI, nghĩa là nó sẽ bao gồm những quy phạm, những quy định cao hơn, toàn diện hơn. Có cả những quy định “ngoài kinh tế” hay “kinh tế chính trị”.
Ví dụ: Thứ nhất, vấn đề bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ. Có thông tin nói rằng, những quy định trong TPP về lĩnh vực này sẽ cao hơn, chế tài mạnh hơn, rất khó cho Việt Nam.
Sở hữu trí tuệ (SHTT) là tiền, là lợi ích của doanh nghiệp và của quốc gia. Giá trị của quyền SHTT có lúc cao hơn nhiều quyền sử dụng đất. Thương hiệu một mặt hàng có giá đến hàng tỷ, hàng chục tỷ đô la, là cả một gia tài lớn, phải được bảo vệ chặt.
Bảo hộ sản phẩm trí tuệ là yêu cầu của mọi quốc gia trong thời đại kinh tế tri thức, trong lúc nạn ăn cắp trí tuệ đang tràn lan. Ở Việt Nam, nạn ăn cắp đó cũng đă vượt qua “báo động đỏ”.
Không bảo vệ được sản phẩm trí tuệ, th́ sẽ không có sản phẩm trí tuệ và rồi trí tuệ sẽ không phát triển. Trong nền kinh tế tri thức có thể coi t́nh trạng “chết lâm sàng”
Cả thế giới và cả Việt Nam đang cần những chế tài mạnh, thật mạnh để chặn đứng nạn ăn cắp sản phẩm trí tuệ, để cứu cả nền kinh tế và cả nền khoa học.
Chấp nhận những yêu cầu cao chế tài mạnh là bảo vệ ḿnh hôm nay, ngày mai, là xây dựng môi trường cho trí tuệ phát triển và tạo cho Việt Nam một chỗ đứng đàng hoàng trong thế giới hiện đại.
Việt Nam sẽ có nhiều khó khăn nhất định trong quá tŕnh thực thi, ta sẽ nhờ quốc tế hỗ trợ.
Thứ hai, vấn đề doanh nghiệp nhà nước, cạnh tranh, mua sắm công.
Sân chơi TPP vốn là sân chơi kinh tế thị trường. Những tiêu chí trên sân chơi: mở, thông thoáng, công khai, minh bạch, b́nh đẳng, không phân biệt đối thủ; là những tiêu chí bắt buộc nó sẽ giữ cho các nền kinh tế phát triển lành mạnh và bền vững.
Duy tŕ t́nh trạng đóng đóng mở mở, kín kín, hở hở rồi để cho các nhóm lợi ích khai thác không phải là của TPP.
Vào TPP chắc chắn phải chấp nhận xóa hết sự phân biệt đối xử, áp dụng luật chơi b́nh đẳng giữa các thành phần kinh tế, trên thị trường cũng như trong đấu thầu các khoản mua sắm công (trừ mua sắm cho an ninh quốc pḥng). Mọi doanh nghiệp được b́nh đẳng trong tiếp cận các nguồn lực, tài nguyên, vốn, thị trường.
Nhà nước có quyền lập các doanh nghiệp nhà nước, lĩnh vực nào cũng được, to hay nhỏ nhiều hay ít… không ai can thiệp, nhưng kinh doanh phải công khai, minh bạch, trên thị trường, phải theo tiêu chí thị trường… phải b́nh đẳng với các thành phần kinh tế khác.
Chấp nhận những cam kết này rơ ràng chúng ta phải sửa đổi một số văn bản pháp luật hiện hành và cách điều hành kinh tế hiện nay.
Những yêu cầu này khi đàm phán BTA, phía Hoa Kỳ đă nêu ra, đă đ̣i ta chấp nhận. Nhưng ta chưa chấp nhận v́ ta khó có thể ngay một lúc xử lư được tất cả mọi vấn đề.
Vả lại, ở thời điểm đó thời điểm đàm phán BTA cái chủ trương “quốc doanh chiếm vai tṛ chủ đạo” thông qua các tập đoàn hoạt động đa ngành chưa trở thành quốc sách, chỉ mới là ư tưởng ban đầu chứ chưa h́nh thành và kích hoạt thành những “bọc ung thư” như Vinashin, Vinalines…, chưa khê mùi “bức xúc” như hiện nay.
Ngoài ra?
Vấn đề thứ ba, đó là ta phải cam kết trao cho người lao động Việt Nam “quyền lập hội”. Công nhân, người lao động tự tụ tập với nhau, tự lập hội để “nói chuyện” với giới chủ, để “cưu mang” nhau lúc khó khăn.
