Binh bất yếm trá nhưng Trump lại rất nổ và thật thà
Nguyễn Hoàng Văn
29-6-2025
“Cách hiệu quả nhất để ǵn giữ ḥa b́nh”, theo George Washington, Tổng thống đầu tiên của nước Mỹ, là phải “sẵn sàng cho chiến tranh” nhưng, hiện tại, ông Tổng thống thứ 47 của nước này lại chơi kiểu khác [1]. Ông ta, Donald Trump, như có thể thấy mới đây, th́ bốc đồng với chiến tranh v́ quá mót một… giải thưởng ḥa b́nh [2].
Nhưng Trump lại rất kém với chiến tranh. “Binh bất yếm trá” (Tôn Tử), chiến tranh là tṛ chơi của sự dối trá th́ điều trọng yếu nhất là che giấu ư đồ của ḿnh, là không mù quáng tin vào đối thủ trong khi Trump lại nói nhiều, hay “nổ” nhưng hoàn toàn “thật thà”.
Đây không phải là sự thật thà của người lương thiện, chính trực mà là kiểu “cả tin” của người ngây ngô, nhẹ dạ nếu không nói là mù quáng. Như khi Trump, trong cuộc họp báo chung ở Phần Lan năm 2018, thẳng tay phủ quyết công sức điều tra của bộ máy an ninh t́nh báo Mỹ về sự can thiệp của Nga trong nội t́nh chính trị Mỹ: “Tổng thống Putin nói vậy th́ tôi tin vậy” [3]. Hay như mới đây, khi Trump hí hửng tuyên bố cuộc đ́nh chiến Israel – Iran sau lời hứa từ hai phía để rồi, hầu như ngay sau đó, lại lồng lộn chửi thề với cả hai phía [4].
Từng thể hiện sức mạnh vô song trong Đệ nhị Thế chiến khi cùng lúc có thể đương đầu trên cả hai mặt trận, Âu châu và Thái b́nh dương, tại sao Mỹ bị sa lầy và nản ḷng bỏ cuộc với decent interval chỉ với mỗi chiến trường Việt Nam? Nguyên nhân th́ nhiều mà chính yếu nhất và liên quan đến đề tài đang bàn, là sự mù mờ của Robert McNamara khi xem việc binh đao trên một chiến trường phi quy ước như thể việc kinh doanh quy ước.
Tốt nghiệp kinh tế học với các tín chỉ phụ về toán và triết học, từng làm phụ giảng môn kế toán tại Havard rồi tham gia Đệ nhị Thế chiến như một sĩ quan thống kê chuyên phân tích hiệu quả của các phi tuần oanh tạc tại Bộ Quốc pḥng rồi cải tổ và vực dậy công ty Ford như một phép màu, McNamara tin rằng không có trở ngại nào là không giải quyết bằng những phương pháp phân tích hệ thống và đă điều hành cuộc chiến tại Việt Nam bằng cái nghề ruột của ḿnh. Cái nghề đ̣i hỏi sự phân tầng và rạch ṛi trách nhiệm của luật kế toán. Cái nghề mà sự nh́n xa trông rộng nào cũng nằm trong khuôn khổ của mấy mô h́nh xác suất thống kê.
Chiến thắng th́ phải tương thuận với số lượng và thời hạn những cuộc hành quân cấp tiểu đoàn. Chiến thắng th́ phải tương thuận với số lượng bom đạn trút xuống chiến trường, với mức thương vong của địch quân, với số lượng vũ khí và thiết bị di chuyển từ cảng trạm này đến các trạm cảng khác v.v… Quan niệm này, qua Tư lệnh William Westmoreland, lại là những chiến dịch lùng diệt “Search and Destroy” để làm cơ sở cho những bản báo cáo chiến công theo biểu mẫu thống kê học, trong khi những yếu tố cực kỳ quan trọng khác như mức độ an ninh, sự tin cậy của dân cư, những oán hận có thể phát sinh đều bị xem nhẹ nếu không nói là vứt qua một bên [5].
McNamara đă sai trên khía cạnh phương pháp luận, trên “chủ thuyết chiến tranh” và điều này, dẫu sao, cũng hơn Trump cả ngàn bậc. Tổng thống hiện tại của nước Mỹ, có thể nói, đang xem chiến tranh và ḥa b́nh như một show truyền h́nh thực tế, chỉ chú tâm vào những chỉ số thăm ḍ, những tiếng vỗ tay tán thưởng và những lượt “like” trên không gian ảo.
Nói nhiều mà chủ yếu chỉ nói toàn chuyện bá láp, Tổng thống của siêu cường quốc này trông cũng chẳng khác th́ bọn “nổ” bên những bàn nhậu hay cà phê, ở quán cóc vỉa hè [6]. Mà cái mạng xă hội “Truth Social”, như một kênh thông tin ưa chuộng của Trump, cũng như bao mạng xă hội khác, về bản chất, có khác ǵ một cái quán cà phê, ở đó đầy rẫy những “long trọng viên” nối tiếp nhau phát tán theo lối dây chuyền những thông tin giật gân vô căn cứ và, do đó, đă làm nhiễu xạ suy nghĩ của cộng đồng quanh ḿnh?
Chưa có sự phối kiểm rơ ràng mà đă hí hửng lên mạng tuyên bố việc xóa sổ hoàn toàn năng lực nguyên tử của Iran, Trump chỉ “nổ” cho sướng mồm và sướng tiếng vỗ tay. Chưa có sự bảo đảm chắn chắn nào mà đă tuyên bố cuộc đ́nh chiến Iran-Israel để rồi chửi thề ầm ầm sau những loạt phi đạn trả miếng giữa hai bên, Trump cũng chỉ ba hoa nhằm nhấn mạnh vai tṛ trung tâm của ḿnh. Và qua những việc như thế, Trump đă cho thấy cả một sự thật thà trong kiểu cách ngây ngô.
Chiến tranh, như đă nói, chỉ dựa trên sự lừa dối nhau th́ những thỏa thuận ngưng bắn, chủ yếu, chỉ là những đ̣n thế để, nhẹ, là câu giờ, là mua thời gian và, nặng, là gài nhau, dồn nhau vào bẫy, như cái “thỏa thuận ngưng bắn” Tết Mậu Thân 1968 mà chúng ta đă hiểu bằng xương, bằng máu. Nhưng Trump th́ rất “thật thà”. “Thật thà” rằng, chỉ bằng một thỏa thuận ngưng bắn như đă sắp xếp với Ấn Độ và Pakistan, là có thể đạt ḥa b́nh vĩnh cửu cho hai bên và, do đó, với ḿnh, phải là một giải Nobel Ḥa B́nh [7].
Làm một việc có ích cho nhân quần, chúng ta phải làm một cách vô tư, tâm niệm rằng đó là việc đáng làm, rằng đó là việc tốt th́ nó mới thực sự là… việc tốt. Nhưng khi chúng ta làm để được cái ǵ đó, một giải thưởng cao quư hay được phúc đức đời sau, đó lại là một tính toán đầu tư. Mà Trump ngay sau những lời hờn mát về giải Nobel Ḥa B́nh, đă ra lệnh tấn công Iran rồi ngay sau đó, lại hấp tấp với những tuyên bố nhập nhằng về ngưng bắn và ḥa b́nh. Xem ra, con người ái kỷ này đă chiếm dụng bộ máy quốc pḥng của nước Mỹ để đầu tư vào việc t́m kiếm danh vọng Nobel.
Nếu sống lại th́ cố Tổng thống George Washington biết nói cái ǵ? Con người từng chủ trương rằng phải chuẩn bị chiến tranh để ǵn giữ hoa b́nh hẳn phải vô cùng thất vọng khi đất nước ḿnh góp phần tạo dựng lại có một kẻ kế tục sự nghiệp như thế. Khi hùng hổ hay hấp tấp về chiến tranh, rồi khi cáu giận về ḥa b́nh, viên Tổng thống thứ 47 này không thể hiện được một chút xíu “chuẩn bị” nào cả, cả hiểu biết căn bản nhất cũng không hề chuẩn bị, cho chiến tranh, và cho cả ḥa b́nh.
Cái mà ông ta “chuẩn bị” là những tràng pháo tay sẽ nghe, là những chỉ số thăm ḍ và nút like sẽ tăng vọt nên, khi sự thể không như đă “chuẩn bị” th́ hung hăng đe dọa và chửi bới, như với CNN, với The New York Times, những cơ quan truyền thông đă khẳng định rằng vụ tấn công trên không hề xóa sổ năng lực nguyên tử của Iran [9].
