Mối quan hệ của hai quốc gia đứng đầu thế giới sau thời gian “lạnh nhạt” hiện đang được xem là phụ thuộc lẫn nhau để cùng phát triển. Tuy nhiên, những động thái chính trị xen vào trao đổi thương mại song phương đang ḱm hăm khả năng phát triển nhiều hơn nữa của cả Mỹ lẫn Trung Quốc.
Trung Quốc đang thắt chặt đầu tư nước ngoài và ḱm giá của đồng Nhân dân Tệ. Ngưỡng đầu tư tối thiểu hiện nay vào Trung Quốc giảm xuống c̣n 500 triệu USD, thời hạn nắm giữ tối thiểu giảm đến hai năm và các ngân hàng Hồng Kông được phép cho vay đồng Nhân dân Tệ với tỷ giá thị trường đối với các công ty nằm trong vùng đặc quyền kinh tế.
Đă có thời gian, Mỹ và Trung Quốc đổ lỗi cho nhau trong việc ḱm hăm sự phát triển thương mại song phương giữa hai nước
Đây là những bước nhỏ, nhưng lại rất thận trọng và đi đúng hướng của thị trường tự do. Cùng với sự ồn ào từ việc Bộ Chính trị Trung Quốc nới lỏng các vấn đề chính trị về đầu tư ra nước ngoài, họ cho phép những nhận thức lờ mờ một ngày nào đó Trung Quốc có thể mở cửa đầu tư nước ngoài.
Bức tranh này hoàn toàn phù hợp với việc đầu tư nước ngoài của Trung Quốc ở Mỹ ( đầu tư trực tiếp, không phải mua nợ của Mỹ) tăng 12% trong năm 2012 và có thể sẽ lập kỷ lục mới trong năm nay… mặc dù con số này khá thấp nếu so sánh với phần trăm tổng FDI vào Mỹ. Nói cách khác, trong năm 2012, Mỹ công bố đầu tư song phương xuyên biên giới đạt mức 3,4 tỷ USD.
Một số khoản đầu tư của Trung Quốc vào Mỹ đến từ khu vực tư nhân, một số khoản đầu tư từ Mỹ tập trung cho khu vực pháp lư, chính trị của Trung Quốc. Thế nên sẽ không có ǵ ngạc nhiên với quyết tâm của Chính phủ Trung Quốc trong việc quản lư một cách cẩn trọng tất cả các khoản đầu tư nước ngoài và thương mại quốc tế.
Tuy vậy, không phải tất cả mối quan hệ kinh tế Mỹ - Trung đều màu hồng. Ngoài những khiếu nại của Mỹ về việc Trung Quốc ḱm giá đồng Nhân dân Tệ trong nhiều năm nhằm có lợi cho xuất khẩu, Trung Quốc và Mỹ c̣n buộc tội nhau v́ đă trợ cấp chính phủ cho các lĩnh vực xuất khẩu một cách không công bằng: Trung Quốc cho rằng gói trợ cấp của Chính phủ Mỹ cho hăng General Motors là quá lớn và họ bị ảnh hưởng. Mỹ th́ buộc tội Trung Quốc đă nói không đúng về ngành xuất khẩu ô tô của họ. Trung Quốc nổi tiếng bởi việc ăn cắp bản quyền và sở hữu trí tuệ từ phương Tây. Tuy nhiên, mối bận tâm thực sự của hai nước chính là đầu tư trực tiếp nước ngoài: Trung Quốc cho phép nhận thêm đầu tư từ Mỹ, c̣n Mỹ th́ ngược lại, hạn chế các nguồn đầu tư từ Trung Quốc.
Hiện nay, cả hai bên đang thúc đẩy hàn gắn sự "đổ vỡ" đă xảy ra trong thập kỷ trước.
Những mối lo ngại về an ninh quốc gia tại Mỹ đă làm giảm tốc các kế hoạch đầu tư của Trung Quốc, ví dụ như vụ Cục Ngân khố Mỹ xem xét lại kế hoạch bán Công ty A123 – một hăng sản xuất pin - ắc quy từng nhận một khoản kích cầu khá lớn từ chương tŕnh cứu trợ của ông Obama. Cục Ngân khố quy định phải thực hiện Luật tương thích tài khoản thuế nước ngoài. Điều khiến các nhà đầu tư ngoại sợ hăi v́ khoản phạt trị giá 30% (có hiệu lực từ năm 2014) sẽ được áp dụng đối với công ty nào không chịu báo cáo sổ sách tài chính của họ lên Tổng cục thuế.
Mức thuế suất doanh nghiệp Mỹ rất cao (từ 35-40%) và kém cạnh tranh nhất bởi thuế suất trung b́nh của các nước trong khối OECD chỉ là khoảng 25% (Trung Quốc cũng là 25%). Mặc dù Mỹ vẫn là thị trường an toàn cho các dự án đầu tư nhưng bất kỳ nhà đầu tư nào cũng sẽ phải rất cân nhắc về vấn đề thuế và quy định v́ có thể khiến các dự án đầu tư bị tŕ hoăn.
Tuy nhiên, mọi thứ có thể sẽ thay đổi nhanh chóng, khi thị trường bất động sản đang được thúc đẩy nhanh chóng từ sau khủng hoảng 2007 – 2008. Hiện tại, Mỹ là nơi trú ẩn vốn an toàn khi mà nền kinh tế và chính trị ở Châu Âu và Trung Đông đang bất ổn. Kể cả khi so với Trung Quốc th́ đầu tư đến Mỹ vẫn an toàn hơn cho cả hai lư do kinh tế và chính trị, đặc biệt là khi Trung Quốc đang phát triển chậm lại c̣n thị trường Nga và Brazil đang quá phụ thuộc vào việc đẩy giá năng lượng lên cao để thúc đẩy tăng trưởng.
Có một logic hợp lư lư giải cho những động cơ chính trị trong đầu tư nước ngoài. Nhưng một bài học thận trọng cho cả Mỹ và Trung Quốc là hạn chế tối thiểu sự can thiệp của nhà nước đối với việc khuyến khích đầu tư ra nước ngoài. Trung Quốc cần đẩy mạnh và mở rộng những thử nghiệm tự do hóa kinh tế bằng cách khuyến khích vốn đầu tư nước ngoài. Trung Quốc cũng nên để Hồng Kông được tự do trao đổi thương mại thông qua các h́nh thức khác nhau mà không cần quan tâm đến quốc tịch của các nhà đầu tư. Về phần ḿnh, Mỹ nên nới rộng quy định FATCA và cắt giảm thuế suất doanh nghiệp.
Trên thực tế, cả 2 nước này cần hiểu rằng xuất khẩu lao động và vận động nới lỏng tiền tệ sẽ không quá gây tổn thương cho bên nào. Có một dấu hiệu đầy hy vọng khi chính quyền Obama ban hành Hiệp định mô h́nh đầu tư mới song phương. Mặc dù chưa có những bước đi cụ thể, điều này vẫn hỗ trợ cho các nỗ lực đầu tư trực tiếp song phương giữa Mỹ và Trung Quốc tăng lên. Phát động các cuộc đàm phán hiệp ước với Bắc Kinh dựa trên mô h́nh này sẽ là một động thái thông minh cho Mỹ trong năm 2013.
Phan Sương
infonet.vn
Trung Quốc – Mỹ: "Cặp đôi hoàn hảo"?
