Vào ngày 24/2/2022 Putin đă lệnh tổng tấn công Ukraina. Các thành phố lớn như Kiev, Kharkov, Odessa đều bị bắn tên lửa, tên lửa hành tŕnh. Các lực lượng không quân Nga đánh bom, trực thăng bắn các cơ sở pḥng không của Ukraina.
Vào ngày 25/2/2022 quân Nga đă tiến sâu vào Ukraina, chiếm nhà máy điện nguyên tử Chernobyl. Ngoài đó bao vây và pháo kích nhiều phố lớn. Tuy nhiên sau ngày đầu bị sốc, quân Ukraina đă nhanh chóng tỉnh giấc. Nhiều máy bay, trực thăng, xe tăng, thiết giáp của Nga bị hạ. Quân Nga không thành công chiếm được bất kỳ thành phố chiến lược nào. Đảo Rắn, sân bay Hostomel đều bị quân Ukraina tái chiếm.
Vào ngày 26/2/2022 quân Nga bao vây Kiev nhưng không tiến vào được thành phố v́ pḥng thủ rất chặt. Gián điệp Nga dột nhập Kiev không thành công ám sát tổng thống Ukraina. Nhiều binh sĩ Nga bị bắt cho thấy độ tuổi c̣n rất trẻ 18-20. Các thành phố khác cũng bị pháo kích. Một toà nhà chung cư tại trung tâm Kiev bị trúng tên lửa. Nga đă bị loại khỏi SWIFT thanh toán quốc tế. Roman Abramovics đă trao Chelsea cho quỹ từ thiện.
Vào ngày 27/2/2022 Quân Nga dường như không thành công tiến thêm bước nào. Ngoại ô Kharkov quân Nga bị phục kích tổn thất rất lớn, một vài nhóm quân lọt vào thành phố, giao tranh rất quyết liệt. Nhiều nơi trên thế giới biểu t́nh chống Nga. Putin cũng nói "bóng gió" về việc sử dụng vũ khí nguyên tử và rằng Mỹ đă từng ném 2 quả bom nguyên tử xuống Nhật Bản để kết thúc chiến tranh th́ Nga cũng có quyền làm như vậy.
Vào ngày 28/2/2022 các bên Nga và Ukraina có cuộc đàm phán tại biên giới Belarus, tuy nhiên chưa có kết quả. Đồng tiền rúp mất giá 40%, 315 tỷ USD của ngân hàng trung ương Nga bị đóng băng.
Vào ngày 1/3/2022 phát hiện thực phẩm của quân Nga hết hạn tới cả 7 năm. Quảng trường tự do Kharkov và tháp truyền h́nh ở Kiev bị tấn công tên lửa. Thị trường cổ phiếu Nga giảm 80-90% so với lúc trước chiến tranh.
Vào ngày 2/3/2022 Kiev và Kharkov tiếp tục bị bao vây. Putin mệt mỏi, tức giận và tâm lư có vấn đề theo t́nh báo. Phương Tây tăng cường trừng phạt Nga và hỗ trợ Ukraina.
Vào ngày 3/3/2022 thiếu tướng Nga tư lệnh Sư đoàn Dù số 7 Andrei Sukhovetsky tử trận. Quân Nga chiếm được Kherson. Các hăng làm ăn lớn Phương Tây đều đồng loạt rút khỏi Nga.
Vào ngày 4/3/2022 có 163 nhà đoạt giải Nobel lên án Nga, các hăng lớn tiếp tục rút khỏi Nga như Microsoft, Ikea... Nga tiiếp tục vây hăm nhiều thành phố Ukraina.
Các quan chức Nga hôm 14/4 nói máy bay trực thăng của Ukraine đă tấn công vào các ṭa nhà dân cư và làm bị thương 7 người ở vùng Bryansk. Đây là vụ tấn công mới nhất trong một loạt vụ tấn công xuyên biên giới mà Moscow cho rằng có thể kích hoạt một cuộc tấn công trả đũa nhằm vào Kyiv.
Thống đốc vùng Belgorod cho biết một ngôi làng ở đó cũng bị tấn công, nhưng không ai bị thương.
Bộ Quốc pḥng Ukraine đă từ chối b́nh luận về một số sự cố biên giới, bao gồm một cuộc tấn công vào kho nhiên liệu ở thành phố Belgorod hồi đầu tháng này, và cũng chưa trả lời ngay lập tức yêu cầu b́nh luận về những thông tin về các cuộc tấn công xuyên biên giới.
“Vào ngày 14/4/2022, sử dụng hai máy bay trực thăng chiến đấu được trang bị vũ khí tấn công hạng nặng, các quân nhân của Lực lượng vũ trang Ukraine đă xâm nhập trái phép vào không phận của Liên bang Nga”, cơ quan điều tra của Nga nói trong một tuyên bố.
“Di chuyển ở độ cao thấp, họ đă thực hiện ít nhất sáu cuộc không kích vào các ṭa nhà dân cư ở làng Klimovo”, Bộ này nói thêm.
Tuyên bố cho biết 6 ṭa nhà đă bị hư hại và 7 người bị thương.
Hăng thông tấn RIA đưa tin từ một quan chức Bộ Y tế cho biết hai người đă bị thương nặng.
Chính quyền vùng Bryansk đă đóng cửa các trường học v́ lo ngại các cuộc tấn công tiếp tục xảy ra, hăng thông tấn TASS đưa tin.
Cơ quan an ninh FSB của Nga nói với đài truyền h́nh nhà nước rằng xe cộ đă bị hư hại khi một đồn biên pḥng bị bắn đạn cối từ Ukraine gần Klimovo vào hôm 13/4.
Bộ Quốc pḥng Nga hôm 13/4 nói việc các lực lượng Ukraine tiếp tục “phá hoại và tấn công” có thể gây ra các cuộc không kích nhằm vào Kyiv.
“Nếu những sự cố như vậy tiếp tục xảy ra, th́ hậu quả từ các lực lượng vũ trang Liên bang Nga sẽ là các cuộc tấn công vào các trung tâm đầu năo ra quyết định, bao gồm cả ở Kyiv, nơi mà quân đội Nga đă kiềm chế cho đến nay”, Bộ Quốc pḥng Nga nói.
Nhà chức trách ở bốn khu vực của Nga giáp biên giới với Ukraine và ở Crimea do Nga kiểm soát đă thông báo họ đang tăng cường các biện pháp an ninh vào hôm thứ Hai v́ “những hành động khiêu khích có thể xảy ra” từ phía Ukraine.
Nga xác nhận soái hạm Moskva đă ch́m.
Trước đó tin tức nói chiếc tuần dương hạm lớp Slava, kỳ hạm của Hạm đội Biển Đen bị hư hại nặng và quân Nga t́m cách đưa nó về quân cảng Sebastopol.
Tuy nhiên đến tối 14/04 Bộ Quốc pḥng Nga cho biết chiếc tàu đă ch́m nhưng trên 500 thuỷ thủ “được cứu sang một tàu khác”.
Nga nói tàu Moskva “ch́m sau vụ hoả hoạn gây nổ” c̣n Ukraine nhận là đă bắn hoả tiễn trúng tàu, gây nổ kho đạn.
Lời giải thích của Bộ Quốc pḥng Nga rằng tàu Moskva bị ch́m khi được kéo về cảng “v́ biển động mạnh” bị nhiều nhà b́nh luận đem ra mổ xẻ.
Theo họ, giải thích đó có vẻ trái với logic của lệnh Nga bắt các chiến hạm lùi xa khỏi bờ biển Ukraine. V́ tàu thuyền thường vào gần bờ để tránh biển động. Và nếu vụ tai nạn tàu Moskva không do hoả tiễn Ukraine gây ra th́ việc ǵ hải quân Nga phải lùi xa bờ biển?
Giới quan sát tin rằng việc mất tàu chỉ huy với nhiều hoả tiễn hành tŕnh có tầm tác xạ tới 700 km sẽ khiến chiến dịch đánh vào bờ Đông Nam của Ukraine gặp khó khăn nghiêm trọng.
Nga nói sẽ tăng cường không kích Kyiv để đáp trả Ukraine
Bộ Quốc pḥng Nga hôm 15/4 hứa sẽ tăng cường ‘quy mô các cuộc tấn công tên lửa’ vào Kyiv để đáp trả ‘sự chuyển hướng của Ukraine tấn công vào lănh thổ Nga’.
Tuyên bố được đưa ra một ngày sau khi giới chức Nga cáo buộc các lực lượng Ukraine tiến hành các cuộc không kích vào các ṭa nhà dân cư ở trong lănh thổ Nga gần biên giới với Ukraine, khiến bảy người bị thương.
Theo các quan chức Nga, khoảng 100 ṭa nhà dân cư đă bị hư hại trong cuộc tấn công hôm 15/4 vào làng Klimovo ở vùng Bryansk.
Giới chức ở một khu vực biên giới khác, Belgorod, cũng báo cáo về các cuộc pháo kích của Ukraine hôm 15/4.
Trong lúc này, các vụ nổ lớn đă được nghe thấy ở Kyiv vào sáng sớm ngày 15/4, và c̣i báo động không kích vang lên trên khắp Ukraine khi người dân nước này chuẩn bị cho các cuộc tấn công mới.
Những vụ nổ này dường như nằm trong số những vụ nổ lớn nhất ở khu vực thủ đô của Ukraine kể từ khi quân đội Nga rút đi hồi đầu tháng.
Trước đó, Kyiv hđă bác bỏ tuyên bố của Moscow rằng quân Ukraine đă thực hiện các cuộc tấn công dọc theo biên giới giữa hai nước, trong đó có một cuộc không kích mà Nga nói làm bị thương bảy người.
Hội đồng Quốc pḥng và An ninh Quốc gia Ukraine trong một tuyên bố trên mạng xă hội cáo buộc Nga tổ chức ‘các cuộc tấn công khủng bố’ trên lănh thổ của ḿnh để khuấy động ‘tâm lư chống Ukraine cuồng loạn’ ở Nga.
Nguyễn Quang Dy
Càng tiến sâu vào thế kỷ 21, thế giới càng biến động mạnh với ma trận quyền lực chuyển đổi khó lường. Chuyển đổi quyền lực không đợi đến thế kỷ 21 mới diễn ra, nhưng quá tŕnh này ngày càng đầy kịch tính v́ những biến số khó lường. Có thể nói chuyển đổi quyền lực vừa là nguyên nhân vừa là hệ quả của những diễn biến bất ngờ trong các lĩnh vực chính trị-xă hội cũng như khoa học-công nghệ. Bài này sẽ cố gắng lư giải hiện tượng và bản chất của quá tŕnh chuyển đổi quyền lực trong thế kỷ 21 để rút ra các bài học cần thiết.
Biến động khó lường
Hai năm qua, đại dịch Coronavirus đă làm loài người điên đảo và các siêu cường có vũ khí hạt nhân cũng bất lực, với hơn 6,2 triệu người thiệt mạng, riêng Mỹ đă hơn một triệu. Có thể nói chống dịch là một cuộc chiến tranh kiểu mới chống lại con virus vô h́nh nhưng có khả năng giết người hàng loạt. Để đối phó với tai họa do Coronavirus hay biến đổi khí hậu, con người phải liên kết và khôn ngoan hơn. Nhưng cuộc chiến Ukraine chứng tỏ các thế lực cực đoan và cuồng tín vẫn tiếp tục xô đẩy loài người vào thảm họa chiến tranh.
Các nhà khoa học ngày nay có thể bào chế được vaccines và thuốc đặc trị pḥng chống virus. Nhưng loài người chưa có vaccines và thuốc đặc trị cho các thế lực cực đoan và cuồng tín. Trong lúc quẫn bách, các lănh đạo cực đoan và cuồng tín bất b́nh thường có thể ra lệnh tấn công bằng vũ khí hóa học và sinh học hay vũ khí hạt nhân, làm hàng triệu người chết, phá hủy nhiều thành phố lớn, và làm đảo lộn nền văn minh nhân loại. Đó không phải là một bộ phim khoa học viễn tưởng, mà là nguy cơ hiện hữu đang đe dọa loài người.
Cách đây hơn ba thập kỷ, nhà tương lại học Alvin Toffler đă viết cuốn “Thăng trầm Quyền lực” (Powershift: Knowledge, Wealth and Violence in the 21st Century, 1990). Đó là cuốn thứ ba trong bộ ba tác phẩm (trilogy) dự báo về tương lai của thế kỷ 21, gồm “Cú sốc Tương lai” (Future Shock, 1970) và “Làn sóng Thứ ba” (The Third Wave, 1980). Những cuốn sách đó của Alvin Toffler đă làm dư luận sôi nổi một thời như một hiện tượng, nhưng nay cũng bị quên lăng trên các giá sách thư viện hay trong kư ức của một thế hệ.
Cuốn “Powershift” đề cập đến “cuộc chiến tranh thông tin” (info-wars) trong tương lai và khái quát một hệ thống mới tạo ra của cải dựa trên chủ nghĩa cá thể (individualism), đổi mới công nghệ (innovation) và thông tin (information). Theo Toffler, chuyển đổi của thế giới mới không phải giữa Đông và Tây hay Bắc và Nam, mà là “giữa Nhanh và Chậm”. Trí thức là nguồn gốc quyền lực dân chủ, không chỉ cho người giàu mà c̣n cho người nghèo. Chúng ta đang sống trong một nền văn minh trí thức đă được phổ cập qua internet.
Quyền lực đang chuyển đổi từ các đội quân lớn tổ chức chặt chẽ sang các lực lượng nổi dậy tổ chức lỏng lẻo (như Taliban), từ các đại công ty sang các nhóm khởi nghiệp, từ các lâu đài của tổng thống sang các quảng trường của dân chúng. Quyền lực đang chuyển từ Tây sang Đông, từ Bắc sang Nam, từ Nam sang Nữ. Quyền lực không chỉ chuyển đổi và phân tán mà c̣n đang suy tàn (decaying). Những người nắm quyền lực hiện nay bị giới hạn nhiều hơn và gặp nhiều rủi ro hơn trước. Quyền lực ngày càng khó vận dụng và dễ bị mất.
Hơn hai thập kỷ sau, sử gia Yuval Noah Harari đă viết bộ ba tác phẩm (trilogy) cảnh báo về những biến đổi lớn trong thế kỷ 21. Đó là “Lược sử Loài người” (Sapiens: A Brief History of Humankind, 2011), “Tương lai Loài người” (Homo Deus: A Brief History of Tomorrrow, 2015), và “21 Bài học Cho Thế kỷ 21” (21 Lessons for the 21st Century, 2018). Những cuốn sách của Harari không chỉ bán chạy (như bestseller) với hàng triệu cuốn tại 30 nước trên thế giới, mà c̣n được Barack Obama, Bill Gates, và Mark Zuckerberg b́nh chọn.