Dở với ḥa b́nh, viên Tổng thống từng trốn lính này c̣n tệ và kém với chiến tranh, không chỉ như một nhà chiến lược hay lănh đạo mà như một con người b́nh thường nhưng chính trực và tử tế, sẵn sàng đối mặt với chiến tranh v́ biết quư trọng ḥa b́nh.
Tham khảo:
1. “To be prepared for war is one of the most effective means of preserving peace.”
5. Williamson A. Murray and Geoffrey Parker “The Post-War World”, trong The Cambridge History of Warfare (2005), Geoffrey Parker biên tập, The Cambridge University Press, trang 276-277
Kể từ cuộc bầu cử năm 2024, Elon Musk đă nổi lên như một trong những cá nhân có ảnh hưởng chính trị lớn nhất tại Hoa Kỳ – không phải v́ ông là ứng cử viên, mà v́ ông sở hữu ba thứ cực kỳ quyền lực: Tiền bạc, truyền thông, và quan hệ trực tiếp với quyền lực nhà nước.
1. Tài trợ về tài chính
Trước hết, về mặt tài chính, Musk đă đóng vai tṛ là nhà tài trợ cá nhân lớn nhất trong toàn bộ kỳ bầu cử năm 2024. Tổng số tiền ông rót vào các tổ chức ủng hộ Trump và Đảng Cộng ḥa vượt quá 277 triệu đô la Mỹ – một con số chưa từng có trong lịch sử chính trị hiện đại.
Khoản tài trợ này không chỉ giới hạn trong một quỹ, mà phân bổ qua nhiều ngả: Một phần chảy vào các Super PAC như America PAC, một phần vào các nhóm gây nhiễu loạn truyền thông như Citizens for Sanity, và phần c̣n lại dùng để tài trợ cho các chiến dịch nhỏ cấp tiểu bang. Mục tiêu rơ ràng: Củng cố nền tảng bảo thủ, chống “chính trị cấp tiến,” và bảo vệ phong trào MAGA.
2. Định hướng dư luận
Tuy nhiên, Elon Musk không giống những nhà tài phiệt chính trị kiểu cũ như Charles Koch hay Sheldon Adelson – những người chủ yếu hoạt động trong bóng tối. Musk công khai quan điểm chính trị, thường xuyên sử dụng mạng xă hội của chính ḿnh để ảnh hưởng trực tiếp đến cử tri MAGA. Việc ông mua lại Twitter (nay là X) đă biến nền tảng này thành một công cụ truyền thông chính trị quyền lực nhất bên ngoài hệ thống báo chí truyền thống. Với hơn 180 triệu người theo dơi, Musk không cần đến CNN hay Fox News – ông tự ḿnh điều khiển dư luận, tung ra các khẩu hiệu cho MAGA, và dẫn dắt cảm xúc của hàng triệu MAGA chỉ bằng một ḍng tweet.
Sau khi tiếp quản Twitter, Musk nhanh chóng khôi phục các tài khoản từng bị cấm v́ phát tán tin giả, bao gồm các tài khoản của Trump, các nhà truyền bá thuyết âm mưu như Alex Jones, và các nhóm cực hữu khác. Ông cũng trực tiếp chỉ trích Đảng Dân chủ, phê phán chính sách về biến đổi khí hậu, quyền của người chuyển giới, và vai tṛ của báo chí. Những tuyên bố như “trẻ em 12 tuổi không đủ trưởng thành để lái xe nhưng đủ để đổi giới tính” hay “vaccine là một công cụ kiểm soát dân số” từng được lan truyền rộng răi trên nền tảng này, tạo hiệu ứng tâm lư lớn trong nhóm cử tri MAGA.
Theo báo cáo từ Pew Research (tháng 2/2025), gần 30% cử tri MAGA nói rằng, họ chịu ảnh hưởng trực tiếp từ nội dung trên X, và khoảng 1/4 số này cho biết họ đă thay đổi quan điểm hoặc quyết định bầu cử sau khi theo dơi các bài viết được Musk chia sẻ hoặc ủng hộ.
Ảnh hưởng này không phải chỉ mang tính biểu tượng. Trong thực tế, những thông điệp lan truyền từ nền tảng X đă góp phần kích động các cuộc biểu t́nh của MAGA, các chiến dịch “chống thức tỉnh” (woke) và sự gia tăng của phong trào cực hữu tại nhiều tiểu bang.
3. Cắt giảm chính phủ liên bang
Sau khi Donald Trump tái đắc cử vào cuối năm 2024, Elon Musk không chỉ đóng vai tṛ là nhà tài trợ chiến dịch, mà c̣n trở thành người cố vấn chính sách trực tiếp trong một cơ quan mới được thành lập “Department of Government Efficiency”.
DOGE được thành lập qua sắc lệnh hành pháp ngày 20 tháng 1 năm 2025, ngay trong ngày Trump nhậm chức lần hai. Cơ quan này có mục tiêu chính thức là “tối ưu hóa hiệu quả chính phủ và loại bỏ lăng phí ngân sách”, nhưng trên thực tế, nó được trao quyền giám sát việc tuyển chọn nhân sự cấp cao, đề xuất các khoản cắt giảm lớn trong chi tiêu liên bang, và thậm chí có ảnh hưởng đến việc phê duyệt các hợp đồng chính phủ. Elon Musk được bổ nhiệm làm “cố vấn danh dự”, nhưng theo các nguồn tin nội bộ, ông có quyền can thiệp ngang với Chánh Văn pḥng Nhà Trắng trong một số quyết định nhân sự.
Trong ṿng ba tháng đầu năm 2025, DOGE đă đề xuất cắt giảm hoặc đ́nh chỉ gần 400 chương tŕnh liên bang, bao gồm các quỹ hỗ trợ bệnh Alzheimer, các chương tŕnh nhà ở giá rẻ, và cả các khoản trợ cấp liên bang dành cho giáo dục. Một số chính trị gia Đảng Dân chủ lên tiếng chỉ trích rằng: “Chưa bao giờ một tỷ phú lại được trao quá nhiều quyền để định đoạt đời sống hàng triệu người nghèo.”
4. Xung đột lợi ích
Không dừng ở đó, Musk sử dụng ảnh hưởng của ḿnh trong DOGE để ưu tiên cấp ngân sách và hợp đồng cho các công ty thuộc sở hữu cá nhân. Điển h́nh nhất là:
– SpaceX nhận được gói hợp đồng mới từ Bộ Quốc pḥng Mỹ để mở rộng dịch vụ vệ tinh Starlink phục vụ quân đội – một thương vụ được ước tính trị giá hàng tỷ đô la.
– Tesla được hưởng lợi từ chính sách thuế mới dành cho “các phương tiện năng lượng sạch sản xuất trong nước,” điều mà các nhà phân tích cho rằng nó được thiết kế để loại bỏ gần như toàn bộ đối thủ ngoại quốc của Tesla như Hyundai, Toyota hay BYD.
Những việc làm này đă dấy lên lo ngại nghiêm trọng về xung đột lợi ích. Nhiều tổ chức giám sát như Campaign Legal Center và Citizens for Responsibility and Ethics in Washington (CREW) đă gửi thư yêu cầu điều tra, cáo buộc Musk sử dụng quyền lực trong việc ra chính sách mới để làm giàu cá nhân.
Đỉnh điểm là vào tháng 5/2025, sau khi một trong những phụ tá cấp cao nhất của DOGE – một sinh viên 19 tuổi tên Edward Coristine, được truyền thông đặt biệt danh là “Big Balls Ed” – bị phát hiện không đủ năng lực điều hành, Musk bắt đầu bị chỉ trích ngay cả từ nội bộ đảng Cộng ḥa. Các bài xă luận trên Washington Post và Financial Times mô tả DOGE là “một thí nghiệm thất bại về quản trị bởi những người không hiểu chính quyền hoạt động thế nào”.
5. Rút lui khỏi DOGE
Cuối tháng 5/2025, Elon Musk tuyên bố rút khỏi DOGE, với lư do “khác biệt chiến lược với Trump”. Sự rút lui này đến sau khi hàng loạt công ty lớn – bao gồm Apple, Google, và Walmart – đe dọa ngừng hợp tác với các chương tŕnh liên bang có dính dáng đến DOGE, gây sức ép lên Nhà Trắng.
Dù rời khỏi vị trí cố vấn, Elon Musk vẫn duy tŕ ảnh hưởng gián tiếp qua các Super PAC và nền tảng X, nơi ông tiếp tục phát ngôn, định hướng dư luận, và bảo vệ các chính sách kinh tế thân doanh nghiệp cực đoan.
