Xung đột Iran - Israel mở khóa "hộp Pandora" đáng lo ngại

[Romano]

Trước những bất ổn mới ở khu vực Trung Đông, ngay cả các đồng minh của Mỹ, từ Hàn Quốc, Ả Rập Saudi đến Đức — đang tính đến giá trị của việc tăng cường vũ khí hạt nhân.Việc “xóa sổ hoàn toàn" mà Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố sau khi máy bay chiến đấu của nước này tấn công các cơ sở hạt nhân của Iran dường như không chính xác. Một báo cáo tình báo ban đầu của Mỹ đánh giá rằng các cuộc không kích vào ba cơ sở hạt nhân quan trọng của Iran đã khiến chương trình của Tehran chững lại trong vài tháng, nhưng không hoàn toàn xóa sổ.Người đứng đầu Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế Rafael Mariano Grossi khẳng định với "Face the Nation" của CBS vào cuối tuần trước rằng Iran có thể vẫn có khả năng tiếp tục các hoạt động làm giàu uranium.

Ngay cả khi lệnh ngừng bắn mong manh giữa Israel và Iran đang được duy trì, vẫn còn nhiều điều chưa chắc chắn. Có nhiều đồn đoán rằng Iran có thể rút khỏi Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT) mà nước này là bên ký kết, nhưng Israel, một quốc gia thực sự có vũ khí hạt nhân, thì không.

Việc rút lui sẽ làm gia tăng căng thẳng địa chính trị và mở đường cho Tehran, nếu họ muốn, tiến tới phát triển bom hạt nhân mà không có sự giám sát của quốc tế. Các quan chức Mỹ không thể chứng minh liệu một kho uranium lớn của Iran được làm giàu ở mức 60%, nguồn cung cấp quan trọng để sản xuất đủ vật liệu phân hạch cho vũ khí, đã bị loại bỏ hay chưa.

Các nhà phân tích cho rằng Iran sẽ không mất nhiều thời gian để chuyển từ ngưỡng này sang vũ khí hóa. "Một chuỗi 174 máy ly tâm IR-6 có thể sản xuất ra một quả bom có ​​90% uranium làm giàu cao từ vật liệu làm giàu 60%, không rõ vị trí, trong vòng 10-20 ngày", James Acton, đồng giám đốc Chương trình Chính sách Hạt nhân tại Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế khẳng định.

"Iran không cần phải xây dựng lại các cơ sở làm giàu ở quy mô trước đây để có được quả bom".

Các cuộc không kích của Israel và hoạt động quân sự bí mật khác đã nhắm vào các cơ sở cũng như các tướng lĩnh cấp cao và các nhà khoa học hạt nhân ở Iran. Tuy nhiên, ông Grossi nhấn mạnh rằng Iran vẫn có "kiến thức" và "năng lực công nghiệp" để tiến lên phía trước.

Trong nhiều thập kỷ, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tuyên bố Iran đang trên bờ vực tạo ra vũ khí hạt nhân, Iran đã kiềm chế và phần lớn tuân thủ các chế độ thanh tra do Liên hợp quốc chỉ định. Kể từ khi chính quyền Trump xuất hiện, động lực đã thay đổi.Trong nhiệm kỳ đầu tiên, ông Trump đã đơn phương hủy bỏ các cam kết của Mỹ đối với thỏa thuận hạt nhân vốn đã duy trì các biện pháp hạn chế hiệu quả đối với các hoạt động làm giàu của Iran.

Hai mươi tháng xung đột tàn khốc vừa qua đã làm thay đổi tình hình. Tehran đã chứng kiến ​​chiều sâu chiến lược của mình ở Trung Đông sụp đổ, với các lực lượng ủy nhiệm Palestine, Lebanon và Syria lần lượt bị tổn hại, suy yếu và đánh bại. Sau đó, Israel đã đe dọa khả năng phòng thủ của Iran thông qua một loạt các cuộc tấn công.

Nhưng tiền lệ mà diễn biến này tạo ra có thể thuyết phục những người theo đường lối cứng rắn trong Iran rằng một quốc gia bị dồn vào chân tường cuối cùng cũng cần đến sự răn đe thực sự đó.

"Iran đã cách vũ khí hạt nhân vài tháng kể từ khoảng năm 2007. Rõ ràng là điều khiến họ cách xa vài tháng không phải là năng lực kỹ thuật của họ; mà là ý chí chính trị của họ", chuyên gia kiểm soát vũ khí Jeffrey Lewis nói với tờ Independent. "Tôi cho rằng bất kỳ tổn thất nào về năng lực kỹ thuật mà họ phải chịu, đều sẽ được bù đắp bằng sự gia tăng về ý chí chính trị".

Chiến tranh Lạnh đã chứng kiến ​​cả Mỹ và Liên Xô đồng ý về các rào chắn xung quanh việc sử dụng và phổ biến vũ khí hạt nhân, cũng như các biện pháp ngăn cản những chính phủ khác theo đuổi vũ khí hạt nhân của riêng họ.

Tuy nhiên, kiến ​​trúc an ninh đó đang sụp đổ, Vipin Narang- Giáo sư về An ninh hạt nhân và Khoa học chính trị và Giám đốc Trung tâm Chính sách An ninh hạt nhân tại Viện Công nghệ Massachusetts chia sẻ trên Foreign Affairs.

Các thỏa thuận hạt nhân hiện có giữa Mỹ và Nga về vũ khí triển khai sẽ hết hạn vào năm tới, trong khi kho vũ khí hạt nhân đang mở rộng của Trung Quốc, sự gia tăng ổn định của kho vũ khí của Triều Tiên và những nỗ lực hiện đại hóa hạt nhân bị trì hoãn của chính Mỹ đã tạo ra "một cơn bão cấp 5 về các mối đe dọa hạt nhân" đối với Washington.

Trước những bất ổn mới, ngay cả các đồng minh của Mỹ, từ Hàn Quốc, Ả Rập Saudi đến Đức — đang tính đến giá trị trong việc tăng cường vũ khí hạt nhân. "Sự xuất hiện của nhiều cường quốc hạt nhân hơn, bất kể họ có phải là đồng minh của Mỹ hay không, sẽ mở ra một chiếc hộp Pandora mà Washington đã đấu tranh trong nhiều thập kỷ để giữ kín", chuyên gia Narang Vaddi lập luận.

"Nhiều quốc gia hiện đang nghĩ rằng vũ khí hạt nhân là tấm vé để bảo vệ chủ quyền", Kurt Volker, cựu đại sứ Mỹ tại NATO và cũng là cựu đặc phái viên tới Ukraine trong chính quyền Trump đầu tiên, khẳng định với Wall Street Journal. "Nếu chúng ta không thay đổi hành vi của mình — và tôi không mong đợi chúng ta sẽ làm như vậy — thế giới mà chúng ta sẽ sống trong 20 năm tới sẽ là một thế giới với rất nhiều quốc gia sở hữu vũ khí hạt nhân".