Theo Harari, thành tựu chính trị lớn nhất của nhân loại trong bảy thập kỷ qua là “sự suy tàn của chiến tranh”, nhưng điều đó đang bị đảo ngược như toàn cầu hóa. Chiến tranh khó xảy ra khi “tri thức trở thành nguồn lực chủ yếu tạo ra của cải”. Nhưng sự trỗi dậy của thế giới mạng, nền kinh tế do trí tuệ nhân tạo điều khiển, và việc quân sự hóa cả văn hóa, có thể mở ra một kỷ nguyên mới về chiến tranh c̣n tồi tệ hơn nhiều so với trước. Harari khẳng định “Hướng đi của lịch sử nhân loại đang được quyết định tại Ukraine”. Nếu để độc tài xâm lược thắng th́ tất cả chúng ta đều hứng chịu hệ quả. (Yuval Harari argues that what’s at stake in Ukraine is the direction of human history, Yuval Harari, Economist, February 9, 2022).
Moisés Naím (former Foreign Policy editor) đă viết cuốn “Sự Suy tàn của Quyền lực” (The End of Power: From Boardrooms to Battlefields and Churches to States, 2013) mà Mark Zuckerberg đă b́nh chọn. Moise Naim đề cập đến sự suy tàn của quyền lực không chỉ gồm lănh đạo mà c̣n cả thể chế. Trong một bài viết gần đây, Moises Naim đă cảnh báo về sự suy thoái của nền dân chủ và sự trỗi dậy của “thế hệ độc tài mới” theo chủ nghĩa dân túy, trong đó có Putin (ở Nga), Tập Cận B́nh (ở Trung Quốc), và Donald Trump (ở Mỹ).
Có thể so sánh cuốn “The End of Power” của Moises Naim với cuốn “The End of History and the Last Man” của Francis Fukuyama. Tuy phân tích của họ quan trọng và đúng lúc, nhưng cũng có những vấn đề gây tranh căi. Có người cho rằng Moises Naim chưa nắm bắt hết các cung bậc của vấn đề và nhận ra tập trung quyền lực là một đặc điểm của hiện đại hóa. Có những lúc quyền lực suy tàn, nhưng luôn t́m cơ hội để phục hồi. Tuy dân chủ đang thoái trào nhưng vẫn có hơn nửa dân số thế giới sống trong các xă hội dân chủ.
Theo Moisés Naím, trong thế kỷ 21, muốn giành quyền lực không khó nhưng sử dụng quyền lực khó hơn và đánh mất quyền lực rất dễ (power is easier to get, harder to use and easier to lose). Trong bối cảnh hiện nay, các nhà độc tài theo chủ nghĩa dân túy thường t́m cách tập trung quyền lực vào tay ḿnh, tấn công các thể chế dân chủ, tuyên chiến với báo chí, và băi bỏ các luật lệ hạn chế quyền lực của họ. (The Dictator’s New Playbook: Why Democracy Is Losing the Fight, Moisés Naím, Foreign Affairs, March/April 2022).
Facebook là một trường hợp điển h́nh (test case) để minh họa cho cuốn sách mà Moises Naím đă mô tả một cách sinh động và cổ vũ cho những chuyển đổi gần đây làm cho quyền lực truyền thống như chính trị, kinh tế, hay văn hóa, đều bị tổn thương trước các thách thức của các thực thể nhỏ hơn và khôn ngoan hơn. Moisés Naím đă làm rơ cuộc đấu tranh giữa các “siêu quyền lực” (megaplayers) đă từng thống trị và “vi quyền lực” (micropowers) đang nổi lên để thách thức trong mọi lĩnh vực hoạt động của xă hội loài người.
Moises Naím cho thấy sức mạnh của các “vi quyền lực” chống lại các “siêu quyền lực” như “châu chấu đá voi”, để lật đổ các bạo chúa (tyrants), xóa bỏ độc quyền (monopolies) và mở ra những cơ hội mới khác biệt. Moises Naím đă khéo léo mô tả những thay đổi rung chuyển (seismic changes) đang diễn ra trong kinh doanh, khoa học, giáo dục, trong gia đ́nh và trong mọi lĩnh vực của chiến tranh và ḥa b́nh. Đó là một cách nh́n có tính đổi mới trước sự suy tàn tất yếu của quyền lực đang làm thay đổi thế giới chúng ta.
Lư giải thực tế mới
Có những “góc khuất” (blind spots) cần lư giải, liên quan đến cuộc chiến Ukraine hiện nay cũng như Việt Nam và Afghanistan trước đây. Trong trường hợp Afghanistan, người Nga và người Mỹ đă phải rút quân khỏi Afghanistan và chấp nhận thất bại (Nga vào tháng 2/1989 và Mỹ vào tháng 8/2021). Nước Nga dưới thời Putin đang lặp lại sai lầm đó. Những cuộc tấn công bằng tên lửa và máy bay không người lái của Nga và Mỹ tại Afghanistan trước đây, hay của Nga tại Ukraine hiện nay không làm thay đổi cục diện chiến tranh.
Ukraine là một bài toán đố khó giải, với cả các học giả như Francis Fukuyama (the end of history) và Samuel Huntington (clash of civilizations) hay John Mearsheimer (realism). Học thuyết của họ nay không đủ lư giải Ukraine. Khi lư thuyết sai th́ kết cục không c̣n là chuyện học thuật. Học tṛ của Fukuyama và Huntington tin rằng học thuyết điều khiển thế giới, nhưng là thế giới nào? Những ai cho rằng Fukuyama ngây thơ thường t́m đến “chủ nghĩa hữu dụng” (essentialism) của Huntington, nhưng không đủ. (No grand theory can explain the Ukraine crisis, Janan Ganesh, Financial Times, April 12, 2022).
Theo Derek Crossman (RAND), Trung Quốc và Nga đang gắn kết chặt chẽ, làm cho nhiều nước không muốn ra mặt ủng hộ phương Tây để tránh rủi ro. Đối đầu giữa Nga và phương Tây càng làm căng thẳng hơn tranh chấp Mỹ-Trung tại Indo-Pacific. Nay Nga và Trung Quốc công khai phối hợp chặt chẽhống lại phương Tây, làm các nước nhỏ hơn phải tránh chọn phe để không bị hai nước lớn là Nga và Trung Quốc trừng phạt. (Why Most of the Indo-Pacific Tiptoes Around Russia, Derek Grossman, Foreign Policy, 6 April 2022).
Nhiều nước khu vực giữ trung lập v́ đi theo phương Tây lợi bất cập hại. Không phải chỉ có Ấn Độ mua nhiều vũ khí, lương thực, và hợp tác dầu khí với Nga. Việt Nam tuy đang nổi lên như một đối tác quan trọng của Mỹ, nhưng bỏ phiếu trắng tại Liên Hợp Quốc v́ phụ thuộc vào vũ khí của Nga để hiện đại hóa quân đội, nên không muốn làm mất ḷng Nga. Việt Nam và Nga có quan hệ truyền thống, có chế độ chính trị tương đồng, và nghi ngại phương Tây dân chủ. Gần đây, Indonesia đă quyết định mua dầu ăn của Nga với giá rẻ.
Tuy hiểm họa từ Nga và Trung Quốc khác nhau, nhưng họ đều khai thác các điểm yếu của phương Tây như ngộ nhận, ngạo mạn, dễ thỏa măn, nhát và tham. Nhưng Ukraine làm cho phương Tây bừng tỉnh. Các nước trung lập như Thụy Sỹ, Thụy Điển, Phần Lan đă thay đổi thái độ. Đức phải tăng gấp đôi ngân sách quốc pḥng và giảm phụ thuộc vào Nga. Nhưng các vấn đề đối với Nga vẫn c̣n kém xa các vấn đề với Trung Quốc. (If you thought Russia was bad, just try China, Edward Lucas, Times of London, April 11, 2022).
Trung Quốc cũng đang chuẩn bị cho cuộc đối đầu này bằng cách tăng cường thực lực của ḿnh về các lĩnh vực công nghệ cao như hàng không vũ trụ (aerospace) và bán dẫn (semiconductors). Tiềm lực và tham vọng của Bắc Kinh làm cho Tập Cận B́nh trở thành một đối thủ đáng gờm hơn nhiều so với Putin. Trong khi đó, phương Tây đang nỗ lực làm cho nền kinh tế của họ có sức sống dẻo dai hơn (resilience). Nhưng dù muốn hay không th́ cái giá phải trả rất lớn, v́ Nga và Trung Quốc đang liên kết chống lại phương Tây.
Bài học đầu tiên về Ukraine là phải ngăn chặn không để xâm lược diễn ra. Khi Nga chiếm Crimea (2014), nếu Ukraine cứng rắn hơn và được phương Tây hỗ trợ mạnh hơn như hiện nay để ngăn chặn (denial strategy) th́ Putin có thể chùn bước. Liên hệ tới Đông Á nơi cán cân lực lượng đang nghiêng về Trung Quốc, th́ bài học này là sống c̣n với Đài Loan. Chắc không ai muốn vài năm sau nh́n lại và nghĩ rằng lẽ ra phải mạnh tay hơn để răn đe Trung Quốc. V́ vậy, bây giờ là lúc phải hành động ngay và hành động nhanh.
Khi xâm lược đă xảy ra rồi th́ phải kháng cự có hiệu quả và linh hoạt để có kết cục như mong muốn. Có năm mục tiêu chính. Một là phải hạn chế tổn thất (limit damage). Hai là phải chặn bước tiến xâm lược (stop the aggressor’s advance). Ba là phải khôi phục nguyên trạng (restore the status quo ante). Bốn là phải trừng phạt kẻ xâm lược (punish the aggressor), Năm là phải tiêu diệt xâm lược nếu sự tồn tại của nó không thể chấp nhận được (unacceptable). (Ukraine After the invasion, what? PacNet Forum #17, March 22, 2022).
Theo các nguồn báo chí, sau hơn một tháng chiến đấu, Ukraine vẫn đứng vững bất chấp các dự báo bi quan trước đó. Rơ ràng Nga đă sai lầm cơ bản khi đánh giá quá thấp khả năng kháng cự của Ukraine và đánh giá quá cao thực lực của Nga. Theo quy luật, nước nào sống sót sau đ̣n tấn công đầu tiên th́ xác suất chiến thắng của họ cao hơn. Khi chiến tranh kéo dài th́ nước pḥng thủ sẽ tăng cường sức mạnh nhanh hơn và nhiều hơn so với nước tấn công. Nếu nước pḥng thủ có tinh thần cao hơn th́ khả năng chiến thắng sẽ nhiều hơn,
Andriy Zagorodnyuk (cựu Bộ trưởng Quốc pḥng Ukraine, 2019-2020) đă từng giám sát cải cách trong quân đội Ukraine, chủ yếu là thay đổi học thuyết quân sự. Mặc dù quân đội Nga đă hiện đại hóa dưới thời Putin, nhưng họ chưa bao giờ chấp nhận cơ cấu chỉ huy phi tập trung, là đặc điểm nổi bật của quân đội NATO, trong khi quân đội Ukraine đă áp dụng. Người Nga không trao quyền cho binh lính nên lính Nga không biết họ đang làm nhiệm vụ ǵ. Quân đội Nga phụ thuộc quá nhiều vào hỏa lực pháo binh như “thần chiến tranh”.
Theo Zagorodnyuk, tinh thần là động lực và yếu tố quan trọng nhất trong chiến tranh. “Chúng tôi đang chiến đấu v́ cuộc sống của gia đ́nh ḿnh, cho người dân ḿnh và cho ngôi nhà của ḿnh”. Sức mạnh của quân đội Ukraine bắt nguồn từ chủ nghĩa dân tộc. Đây là một cuộc chiến tranh ủy nhiệm (proxy), nên càng kéo dài Nga càng khó khăn. Bộ quốc pḥng Nga cho biết họ có hai lựa chọn: Một là phải chiếm được toàn bộ Ukraine (đă thất bại), và hai là phải tập trung chiếm được Donbas (đang diễn ra, có ư nghĩa quyết định).
Theo Bộ Quốc pḥng Nga, sau hơn một tháng, thương vong của quân Nga là 1.351 người chết và 3.825 người bị thương (chắc con số thực cao hơn nữa). Trong khi đó, các nguồn tin quân sự của Ukraine ước tính thương vong của quân đội Nga vào khoảng 15.000 người (cả chết và bị thương). Đến nay, ít nhất có 7 tướng Nga đă bị thiệt mạng. Đây là một tỷ lệ thương vong rất cao so với các cuộc chiến tranh trước đó. Theo UNHCR, đến nay có khoảng 3,6 triệu người Ukraine phải tị nạn, chủ yếu tại các nước láng giềng như Ba Lan.
Các nhân tố mới
Trong lịch sử có một số người “ngoại đạo” đă trở thành nguyên thủ quốc gia. Tổng thống Mỹ Reagan vốn là một diễn viên điện ảnh và Tổng thống Trump vốn là một doanh nhân. Tổng thống Pháp Macron vốn là một “quân xanh” vô danh tiểu tốt. Nhưng hiếm ai trở thành “huyền thoại đúp” như Tổng thống Zelensky của Ukraine. Zelensky sẽ đi vào lịch sử không chỉ như một danh hài đột nhiên trở thành tổng thống như trong bộ phim “Kẻ Đầy tớ của Nhân dân”, mà c̣n bất ngờ trở thành người hùng trong cuộc chiến tranh vệ quốc.
H́nh ảnh Zelensky đă trở thành một biểu tượng như David nhỏ bé chống lại Goliath khổng lồ trong một cuộc chiến bất cân xứng (asymmetrical fight) như “châu chấu đá voi”. Biểu tượng Zelensky cũng đẹp và lăng mạn không kém huyền thoại Che Guevara. Cũng như Winston Churchill dũng cảm lănh đạo người Anh chống Đức xâm lược, Zelensky đang nổi lên như một anh hùng áo vải dũng cảm lănh đạo người Ukraine chống lại Nga xâm lược. Nói cách khác, Zelensky là một biểu tượng của thế giới đang chuyển đổi.
Volodymyr Fessenko (một nhà khoa học chính trị) nói: “Có một cái ǵ đó như tập thể Zelensky”. Phải chăng ông đại diện cho một xu hướng mới trong thế kỷ 21 khi loài người đang phải trải qua những biến cố lớn lao làm sụp đổ những định kiến cũ và xác lập những giá trị mới. H́nh ảnh Putin của Nga với tài sản khủng hàng trăm tỷ USD đang sụp đổ và được thay thế bằng biểu tượng Zelensky b́nh dân và yêu nước như một tấm gương. Ông không chỉ dũng cảm mà c̣n là một tài năng truyền thông thế hệ mới, có sức lôi cuốn mạnh, không chỉ với người Ukraine, mà c̣n với người Nga, và công chúng các nước phương Tây.
Ihor Novikov (cựu cố vấn cho Zelensky) nói: “Anh ấy hành động một cách có hệ thống và nhanh nhậy. Cuối cùng anh ấy cũng có cơ hội trở thành chính ḿnh”. Tuy Zelensky vồn không phải là một chính khách, nhưng ông đă hành động như một chính khách. Những bài diễn văn của Zelensky trước Quốc hội các nước phương Tây là những kiệt tác truyền thông đáng được giải Oscar. Rơ ràng Zelensky nắm vững t́nh h́nh đang diễn ra, biết rơ ḿnh là ai và phải làm ǵ. Nói cách khác, Zelensky là một chính khách. Người ta nói rằng chính khách được đánh giá không phải do việc anh ta làm, mà bởi hệ quả của việc anh ta làm.