6. So sánh Elon Musk với các nhà tài phiệt chính trị
Trong lịch sử chính trị hiện đại của Hoa Kỳ, không thiếu những nhân vật có quyền lực lớn mà không cần nắm giữ chức vụ công. Những cái tên như George Soros, Charles và David Koch, Sheldon Adelson, hay Michael Bloomberg đă từng dùng tiền bạc và mạng lưới để ảnh hưởng đến chính sách công và bầu cử.
Tuy nhiên, Elon Musk đại diện cho một thế hệ mới của quyền lực tư bản chính trị – một mô h́nh mà tiền bạc, truyền thông, công nghệ và chính sách giao thoa vào cùng một cá nhân duy nhất.
Khác với George Soros, người tài trợ âm thầm cho các phong trào tự do dân chủ và để các tổ chức phi lợi nhuận hoạt động độc lập, Musk chủ động các phát ngôn chính trị, sử dụng Twitter (nay là X) như một kênh cá nhân để gây ảnh hưởng ngay lập tức. Ông tự ḿnh đăng bài, chế nhạo, châm biếm, công kích, và gần như không cần người phát ngôn hay bộ máy chiến lược. Musk không chỉ tài trợ – ông trở thành trung tâm của các thông điệp chính trị.
Khác với anh em nhà Koch, vốn vận hành một mạng lưới think-tank, nhóm vận động hành lang và các tổ chức pháp lư có kế hoạch lâu dài, Musk hoạt động bộc phát, thiên về cá nhân, phản ứng theo cảm tính, và tạo sóng dư luận bằng những ḍng tweet chớp nhoáng. Ông giống như một tổng biên tập kết hợp với một nhà đầu tư mạo hiểm và một chính trị gia, tất cả trong một.
C̣n với Sheldon Adelson, một nhà tài trợ lớn của đảng Cộng ḥa và phong trào Do Thái chính thống, ông ta không bao giờ kiểm soát truyền thông hay can thiệp vào chính sách kỹ thuật số. Trong khi đó, Musk vừa kiểm soát nền tảng truyền thông (X), vừa điều hành các tập đoàn có khả năng quyết định tương lai của quân đội, internet và năng lượng tái tạo.
Chính v́ thế, nhiều nhà phân tích gọi Elon Musk là “tỷ phú toàn diện đầu tiên” trong chính trị Mỹ – người không chỉ chi tiền mà c̣n kiến tạo thực tế chính trị mới bằng công nghệ và h́nh ảnh cá nhân.
7. Khi nền dân chủ phụ thuộc vào một cá nhân
Khi một người như Elon Musk có thể: Tài trợ không giới hạn cho các chiến dịch chính trị; kiểm soát một nền tảng truyền thông toàn cầu; ảnh hưởng trực tiếp đến chính sách quốc gia và tuyển chọn nhân sự chính phủ, th́ câu hỏi đặt ra là: Liệu nền dân chủ có c̣n thật sự do người dân quyết định không?
Các tổ chức như Brennan Center for Justice, Brookings Institution, và Public Citizen đă đưa ra nhiều báo cáo cảnh báo rằng khi quyền lực tài chính – công nghệ – truyền thông hội tụ vào tay một thiểu số tỷ phú, th́:
– Dư luận bị định h́nh bởi thuật toán thay v́ tranh luận dân chủ.
– Những người không có tài sản khổng lồ bị loại khỏi cuộc chơi chính trị.
– Luật pháp bị bẻ cong để phục vụ cho lợi ích cá nhân của người giàu.
Trong một cuộc phỏng vấn với NPR, giáo sư chính trị Nancy Rosenblum (Đại học Harvard) nhận định: “Nếu chúng ta để Elon Musk trở thành mô h́nh lư tưởng cho quyền lực chính trị – th́ sớm muộn ǵ, chính trị Mỹ sẽ không c̣n là một hệ thống dân cử, mà là một tṛ chơi dành cho giới siêu giàu”.
8. Liệu Elon Musk có phải là khởi đầu của một xu hướng nguy hiểm?
Hiện tại, ảnh hưởng của Elon Musk vẫn c̣n phụ thuộc vào:
– Thành công hay thất bại của Trump trong nhiệm kỳ thứ hai.
– Phản ứng từ thị trường, người dùng, và giới đầu tư với các phát ngôn cực đoan và thiên lệch của ông.
– Sự xuất hiện (hoặc không) của những đối trọng truyền thông và công nghệ có thể giữ cán cân công lư.
Sự trỗi dậy của Elon Musk trong chính trị Mỹ là một lời cảnh báo và một thách thức. Nếu chúng ta không đặt ra những giới hạn mới cho việc tài trợ cho tranh cử, kiểm soát truyền thông của mạng xă hội và quy tŕnh cho các hợp đồng của chính phủ, nền dân chủ sẽ dần bị chi phối bởi ư chí của giới siêu giàu.
Điều Musk đại diện không chỉ là sự nổi lên của một cá nhân, mà là một sự tái cấu trúc mối quan hệ giữa vốn, công nghệ và quyền lực nhà nước. Đă đến lúc chúng ta phải đối mặt với thực tế rằng một số ít cá nhân đang sở hữu nhiều quyền lực hơn cả một Quốc hội.
Elon Musk không tạo ra hệ thống này – nhưng ông đă thành thạo về cách thao túng nó. Câu hỏi đặt ra bây giờ là: Chúng ta – những cử tri, nhà làm luật và xă hội dân sự – có đủ can đảm để phản ứng lại không?
__________________
The Following User Says Thank You to Gibbs For This Useful Post:
Trong nhiều năm, một bộ phận người Mỹ – đặc biệt là người gốc Việt, gốc Cuba và Latino theo xu hướng bảo thủ – đă ủng hộ nhiệt thành các chính sách trục xuất và siết chặt biên giới của Trump. Họ tin rằng làm như vậy là bảo vệ luật pháp, trật tự, và văn hóa của nước Mỹ. Họ lập luận rằng ai vào Mỹ không hợp pháp th́ phải bị trục xuất, không có ngoại lệ. Họ gọi những người phản đối chính sách là “cấp tiến”, “thân Cộng”, “phản quốc”.
Thế nhưng, một khi làn sóng trục xuất ấy quay lại tấn công chính con cháu, bạn bè, hoặc chính họ – th́ bức tranh trở nên méo mó, đau đớn, và đầy mâu thuẫn.
Không ít người từng là cựu chiến binh, từng phục vụ trong quân đội Mỹ, hoặc từng là nạn nhân chiến tranh, đă bị trục xuất trong nhiệm kỳ Trump. Một người đàn ông gốc Puerto Rico nói tiếng Tây Ban Nha, bị ICE bắt giữ chỉ v́ “trông giống dân nhập cư không giấy tờ”, dù ông là công dân Mỹ từ khi sinh ra. Một phụ nữ người Honduras sống tại Los Angeles, có con trai bị ung thư, bị ICE bắt ngay tại ṭa án trong lúc đang nộp hồ sơ cư trú – mà trước đó cô từng ủng hộ các chính sách di trú cứng rắn.
Sự tỉnh giấc bắt đầu từ một cú sốc. Khi người thân của bạn bị bắt dù không phạm tội h́nh sự, khi chính quyền từ chối nghe bất kỳ lời giải thích nào, khi ICE hành xử như thể tất cả đều là “người xa lạ” – lúc ấy, ḷng tin vào hệ thống pháp lư của nước Mỹ bắt đầu rạn nứt.
1. Tâm lư bảo vệ người “cùng phe”
Tâm lư phổ biến trong MAGA là phân chia thế giới thành hai nhóm: Người “cùng phe” và “khác phe”. Người cùng phe th́ đáng được thông cảm, c̣n người ngoài th́ phải bị trừng trị. Khi một người mẹ gốc Việt đưa con đi học và bị bắt v́ quá hạn visa, MAGA sẽ phản ứng mạnh nếu đó là em gái của ḿnh. Nhưng nếu người bị bắt là mẹ của một đứa trẻ người Honduras, th́ họ sẽ nói: “Luật là luật”.