ResizedImage504199-18288-20130917171322-tpp1_1379471454
Quyền lập hội là một trong những quyền “tạo hóa ban” cho những người có sức lao động, đi lao động để tự vệ. Đó là một trong những chuẩn mực quy định của Tổ chức lao động quốc tế (ILO) mà Việt Nam là một thành viên. Đó cũng là một quy phạm phổ quát trong đời sống xă hội văn minh.Trong cuộc đàm phán BTA với Hoa Kỳ trước đây, Việt Nam kiên tŕ đ̣i phía Hoa Kỳ dành cho phía Việt Nam Quy chế ưu đăi phổ cập (GSP) (áp dụng thuế bằng 0 đối với mấy ngàn mặt hàng nhập khẩu vào Hoa Kỳ chủ yếu là hàng thủ công nghiệp, mây tre, cói ngô…)
Phía Hoa Kỳ kiên quyết không chấp nhận v́ Luật GSP của Hoa Kỳ đ̣i đ̣i hỏi một số yêu cầu cao trong đó có quyền lập hội.
Tại ṿng đàm phán cuối cùng, trong buổi gặp riêng hai trưởng đoàn, tôi bảo ông JOE Damond – Trưởng đoàn đàm phán Hoa Kỳ: ta cứ ghi vào BTA “phía Hoa Kỳ sẽ xem xét dành GSP cho Việt Nam” c̣n khi nào xem xét, được hay không ta sẽ bàn sau. Ông Damond thấy đề xuất hợp lư, đồng ư ghi vào.
Về nước tôi không dám khoe thành tích đó v́ tôi hiểu đó chỉ là một cụm từ “làm đẹp” BTA cho “cả nhà đều vui” nhưng có người lại báo cáo rằng ṿng đàm phán này ta đă giành thắng lợi, ta đă kiên tŕ đấu tranh đă bắt Mỹ dành cho ta GSP!
Nghe nói sau này, qua nhiều năm đàm phán, đến nay Hoa Kỳ vẫn chưa chấp nhận cho hàng Việt Nam được hưởng GSP v́ Việt Nam chưa có điều kiện để thực thi quyền lập hội.
Kỳ này, muốn vào TPP, Việt Nam không thể tránh khỏi điều khoản này. Theo tôi, phía Hoa Kỳ và các nước khác có nhân nhượng th́ cũng chỉ ở mức cho một thời hạn bảo lưu vài ba năm để Việt Nam xử lư những vấn đề thuộc cơ chế trong nước.
Chấp nhận “Quyền lập hội” cho người lao động th́ công đoàn Việt Nam sẽ phải đổi mới cả về chức năng nhiệm vụ, cả về phương thức hoạt động, và sau đó có thể là các đoàn thể quần chúng khác cũng sẽ noi gương.
Và c̣n nhiều ví dụ nữa…
Mở cửa “đất của Chúa”
Trong lúc nền kinh tế đang khó khăn, xă hội đang có nhiều vấn đề, liệu ta có t́m được sự đồng thuận để tham gia TPP không, thưa ông?
Có Việt Nam hay không có Việt Nam, đoàn tàu TPP vẫn chạy theo lộ tŕnh. Nhưng đứng trước những vấn đề phức tạp như vậy, ta phải có sự đồng thuận xă hội. Kinh nghiệm lịch sử Việt Nam là sự đồng thuận đó sẽ có khi mọi người đều đặt lợi ích phát triển đất nước lên trên hết.
Ba mươi năm qua, công cuộc đổi mới đất nước do Đảng ta khởi xướng lănh đạo và tiến hành, v́ lợi ích phát triển đất nước v́ nhận thức được rằng thời đại đó thay đổi, chúng ta đă gạch xóa đi khỏi cuốn kinh thánh bao nhiêu điều húy kỵ. Chúng ta đă đưa vào bức tranh đất nước bao nhiêu màu sáng, màu tươi. Đất nước đang thay đổi cùng thời đại.
Đổi mới 30 năm qua là một quá tŕnh tiền tiến cùng với những bứt phá liên tục. BTA với Hoa Kỳ là 1 bứt phá. Ta cam kết chơi theo luật chơi mà thế giới tư bản đă chơi, ta chấp nhận chơi b́nh đẳng, bỏ phân biệt đối xử giữa hàng hóa trong nước và hàng hóa nước ngoài, giữa đầu tư trong nước và đầu tư nước ngoài.
Với BTA ta đă chấp nhận mở cửa cả những nghành dịch vụ như viễn thông, tài chính mà trước đó đă khoanh vùng là “đất của chúa” và đă rào thật kín “v́ an ninh quốc gia”.
Đó là những điều tưởng như không thể, nhưng rồi ta đă chấp nhận để mở đường cho đất nước phát triển.
Nhưng trong quá tŕnh thực thi, do chưa đủ điều kiện để hoàn chỉnh hệ thống pháp luật cộng với sự níu kéo của cơ quan công quyền đă làm biến tướng môi trường kinh doanh, và dẫn đến những hệ lụy mà báo chí nói măi.
TPP sẽ xử lư tiếp, TPP sẽ là một bứt phá mới nữa. Trên con đường đổi mới mà Đảng và Dân đă chọn.
Theo Tuanvietnam
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
Sẽ không có “bữa đại tiệc” cho Việt Nam