Zelensky tuy không có ư định tranh cử tổng thống khi đang làm bộ phim “Kẻ đầy tớ của nhân dân”, nhưng bộ phim đó đă vô h́nh trung trở thành công cụ tranh cử hiệu quả nhất, tới mức ông đă dùng tên của bộ phim đó để đặt tên cho Đảng của ḿnh. Đó không phải là một kế hoạch được sắp đặt từ trước, mà là “hệ quả không định trước” (unintended consequence). Liệu đó là một sự t́nh cờ hay là một định mệnh “theo ư trời”? Có thể nói đó là sự kết hợp rất thành công của cả ba yếu tố “thiên-địa-nhân”, mà Zelensky là sự lựa chọn đúng của người dân Ukraine và ông đúng là một “tổng thống diễn xuất” (showman president).
Theo David Brooks (New York Times) người Ukraine đă đứng lên chống Nga xâm lược như một hiện tượng “Thức tỉnh văn hóa” (cultural inspiration) trong “Tuần lễ thức tỉnh thế giới”. Không ai ngờ một danh hài chưa từng có kinh nghiệm chính trị và chiến trường lại có thể lănh đạo Ukraine đối đầu với đội quân xâm lược mạnh hơn nhiều lần của Nga một cách xuất sắc như vậy. Sự kiện Tổng thống Zelensky lănh đạo người Ukraine chống xâm lược Nga đă trở thành một huyền thoại có thật như câu chuyện “châu chấu đá voi”.
Theo báo chí phương Tây, trong ṿng một tuần vào tháng 3/2022, Mỹ và đồng minh NATO đă chuyển 17.000 vũ khí chống tăng bao gồm tên lửa Javelin cho Ukraine. Trong ṿng một tháng, quân đội Nga đă bị thiệt hại nặng nề không thể ngờ khi hàng chục ngàn quân Nga đă bị tiêu diệt, trong đó có 7 tướng. Theo số liệu cập nhật của cả hai bên, hàng ngàn xe tăng và xe bọc thép và hàng trăm máy bay của Nga đă bị tiêu diệt bởi súng chống tăng vác vai cơ động như “Javelin, Stinger, và Startreak” cũng như máy bay không người lái.
Tỷ phú Elon Musk (chủ tập đoàn Tesla) đă khởi động dịch vụ truyền tin băng thông rộng qua vệ tinh SpaceX để cung cấp internet tốc độ cao cho Ukraine sau khi một quan chức Ukrainian dùng tweeter đề nghị ông giúp đỡ v́ Nga đă cắt đứt Ukraine với thế giới về thông tin. Ngoài ra, c̣n một đội quân biệt động mạng (cyberwarriors) có thể tham gia chiến đấu chống Nga ở bất cứ đâu. Có thể nói, Volodymyr Zelensky và Elon Musk là những nhân tố mới đang làm thay đổi cuộc chơi (game changers) trong bàn cờ thế của thế kỷ 21.
Gần đây, Elon Musk đă qua kênh Twitter để “thách đấu tay đôi” với Tổng thống Putin. Tuy câu chuyện thách đấu này có vẻ lăng mạn như giả tưởng, nhưng kế hoạch Starlink là thật, và có thể “biến điều không thể thành có thể”. Elon Musk dự kiến sẽ phóng khoảng 12.000 vệ tinh lên quỹ đạo trái đất từ năm 2019 đến năm 2024, nhằm sắp đặt một mạng lưới vệ tinh khổng lồ gồm 3 lớp trên quỹ đạo tính từ mặt đất (340km, 550km, và 1,150km) để cung cấp các dịch vụ Internet vệ tinh tốc độ cao, chi phí thấp, trong mọi điều kiện thời tiết.
Theo kế hoạch Starlink, số vệ tinh trong tương lai sẽ tăng lên đến 42.000 để tạo thành một mạng Internet toàn cầu. Ngoài chức năng phục vụ viễn thông, các vệ tinh trên quỹ đạo thấp có giá trị quân sự cao, v́ thời gian quay ngắn hơn và tổn thất truyền dẫn trong không gian nhỏ hơn, có thể đảm bảo băng thông liên lạc rộng hơn, với tốc độ truyền nhanh hơn và hiệu quả trinh sát cao hơn. Gần đây, tên lửa Falcon 9 đă đưa 60 vệ tinh mới vào quỹ đạo. Đây là lô vệ tinh thứ 8 mà một khi hoàn chỉnh, sẽ đem lại lợi thế quân sự rất lớn cho Mỹ.
Trong tương lai, Starlink sẽ được vận dụng để tác chiến trong không gian. Một số vệ tinh sẽ được bố trí thành hệ thống giám sát và cảnh báo sớm tên lửa của đối phương, được kết nối với hệ thống đánh chặn “THAAD”, hệ thống tên lửa “Aegis”, và các tàu khu trục lớp Arleigh Burke trên biển. Theo các thí nghiệm đánh chặn được mô phỏng, Mỹ có thể đánh chặn 350 tên lửa xuyên lục địa với tỷ lệ thành công rất cao. Hệ thống vệ tinh đó có thể cung cấp thông tin cho máy bay không người lái (drones) với tốc độ 610 megabit/giây.
Không phải ngẫu nhiên mà tháng 12/2019, Mỹ đă quyết định thành lập Bộ tư lệnh Tác chiến Không gian (Space Operations Command) gồm 9 đơn vị Deltas. Đây là lực lượng vũ trang độc lập thứ sáu bao gồm Lục quân, Hải quân, Thủy quân lục chiến, Cảnh sát biển và Không quân, nhằm bước đầu thiết lập vị thế độc lập của lực lượng vũ trụ. Thông qua các cuộc diễn tập quân sự bí mật và chiến đấu thực tế, các hoạt động vũ trụ của Mỹ đă được đẩy nhanh từ cấp chiến thuật lên cấp chiến lược, để cạnh tranh với Nga và Trung Quốc.
Hiện tượng hay bản chất
Theo Lê Hồng Hiệp (ISEAS) cuộc chiến Ukraine có mấy đặc điểm: Một là Nga quyết tâm theo đuổi các mục tiêu của ḿnh ở Ukraine. Hai là Nga tự tin vào năng lực quân sự của ḿnh có thể giành chiến thắng trong thời gian ngắn nhất với chi phí thấp nhất. Ba là Nga đánh giá thấp năng lực kháng cự của Ukraine. Bốn là Nga bất chấp dư luận quốc tế và tin rằng các nước EU phụ thuộc vào năng lượng của Nga. Nhưng diễn biến t́nh h́nh chiến sự Ukraine và phản ứng của cộng đồng quốc tế đă chứng tỏ rằng Nga đă tính toán sai. (Will Vietnam Be Able to Wean Itself Off Russian Arms? Le Hong Hiep, Fulcrum, April 4 2022).
Do đặc điểm của hệ thống quan hệ quốc tế hiện nay, “bản năng gốc” của các quốc gia vẫn là sự cố gắng mưu cầu quyền lực, t́m kiếm an ninh, và tự cứu ḿnh trong một môi trường đầy rủi ro. Trong bối cảnh đó, chính trị cường quyền đang lấn át xu hướng hợp tác. Đó là bản chất của chủ nghĩa hiện thực (realism) trong quan hệ quốc tế, về cơ bản phù hợp với việc lư giải nguồn gốc của cuộc chiến tranh Ukraine. Sau khi Chiến tranh Lạnh kết thúc, Nga đă bị suy yếu trong khi Trung Quốc trỗi dậy, làm cho thế giới chuyển sang cục diện “nhất siêu đa cường”. Nhưng về thực chất, cấu trúc thế giới vẫn là đơn cực do Mỹ đứng đầu.
Tại châu Âu, Mỹ và các nước đồng minh vẫn duy tŕ NATO và không ngừng mở rộng về phía Đông, tạo ra sự mất cân bằng quyền lực ở châu Âu, làm cho Nga cảm thấy bị đe dọa về an ninh, nhất là khi các nước vốn được coi là vùng đệm trong khu vực ảnh hưởng của Nga như Ukraine nay cũng muốn gia nhập NATO. Đó là một trong những lư do chính thúc đẩy Nga xâm lược Ukraine để vô hiệu hóa mối đe dọa tiềm ẩn này. Dù đúng hay sai, đó là nhận thức về mối đe dọa an ninh (threat perception), phù hợp với chủ nghĩa hiện thực của Nga tại khu vực ảnh hưởng (spheres of influence) trong một môi trường quốc tế bất ổn.
Theo Lê Hồng Hiêp, giải pháp tốt nhất để chấm dứt cuộc chiến Ukraine là Nga rút quân về vị trí trước ngày 24/2, trong khi Ukraine chấp nhận quy chế trung lập, và giảm bớt sức mạnh quân sự để đáp ứng yêu cầu an ninh của Nga. Vấn đề Crimea nên tạm thời để ngỏ, c̣n Donbass tiếp tục được giải quyết theo “Tiến tŕnh Minsk”. Tuy nhiên, chiến sự chắc c̣n kéo dài, tới khi nào một bên trên chiến trường thấy không đủ khả năng để tiếp tục cuộc chiến th́ thương lượng mới đến lúc chín muồi. Nga có thể là bên bị cô lập và “mất máu” nhiều hơn, do chiến tranh ác liệt cũng như do lệnh cấm vận và trừng phạt của các nước phương Tây.
Kết cục là Nga bộc lộ nhiều điểm yếu và không mạnh như nhiều người tưởng. Một kết cục khác là Nga bị xô đẩy gần hơn với Trung Quốc, tuy vẫn là “đồng sàng dị mộng” và liên kết tạm thời chứ không phải đồng minh chiến lược. Thế giới vẫn chưa hội tụ đủ yếu tố để h́nh thành một trật tự quốc tế mới. Mỹ và phương Tây có thể được lợi nhiều hơn, v́ làm Nga chảy máu suy kiệt, củng cố liên minh xuyên Đại Tây Dương và răn đe Trung Quốc. Trong bối cảnh đó, ASEAN nói chung và Việt Nam nói riêng cần đánh giá lại và điều chỉnh quan hệ với Nga trong bàn cờ mới, và đề cao vai tṛ của luật pháp quốc tế và Hiến chương LHQ.
Đức và Nhật đang gia tăng sức mạnh quân sự, sau khi tăng gấp đôi ngân sách quốc pḥng để tái vũ trang, làm thay đổi bàn cờ địa chiến lược tại Tây Âu và Đông Á. Tuy điều đó có thể tiềm ẩn thách thức đối với vai tṛ toàn cầu của Mỹ, nhưng với các ràng buộc về thể chế hiện nay, khi Đức là thành viên NATO và Nhật là đồng minh tin cậy của Mỹ, th́ sự trỗi dậy về quân sự của Đức và Nhật mang hàm ư tích cực nhiều hơn là tiêu cực. Thay v́ thách thức và làm Mỹ suy yếu th́ Đức và Nhật có thể chia sẻ gánh nặng quân sự để cùng Mỹ đối phó hiệu quả với thách thức của Trung Quốc và Nga theo tầm nh́n chiến lược Indo-Pacific.
B́nh luận về Putin xâm lược Ukraine, Noam Chomsky (nhà ngôn ngữ học nổi tiếng) nói: “Tại sao Putin làm như vậy? Theo ông có hai cách lư giải. Một là quan điểm thịnh hành tại phương Tây cho rằng đầu óc của Putin bất b́nh thường và cố xác định xem điều ǵ đang diễn ra trong tâm trí ông. Hai là nh́n vào thực tế từ tháng 9/2021, khi Mỹ tuyên bố mạnh mẽ kêu gọi tăng cường hợp tác quân sự với Ukraine, tiếp tục gửi các loại vũ khí hiện đại cho Ukraine, và hứa cho Ukraine vào EU và NATO. (Noam Chomsky:“We’re approaching the most dangerous point in human history”, George Eaton, New Statesman, April 6, 2022).
Dưới thời Tập Cận B́nh, có nhiều dấu hiệu chứng tỏ Đảng CSTQ muốn bóp nghẹt quyền tự do dân chủ vốn đă rất giới hạn dưới thời Đặng Tiểu B́nh. Nay Đảng c̣n muốn kiểm soát chặt chẽ cả khu vực tư nhân (private enterprise), và nhắm vào thế lực các tập đoàn “tư bản đỏ” siêu giàu như Alibaba của Jack Ma. Đằng sau các chính sách đó là quan điểm của Đảng cho rằng mô h́nh phát triển của Trung Quốc ưu việt hơn phương Tây. Theo Tập Cận B́nh, Bắc Kinh đang “soi đường cho các nước đang phát triển khác hiện đại hóa”. (The Sources of Chinese Conduct, Odd Arne Westad, Foreign Affairs, September/October 2019).
Trong suốt 4 thập kỷ, phương Tây đă bị mờ mắt v́ sự phát triển thần kỳ của kinh tế Trung Quốc, nên đă coi nhẹ một thực tế là Trung Quốc do độc Đảng cầm quyền. Lănh đạo Trung Quốc cũng giống lănh đạo Liên Xô coi Mỹ là kẻ thù. Thế giới không c̣n lưỡng cực (bipolarity) mà là đa cực (multipolarity). Nhưng khác với chiến tranh lạnh, xung đột giữa hai siêu cường hiện nay không dẫn đến lưỡng cực mà là một h́nh thái mới. Vai tṛ toàn cầu suy giảm của Mỹ và “Nguồn gốc Hành vi của Trung Quốc” (The sources of Chinese conduct) đă cho thấy một h́nh thái cạnh tranh mới khác với thời của George Kennan (1946-1947).
Khủng hoảng Ukraine cơ hội tốt để cải thiện quan hệ Trung-Mỹ nhưng Bắc Kinh đă bỏ qua. Liên kết Trung-Nga không đơn giản để duy tŕ “trục chuyên chế”, mà tính toán của Tập Cận B́nh phức tạp hơn nhiều, dựa trên phân tích được-mất (cost-benefit) để xác định lập trường của Bắc Kinh trong vấn đề Ukraine. Bắc Kinh phải điều chỉnh chiến lược trong một thế giới đa cực (multipolarity) để chống chủ nghĩa đơn phương (unilateralism) của Mỹ, ủng hộ Nga chống lại NATO mở rộng về phía Đông, và chống “tác động tiêu cực của chiến lược Indo-Pacific của Mỹ” cũng nguy hiểm như NATO mở rộng về phía Đông. (Why China Chose Russia on the Russo-Ukrainian War, Paul Heer, National Interest, April 8, 2022).
Nói cách khác, nguy cơ chiến tranh lớn tuy thấp hơn, nhưng rủi ro xung đột khu vực cao hơn như “vùng xám”. Khả năng chủ nghĩa quốc gia xô đẩy các nước cạnh tranh và xung đột ngày càng lớn. Nhưng một trong các nhận thức sâu sắc nhất của George Kennan không liên quan đến đối ngoại, mà liên quan đến đối nội của Mỹ. Trong bài viết nổi tiếng của ḿnh (“X” Article), Kennan nhấn mạnh “biểu hiện không quyết đoán (indecision), chia rẽ (disunity) và phân hóa nội bộ (internal disintegration) là nguy cơ lớn nhất của nước Mỹ”.