Điều này không xuất phát từ tâm ác, mà là kết quả của một hệ thống chính trị và truyền thông nuôi dưỡng tư duy “chúng ta vs. bọn họ”. Người ta đồng cảm với những ǵ ḿnh thấy là quen thuộc, và dễ dàng dửng dưng với nỗi đau khổ của người không giống ḿnh. Nhưng trớ trêu thay, nước Mỹ của Trump – khi thực thi chính sách – lại không phân biệt rơ ràng như vậy. Trong mắt ICE, bạn chỉ là một cái tên trên những hồ sơ cần phải trục xuất – không phải “bạn là người Việt yêu nước Mỹ và đang làm ăn chân chính”.
2. Khi niềm tin bị sụp đổ
Niềm tin là một thứ rất khó bị lung lay bằng lư lẽ. Nhưng một khi sự thật trần trụi đập vào mặt – khi người thân bị bắt ngay trước mặt bạn, khi bạn chứng kiến nỗi sợ hăi trong mắt con cái v́ cha mẹ bị giam, khi bạn đến ṭa và nhận ra không ai có thể giúp được bạn – th́ tất cả lư luận “phải thượng tôn pháp luật” bỗng trở nên xa vời, lạnh lẽo, và vô cảm.
Lúc ấy, một số người bắt đầu đặt câu hỏi: Tại sao tôi lại ủng hộ điều này? Tại sao tôi lại ăn mừng khi người khác bị trục xuất, nhưng lại đau khổ khi chính ḿnh bị đối xử tương tự? Phải chăng tôi đă nhắm mắt làm ngơ quá lâu, nghĩ rằng hệ thống sẽ tha cho “người tốt như tôi”?
3. Cộng đồng người Việt tại Mỹ
Người gốc Việt tị nạn tại Mỹ, đặc biệt là ở các khu vực như Little Saigon, Orange County hay Houston, thường rất tự hào về hành tŕnh vượt biển, về ư chí vươn lên, và về niềm tin chống Cộng. Với nhiều người, ủng hộ Trump không chỉ là ủng hộ một tổng thống, mà là khẳng định bản sắc chống Cộng, chống xă hội chủ nghĩa, và “yêu nước kiểu Mỹ”. Họ treo cờ VNCH bên cạnh cờ Mỹ, tham gia các cuộc diễn hành với nón đỏ “Make America Great Again”, và xem những ai ủng hộ đảng Dân chủ là “ngây thơ”, thậm chí là “phản bội những người tị nạn”.
Nhưng sâu bên trong, có một vết rạn đang lớn dần.
Nhiều người gốc Việt theo Trump, khi bị hệ thống của ông ta đối xử bất công – từ trục xuất người thân, từ kỳ thị, cho đến im lặng trước các hành động thù ghét người châu Á – mới nhận ra: Nước Mỹ của MAGA không xem họ là “một phần” của dân tộc này. Họ chỉ được chấp nhận khi c̣n “xài được” về mặt chính trị.
Khi ICE đến gơ cửa nhà người Việt, hoặc khi người gốc Việt bị gọi là “virus”, “kung flu” giữa đường phố – th́ bức tường “tôi là người Việt tốt” không bảo vệ được họ khỏi sự phân biệt chủng tộc.
4. Xung đột giữa các thế hệ
Trong các gia đ́nh gốc Việt theo MAGA, thế hệ trẻ – những người sinh ra ở Mỹ, nói tiếng Anh lưu loát, học ở các trường đa văn hóa – bắt đầu đặt câu hỏi: Tại sao cha mẹ lại đi ủng hộ một người luôn tấn công di dân, chửi rủa người châu Á, và bao che cho sự phân biệt chủng tộc?
Nhiều đứa con gốc Việt cảm thấy ngột ngạt khi nghe cha mẹ xem CNN là “fake news”, hoặc đổ lỗi cho người da đen và Latino về mọi tệ nạn xă hội. Chúng cảm thấy bối rối khi người trong nhà từng là người tị nạn lại ủng hộ việc cấm cửa người tị nạn mới.
Xung đột gia đ́nh xảy ra không chỉ trên mặt trận chính trị – mà c̣n là sự đổ vỡ của niềm tin thế hệ: Thế hệ trẻ muốn một nước Mỹ bao dung, công bằng, nhân đạo c̣n thế hệ lớn tuổi lại lo sợ “nước Mỹ đang mất đi những giá trị truyền thống”.
5. Cơ hội thứ hai?
Câu hỏi quan trọng là: Liệu những người MAGA từng bị chính sách Trump làm tổn thương có thể là nhân tố thay đổi cộng đồng không?
Câu trả lời là có. Chính những người này – từng ủng hộ Trump, từng ăn mừng khi người khác bị bắt – khi bị “nghiền nát” bởi chính sách ấy, họ có thể là những người đáng tin nhất khi cảnh tỉnh cộng đồng. Họ có uy tín bên trong, và tiếng nói của họ không bị xem là “chống phá”.
Tuy nhiên, điều kiện để thay đổi là phải dũng cảm đối mặt với sự thật: Thừa nhận ḿnh từng sai, từng vô cảm, và từng cổ vũ cho một hệ thống phi nhân đạo.
Không dễ. Nhưng nếu điều đó xảy ra, nó sẽ có tác động sâu sắc hơn mọi bài b́nh luận, mọi bài báo, mọi video trên TikTok.
__________________
The Following User Says Thank You to Gibbs For This Useful Post:
Phần 1: Kiểm soát và cân bằng — Trụ cột sống c̣n của nền dân chủ Hoa Kỳ
1.1. Lư do ra đời:
Những nhà lập quốc của Mỹ hiểu rơ nguy cơ của một chính quyền tập trung quá nhiều quyền lực (vua Anh từng bóc lột, đàn áp thuộc địa). Họ học hỏi kinh nghiệm thất bại của các nền cộng ḥa cổ đại (La Mă) và hiện đại (Pháp thời tiền cách mạng). V́ thế, Hiến pháp Mỹ ấn định 3 nhánh quyền lực:
• Lập pháp (Quốc hội): Làm luật, quyết định ngân sách, giám sát Tổng thống.
• Hành pháp (Tổng thống, các Bộ): Thi hành luật, điều hành chính phủ.
• Tư pháp (Ṭa án): Giải thích luật, phán xử các tranh chấp, kiểm tra tính hợp hiến.
Họ tạo ra “checks and balances” – mỗi nhánh có quyền ngăn cản sự lạm quyền của nhánh khác. Mục tiêu: Không ai, không nhóm nào được phép độc quyền chi phối đất nước.
1.2. Cơ chế kiểm soát và cân bằng hoạt động thế nào?
Quốc hội có thể luận tội và phế truất Tổng thống (impeachment), kiểm soát ngân sách, điều trần các quan chức, thông qua các luật giới hạn quyền hành pháp của Tổng thống.
Ṭa án có thể tuyên bố đạo luật hoặc sắc lệnh của Tổng thống là vi hiến (judicial review).
Tổng thống có quyền phủ quyết luật của Quốc hội, bổ nhiệm thẩm phán (với sự chấp thuận của Thượng viện), ban hành các sắc lệnh hành pháp.
=> Mỗi nhánh vừa có quyền lực, vừa bị “ḱm kẹp”, không thể toàn quyền.
1.3. Tại sao kiểm soát và cân bằng là nền tảng dân chủ?
Nếu không có kiểm soát và cân bằng:
• Một đảng hoặc cá nhân có thể sửa luật để bảo vệ chính ḿnh (như Hitler tại Đức 1930s, Putin tại Nga, Orbán ở Hungary).
• Các quyền tự do căn bản (bầu cử, báo chí, tư pháp độc lập) sẽ bị bóp nghẹt.
• Người dân mất quyền kiểm soát chính quyền, xă hội có nguy cơ trượt dốc thành độc tài.
1.4. Dấu hiệu hệ thống kiểm soát-cân bằng bị xói ṃn tại Mỹ hiện nay
• Đảng Cộng Hoà kiểm soát cả Quốc hội, Tổng thống và Ṭa án Tối cao.
• Quốc hội không thể điều tra, không thể phế truất, không thể giới hạn quyền Tổng thống.
• Ṭa án Tối cao có đa số thẩm phán là bảo thủ, liên tiếp ủng hộ các sắc lệnh của Tổng thống, chống lại các quyền dân sự (phá thai, quyền bầu cử, bảo vệ môi trường).
• Đảng Cộng Hoà dùng quyền lực bổ nhiệm để kéo ṭa án vào phe ḿnh (ví dụ Trump bổ nhiệm ba thẩm phán tối cao chỉ trong 4 năm).
1.5. So sánh: Khi nào kiểm soát & cân bằng đă cứu các chế độ dân chủ?
• Vụ Watergate 1970s: Quốc hội và Ṭa án buộc Nixon phải từ chức khi ông lạm quyền.
• Chính quyền Việt Nam Cộng Ḥa: Do không có kiểm soát & cân bằng thực chất, Tổng thống VNCH dễ dàng lạm quyền, quốc hội yếu, tư pháp lệ thuộc => dễ bị thao túng, đảo chính và sụp đổ.
1.6. Kết luận phần 1
Kiểm soát & cân bằng là “bộ xương sống” của chế độ dân chủ. Khi bị vô hiệu hóa, mọi quyền công dân và tự do đều trở thành giấy tờ vô nghĩa.
__________________
The Following 2 Users Say Thank You to Gibbs For This Useful Post:
Phần 2: Nhánh hành pháp – Từ lănh đạo đến lạm quyền
2.1. Quyền hạn của Tổng thống Mỹ theo Hiến pháp
• Là nguyên thủ quốc gia, chỉ huy quân đội, bổ nhiệm bộ trưởng, thẩm phán (với sự phê chuẩn của Thượng viện).
• Kư, phủ quyết luật của Quốc hội; ban hành sắc lệnh điều hành (executive orders).
• Đại diện quốc gia về đối ngoại, đàm phán – kư kết hiệp ước.
• Tuy nhiên, mọi quyền lực đều có giới hạn: Quốc hội kiểm soát ngân sách, có quyền điều tra/ phế truất; Ṭa án phán xử hành vi vượt quá hiến pháp.
2.2. Khi tổng thống vượt qua ranh giới “cầm quyền” thành “lạm quyền”
a) Lạm dụng sắc lệnh hành pháp và t́nh trạng khẩn cấp
• Trump tuyên bố t́nh trạng khẩn cấp quốc gia (2019) để lấy tiền xây tường biên giới mà không cần Quốc hội thông qua.
• Thường xuyên kư các sắc lệnh điều hành để đảo ngược luật/ quy tắc, không cần thông qua Quốc hội – dẫn đến “tổng thống hóa” luật pháp (bypassing legislative process).
b) Chính trị hóa bộ máy nhà nước
• Project 2025 & Schedule F: Lên kế hoạch sa thải hàng chục ngàn công chức chuyên nghiệp, tuyển người “trung thành với đảng” vào các vị trí then chốt trong chính phủ.
• Đặc biệt nguy hiểm v́ sẽ biến toàn bộ hệ thống nhà nước thành công cụ phục vụ đảng cầm quyền, giống như mô h́nh Nga, Hungary, Thổ Nhĩ Kỳ.
c) Trừng phạt/đuổi việc người chống đối, bảo vệ người thân tín
• Ví dụ: Trump sa thải Tổng thanh tra Bộ Ngoại giao, Bộ Y tế, Bộ Tư pháp khi họ điều tra sai phạm hoặc bất đồng với chính sách.
• Loại bỏ các quan chức trung lập (whistleblower, inspector general), giữ lại hoặc thăng chức các quan chức “trung thành” (William Barr – Bộ trưởng Tư pháp).
d) Ân xá, tha bổng đồng minh vi phạm pháp luật
• Trump liên tục ân xá cho các đồng minh bị kết tội h́nh sự (Michael Flynn, Roger Stone, Steve Bannon), bất chấp hậu quả đối với hệ thống pháp luật.
• Điều này tạo tiền lệ nguy hiểm: Người nắm quyền có thể “bảo kê” cho phe ḿnh, khiến luật pháp mất ư nghĩa răn đe và công bằng.
e) Từ chối chuyển giao quyền lực ḥa b́nh
• Sau kỳ bầu cử 2020, Trump không công nhận kết quả, thúc ép thống đốc các bang “t́m thêm phiếu,” gây sức ép lên Bộ Tư pháp, dẫn đến cuộc bạo loạn ngày 6/1/2021.
• Tuyên truyền luận điệu “bầu cử bị đánh cắp”, kích động tâm lư chia rẽ, phá hoại niềm tin vào quy tŕnh bầu cử dân chủ.
2.3. Hệ quả thực tế và bài học lịch sử
• Khi bộ máy hành pháp chỉ phục vụ một cá nhân/ đảng phái, nó trở thành công cụ trấn áp và bảo vệ lợi ích riêng, thay v́ phục vụ nhân dân.
• Các nước như Nga (Putin), Hungary (Orbán), Venezuela (Chávez/ Maduro) đều biến hệ thống hành pháp thành bức tường thép chống lại xă hội dân chủ, cấm cản phản biện, bắt giữ các đảng đối lập, kiểm soát báo chí và giáo dục.
• Tại Mỹ, truyền thống chuyển giao quyền lực ḥa b́nh bị phá vỡ lần đầu tiên kể từ lập quốc.
2.4. Ví dụ cụ thể từ Mỹ những năm gần đây
• Trump sử dụng lực lượng liên bang không đồng phục, không bảng tên (Portland 2020) bắt người biểu t́nh trái pháp luật.
• Đề xuất sử dụng quân đội để dẹp các cuộc biểu t́nh chống kỳ thị chủng tộc (Black Lives Matter).
• Sa thải các tổng thanh tra phát hiện sai phạm về chi tiêu ngân sách, lạm dụng quyền lực.
• Sử dụng Twitter và truyền thông xă hội như công cụ gây áp lực, đe dọa công chức và thẩm phán.
2.5. Tại sao đây là nguy cơ cực kỳ nghiêm trọng cho [nền] dân chủ?
• Nếu tổng thống kiểm soát được toàn bộ nhánh hành pháp, nhân viên đều trung thành với đảng (không trung lập), th́ mọi bộ luật, quy tắc kiểm soát sẽ bị “bẻ cong” hoặc làm ngơ v́ lợi ích của đảng.
• Khi bộ máy hành pháp đồng thuận “săn lùng kẻ thù” theo lệnh tổng thống, các cơ quan điều tra, tư pháp độc lập sẽ bị tê liệt.
• Đối thủ chính trị có thể bị điều tra, bắt bớ, vu khống mà không cần chứng cứ – như mô h́nh “công an trị” ở các nước độc tài.
• Người dân mất niềm tin vào chính phủ, xă hội phân hóa sâu sắc, bạo lực dễ dàng bùng phát.
2.6. Kết luận phần 2
• Nếu không giới hạn quyền lực hành pháp, mọi ranh giới về pháp luật và đạo đức đều có thể bị phá bỏ.
• Một tổng thống hoặc nhóm cầm quyền “vượt mặt” Quốc hội, Ṭa án th́ nền dân chủ Mỹ sẽ chỉ c̣n là cái tên trên giấy tờ.
__________________
The Following User Says Thank You to Gibbs For This Useful Post:
Phần 3: Nhánh lập pháp — Khi Quốc hội không c̣n là “tiếng nói của nhân dân”
3.1. Vai tṛ lư tưởng của Quốc hội trong nền dân chủ Mỹ
• Làm luật: Đưa ra, thảo luận và thông qua các đạo luật điều chỉnh xă hội.
• Giám sát hành pháp: Điều trần, điều tra, yêu cầu báo cáo từ Tổng thống, các Bộ trưởng, và các cơ quan hành pháp.
• Kiểm soát ngân sách: Phê chuẩn, phân bổ hoặc từ chối chi tiêu cho các chương tŕnh của chính phủ.
• Phế truất tổng thống hoặc quan chức vi phạm: Sử dụng quyền luận tội (impeachment).
Quốc hội đại diện cho mọi tầng lớp, vùng miền, và ư kiến trong xă hội — là nơi phản biện, cân bằng quyền lực.
3.2. Dấu hiệu Quốc hội Mỹ mất vai tṛ kiểm soát và cân bằng
a) Đảng hóa cực đoan — chỉ bảo vệ quyền lợi phe ḿnh
• Khi tổng thống hoặc lănh đạo thuộc cùng đảng, Quốc hội gần như “nhắm mắt làm ngơ” trước các vi phạm, thậm chí hợp pháp hóa lạm quyền (điển h́nh là Quốc hội Cộng ḥa thời Trump).
• Trường hợp luận tội Trump 2 lần (2019 và 2021), đa số nghị sĩ Cộng ḥa tại Thượng viện bỏ phiếu bảo vệ ông ta dù có bằng chứng rơ ràng.
• Nhiều nghị sĩ Cộng Hoà sẵn sàng phát tán thuyết âm mưu, truyền bá tin giả nhằm bênh vực lănh đạo của đảng.
b) Từ chối bảo vệ quyền bầu cử và quyền công dân
• Quốc hội không thể thông qua các luật bảo vệ quyền bầu cử, mặc dù Tối cao Pháp viện đă hủy bỏ nhiều điều khoản bảo vệ cử tri thiểu số (án lệ Shelby County v. Holder 2013).