Hàm ư cho Việt Nam
Theo Graham Allison (Harvard), sự trỗi dậy của Athens và lo ngại của Sparta làm chiến tranh trở nên tất yếu. Đó là cái “bẫy Thucydides” mà ông đă cảnh báo, dựa trên “nan đề của người tù” (prisoner’s dilemma). Cấu trúc của nan đề này phụ thuộc vào nhận thức cho rằng chiến tranh c̣n hơn là chịu khuất phục. Song vũ khí hạt nhân đă làm đảo lộn nhận thức đó v́ sức hủy diệt của nó. Nhận thức này đă làm thay đổi cấu trúc tranh chấp bá quyền của tṛ chơi “nan đề của người tù” thành tṛ chơi “chọi gà” (chicken game). Nếu chiến tranh không tránh khỏi trong tranh chấp nước lớn theo cấu trúc tṛ chơi “nan để của người tù”, th́ ḥa b́nh cũng có thể đạt được trong tranh chấp nước lớn theo cấu trúc tṛ chơi “chọi gà”.
Alexander Vuving (APCSS) cho rằng trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược Mỹ-Trung, vẫn có thể tránh được “bẫy Thucydides”. Lư thuyết của Allison không đặt đúng chỗ (misplaced) v́ dựa trên một giả định sai lầm căn bản (fundamentally flawed). Rủi ro chiến tranh tồn tại trong tṛ chơi “chọi gà” nhưng phụ thuộc vào sai sót của con người (hu*man errors), và lỗi của máy móc (machinery defects) hoặc các yếu tố phi cấu trúc khác (other non-structural factors) chứ không phải “bẫy Thucydides”. (Great power competition: Lessons from the past, implications for the future, Alexander Vuving in Hindsight, Insight, Foresight: Thinking about Security in the Indo-Pacific, Alexander Vuving (ed), APCSS, October 2020).
Nhưng theo Derek Grossman (RAND), khả năng xảy ra xung đột giữa Trung Quốc và Việt Nam cao hơn là giữa Trung Quốc và Đài Loan. Điều đó có nghĩa Việt Nam chứ không phải Đài Loan có nguy cơ bị Trung Quốc xâm chiếm, cũng như Ukraine bị Nga xâm chiếm. Một sự cố trên biển Đông có thể lan tới đất liền trên biên giới Việt-Trung. Một kịch bản như vậy có nhiều khả năng hơn là Trung Quốc xâm chiếm Đài Loan. Việt Nam chủ trương “ba không”, nên khi bị Trung Quốc tấn công, sẽ không có nước nào bảo vệ Việt Nam, v́ Việt Nam không tham gia liên minh quân sự và không có hiệp ước pḥng thủ chung. (Ukraine conflict echoes loudest in Vietnam, not Taiwan, Derek Grossman, Nikkei, March 21, 2022).
Tuy Việt Nam mua rất nhiều vũ khí của Nga, nhưng hai nước không có hiệp ước an ninh chung. Gần đây, tuy quan hệ Mỹ-Việt phát triển mạnh nhưng vẫn là “đối tác toàn diện”, chưa phải là “đối tác chiến lược”, thua xa quan hệ Việt-Nga, Việt-Trung và Việt-Ấn. Nếu xảy ra xung đột trên Biển Đông th́ Việt Nam phải tự ḿnh đương đầu với Trung Quốc. Trong khi đó, các chính quyền Mỹ dù Dân Chủ hay Cộng Ḥa, đều ủng hộ Đài Loan trên cơ sở “Luật Quan hệ Đài Loan” (Taiwan Relations Act, 1979). Tổng thống Joe Biden đă hai lần khẳng định rằng Mỹ sẵn sàng bảo vệ Đài Loan nếu bị Trung Quốc tấn công và Mỹ đă cung cấp cho Đài Loan nhiều hệ thống vũ khí hiện đại để răn đe và tự vệ chống lại Trung Quốc.
Việt Nam là nước Đông Nam Á mua nhiều vũ khí nhất của Nga. Theo SIPRI, vũ khí của Nga chiếm 90% tổng giá trị nhập khẩu vũ khí của Việt Nam trong giai đoạn 1995-2014. Con số này đă giảm xuống 68,4% trong giai đoạn 2015-2021. Các nước khác (ngoài Nga) cung cấp vũ khí cho Việt Nam trong giai đoạn này gồm Isreal, Belarus, Hàn Quốc, Mỹ và Hà Lan. Việt Nam đă nhập vũ khí của Nga trị giá 7,4 tỷ USD, chiếm 81% tổng giá trị nhập khẩu vũ khí của Việt Nam. Chiến tranh Ukraine đang làm cho Việt Nam bị mắc kẹt, với những rủi ro tiềm ẩn như Nga liên kết với Trung Quốc, và thiếu phụ tùng cho tàu chiến và máy bay.
Các chuyên gia cho rằng Nga bị phương Tây cấm vận loại khỏi SWIFT sẽ gây khó khăn cho Việt Nam trong ngắn hạn để thanh toán các hợp đồng mua vũ khí. Đến nay, Mỹ vẫn ưu ái cho Việt Nam giảm dần việc mua vũ khí và thiết bị quân sự của Nga để tránh bị trừng phạt theo luật CAATSA. Nhưng nếu Việt Nam tiếp tục mua vũ khí của Nga sẽ tiềm ẩn rủi ro v́ quan hệ Việt-Mỹ có thể bị ảnh hưởng bởi cấm vận của Mỹ. Đă đến lúc Việt Nam phải xem xét lại quan hệ quân sự với Nga và chọn cho ḿnh chỗ đứng tốt hơn. Hy vọng Hội nghị TW5 là một cơ hội tốt để Việt Nam đổi mới một cách đột phá về cả đối nội và đối ngoại.
Tham khảo
1. The Sources of Chinese Conduct, Odd Arne Westad, Foreign Affairs, Sept/Oct 2019
2. Great power competition: Lessons from the past, implications for the future, Alexander Vuving in Hindsight, Insight, Foresight: Thinking about Security in the Indo-Pacific, Alexander Vuving (ed), APCSS, October 2020
3. Yuval Harari argues that what’s at stake in Ukraine is the direction of human history, Yuval Harari, Economist, February 9, 2022
4. Ukraine conflict echoes loudest in Vietnam, not Taiwan, Derek Grossman, Nikkei, March 21, 2022).
5. Ukraine After the invasion, what? PacNet Forum #17, March 22, 2022
6. The Dictator’s New Playbook: Why Democracy Is Losing the Fight, Moisés Naím, Foreign Affairs, March/April 2022
7. Will Vietnam Be Able to Wean Itself Off Russian Arms? Le Hong Hiep, Fulcrum, April 4 2022
8. We’re approaching the most dangerous point in human history”, George Eaton, the New Statesman, April 6, 2022
9. Why Most of the Indo-Pacific Tiptoes Around Russia, Derek Grossman, Foreign Policy, April 6, 2022
10. Why China Chose Russia on the Russo-Ukrainian War, Paul Heer, National Interest, April 8, 2022
11. If you thought Russia was bad, just try China, Edward Lucas, Times of London, April 11, 2022).
12. No grand theory can explain the Ukraine crisis, Janan Ganesh, Financial Times, April 12, 2022).
14/4/2022
Nga chuyển các tàu quân sự đến địa điểm an toàn hơn sau vụ tàu chiến Moskva ch́m
Thứ sáu, 15/04/2022
Nga được cho là đă di chuyển một số tàu biển quân sự ra xa bờ biển của Ukraine sau khi tàu chiến Moskva của họ gặp hư hại nghiêm trọng và được cho là đă ch́m.
Tàu Moskva được cho là đă bị hư hại nghiêm trọng và sau đó bị ch́m do vụ tấn công của Ukraine. Maksym Marchenko, thống đốc Odessa Oblast và là cựu chỉ huy một tiểu đoàn lực lượng mặt đất Ukraine, viết trên Telegram rằng tàu Nga đă bị trúng hai tên lửa hành tŕnh chống hạm Neptune do Ukraine sản xuất, gây ra “thiệt hại rất nghiêm trọng”.
Nhà báo Idrees Ali của Reuters hôm thứ Năm đưa tin, các quan chức quốc pḥng cấp cao của Mỹ nói rằng một số tàu quân sự của Nga đă được di chuyển cách xa bờ biển Ukraine sau cuộc tấn công.
Ali viết trên Twitter: “Chưa đến nửa tá tàu chiến của Nga ở phía bắc Biển Đen đă di chuyển ra xa bờ biển hơn sau vụ việc.”
Trong khi Nga tuyên bố rằng vụ nổ là do hỏa hoạn trên tàu, Ukraine tuyên bố họ đă tấn công tàu chiến bằng tên lửa. Cố vấn của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, Oleksiy Arestovych, đă chia sẻ một đoạn video trên Twitter cho thấy những ǵ ông nói là tàu tuần dương Moskva bị tấn công bởi một trong những tên lửa Neptune của Ukraine.
“Chúng tôi không hoàn toàn chắc chắn điều ǵ đă xảy ra ở đây. Chúng tôi đánh giá rằng đă có một vụ nổ, ít nhất một vụ nổ, trên chiếc tàu tuần dương này – một vụ khá lớn tại thời điểm đó – đă gây ra thiệt hại lớn cho con tàu”, người phát ngôn Lầu Năm Góc John Kirby nói với CNN hôm thứ Năm.
Theo nhiều chuyên gia quân sự, việc mất tàu chiến sẽ là đ̣n giáng mạnh vào cuộc tấn công trên biển của Nga nhằm vào Ukraine. Với chiều dài 185m, Moskva là tàu lớn thứ ba trong hạm đội của Nga. Con tàu này cũng là chiếc duy nhất của Nga có khả năng mang vũ khí hạt nhân. Nó được cho là đă được sử dụng như một kho vũ khí quan trọng cho cuộc tấn công chống lại Ukraine.
Nhà phân tích quân sự độc lập người Nga Pavel Luzhin nói với tờ The Moscow Times: “Nga đă tổn thất đáng kể năng lực hải quân ở Biển Đen và khả năng tấn công các mục tiêu ở Ukraine”. “Nếu không có Moskva, có vẻ như chiến dịch trên biển chống lại Odessa hoặc Mykolaiv là không thể diễn ra ngay bây giờ.”
“Nếu Ukraine có thể thách thức Hạm đội Biển Đen (và có vẻ như họ có thể) th́ việc chiếm lại Crimea là rất có cơ hội. Chiến thắng hoàn toàn có thể xảy ra”, chuyên gia an ninh Paul Massaro viết trên Twitter. Ông Massaro là cố vấn chính sách cấp cao về chống tham nhũng và các lệnh trừng phạt tại Ủy ban An ninh và Hợp tác châu Âu.
Ông nói thêm trong một tweet khác: “Màn tŕnh diễn lịch sử của quân đội Ukraine so với màn tŕnh diễn ảm đạm của người Nga thực sự là một điều đáng chú ư.”
Mặc dù ban đầu các nhà phân tích tin rằng Ukraine có thể rơi vào tay Nga trong ṿng vài ngày, nhưng Ukraine đă chống trả quyết liệt với quân Nga. Cho đến nay, Nga đă không nắm quyền kiểm soát bất kỳ thành phố lớn nào của Ukraine và chính phủ của Zelensky vẫn nắm quyền.
Ngân Hà (theo Newsweek)
Hăng dịch vụ kinh doanh và tài chính Moody's cho rằng Nga có thể đang ở trong t́nh trạng vỡ nợ v́ họ đă cố gắng dùng đồng rúp để thanh toán cho các trái phiếu của họ có mệnh giá bằng đồng đô la. Đây hẳn là một trong những hậu quả nghiêm trọng nhất cho đến nay của việc Moscow bị loại trừ khỏi hệ thống tài chính phương Tây kể từ khi Tổng thống Vladimir Putin tiến hành cuộc xâm lược Ukraine.
Nếu Moscow bị chính thức xác nhận là vỡ nợ, điều này sẽ đánh dấu lần vỡ nợ lớn đầu tiên của Nga trong lĩnh vực trái phiếu nước ngoài kể từ những năm sau cuộc cách mạng Bolshevik năm 1917, mặc dù Điện Kremlin đổ lỗi rằng phương Tây o ép bằng cách áp đặt các lệnh trừng phạt ngặt nghèo nên mới dẫn đến vỡ nợ.
Nga đă thực hiện thanh toán do đă đến hạn vào ngày 4/4 cho hai loại trái phiếu chính phủ - đáo hạn vào năm 2022 và 2042 - bằng đồng rúp thay v́ bằng đô la mà Nga bắt buộc phải thanh toán theo các điều khoản của hai loại trái phiếu đó.
Xét theo định nghĩa của hăng Moody's, “như vậy, Nga có thể bị coi là vỡ nợ nếu không khắc phục được trước ngày 4/5, tức là lúc kết thúc thời gian ân hạn", Moody's đưa ra nhận xét hôm thứ Năm 14/4.
"Các hợp đồng trái phiếu đó không có điều khoản quy định về việc thanh toán lại bằng bất kỳ loại tiền tệ nào khác ngoài đô la", vẫn theo Moody’s
Hăng này nói thêm: "Quan điểm của Moody's là các nhà đầu tư đă không nhận được đúng như điều đă cam kết theo hợp đồng về ngoại tệ vào ngày đến hạn thanh toán".
Năm 1998, Nga vỡ nợ 40 tỷ đô la và phá giá đồng rúp dưới thời Tổng thống Boris Yeltsin v́ nước này thực sự đă bị phá sản sau cuộc khủng hoảng nợ châu Á và giá dầu giảm đă làm mất niềm tin vào khoản nợ đồng rúp ngắn hạn của Nga.
Năm 1918, các nhà cách mạng Bolshevik dưới thời Vladimir Lenin đă thoái thác việc trả các khoản nợ của Nga hoàng, gây chấn động thị trường nợ toàn cầu v́ Nga khi đó là một trong những nước nợ nước ngoài lớn nhất thế giới.
Lần này, Nga có tiền nhưng không thể trả v́ các khoản dự trữ ngoại hối - có quy mô lớn thứ 4 thế giới - bị Hoa Kỳ, Liên hiệp châu Âu, Anh và Canada phong tỏa.
V́ Nga không thể và không muốn vay tiền ngay bây giờ, nên việc vỡ nợ chủ yếu chỉ có tính biểu tượng.
Hăng đánh giá chỉ số tín dụng độc lập S&P hồi đầu tháng này đă hạ xếp hạng tiền tệ của Nga xuống mức "vỡ nợ theo một số tiêu chí chọn lọc" do rủi ro gia tăng về việc Moscow sẽ không thể và không sẵn ḷng thực hiện các cam kết của họ với các chủ nợ ngoại quốc.
Nền kinh tế Nga đang tiến đến t́nh trạng suy thoái tồi tệ nhất kể từ những năm sau khi Liên Xô sụp đổ hồi năm 1991, với nạn lạm phát tăng vọt và ḍng vốn đang tháo chạy.