• Các dự luật then chốt như For the People Act và John Lewis Voting Rights Act đều bị chặn bởi đa số đảng Cộng ḥa tại Thượng viện.
c) Lạm dụng quyền lực để gây áp lực/ chính trị hóa các hoạt động lập pháp
• Đe dọa đóng cửa chính phủ (shutdown) như một “con tin” để đạt mục đích phe đảng — ví dụ, yêu cầu dừng điều tra Trump, hoặc cắt ngân sách cho các chương tŕnh xă hội không có lợi cho đảng ḿnh.
• Từ chối các cuộc điều trần về bê bối hành pháp, thậm chí không phát lệnh triệu tập các nhân chứng quan trọng.
d) Thiếu phản biện và hợp tác lưỡng đảng
• Quốc hội ngày càng phân cực, không c̣n “vùng trung gian.” Các nghị sĩ Cộng Hoà “dám” đi ngược ư đảng (như Liz Cheney và Adam Kinzinger) th́ bị loại bỏ hoặc bị tẩy chay.
• Pháp luật quan trọng thường bị soạn thảo bí mật, rồi thông qua vội vă, không có đối thoại thực chất.
3.3. Hậu quả của Quốc hội mất vai tṛ kiểm soát
• Pháp luật trở thành công cụ bảo vệ lợi ích của đảng cầm quyền thay v́ phục vụ toàn dân.
• Tổng thống dễ dàng lạm quyền khi không bị Quốc hội đặt ra giới hạn thực tế.
• Cử tri mất niềm tin vào hệ thống: Tỉ lệ tham gia bầu cử thấp, phong trào chống đối/ ly khai gia tăng, tư tưởng “chính trị là tṛ bẩn” lan rộng.
• Các quyền lợi căn bản như bảo hiểm y tế, giáo dục, an sinh xă hội bị gạt sang một bên, nhường chỗ cho đấu đá chính trị.
3.4. So sánh với lịch sử và thế giới
• Vụ Watergate 1970s: Quốc hội mạnh tay điều tra Nixon, dẫn đến việc ông từ chức — minh chứng việc kiểm soát quyền lực có thể bảo vệ nền dân chủ.
• Hungary, Nga, Venezuela: Quốc hội bị “thuần hóa”, mất vai tṛ độc lập, chỉ biết thông qua các luật củng cố quyền lực cho tổng thống/ đảng cầm quyền, cuối cùng chính quyền sụp đổ thành độc tài.
3.5. Các ví dụ thực tế gần đây tại Mỹ
• Sau bạo loạn ngày 6/1/2021, 147 nghị sĩ Cộng ḥa vẫn bỏ phiếu phản đối xác nhận kết quả bầu cử, đi ngược lại truyền thống chuyển giao quyền lực ôn ḥa.
• Quốc hội không trừng phạt các nghị sĩ tham gia kích động bạo loạn, thậm chí một số c̣n được tăng uy tín trong nội bộ đảng.
• Luật ngân sách, bảo vệ quyền cử tri và cải cách tư pháp liên tục bị tŕ hoăn, ngăn chặn bởi phe đa số.
3.6. Kết luận phần 3
Khi Quốc hội đánh mất vai tṛ kiểm soát và cân bằng, tổng thống hoặc phe đa số dễ dàng lạm quyền mà không bị ngăn chặn, hệ quả là hệ thống pháp quyền Mỹ chỉ c̣n h́nh thức, không c̣n thực chất. Dân chủ đại nghị, thay v́ là nơi tranh luận, phản biện, trở thành công cụ phục vụ quyền lực cho số ít.
__________________
The Following User Says Thank You to Gibbs For This Useful Post:
4.1. Vai tṛ lư tưởng của Tư pháp trong nền dân chủ Mỹ
• Bảo vệ hiến pháp: Ṭa án có quyền kiểm tra tính hợp hiến của các đạo luật do Quốc hội hoặc Tổng thống ban hành (judicial review).
• Giải thích và áp dụng luật: Đưa ra phán quyết trong các vụ tranh chấp, bảo đảm mọi người đều b́nh đẳng trước pháp luật.
• Là “lá chắn cuối cùng” chống lại lạm quyền: Khi hành pháp hoặc lập pháp vi phạm hiến pháp, ṭa án có quyền tuyên bố hành động đó vô hiệu.
Tư pháp phải thực sự độc lập, không bị chi phối bởi đảng phái, lợi ích cá nhân hoặc áp lực chính trị.
4.2. Dấu hiệu hệ thống tư pháp Mỹ bị “chiếm đoạt”
a) Bổ nhiệm thẩm phán v́ lư do chính trị, không phải năng lực
• Các tổng thống (đặc biệt là Trump) ưu tiên chọn người “cùng phe ư thức hệ”, trung thành, bất chấp đánh giá của các hiệp hội nghề nghiệp (ABA).
• Bổ nhiệm thẩm phán (trường hợp Amy Coney Barrett thay Ruth Bader Ginsburg) bất chấp tiền lệ và đạo đức chính trị.
b) Ṭa án Tối cao dính scandal đạo đức, mất ḷng tin công chúng
• Thẩm phán Clarence Thomas nhận quà tặng, du lịch xa hoa hàng trăm ngàn đô từ các đại gia bảo thủ mà không khai báo, không bị điều tra/ kiểm điểm.
• Thẩm phán Samuel Alito treo cờ ủng hộ cuộc bạo loạn 6/1 và tham gia các hoạt động chính trị.
• Ṭa án Tối cao từ chối thiết lập quy tắc đạo đức riêng, từ chối điều trần trước Quốc hội về hành vi sai phạm.
c) Phán quyết có tính phe phái, đi ngược quyền lợi cộng đồng
• Vụ Dobbs (2022): Lật ngược Roe v. Wade, tước quyền phá thai liên bang — các thẩm phán bảo thủ đồng thuận, dù từng cam kết tôn trọng tiền lệ khi điều trần trước Quốc hội.
• Vụ West Virginia v. EPA (2022): Ṭa hạn chế nghiêm trọng quyền của EPA trong bảo vệ môi trường, tạo tiền lệ nguy hiểm cho các quy định khác về y tế, lao động, an toàn công cộng.
• Vụ Loper Bright v. Raimondo (2024): Lật ngược nguyên tắc Chevron, giảm khả năng các cơ quan liên bang diễn giải và thực thi luật một cách chủ động, tạo tiền đề cho ṭa án “can thiệp” vào công việc hành pháp.
d) Ṭa án cấp dưới cũng bị “đảng hóa”
• Trump bổ nhiệm hơn 200 thẩm phán liên bang chỉ trong một nhiệm kỳ, trong đó nhiều người bị ABA đánh giá “không đủ năng lực” nhưng lại cực kỳ bảo thủ.
• Các phán quyết gây tranh căi về quyền bầu cử, quyền LGBTQ+, quyền nhập cư thường xuyên được ṭa án cấp dưới ủng hộ theo đường lối của tổng thống bổ nhiệm họ.
4.3. Hệ quả khi tư pháp bị thao túng
• Mất niềm tin của xă hội vào công lư: Công dân không c̣n tin vào việc “ṭa xử đúng, phán quyết công bằng” — từ đó dễ dẫn đến xu hướng tự xử, bạo lực, bất tuân pháp luật.
• Bảo vệ đặc quyền cho đảng/ phái nắm quyền: Quyền công dân (phá thai, bầu cử, tự do học thuật, bảo vệ môi trường…) dễ bị tước đoạt chỉ qua một phán quyết.
• Tạo tiền lệ nguy hiểm: Mỗi khi một đảng nắm quyền sẽ “bổ nhiệm người của ḿnh” vào hệ thống tư pháp, biến ṭa án thành “vũ khí pháp lư” tấn công đối thủ, bảo vệ quyền lợi phe nhóm.
4.4. So sánh lịch sử và quốc tế
• Đức thời Hitler: Sau khi kiểm soát hệ thống ṭa án, chính quyền quốc xă có thể bắt, bỏ tù, thậm chí xử tử bất cứ ai được gán là “phản quốc”.
• Hungary, Ba Lan: Chính phủ sửa đổi hiến pháp, thay đổi cấu trúc tư pháp, sa thải/ ép các thẩm phán độc lập về hưu, đưa người thân tín lên thay.
4.5. Ví dụ thực tế từ Mỹ
• Sau phán quyết Dobbs, hàng loạt bang cấm hoàn toàn phá thai, kể cả với nạn nhân bị hiếp dâm, hay đang bị đe dọa mạng sống.
• Sau phán quyết về EPA, các bang do Cộng ḥa lănh đạo nới lỏng quy định bảo vệ không khí, nước, đất — gây nguy cơ lâu dài cho sức khỏe cộng đồng.
• Ṭa án liên bang ở Texas, Florida liên tục ra các lệnh cấm sách giáo khoa, chương tŕnh giáo dục tiến bộ — cản trở quyền tiếp cận thông tin của học sinh.
4.6. Kết luận phần 4
Nếu tư pháp không c̣n độc lập, mọi quyền hiến định chỉ c̣n trên giấy. Đó là “cái chết lặng lẽ” của nền dân chủ, khi các thẩm phán được bổ nhiệm để bảo vệ quyền lực thay v́ công lư.
__________________
The Following User Says Thank You to Gibbs For This Useful Post:
Phần 5: Bầu cử, quyền công dân và xă hội dân sự – Khi tiếng nói của người dân chỉ c̣n là h́nh thức
5.1. Lư tưởng và vai tṛ của hệ thống bầu cử, quyền công dân và xă hội dân sự
• Bầu cử tự do, công bằng là trái tim của mọi nền dân chủ. Người dân có quyền chọn lănh đạo, thay đổi chính sách, kiểm soát quyền lực thông qua lá phiếu.
• Quyền công dân bảo đảm mỗi người được bảo vệ b́nh đẳng trước pháp luật, có quyền phát biểu, hội họp, báo chí, và tham gia vào quyết định chung.
• Xă hội dân sự (các tổ chức độc lập, phi chính phủ, nhóm cộng đồng, nhà thờ, nghiệp đoàn, truyền thông độc lập…) là “van an toàn”, giám sát chính quyền, bảo vệ người yếu thế.
5.2. Dấu hiệu bầu cử và xă hội dân sự bị thao túng, bóp nghẹt tại Mỹ
a) Luật bầu cử ngày càng siết chặt, thiên vị đảng cầm quyền
• Sau bầu cử 2020, hơn 19 tiểu bang do Cộng ḥa kiểm soát đă thông qua ít nhất 34 luật hạn chế quyền bầu cử:
• Đ̣i hỏi giấy tờ tùy thân khó đáp ứng,
• Giảm điểm bỏ phiếu ở khu vực thiểu số/ nghèo,
• Giới hạn bỏ phiếu qua thư, bỏ phiếu sớm,
• Kết tội h́nh sự cho những ai hỗ trợ cử tri (đưa nước, chở người lớn tuổi đi bầu).
• Đảng cầm quyền kiểm soát hoặc có thể “chiếm quyền” hội đồng bầu cử địa phương (ví dụ Georgia SB202), đe dọa thay đổi kết quả phiếu nếu không hài ḷng.
b) Gian lận, gây áp lực, phủ nhận kết quả bầu cử hợp pháp
• Trump và đồng minh tạo áp lực lên các thống đốc, viên chức bầu cử ở Georgia, Arizona, Michigan để “t́m phiếu”, hoặc từ chối xác nhận kết quả.
• Dựng lên “danh sách đại cử tri giả” gửi lên Quốc hội ḥng đảo ngược kết quả bầu cử – một kiểu đảo chính mềm.
• Nhiều ứng viên phủ nhận kết quả bầu cử nay giữ chức vụ quản lư bầu cử ở tiểu bang quan trọng, công khai tuyên bố sẽ không xác nhận kết quả nếu đảng ḿnh thất bại.
c) Tấn công xă hội dân sự, truyền thông độc lập, quyền tự do hội họp
• Thường xuyên vu cáo, đe dọa các nhóm nhân quyền, tổ chức bảo vệ bầu cử, nhà báo, giáo viên dạy sự thật lịch sử, nhà hoạt động môi trường, v.v…
• Thắt chặt kiểm duyệt, cấm sách, đóng cửa tổ chức đối lập, hạn chế quỹ/ hoạt động phi chính phủ.
d) Tăng cường bạo lực chính trị, đe dọa công dân
• Nhân viên kiểm phiếu, quan chức địa phương, nhà báo liên tục bị dọa giết, doxxing (công khai thông tin cá nhân lên mạng).
• Vụ tấn công Paul Pelosi; các vụ tấn công, hành hung các chính trị gia, nhà báo, nhà hoạt động xă hội diễn ra thường xuyên hơn.
5.3. Hệ quả của việc mất tự do bầu cử, bóp nghẹt xă hội dân sự
• Bầu cử chỉ c̣n là h́nh thức, không c̣n thực chất: Kết quả bị định hướng, người phản đối bị loại khỏi quy tŕnh, luật bầu cử luôn được điều chỉnh để duy tŕ quyền lực của đảng cầm quyền
• Người dân mất niềm tin vào hệ thống: Tâm lư “dù đi bầu cũng chẳng thay đổi ǵ,” lan rộng dẫn đến tỷ lệ tham gia thấp, xă hội ngày càng cực đoan, bạo lực hóa.
• Xă hội dân sự suy yếu: Không c̣n tiếng nói phản biện, các nhóm yếu thế không có người bảo vệ; chính quyền ngày càng tha hóa, không bị giám sát, lạm dụng quyền lực dễ dàng hơn.
• Truyền thông độc lập bị bóp nghẹt: Người dân bị ngập trong tin giả, thuyết âm mưu, không phân biệt thật giả, dẫn đến mất phương hướng tập thể.
5.4. So sánh lịch sử & quốc tế
• Hungary dưới Orbán: Siết luật bầu cử, kiểm soát truyền thông, biến các tổ chức xă hội dân sự thành “đối tượng thù địch”; cuối cùng, chế độ chỉ c̣n tên gọi “dân chủ.”
• Venezuela dưới Chávez/Maduro: Bầu cử liên tục bị thao túng, loại bỏ đối lập, kiểm soát chặt chẽ truyền thông, đẩy hàng triệu người vào nghèo đói và tuyệt vọng.
5.5. Ví dụ thực tế tại Mỹ
• Hàng trăm nhân viên bầu cử ở Arizona, Georgia, Michigan phải nghỉ việc hoặc sống trong lo sợ v́ bị đe dọa tính mạng.
• Phong trào “Stop the Steal” tạo ra làn sóng tấn công trực tuyến, gây chia rẽ xă hội, làm suy yếu ḷng tin vào mọi thiết chế công quyền.
• Luật mới tại nhiều tiểu bang cho phép đảng cầm quyền sa thải/ cách chức viên chức bầu cử không chịu nghe lệnh, tạo tiền đề cho gian lận hoặc đảo chính hiến pháp trong tương lai.
5.6. Kết luận phần 5
Một xă hội mà tiếng nói cử tri và tổ chức dân sự bị bóp nghẹt, mọi cơ chế giám sát bị loại bỏ, bầu cử chỉ c̣n h́nh thức, th́ không c̣n là nền dân chủ thực chất. Đó là con đường dẫn đến độc tài.
__________________
The Following 2 Users Say Thank You to Gibbs For This Useful Post:
Phần 6: Văn hóa – Giáo dục – Truyền thông: Khi tư tưởng bị kiểm soát, sự thật trở nên xa xỉ
6.1. Ư nghĩa của tự do giáo dục, truyền thông và văn hóa trong dân chủ
• Giáo dục trung thực giúp công dân hiểu rơ lịch sử, quyền – nghĩa vụ, biết phản biện, pḥng chống tẩy năo, cực đoan hóa.
• Truyền thông độc lập là “quyền lực thứ tư”, giám sát chính quyền, vạch trần sai phạm, bảo vệ quyền lợi cộng đồng.
• Văn hóa đa nguyên thúc đẩy sáng tạo, khoan dung, bảo vệ đa dạng sắc tộc, tôn giáo, ư kiến.
6.2. Các biểu hiện kiểm soát tư tưởng, bóp méo sự thật ở Mỹ hiện nay
a) Cấm sách, kiểm duyệt giáo dục, thao túng lịch sử
• Ở Florida, Texas và nhiều bang, hàng trăm đầu sách về chủ đề chủng tộc, LGBTQ+, nữ quyền, thậm chí về nô lệ và diệt chủng bị cấm khỏi thư viện/trường học.