(Reuters)
Zelenskyy: ‘Qua được 50 ngày tấn công là thành tích tự hào’ của Ukraine
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy hôm 15/4 nói với người dân Ukraine rằng họ nên tự hào v́ đă qua được 50 ngày bị Nga tấn công trong khi người Nga ‘chỉ cho chúng ta tối đa năm ngày’.
Trong bài phát biểu qua video trước quốc dân vào tối muộn, ông Zelenskyy gọi đó là ‘thành tích của hàng triệu người Ukraine, của tất cả những người mà vào ngày 24/2 đă đưa ra quyết định quan trọng nhất trong đời họ - chiến đấu’.
Zelenskyy đă liệt kê danh sách những cách mà người dân Ukraine đă pḥng thủ trước quân Nga, bao gồm ‘những người đă cho thấy chiến hạm Nga có thể ra đi, ngay cả khi là đi xuống đáy biển’.
Zelenskyy nói ông nhớ ngày đầu tiên của cuộc xâm lược khi nhiều lănh đạo thế giới, vốn không chắc liệu Ukraine có thể trụ nổi hay không, đă khuyên ông nên rời đất nước.
“Nhưng họ không biết người dân Ukraine dũng cảm như thế nào, không biết chúng tôi coi trọng tự do và khả năng sống theo cách chúng tôi muốn như thế nào,” ông Zelenskyy nói.
Nga gửi thư cho Brazil nhờ giúp đỡ trước các lệnh trừng phạt của phương Tây
Nga đă yêu cầu Brazil hỗ trợ tại Quỹ Tiền tệ Quốc tế, Ngân hàng Thế giới và nhóm các nền kinh tế hàng đầu G20 để giúp nước này chống lại các lệnh trừng phạt do phương Tây áp đặt, theo một bức thư mà Reuters xem được.
Bộ trưởng Tài chính Nga Anton Siluanov đă viết thư cho Bộ trưởng Kinh tế Paulo Guedes yêu cầu ‘Brazil hỗ trợ để ngăn các cáo buộc chính trị và nỗ lực phân biệt đối xử đối với Nga trong các định chế tài chính quốc tế và các diễn đàn đa phương’.
“Công việc đằng sau hậu trường đang diễn ra ở IMF và Ngân hàng Thế giới để hạn chế hay thậm chí trục xuất Nga khỏi quá tŕnh ra quyết định,” ông Siluanov viết. Ông không giải thích chi tiết về những trở ngại đối với sự tham gia của Nga vào các định chế đó.
Bức thư này, vốn không đề cập đến cuộc chiến ở Ukraine, được đề ngày 30/3 và được đại sứ Nga tại Brasilia chuyển cho Bộ trưởng Kinh tế Brazil hôm 13/4.
“Như Ngài đă biết, Nga đang trải qua giai đoạn đầy thách thức về hỗn loạn kinh tế và tài chính do các lệnh trừng phạt của Mỹ và các đồng minh,” Bộ trưởng Nga nói.
Khi được hỏi về bức thư, ông Erivaldo Gomes, thư kư các vấn đề kinh tế quốc tế của Bộ Kinh tế Brazil, chỉ ra rằng Brasilia muốn Nga nằm trong các cuộc thảo luận tại các tổ chức đa phương.
“Theo quan điểm của Brazil... duy tŕ đối thoại cởi mở là điều cần thiết,” ông nói. "Những cây cầu của chúng ta là các định chế quốc tế và đánh giá của chúng tôi là những cây cầu này cần phải được giữ ǵn.”
Tuần trước, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen cho biết Mỹ sẽ không tham gia bất kỳ cuộc họp nào của G20 nếu Nga có mặt.
Gần một nửa dự trữ quốc tế của Nga đă bị đóng băng và các giao dịch thương mại quốc tế bị chặn, bao gồm cả những giao dịch với các thị trường mới nổi, ông Siluanov cho biết.
“Mỹ và các nước vệ tinh của họ đang theo đuổi chính sách cô lập Nga khỏi cộng đồng quốc tế,” ông nói thêm.
Ông Siluanov nói rằng các biện pháp trừng phạt này vi phạm các nguyên tắc của các thỏa thuận Bretton Woods vốn thành lập ra IMF và Ngân hàng Thế giới.
“Chúng tôi cho rằng cuộc khủng hoảng hiện tại do các lệnh trừng phạt kinh tế chưa từng thấy do các nước G7 thúc đẩy có thể gây ra hậu quả lâu dài trừ phi chúng ta cùng hành động để giải quyết,” ông kêu gọi người tương nhiệm Brazil.
Tổng thống cực hữu của Brazil Jair Bolsonaro, người đă đến thăm Moscow chỉ vài ngày trước cuộc xâm lược, đă giữ Brazil trung lập trong cuộc khủng hoảng Ukraine và không lên án cuộc xâm lược. Ông Bolsonaro, vốn cũng là đồng minh thân cận của cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump, đă bị chính quyền Joe Biden chỉ trích.
Ông Bolsonaro đă bày tỏ ‘t́nh đoàn kết’ khi ông đến thăm Tổng thống Nga Vladimir Putin tại Điện Kremlin vào ngày 16/2 khoảng một tuần trước khi Nga bắt đầu xâm lược.
Ngoại trưởng Brazil Carlos Franca cho biết Brazil phản đối việc trục xuất Nga khỏi G20 như Mỹ muốn.
“Điều quan trọng nhất vào thời điểm này là tất cả các diễn đàn quốc tế, G20, WTO, FAO, cần hoạt động đầy đủ, và v́ điều đó tất cả các quốc gia cần phải có mặt, bao gồm cả Nga,” ông Franca nói trước phiên điều trần trước Thượng viện Brazil vào ngày 25/3.
T́nh báo Âu – Mỹ loan tải Nga muốn đánh chiếm để mở rộng lănh thổ cho nước cộng ḥa tự phong Donbas nhằm mục đích chia cắt Ukraine thành hai miền Nam – Bắc, giống như Nam – Bắc Triều Tiên hiện nay. Để đạt được mục tiêu này, Nga đang ném vào chiến trường đội quân tinh nhuệ nhất có tên “Wagner Group” hy vọng xoay chuyển được cục diện chiến trường.
Vậy Wagner Group là ǵ?
Cho đến nay, chưa ai đưa ra lời giải thích rơ ràng về cái tên “Wagner” nhưng có ư kiến cho rằng đây là tên của nhà soạn nhạc người Đức, Richard Wagner, những tác phẩm âm nhạc của ông được Adolf Hitler tôn kính.
T́nh báo Âu châu cho là Dmitry Utkin, từng đứng đầu ngành t́nh báo quân sự Nga và là bạn thân của Putin, đang nắm quyền lănh đạo “Nhóm Wagner.” Dimitry Utkin là người có cảm t́nh với Đức quốc xă, và ông có tên trong danh cấm vận của phương Tây.
Chưa rơ cấp bậc, phù hiệu biên chế trong Wagner, nhưng có khoảng 5.000 tay súng, được cho là thiện chiến. Những chiến dịch của Wagner gắn kết chặt chẽ với t́nh báo quân sự Nga, và quân đội Nga, chịu sự chỉ đạo trực tiếp của Putin.
Wagner có hai trại huấn luyện trong lănh thổ Nga. Wagner tuyển chọn, huấn luyện, và đưa lính tới mọi nơi có t́nh huống mục đích khác nhau. Ở nơi tranh chấp về gian lận phiếu bầu th́ Wagner có nhiệm vụ gây rối, đe dọa đối thủ, thao túng kết quả bầu cử. Ở nơi có tài nguyên, Wagner làm nhiệm vụ cướp tài nguyên quư đắt với chữ lượng lớn. Có những nơi Wagner tham chiến trực tiếp trên chiến trường. Wagner hủy bỏ mọi trật tự địa phương hay luật pháp quốc tế.
Wagner đă có mặt trên 30 quốc gia: Syria, Libya, Sudan, Mali, the Central African Republic, Madagascar, Mozambique and Venezuela.
“Nhóm Wagner” chưa bao giờ công khai là “công ty an ninh tư nhân” Mọi danh tính về Wagner đều được giữ kín. Tuy vậy, CSIS đă phân tích và chứng minh rằng Wagner được tài trợ bởi quân đội Nga, t́nh báo Nga, chịu sự lănh đạo bí mật trực tiếp của Putin, và ngụy trang trong vỏ bọc công ty an ninh tư nhân.
Bất chấp soái hạm hàng đầu của Điện Kremlin bị ch́m, chiến sự tại Ukraine vẫn vô cùng căng thẳng. Cố vấn an ninh quốc gia Mỹ nói, đang xem xét tất cả những thứ Mỹ, đồng minh và đối tác có để Ukraine sẳn sàng cho trận chiến sắp tới ở phía Đông. Các nhà chức trách quốc tế cũng đang bắt đầu điều tra các cáo buộc về tội ác chiến tranh khi Mariupol phải chịu sự bao vây liên tục của Nga.
Thị trưởng của Kyiv, Vitali Klitschko, cho biết đă từng có một tác phẩm điêu khắc trong công viên tượng trưng cho t́nh hữu nghị của Nga và Ukraine.
Ông nói rằng nó bây giờ là vô nghĩa.
"Làm sao chúng ta có thể nói về t́nh bạn khi Nga đang tấn công chúng tôi, tiến hành chiến dịch thanh trừng sắc tộc tiêu diệt người dân Ukraine, giết người Ukraine và phá hủy các thành phố của Ukraine."
Một cuộc bỏ phiếu hiện đang được tổ chức tại Hội đồng Thành phố Kyiv để xóa bất kỳ dấu vết nào của Nga khỏi tên các đường phố, đại lộ và tàu điện ngầm ở thủ đô.
Tại Odessa, các công nhân Ukraine đă dỡ bỏ 5 bảng tên các thành phố của Nga, gần văn pḥng thị trưởng thành phố.
Tuần này, một tàu tuần dương trang bị hỏa tiễn thuộc hạm đội chủ lực của Nga được cho là đă bị ch́m trong một cơn băo khi nó đang được kéo đi sửa chữa.
Phía Ukraine cho biết họ đă bắn trúng tàu tuần dương Hắc Hải này, trong khi chính quyền Nga khẳng định nguyên nhân gây ra là do hỏa hoạn trên tàu.
Thư kư Báo chí Ngũ Giác Đài John Kirby cho biết điều ǵ đă xảy ra với con tàu vẫn chưa rơ ràng.
"Chúng tôi không thể xác nhận các báo cáo của Ukraine rằng nó đă bị trúng hỏa tiễn, nhưng chúng tôi cũng không có tư cách để bác bỏ điều đó, rằng nó có thể là một hỏa tiễn Ukraine đă tấn công con tàu. Chúng tôi không có đủ nhăn quang để biết chính xác chuyện ǵ đă xảy ra. Chúng tôi đánh giá rằng ít nhất một số thành viên thủy thủ đoàn đă sơ tán khỏi con tàu và được đưa lên các tàu Hải quân Nga khác."
Việc mất tàu tuần dương hỏa tiễn sẽ là một hụt hẫng lớn đối với các lực lượng quân sự Nga.
Cố vấn an ninh quốc gia Mỹ Jake Sullivan nói rằng đây cũng sẽ là một thất bại mang tính biểu tượng nghiêm trọng đối với Điện Kremlin, vào lúc mà quân đội Nga dồn lực lại cho một cuộc tấn công mới ở miền đông Ukraine sau khi rút lui ra khỏi phần lớn khu vực miền bắc.
"Đây là soái hạm của họ, chiếc Moscow là biểu tượng của họ, và giờ đây họ buộc phải thừa nhận rằng nó đă bị hư hỏng nặng. Và họ phải lựa chọn giữa hai câu chuyện. Một đó chỉ là sự kém cỏi của họ để chiến hạm bị cháy, và nếu không th́ là họ đă bị tấn công. Cả hai câu chuyện khôngcó cái nào hay cho họ cả."
Jake Sullivan cho biết họ đă tiếp tục làm việc với Ukraine trong việc xây dựng khả năng vũ khí của quốc gia để họ sẵn sàng ở mặt trận phía đông.
"Chúng tôi xem xét mọi thứ mà chúng tôi có thể đem ra được từ những thứ ḿnh có, và từ mọi thứ mà chúng tôi có thể kêu gọi các đồng minh cũng như đối tác của ḿnh cung cấp. Chúng tôi sẽ tập hợp tất cả lại và gởi đi. Và cùng với $800 triệu mà chúng tôi công bố ngày hôm qua là tất cả mọi thứ mà chúng tôi có thể thu thập trong một khung thời gian hợp lư để đến với Ukraine rằng họ sẽ có những hệ thống đó sẵn sàng để sử dụng cho trận chiến sắp tới ở phía Đông."
Trong khi sự chú ư chính của các lực lượng Nga đă chuyển khỏi thủ đô Kyiv, thành phố cảng Mariupol vẫn liên tục bị bao vây.
Một số người dân tiếp tục ra ngoài bất chấp tiếng nổ của cuộc chiến vẫn vang vọng, họ lụm cành cây bị đổ trong trận pháo kích để nhóm lửa nấu ăn.
Hầu hết các ṭa nhà của trung tâm lịch sử được xây dựng từ thời Czarist không bị hư hại trong hai cuộc chiến tranh thế giới - thế nhưng chúng không thể nào sống sót trong cuộc chiến của Nga.
Phần lớn trung tâm lịch sử của Mariupol gần như đă bị phá hủy hoàn toàn.
Nhưng h́nh ảnh đau thương nhất là thi thể của những người dân địa phương bị giết vẫn nằm trên đường phố, phơi bày ra dưới nắng mặt trời
Người đàn ông này, Mihail, đă ở trong thành phố khi cuộc chiến lại bắt đầu.
"Chúng tôi đến để gặp con gái. Và rồi nó bắt đầu. Chúng tôi vào hầm tránh bom, nhưng v́ vợ tôi không đi được nên tôi buộc phải kéo cô ấy ra khỏi đó. Chúng tôi sống trong một nhà để xe. Tôi đang cố thoát khỏi đây."
Các nhân viên viện trợ cho biết t́nh h́nh ngày càng tồi tệ, do tính chất bất ổn của cuộc xung đột đă khiến việc cung cấp lương thực trở nên đặc biệt khó khăn.
David Beasley là giám đốc điều hành của Chương tŕnh Lương thực Thế giới của Liên hợp quốc.
"Tôi không có bất cứ một thông tin ǵ về những điều đang diễn bên trong Mariupol mà tốt đẹp cả. Chúng tôi không thể tiếp cận mọi người. Chúng tôi đă yêu cầu chúng tôi được cấp quyền đi vào nhưng chúng tôi đă không được cấp cái quyền đó. Chúng tôi sẽ tiếp tục làm mọi thứ chúng tôi có thể để tiếp cận những người ở đó và chúng tôi sẽ tiếp tục chiến đấu v́ họ. Đó là tất cả những ǵ chúng tôi có thể làm, và chúng tôi sẽ không từ bỏ những người ở Mariupol và những người khác mà chúng tôi không thể tiếp cận. Nhưng đó là một t́nh huống tàn khốc, sẽ có những người chết v́ đói."
Trong khi các cáo buộc về hành vi tàn bạo đối với dân thường ở Ukraine vẫn tiếp diễn, Iryna Venediktova, Tổng công tố viên Ukraine, đă có một cuộc họp ngắn với Ṭa án H́nh sự Quốc tế.
Bà nói đất nước của bà đ̣i công lư.
"Đầu tiên, chúng tôi cần t́m bằng chứng cụ thể với những người cụ thể và đến ṭa án, hiểu rằng chúng tôi có điều luật xuất sắc về truy tố. Bởi v́ chúng tôi muốn làm mọi thứ theo pháp quyền và theo các chuẩn mực nhân đạo công pháp quốc tế."
Bà Công tố viên Ukraine nói rằng quá tŕnh này không thể thúc đẩy nhanh.
"Tất cả chúng ta đều hiểu rằng quá tŕnh tố tụng h́nh sự bắt đầu thu thập tất cả bằng chứng khi chúng ta vẫn c̣n trong chiến tranh, khi chúng ta có một số lượng lớn các vụ án. Nó không thể nhanh được và nó cũng không đơn giản."
Công tố viên Ṭa án H́nh sự Quốc tế Karim Khan cho biết cuộc điều tra sẽ nghiên cứu tất cả các bằng chứng, mặc dù ông nhấn mạnh rằng nó phải được thực hiện "với một số khẩn cấp" khi cuộc chiến tiếp tục.
Ông nói rằng ṭa án có ư định xem xét mọi thứ một cách khách quan.
"Tôi sẽ không chấp nhận bất kỳ bằng chứng nào chưa được kiểm chứng từ bất kỳ tổ chức phi chính phủ nào hoặc thậm chí từ chính phủ hoặc các cơ quan chức năng của Ukraine, thậm chí từ tổng công tố viên. Chúng tôi sẽ xem xét mọi thứ để bảo đảm rằng chúng tôi có bằng chứng đúng và bất kỳ bằng chứng nào chúng tôi đánh giá là đáng tin cậy và xác thực."
Video cho thấy soái hạm Moscow bị nổ lớn trước đó, khả năng bị trúng tên lửa Ukraine.
This is gonna hurt Russia.#Ukraine destroying the Russian ship Moscowva This ship has participated in the attacks on the Syrian people since 2015. Thanks Ukraine for revenging for the Syrian victims. pic.twitter.com/EyqHzhBowe
Nhà sản xuất thép lớn nhất Ukraine Metinvest hôm thứ Sáu 15/4 khẳng định các doanh nghiệp của họ sẽ không bao giờ hoạt động dưới sự chiếm đóng của Nga. Vẫn Metinvest nói thêm là Ukraine hiện đă mất từ 30% đến 40% công suất chế biến kim loại tại thành phố Mariupol bị bao vây.
Công ty thuộc quyền sở hữu của ông Rinat Akhmetov, người giàu nhất Ukraine, cho biết Ukraine, một trong những nước cung cấp quặng sắt lớn nhất châu Âu, cũng đă giảm hơn một nửa sản lượng quặng sắt do cuộc xâm lược ngày 24/2 của Nga.
Metinvest sở hữu hai khu gang thép khổng lồ - Illich và Azovstal - tại thành phố Mariupol ven Biển Azov.
Kể khi chiến tranh xâm lược của Nga nổ ra, thành phố Mariupol đă bị tàn phá sau nhiều tuần bị pháo kích và bao vây, và một lực lượng đang bị rơi rụng của Ukraine vẫn đang cố cầm cự mặc dù bị áp đảo về số lượng và bị bao vây bởi quân tấn công của Nga.
Metinvest nói với Reuters trong một tuyên bố rằng hai khu gang thép của họ đă bị hư hại nhưng họ không thể kiểm kê và đánh giá quy mô thiệt hại do giao tranh vẫn hoành hành.
Vẫn bản tuyên bố cho biết: "Chúng tôi tin tưởng vào chiến thắng của Ukraine và có kế hoạch trở lại sản xuất sau khi kết thúc chiến tranh. Các doanh nghiệp luyện kim của Metinvest sẽ không bao giờ hoạt động dưới sự chiếm đóng của Nga".
Các nhà máy của Metinvest ở Mariupol chiếm hơn một phần ba sản lượng luyện kim của Ukraine.
"Do đó, quốc gia Ukraine đă mất 30-40% năng lực sản xuất luyện kim v́ các nhà máy không hoạt động. Chúng tôi tin chắc rằng các nhà máy sẽ được hoạt động trở lại, nhưng để có điều này, Mariupol phải vẫn thuộc về người Ukraine", bản tuyên bố nhấn mạnh.
(Reuters)
Tin tối 15.04.2022
Thủ tướng Đức chi cho Ukraine hơn một tỉ euro viện trợ quân sự trực tiếp, 400 triệu euro viện trợ gián tiếp thông qua Tổ chức Ḥa b́nh Châu Âu.
Theo đài truyền h́nh liên bang ARD: Thủ tướng Scholz triển khai viện trợ quân sự tổng cộng hai tỷ euro. Trong số này, phần đáng kể hơn một tỷ euro sẽ được chuyển đến Ukraine.
Vừa qua, áp lực lên Thủ tướng Olaf Scholz và chính phủ liên bang về việc hỗ trợ nhiều hơn cho Ukraine rất lớn. Thủ tướng Scholz hiện đă thông báo rằng, chính phủ sẽ cung cấp tổng cộng hai tỷ euro viện trợ quân sự bổ sung - hơn một tỷ euro trong số đó sẽ trực tiếp đến Ukraine. Người Ukraine có thể sử dụng nó để mua vũ khí mà họ muốn - với tham vấn của Mỹ và các đối tác khác.
Nếu họ mua vũ khí từ Đức, việc xuất khẩu sẽ được Bộ trưởng Kinh tế Liên bang Robert Habeck phê duyệt. Số tiền trả này sẽ được chi vào một chương tŕnh sáng kiến nâng cấp của chính phủ liên bang.
Tiếp theo, 400 triệu euro của gói trợ cấp được dành cho Tổ chức Ḥa b́nh Châu Âu, để tổ chức này mua vũ khí cho Ukraine.
400 triệu euro c̣n lại dành cho các quốc gia khác.
Trước đó, vào tháng 3, Đức cũng đă gánh 26% số tiền viện trợ quân sự của EU cho Ukraina lần thứ hai:
“Liên minh châu Âu cũng đang viện trợ quân sự cho Ukraine với tổng số hơn một tỷ euro. Với gói viện trợ thứ hai, 500 triệu euro, nước Đức gánh 26%. Bộ trưởng Quốc pḥng Liên bang Đức Christine Lambrecht (SPD) cho biết vào tuần trước tại Brussels.
Đây là khoản tiền tài trợ cho các thiết bị quân sự, hàng hóa, nhiên liệu và bộ dụng cụ sơ cứu. Liên minh châu Âu không tiết lộ đă chuyển giao hoặc sẽ chuyển giao những loại vũ khí nào cho Ukraine. Người đứng đầu bộ phận ngoại giao EU, Josep Borell, chỉ nói rằng các chuyến giao hàng bao gồm vũ khí giết người (tödliche Waffen), chứ không chỉ là đạn dược.”
Là tội phạm chiến tranh, nước Đức phải kư vào cam kết “đầu hàng vô điều kiện” tại hội nghị Jalta 1945. Theo đó, ngành công nghiệp vũ khí của Đức bị đồng minh giải thể theo tiến tŕnh “phi quân sự hóa nước Đức”.
Dù rằng nước Đức có số lượng lớn vũ khí công nghệ tinh vi để xuất khẩu theo những áp đặt của NATO, quân đội Đức vẫn lệ thuộc vào luật giải trừ quân bị. Nghĩa là, họ chỉ được phép có số vũ khí rất hạn chế.
Ngày 22.03.2022, bà Bộ trưởng Ngoại giao Baerbock cho biết: “Chính phủ liên bang Đức sẽ cung cấp phương tiện tài chính để Ukraine có thể tự mua vũ khí. Các tiểu bang sẽ hỗ trợ thêm tiền. Từ phía EU, số tiền cho vũ khí sẽ tăng lên một tỷ euro.”
Trên danh nghĩa, nước Đức sẽ hỗ trợ tiền cho Ukraine. Sau đó, Ukraine tự mua vũ khí, mà thật ra là mua vũ khí của các công ty tư nhân, tập đoàn sản xuất vũ khí của Đức. Bộ Ngoại giao Đức và Bộ Quốc pḥng sẽ làm việc với nhà sản xuất và vận chuyển vũ khí sang cho Ukraine.
Với lư do “tự vệ” Ukraine chỉ nhận các loại vũ khí của Đức để tự vệ.
Soái hạm Moskva thuộc hạm đội Biển Đen của Nga đă ch́m sau khi Kyiv nói rằng quân Ukraine bắn trúng tuần dương hạm này bằng tên lửa phóng từ bờ biển. Nga không xác nhận vụ tấn công. Moscow cho hay hơn 500 thủy thủ đă được sơ tán khỏi con tàu. Không có bên độc lập nào xác nhận về số phận của thủy thủ đoàn.
Về nhiều mặt, Moskva là con tàu lớn nhất của Nga trong hạm đội Biển Đen. Nga đă sử dụng sức mạnh hải quân của ḿnh để phong tỏa các cảng của Ukraine và đe dọa có thể tiến hành một cuộc đổ bộ dọc theo bờ biển. Nếu không có soái hạm nêu trên, Nga có thể mất đi phần lớn khả năng uy hiếp Ukraine từ ngoài biển.
Mặc dù Nga không thừa nhận rằng tên lửa Ukraine đă bắn trúng con tàu, nhưng vào sáng sớm thứ Sáu 15/4, Nga đă tấn công nơi mà họ mô tả là một nhà máy sản xuất và sửa chữa tên lửa chống hạm ở Kyiv, cho thấy một sự trả đũa hiển nhiên.
Bộ Quốc pḥng Nga nói trong một tuyên bố: “Số lượng và quy mô của các cuộc tấn công bằng tên lửa vào các mục tiêu ở Kyiv sẽ gia tăng để đáp trả bất kỳ cuộc tấn công khủng bố hoặc hành động phá hoại nào đối với lănh thổ Nga do chế độ dân tộc chủ nghĩa ở Kyiv thực hiện”.
Bộ Quốc pḥng Nga cũng cho biết họ đă chiếm được nhà máy thép Ilyich ở Mariupol, một trong những khu công nghiệp cuối cùng c̣n tồn tại ở thành phố miền đông bị bao vây, nơi chứng kiến cuộc giao tranh khốc liệt nhất và thảm họa nhân đạo tồi tệ nhất.
Về phía Ukraine, họ cho biết đă đẩy lùi các cuộc tấn công của Nga ở thị trấn Popasna và Rubizhne, ở một khu vực về phía bắc của Mariupol.
Các tuyên bố của cả hai bên đều không thể kiểm chứng được một cách độc lập.
Nga đă rút quân khỏi miền bắc Ukraine trong tháng này sau khi cuộc tấn công bằng thiết giáp khổng lồ của họ nhằm vào Kyiv bị đẩy lùi ở ngoại ô của thủ đô này.
Giờ đây, Moscow nói rằng mục tiêu chính trong cuộc chiến tranh của họ là chiếm Donbas, một khu vực miền đông gồm hai tỉnh vốn đă bị lực lượng ly khai Ukraine được Nga hậu thuẫn chiếm giữ một phần và Nga muốn Kyiv phải từ bỏ. Nga đă điều thêm hàng ngh́n binh sĩ đến vùng miền đông này và Ukraine dự đoán sẽ có một cuộc tấn công lớn.
Moscow nói họ hy vọng sẽ sớm chiếm được toàn bộ Mariupol, đây sẽ là thành phố lớn duy nhất mà họ chiếm được cho đến nay.
Đó là thành phố cảng ven Biển Đen, nơi có 400.000 người sinh sống trước chiến tranh, nhưng nay đă trở thành đống đổ nát sau bảy tuần bị bao vây và bắn phá, với hàng chục ngh́n người bị mắc kẹt bên trong. Hàng ngàn thường dân đă chết ở đó.
(Reuters)
Bộ trưởng Quốc pḥng Nga Sergei Shoigu đă được đưa vào chăm sóc đặc biệt v́ một cơn đau tim. Ông ấy đă được kết nối với những cỗ máy hỗ trợ sự sống.
Điều này đă được báo cáo bởi Leonid Nevzlin, đồng sở hữu cũ của Yukos.
Đề cập đến các nguồn tin riêng của ḿnh ở Matxcova, Nevzlin lưu ư rằng Shoigu bị một cơn đau tim dữ dội. Hiện chưa rơ Bộ trưởng Bộ Quốc pḥng Liên bang Nga có qua khỏi hay không.
"Shoigu rất khó có thể qua khỏi t́nh trạng nguy kịch, thậm chí nếu may mắn sống sót, ông ấy có thể bị tàn tật suốt đời. Đột nhiên, ông ấy lên cơn đau tim dữ dội, ông ấy đang được chăm sóc đặc biệt, kết nối với các thiết bị. Có tin đồn rằng cơn đau tim không thể xảy ra do nguyên nhân tự nhiên, ”Anh nói.
Các nguồn tin của Nevzlin cũng báo cáo các vụ bắt giữ hàng loạt trong giới lănh đạo quân sự hàng đầu của Nga. Ít nhất 20 tướng lĩnh tham mưu đă bị bắt giữ - bị cáo buộc v́ tội biển thủ ngân sách quân đội, dẫn đến thất bại tan nát của Nga trong cuộc chiến chống Ukraine.
"20 tướng lĩnh của Bộ Quốc pḥng đă bị bắt. Tất cả đều là các sĩ quan tham mưu. Mọi thứ đều rơ ràng. Tổng số tiền chuẩn bị cho giới lănh đạo Ukraine và người dân cho cuộc gặp mặt long trọng của đội quân giải phóng khỏi Nga đă bị biển thủ. Kể từ năm 2014, 10 tỷ USD do Putin phân bổ cho việc chuẩn bị trận đánh chớp nhoáng đă bị đánh cắp”.
Sự tức giận của Putin cũng ảnh hưởng đến Arkady Dvorkovich, cựu phó thủ tướng của chính phủ Dmitry Medvedev, và Vladislav Surkov, người phụ trách các "nước cộng ḥa nhân dân" do Điện Kremlin thành lập ở Donbass, Ukraine.
“Một vụ án h́nh sự đang được chuẩn bị chống lại Arkady Dvorkovich, họ đang chờ ông ta làm chứng chống lại các đồng nghiệp và bạn bè của ḿnh. Nguồn tin của FSB cho biết: nếu ông ta không giải quyết cuộc điều tra, ông ta sẽ bị chuyển đến Matrosskaya Tishina hoặc Lefortovo trước - trung tâm giam giữ hành chính. Surkov bị quản thúc tại gia, ông ta bị t́nh nghi trong vụ trộm tiền được phân bổ cho việc chuẩn bị chiến tranh, đây là trường hợp tương tự trong đó 20 tướng lĩnh bị bắt, "Nevzlin nói.
SAIGON POST
Trần Trung Đạo: Putin và giới "Đại tài phiệt" Nga
Các bạn đọc chữ oligarch (đại tài phiệt) rất nhiều trong thời gian qua, nhất là trong hai tháng qua khi Nga bắt đầu cuộc chiến tranh xâm lược Cộng Ḥa Ukraine. Trừng phạt các oligarch là một phần trong Đạo Luật Bảo Vệ Chủ Quyền Ukraine (Defending Ukraine Sovereignty Act) được quốc hội Mỹ thông qua giữa tháng 1-2022 nhằm “chống lại sự xâm lược của Liên bang Nga đối với Ukraine và các đồng minh Đông Âu, để xúc tiến hỗ trợ an ninh cho Ukraine, tăng cường khả năng quốc pḥng của Ukraine và áp đặt các lệnh trừng phạt liên quan đối với các hành động của Liên bang Nga đối với Ukraine, và cho các mục đích khác”.
Theo tinh thần đạo luật này, trừng phạt Nga trở thành một trong những phương tiện chính để bảo vệ Ukraine.
Trừng phạt chính phủ Nga đă đành nhưng tại sao lại phải trừng phạt các nhà tài phiệt Nga v́ trong thực tế của nền kinh tế thị trường tự do quốc gia tư bản nào lại chẳng có tài phiệt?
Oligarch là ai và khi nhắc đến Oligarch người ta sẽ nghĩ ngay đến tài phiệt Nga chứ không phải tài phiệt của quốc gia nào khác? Nguồn gốc của giới này tại Nga ra đời và phát triển ra sao? Vai tṛ của giới tài phiệt Nga trong guồng máy cai trị và mối quan hệ giữa giới tài phiệt và Putin trong suốt 21 năm từ khi ông ta cầm quyền như thế nào?
Thế kỷ 20 và đầu thế kỷ 21 đánh dấu sự phục hồi cơ chế dân chủ hay gần với dân chủ tại nhiều quốc gia. Những bác nông phu Sierra Leone đă trở về với ruộng đồng. Những người thợ mỏ Nam Phi đă đi bỏ phiếu. Những anh chăn cừu trên thảo nguyên Mông Cổ đă trở thành công dân của một nước tự do. Những bông hoa lài (Jasmine) thơm ngát, biểu tượng cho Cộng Ḥa Tunisia không chỉ nở rộ trên những con đường ở thủ đô Tunis hay dọc theo sông Oued Zouara mà trở thành biểu tượng cho phong trào dân chủ khắp Bắc Phi.
Nhất là sau khi Cộng Sản Liên Xô chính thức sụp đổ (1991), hàng loạt các quốc gia cựu CS vùng Đông Âu và Baltics đă trở thành những quốc gia dân chủ. Những người chết oan ức dưới chế độ CS do bị giam cầm hay bị ám sát đă được điều tra và vinh danh.
Xin lỗi hơi lạc đề nhưng chắc nên cần nhắc lại. Một người bị CS theo giết cho được là đồng tác giả truyện phim Trên Từng Cây Số của Bulgary rất quen thuộc với khán giả truyền h́nh Việt Nam. Ông ta là nhà thơ và là viết truyện phim Georgi Markov. Năm 1978, trong lúc nhiều thế hệ Việt Nam c̣n say mê bộ phim th́ tác giả của nó xem đó như một sản phẩm tuyên truyền. Georgi Markov hối hận và dành hết thời gian lưu vong tại Anh để tố cáo tội ác của CS. Georgi Markov bị mật vụ KGB và Bulgary ám sát tại London.
Năm 2000, nhà viết truyện phim Georgi Markov được phục hồi danh dự. Ông được trao huân chương Order of Stara Planina đặc quyền và cao quư nhất của Cộng Ḥa Bulgary v́ đă “đóng góp đáng kể cho văn học, kịch và truyện không hư cấu của Bulgaria và cho vị trí công dân đặc biệt của ông và công cuộc đối đầu với chế độ Cộng sản."
Giai đoạn chuyển tiếp giữa toàn trị CS sang dân chủ tự do là giai đoạn nhiều bất trắc được gọi là ‘Shock therapy’ tại các xă hội tồn tại lâu năm dưới chế độ độc tài CS. Tại Nga, đó là sự ra đời của một thành phần mới của những kẻ có đặc quyền nắm độc quyền các lănh vực của đời sống con người. Họ là những đại tài phiệt (oligarch).
Xă hội tư bản nào cũng có thành phần tài phiệt, nhưng chữ oligarch trong những năm qua được hiểu ngay là tài phiệt Nga. Dưới chế độ CS, giới đại tài phiệt (oligarch) là thành phần tư bản đỏ (red capitalist) được phân tích trong tác phẩm Tư Bản Đỏ Tại Trung Quốc (Red Capitalists in China: The Party, Private Entrepreneurs, and Prospects for Political Change) của giáo sư Bruce J. Dickson. Người viết sẽ bàn đến thành phần tư bản đỏ do Đặng Tiểu B́nh nặn ra cũng trong đầu thập niên 1990.
Theo bách khoa tự điển Anh (Encyclopædia Britannica) Oligarchy (danh từ chung) là chính phủ được hành xử bởi một nhóm nhỏ có đặc quyền nhằm phục vụ các mục tiêu tham nhũng hoặc ích kỷ.
Cũng theo Encyclopædia Britannica, triết gia cổ Hy Lạp Aristotle đă từng dùng khái niệm oligarchy để chỉ nhóm đầu sỏ được chọn ra từ giai cấp thống trị theo kiểu cha truyền con nối, tôn giáo, họ hàng, địa vị kinh tế, uy tín hoặc thậm chí là ngôn ngữ. Nhóm người này v́ thế chỉ có xu hướng phục vụ cho lợi ích của giai cấp họ.
Tư hữu hóa nền kinh tế tập trung của CS là một chính sách mà một nước sau CS nào cũng phải thực hiện. Trong lúc nhiều quốc gia như Ba Lan là những câu chuyện thành công, Nga là một tai họa.
Công bằng mà nói, Oligarchy Nga không phải chỉ mới có từ khi Vladimir Putin lên nắm quyền tổng thống mà đă thai nghén từ cuối thời Mikhail Gorbachev, sinh sản dưới thời Boris Yeltsin 1991 và lớn lên thành một lực kinh tế chính trị chế ngự đời sống xă hội Nga dưới thời Putin.
Đại tài phiệt Nga xuất thân từ ba hạng người: (1) các giám đốc cơ xưởng và tiếm đoạt cơ xưởng bằng cách qua mặt công nhân, (2) gốc cán bộ đảng và nhà nước CS, (3) không thuộc hệ thống đảng hay nhà nước CS nhưng tận dụng cơ hội để làm giàu.
Năm 1988, Mikhail Gorbachev mở rộng các chính sách kinh tế trong đó có mậu dịch với nước ngoài. Chính sách tạo điều kiện cho một số viên chức và cán bộ nhà nước vốn đă có tiền do tham ô, móc ngoặc thành lập các công ty xuất nhập cảng hàng hóa tiêu dùng và máy móc. Thành phần này làm giàu rất nhanh. Mặc dù nhiều trong số họ chưa phải là triệu phú nhưng là những đại tài phiệt mới được thai nghén tại Nga.
Sang đến thời Boris Yeltsin chính sách tư hữu hóa nền kinh tế được tiến hành một cách cấp bách v́ lư do chính trị nhằm giới hạn sự phục hồi của đảng CS.
Hai chính sách kinh tế tư hữu hóa quan trọng dưới thời Boris Yeltsin sản sinh nhanh chóng thành phần đại tài phiệt là (1) hệ thống chứng từ (voucher system) và (2) vay đổi bằng cổ phần (loan for shares).
Chính sách hệ thống chứng từ (voucher system)
Năm 1992, mỗi công dân Nga, trên danh nghĩa là chủ nhân của đất nước, sẽ nhận lại phần của cải xă hội của ḿnh qua h́nh thức chứng từ (voucher system). Mỗi chứng từ có giá trị 10,000.00 rubles. Người dân có quyền dùng chứng từ đó để (1) mua cổ phần của một hay nhiều công ty hay (2) bán lại cho người khác để lấy tiền mặt.
Trong giai đoạn này, kinh tế Nga suy sụp, giá bán lẻ hàng hóa Nga tăng 2,520%. Với điều kiện kinh tế quá khó khăn và lạm phát phi mă như thế, theo ước lượng chung, tám chục phần trăm dân Nga không dùng chứng từ để đầu tư vào các công ty mà bán lại với giá rất rẻ cho những người có tiền t́m mua chứng từ.
Một ví dụ: Anh chàng Roman Abramovich ngoài việc là thợ máy trong một cơ xưởng, anh c̣n bán hàng rong trên đường phố. Năm 1988, trong thời kỳ mở cửa kinh tế của Gorbachev, vợ chồng anh mở tiệm làm búp-bê cho trẻ em và dành dụm được khá tiền. Khi chính sách tư hữu hóa của Boris Yeltsin được ban hành anh hợp tác với một số người khác để mở một ngân hàng nhỏ và dùng tiền mua rất nhiều chứng từ của dân.
Không giống ở Mỹ hay các quốc gia phát triển mở một ngân hàng cần nhiều trăm triệu hay cả tỷ dollar. Theo giáo sư Marshall Goldman trong tác phẩm “The piratization of Russia: Russian reform goes awry”, một ngân hàng ở Nga trong năm 1993 đ̣i hỏi một vốn đầu tư rất khiêm nhượng chỉ vào khoảng 75,000 dollars. Nhiều ngân hàng nhỏ tới mức tổng số tiền chỉ bằng một máy rút tiền mặt (ATM) cá nhân. Nhưng ngân hàng rất quan trọng v́ là phương tiện tài chánh chính thức được chính phủ công nhận để vay, cho vay và mua bán các công ty đang được chính phủ bán đấu giá.
Với t́nh trạng lạm phát, trị giá của chứng từ 10,000 rubles giảm xuống chỉ c̣n khoảng 32 dollars. Vợ chồng anh chàng Roman Abramovich đổ đi mua chứng từ và dùng số chứng từ mua được để mua lại cổ phần tại các công ty quốc doanh cũng đang được tư hữu hóa qua h́nh thức bán đấu giá. Trong thời gian đó, khoảng 15 ngàn công ty quốc doanh Nga được bán lại cho tư nhân với giá rẻ mạt.
Những người như Roman Abramovich chỉ vài năm trước tay chân c̣n dính đầy dầu mỡ nhà máy và chiều phải đi rao rát cổ trên phố đă trở thành chủ nhân ông của nhiều công ty, nhiều ngân hàng và là những tỷ phú đầu tiên của Nga.
Năm 2003, Roman Abramovich mua đội bóng Chelsea, theo Sporting News, với giá 223 triệu dollars. Roman Abramovich có ba quốc tịch, Nga, Do Thái và Bồ Đào Nha. Năm 2021 tạp chí Forbes ước lượng tài sản của Abramovich trị giá 14.5 tỷ dollars, giàu thứ hai tại Do Thái và thứ mười một tại Nga. Ngày 10-3-2022, Roman Abramovich bị chính phủ Anh trừng phạt, tài sản bị “đóng băng” và cấm đi lại ở Anh. (Greg Rosalsky, How 'shock therapy' created Russian Oligarchs and paved the path for Putin, NPR NPR, 3-22-2022)
Chính sách Vay thế bằng cổ phần (Loans for shares)
T́m hiểu các hành động phi pháp của giới tài phiệt không thể bỏ qua âm mưu theo kiểu mafia được gọi là Vay thế bằng cổ phần (Loans for shares) dưới thời Boris Yeltsin. Sở dĩ nhiều nhà phân tích dùng chữ âm mưu v́ ngay trước khi cho chính phủ mượn tiền, các đại tài phiệt đă nghĩ tới chuyện chiếm đoạt tài sản v́ họ tin rằng chính phủ sẽ không có khả năng hoàn trả vốn và lời.
Âm mưu này được nhà báo Greg Rosalsky tóm tắt một cách dễ hiểu như sau: Các đại tài phiệt giàu nhất Nga cho chính phủ vay hàng tỷ dollars để đổi lấy cổ phần của các doanh nghiệp nhà nước có giá trị nhất của Nga. Khi chính phủ vỡ nợ và hết tiền trả lại các khoản vay các đại tài phiệt sẽ bỏ qua số tiền cho vay đó nhưng giữ ch́a khóa của các tập đoàn sinh lời cao nhất của Nga.
Ví dụ rơ nhất là âm mưu của hai anh chàng Boris Berezovsky và Roman Abramovich. Họ đă không vất vả buôn bán đồ chơi trẻ em nữa mà đă có cổ phần lớn trong công ty dầu khí Sibneft với giá khoảng 200 triệu USD từ số tiền cho chính phủ vay. Năm 2009, khi Putin tái quốc hữu hóa công ty, Abramovich đă bán lại cổ phần của ḿnh cho chính phủ với giá 11.900 triệu dollars.
Mới nghe qua, vay thế bằng cổ phần là một chương tŕnh có lợi tức khắc cho chính phủ đang thiếu hụt ngân sách trầm trọng. Bảy ngân hàng lớn của Nga đồng ư cho chính phủ Nga vay ngắn hạn để trang trải chi phí quốc gia, nhất là trả tiền lương cho quân đội. Chính phủ hy vọng đến mùa thu thuế, số tiền vay sẽ được hoàn trả lại cho ngân hàng. Khi cho chính phủ vay, các ngân hàng chỉ yêu cầu chính phủ Nga một điều kiện là nếu không trả nổi số tiền vay th́ số cổ phần tương ứng với số tiền vay sẽ thuộc về các ngân hàng.
Nói tóm lại, các đại tài phiệt hành xử giống hệt như các tiệm cầm đồ lớn mà người mang đồ đến cầm là chính phủ.
Những công ty nhà nước này cũng nằm trong danh sách sắp được bán đấu giá và những ngân hàng cho chính phủ vay tiền cũng là những người làm trung gian đứng ra bán đấu giá giúp cho chính phủ. V́ số tiền vay lớn nhưng giá công ty lại rẻ nên trong nhiều trường hợp các ngân hàng coi như lấy không nhiều công ty của chính phủ.
Với âm mưu chiếm đoạt toàn bộ công ty, các đại tài phiệt Nga đặt ra những điều kiện quá khó khăn để các tổ hợp quốc tế đến đấu giá. Chẳng hạn như trường hợp công ty thiết bị thông tin Svyazinvest, các đại tài phiệt cho là quan trọng đối với an ninh của Nga do đó đề nghị chính phủ không nên bán cho công ty ngoại quốc. Chính phủ Boris Yeltsin v́ thiếu nợ quá lớn nên phải chiều theo ư muốn của các đại tài phiệt và tuyên bố chỉ có công ty Nga mới được phép mua Svyazinvest.
Các đại tài phiệt toa rập với nhau để mua các công ty Nga bằng cách đưa ra nhiều điều kiện phi lư. Họ thậm chí đưa địa điểm đấu giá đến những nơi xa xôi hay ngay cả bày ra những tṛ trẻ con như đóng cửa các phi trường địa phương không cho phép các máy bay nhỏ đưa đại diện các tổ chức đấu giá hạ cánh. Đến kỳ hạn, chính phủ không hoàn trả được vốn và lời nên các công ty nhà nước được bán đấu giá và người mua với giá rẻ cũng chính là người cho chính phủ vay tiền. (Goldman, Marshall I, The piratization of Russia: Russian reform goes awry, London 2003).
Khác với thành phần tinh hoa được chọn từ giai cấp thống trị trong các xă hội cổ Hy Lạp như Aristotle định nghĩa, đại tài phiệt Nga thuộc đủ thành phần từ buôn bán chợ trời cho tới lái taxi, bán vé nhà hát, lau cửa kính, ở tù v́ tội ăn cắp vặt v.v.. nhưng có một điểm giống nhau là lợi dụng cơ hội để làm giàu bất chính qua trốn thuế, rửa tiền, cho vay với mục đích chiếm đoạt tài sản nhà nước, giấu của cải tại các ngân hàng quốc tế, hoạt động dưới h́nh thức các công ty ma (shell company).
Các ngân hàng Thụy Sỹ là nơi giấu tiền truyền thống của các tài phiệt khắp thế giới và cũng là nơi giấu tiền của các đại tài phiệt Nga với ước lượng khoảng 150 tỷ dollars.
Một trong nhiều cách rửa tiền quen thuộc của các đại tài phiệt là mua những căn nhà đắt tiền ở New York, London và các thủ đô châu Âu. Chẳng hạn, Oleg Deripaska sở hữu căn nhà ở số 11 E. 64th St New York trị giá 42.5 triệu dollars hay Roman Abramovich là chủ của căn nhà ở số East 75th St trị giá tới 75 triệu dollars. Alexei Kuzmichev trả 42 triệu dollars cho 4 tầng dưới của căn nhà bảy tầng ở 33 E. 74 St. New York.
Hầu hết đại tài phiệt Nga đều sở hữu du thuyền, chẳng hạn du thuyền của Alisher Usmanov nặng 15,917 tấn và trị giá tới 600 triệu dollars hay du thuyền của Sechin trị giá 120 triệu dollars.
Putin và Đại tài phiệt Nga
Vladimir Vladimirovich Putin đến Moscow vào tháng 6-1996 để chen chân vào chính trường sau khi thất bại tại Saint Petersburg.
Như một cách tự giới thiệu ḿnh với giới khoa bảng, năm 1997 Putin trở lại Saint Petersburg để tŕnh luận án tiến sĩ tương đương tại học viện Saint Petersburg Mining Institute với tựa đề “Tài Nguyên Khoáng Sản và Nguyên Liệu và Chiến Lược Phát Triển Cho Nền Kinh Tế Nga” (Mineral and Raw Materials Resources and the Development Strategy for the Russian Economy). Tuy nhiên, luận án này bị Brookings Institution, một trung tâm nghiên cứu uy tín của Mỹ khám phá và tố cáo 16 trang trong luận án này là đạo văn của một luận án đă được tŕnh tại Mỹ.
Mười hai năm sau, Olga Litvinenko, cựu đại biểu quốc hội Nga, tố cáo luận án đó được viết bởi ba người trong đó có cha của bà, cố vấn của Putin và viện trưởng Saint Petersburg Mining University. Putin im lặng, không thừa nhận nhưng cũng không phản đối. Thật oan cho Putin. Putin không thể bị kết án đạo văn v́ ông ta không viết chữ nào trong luận án. Nếu quả thật ông ta là tác giả của luận án, những người tố cáo hẳn đă rục xương trong tù lâu rồi.
Dù sao học vị và kinh nghiệm KGB cũng giúp cho Putin được đề cử vào chức vụ phụ tá trong ban tham mưu của Boris Yeltsin và sau đó là giám đốc của Sở An Ninh Liên Bang (PSB).
Với các chức vụ mới này, Putin áp dụng sách vở đă học trong những năm được KGB huấn luyện để vừa xây dựng vây cánh riêng của ḿnh song song với việc thỏa hiệp với giới đại tài phiệt lúc đó đă rất giàu để làm giàu. Putin trở thành tổng thống Nga một phần không nhỏ là do sự ủng hộ của giới đại tài phiệt Nga.
Nhiều đại tài phiệt mới trong giai đoạn này là bạn thân của Putin từ nhỏ ở Saint Petersburg như Igor Sechin được ông ta đưa lên tới chức phó thủ tướng và điều hành tổng công ty dầu khí Rosneft hay Alexey Miller, cùng làm trong văn pḥng thị trưởng Saint Petersburg và hiện nay là một trong những tài phiệt trung thành nhất của Putin.
Qua các công ty PR (công ty quan hệ công chúng do Putin mướn), Vladimir Putin là một tổng thống của nhân dân, khiêm nhượng và khá khắc khổ. Putin sống nhờ vào đồng lương tổng thống vào khoảng 115 ngàn tới 225 ngàn dollars trong một căn nhà nhỏ và hai chiếc xe cũ từ thời Liên Xô c̣n lại.
Nhưng phía bên trong là một Putin độc tài và đầy thủ đoạn với tài sản được nhiều nguồn ước tính từ 70 tỷ lên tới 200 tỷ dollars. Cách ước tính khác nhau tùy thuộc vào nguồn điều tra nhưng đều là con số nhiều tỷ.
Trên internet đầy những h́nh ảnh Putin lực sĩ khỏe mạnh và đầy nam tính như Putin đánh nhu đạo, Putin cưỡi ngựa, Putin bắn súng, Putin săn bắn, Putin bơi trên sông v.v... mà thành phần mê muội do bị tẩy năo ở Việt Nam hay dùng làm h́nh đại diện.
Những cảnh thường được dàn dựng trên sông nước đó không chỉ khoe khoang cá nhân Putin mà c̣n chứng tỏ một nước Nga tươi đẹp, bền vững và đầy ắp tài nguyên thiên nhiên.
Tuy nhiên các công ty PR của Putin thiếu nợ bộ máy tuyên truyền Bắc Hàn tiền tác quyền v́ đă ăn cắp các cảnh Kim Jong-un bắn súng, Kim Jong-un cưỡi ngựa để áp dụng vào môi trường tin học khá phổ biến ở Nga. H́nh ảnh một Putin khỏe mạnh cũng là cách nhắn gởi cho các đại tài phiệt Nga thấy ông ta là chỗ dựa vững chắc và lâu dài của họ, đồng thời cũng cảnh cáo cho các đại tài phiệt biết họ có thể bị hạ gục bất cứ lúc nào.
Nhà đầu tư tài chánh Mỹ, Bill Browder cho The Washington Post biết Putin có tới 200 tỷ dollars. Nhiều giả thuyết được đưa ra để chứng minh cho tài sản 200 tỷ dollars của Putin. Theo Bill Browder, người làm việc nhiều năm tại Nga, Putin dùng việc bỏ tù tỷ phú Khodorkovsky như là một cách cảnh cáo các đại tài phiệt khác để buộc họ phải ăn chia với ông ta.
Browder cho tạp chí Forbes biết cách làm ăn của Putin là “Nếu bạn nộp cho tôi 50 phần trăm tài sản, bạn có thể giữ lại 50 phần trăm của bạn. Nếu không sẽ [giống như Khodorkovsky] mất hết mà c̣n bị tù”. Hầu hết nếu không muốn nói tất cả đại tài phiệt đều làm giàu bất chính nên việc giao một nửa cho Putin cũng chẳng qua là một h́nh thức chia phần với Putin để yên thân.
Theo Browder: “Tôi ước tính Putin đă tích lũy được 200 tỷ đô la thu nhập bất chính từ các loại h́nh hoạt động này trong 17 năm nắm quyền của ḿnh”. (Ally Foster, Theories emerge on how Russian President Vladimir Putin amassed $200 billion fortune, News.com.au, February 22, 2022)
Bill Browder không chỉ ước tính với báo chí mà c̣n trả lời trong một điều trần trước Thượng Viện Hoa Kỳ v́ ông ta am tường t́nh h́nh Nga.
Trước đó, Năm 2012, Stanislav Belkovsky, cựu cố vấn Điện Kremlin, tuyên bố Putin có khối tài sản trị giá ít nhất 70 tỷ USD. Cách tính của Belkovsky dựa trên những cổ phần được cho là của Putin trong một số công ty của Nga, chủ yếu trong lĩnh vực dầu mỏ. Anders Aslund, một nhà kinh tế học và tác giả người Thụy Điển, ước tính năm nay Putin có tài sản từ 100 tỷ đến 130 tỷ USD. (Time, U.S. and E.U. Are Going After Putin's Wealth. First They Need To Find It, February 25, 2022).
Các chính phủ Mỹ và châu Âu tin rằng tài sản của Putin và thân cận chắc chắn do các thành viên trong gia đ́nh nắm giữ một phần. Đó là lư do Mỹ trừng phạt hai người con gái của Putin cũng như con gái và vợ của Bộ trưởng Ngoại Giao Nga Sergei Lavrov.
Danh sách tài phiệt bị trừng phạt khá dài và gia tăng theo cường độ cuộc chiến tranh xâm lược Ukraine nhưng dưới đây là vài ví dụ.
Tài phiệt đứng hàng đầu trong danh sách bị Mỹ và Liên Hiệp Châu Âu (EU) trừng phạt là Igor Ivanovich Sechin. Theo bản công bố của EU, lư do trừng phạt v́: “là giám đốc điều hành của Rosneft, công ty dầu khí quốc doanh Nga và là một trong những nhà sản xuất dầu thô lớn nhất thế giới. Ông là một trong những cố vấn đáng tin cậy nhất và thân cận nhất của Vladimir Putin, cũng như là bạn thân của ông. Ông liên lạc với Tổng thống Nga hàng ngày. Ông được coi là một trong những thành viên quyền lực nhất của giới chính trị đầu sỏ Nga. Mối quan hệ của ông với Vladimir Putin rất lâu dài và sâu đậm. Ông đă làm việc với Putin tại văn pḥng thị trưởng St Petersburg vào những năm 1990 và đă chứng tỏ ḷng trung thành của ḿnh kể từ đó”. (Council Implementing Regulation (EU) 2022/336 of 28 February 2022)
Một tài phiệt khác là Nikolay Petrovich Tokarev: “Nikolay Tokarev là Giám đốc điều hành của Transneft, công ty dầu khí lớn của Nga. Ông là người quen lâu năm và là cộng sự thân thiết của Vladimir Putin. Ông đă phục vụ cùng với Putin trong KGB vào những năm 1980. Ông Tokarev là một trong những nhà tài phiệt nhà nước Nga đă nắm quyền kiểm soát các tài sản lớn của nhà nước vào những năm 2000 khi Tổng thống Putin củng cố quyền lực, và là người hoạt động trong quan hệ đối tác chặt chẽ với nhà nước Nga". (Council Implementing Regulation (EU) 2022/336 of 28 February 2022).
Putin và giới đại tài phiệt đă cấu kết thành một nhóm chuyên quyền chi phối mọi lănh vực của xă hội Nga nên việc trừng phạt đại tài phiệt là một cách gián tiếp trừng phạt Putin và áp lực trực tiếp vào chủ trương xâm lược Ukraine của Nga.
Chính phủ Mỹ công bố lư do trừng phạt các đại tài phiệt Nga: “Giới đầu sỏ thân cận với Putin tiếp tục lợi dụng sự gần gũi của họ với Tổng thống Nga để chiếm đoạt nhà nước Nga, làm giàu cho bản thân và đưa các thành viên gia đ́nh của họ lên một số vị trí quyền lực cao nhất trong nước bằng cái giá phải trả của người dân Nga. Các nhà tài phiệt bị trừng phạt và giới đầu sỏ quyền lực của Nga đă sử dụng các thành viên trong gia đ́nh để di chuyển tài sản và che giấu khối tài sản kếch xù của họ”. (Press Release of U.S. Treasury Announces Unprecedented & Expansive Sanctions Against Russia, Imposing Swift and Severe Economic Costs).
Các đại tài phiệt Nga biết, khác với thời Yeltsin, ngày nay họ chỉ có một chọn lựa giữa phục vụ Putin hay chống lại Putin, không có chuyện làm ăn riêng lẻ hay độc lập. Bài học Khodorkovsky từng là một tài phiệt giàu nhất Nga có gia sản 15 tỷ dollars chỉ c̣n khoảng vài trăm triệu, cho họ thấy trời đất có bốn mùa và đời họ rồi cũng thế. Nhiều người trong số họ t́m mọi cách tẩu tán tài sản sang nước ngoài. Nhưng cũng nhờ đó mà các chính phủ Mỹ, Liên hiệp châu Âu, và các ngân hàng Thụy Sĩ đồng loạt “đóng băng” gia sản của họ ở nước ngoài khá dễ dàng và hiệu quả.
Xâm lăng Ukraine là hành động tự kết kiễu sự nghiệp chính trị của Vladimir Putin. Nhà độc tài Nga đang thua đậm trong mọi mặt trận nhưng ông ta v́ sĩ diện không thể tự tuyên bố rút quân.
Trong thời buổi tin học phát triển đến tận từng con hẻm nhỏ mà cho rằng Putin bị đám cận thần che giấu sự thật ngoài mặt trận là không thuyết phục. Putin biết rơ ḿnh thua và đang suy nghĩ nát óc về một lối thoát an toàn.
Ngưng chiến có thể sẽ xảy ra qua đàm phán giữa Ukraine và Nga nhưng Mỹ và đồng minh châu Âu chắc chắn sẽ không chấm dứt các biện pháp trừng phạt một cách nhanh chóng và dễ dàng bởi v́ mục đích của Mỹ và đồng minh không chỉ cứu Ukraine mà c̣n nhằm giới hạn tham vọng bành trướng của Putin sang quốc gia nhỏ hẹp, ít dân chung quanh như Nauy, Phần Lan, Ba Lan, Georgia v.v... hay nói rơ hơn là giới hạn chế độ độc tài Vladimir Putin.
Putin quên rằng, ngay cả thời cực thịnh của đầu thế kỷ 18, Nga vẫn là một nước lạc hậu so với các cường quốc châu Âu và từng bị Nhật Bản đánh bại cả trên bộ lẫn trên biển. Năm 1905, Nga c̣n có Mỹ làm trung gian đ́nh chiến qua hiệp ước Portsmouth, thuộc tiểu bang Maine, nhưng lần này Nga xâm lược Ukraine th́ chắc là không có Mỹ làm trung gian. Nga sẽ bị cô lập và đương đầu với nhiều khó khăn kinh tế lâu dài.
Diễn Đàn Người Việt Hải Ngoại. Tự do ngôn luận, an toàn và uy tín. V́ một tương lai tươi đẹp cho các thế hệ Việt Nam hăy ghé thăm chúng tôi, hăy tâm sự với chúng tôi mỗi ngày, mỗi giờ và mỗi giây phút có thể. VietBF.Com Xin cám ơn các bạn, chúc tất cả các bạn vui vẻ và gặp nhiều may mắn.
Welcome to Vietnamese American Community, Vietnamese European, Canadian, Australian Forum, Vietnamese Overseas Forum. Freedom of speech, safety and prestige. For a beautiful future for Vietnamese generations, please visit us, talk to us every day, every hour and every moment possible. VietBF.Com Thank you all and good luck.
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