• Giáo viên bị đe dọa sa thải, kiện tụng nếu dạy các chủ đề “nhạy cảm” về kỳ thị, dân quyền, sự thật lịch sử (Ví dụ: “Florida ban hành chương tŕnh học nêu ‘nô lệ được học kỹ năng có lợi’.”).
• Các chương tŕnh về biến đổi khí hậu, quyền LGBTQ+, giáo dục giới tính bị loại khỏi giáo tŕnh, thay bằng “giá trị truyền thống” do nhà nước áp đặt.
b) Tấn công truyền thông độc lập, lan truyền tin giả
• Trump và nhiều lănh đạo MAGA gọi báo chí là “kẻ thù của nhân dân”, kích động tẩy chay, đe dọa nhà báo, phóng viên điều tra.
• Fox News, OANN và nhiều kênh truyền thông cực hữu phối hợp, phát tán thuyết âm mưu, tin giả, tin sai lệch về bầu cử, đại dịch, đối lập.
• Nhiều nhà báo bị đe dọa, quấy rối, thậm chí bị kiện, doxxing hoặc tấn công thể xác.
c) Chính trị hóa và cực đoan hóa văn hóa đại chúng
• Các phong trào bài trừ “woke”, chống lại sự đa dạng và bao dung, bị đẩy mạnh, tạo môi trường “tự kiểm duyệt” trong trường học, nghệ thuật, thể thao.
• Sách, phim, nghệ thuật có yếu tố phê phán xă hội hoặc cổ vũ đa dạng bị chỉ trích, đe dọa hoặc tẩy chay.
d) Phân cực xă hội qua mạng xă hội và truyền thông đại chúng
• Nhiều thuật toán mạng xă hội “ưu tiên” các nội dung cực đoan, giả mạo, gây phẫn nộ, chia rẽ để kiếm tương tác – vô h́nh trung thúc đẩy văn hóa thù hận.
• Sự thật trở nên lẫn lộn: “Mỗi phe một hệ sinh thái tin tức”, người dân sống trong “buồng dội âm”, khó tiếp nhận ư kiến trái chiều.
6.3. Hệ quả lâu dài
• Công dân mất năng lực phán đoán, bị thao túng ư thức: Tin vào âm mưu, dối trá, sợ sự thật. Người trẻ lớn lên với tư duy đóng kín, thiếu khả năng đối thoại.
• Nền giáo dục mất khả năng tạo ra công dân tự chủ: Học sinh không được học về sai lầm lịch sử, không nhận diện được bất công, dẫn tới cam chịu, dễ bị cực đoan hóa.
• Truyền thông độc lập bị “giết chết” dần: Khi xă hội mất niềm tin vào báo chí, mọi sự kiện đều có thể bị bóp méo, người cầm quyền muốn làm ǵ cũng được.
• Nội chiến văn hóa âm ỉ: Chia rẽ sắc tộc, vùng miền, tôn giáo, khuếch đại hận thù, chuẩn bị cho xung đột xă hội trong tương lai.
6.4. So sánh lịch sử & quốc tế
• Đức quốc xă và Liên Xô: Cấm sách, kiểm duyệt giáo dục, kiểm soát mọi phương tiện truyền thông — giúp chế độ duy tŕ quyền lực, đàn áp đối lập, bạo hành dân chúng.
• Hungary, Nga, Trung Quốc: Nhà nước kiểm soát nội dung học đường, truy bắt nhà báo, bắt nghệ sĩ/ cây bút phản kháng; xă hội suy thoái, bất công lan rộng.
6.5. Ví dụ thực tế tại Mỹ
• Hàng trăm giáo viên ở Florida, Texas phải nghỉ việc v́ bị kiện, đe dọa do giảng dạy các chủ đề sự thật lịch sử.
• Phóng viên điều tra bị quấy rối, nhận hàng trăm tin nhắn dọa giết mỗi tuần chỉ v́ đưa tin trung thực.
• Sách về Martin Luther King, Rosa Parks, Harvey Milk, quyền phụ nữ… bị loại khỏi thư viện.
• Một số học sinh không được học về nạn diệt chủng người da đỏ, nô lệ, các cuộc đấu tranh dân quyền.
6.6. Kết luận phần 6
Khi tư tưởng bị kiểm soát, khi sự thật không c̣n chỗ đứng, dân chủ trở thành h́nh thức. Một xă hội không c̣n tranh luận, không c̣n khả năng phản biện, sẽ bị dẫn dắt dễ dàng vào cực đoan hoặc độc tài.
__________________
The Following 2 Users Say Thank You to Gibbs For This Useful Post:
Phần 7: Soi chiếu lịch sử – Khi dân chủ tan vỡ, điều ǵ sẽ đến?
7.1. Tại sao phải học từ các nền dân chủ đă sụp đổ?
Lịch sử nhân loại không thiếu những ví dụ nền dân chủ bị “giết chết” không phải bằng bạo lực vũ trang, mà bằng từng bước hợp pháp hóa lạm quyền, xói ṃn kiểm soát và cân bằng. Những quốc gia tưởng rằng ḿnh “miễn nhiễm” với độc tài lại chính là những nơi sụp đổ nhanh nhất, v́ niềm tin mù quáng vào tính bền vững của thể chế.
7.2. Đức Quốc Xă (Weimar Republic → Nazi Germany)
• Nước Đức 1920-1933 từng có hiến pháp tiên tiến, nền báo chí tự do, nền tư pháp độc lập.
• Hitler được bổ nhiệm hợp pháp làm Thủ tướng năm 1933.
• Ông ta tận dụng t́nh trạng khẩn cấp (đốt nhà quốc hội Reichstag) để tuyên bố sắc lệnh chống lại cộng sản, bắt bớ đối lập.
• Quốc hội bị vô hiệu hóa, ṭa án bị “thay máu”, luật mới ban hành hợp pháp nhưng chỉ bảo vệ quyền lực của đảng Quốc xă.
• Báo chí bị kiểm soát, sách vở “bất đồng” bị đốt bỏ; các giáo sư, nhà báo, nghệ sĩ đối lập bị trục xuất, cầm tù hoặc thủ tiêu.
• Kết cục: Đức quốc xă dựng lên chế độ độc tài toàn trị, phát động Thế chiến thứ hai và diệt chủng hàng triệu người.
7.3. Hungary (Dưới Viktor Orbán)
• Orbán và đảng Fidesz được bầu hợp pháp, nhưng sau khi nắm quyền đă sửa đổi hiến pháp, kiểm soát ṭa án, truyền thông, siết luật bầu cử.
• Xă hội dân sự bị coi là “gián điệp nước ngoài”, các tổ chức phi chính phủ bị hạn chế hoạt động hoặc giải thể.
• Bầu cử vẫn được tổ chức, nhưng luật lệ thiết kế để phe đối lập không thể thắng; các nhà báo, trí thức chỉ trích bị đe dọa, cấm cửa.
• Kết quả: Hungary từ một nền dân chủ EU trở thành nhà nước bán độc tài, bị EU liên tục trừng phạt về nhân quyền và minh bạch.
7.4. Nga (Putin) và Venezuela (Chávez/Maduro)
Nga dưới thời Putin:
• Sửa đổi hiến pháp cho phép cầm quyền trọn đời, “bán” các công ty nhà nước cho bạn bè, dùng cảnh sát – ṭa án đàn áp đối lập.
• Báo chí độc lập bị dập tắt, xă hội dân sự co cụm, mọi cuộc bầu cử chỉ c̣n là “tŕnh diễn”.
Venezuela:
• Hugo Chávez và Nicolás Maduro phá vỡ kiểm soát giữa các nhánh quyền lực, bắt đầu bằng việc thay đổi hiến pháp, bổ nhiệm đồng minh làm thẩm phán.
• Đàn áp biểu t́nh, bắt bớ đối lập, thao túng bầu cử, kiểm soát truyền h́nh, in tiền gây lạm phát siêu khủng, đưa hàng triệu người vào cảnh nghèo đói và di cư.
7.5. Các điểm chung trong quá tŕnh sụp đổ dân chủ
• Một đảng hoặc cá nhân kiểm soát toàn bộ các nhánh quyền lực.
• Bóp méo luật bầu cử để duy tŕ quyền lực, đàn áp tiếng nói bất đồng.
• Bổ nhiệm thân tín vào ṭa án, cảnh sát, bộ máy giáo dục, truyền thông.
• Tuyên truyền, tạo kẻ thù giả (cộng sản, ngoại bang, “thế lực đen”), kích động nỗi sợ và chia rẽ xă hội.
• Đối lập bị loại trừ về mặt pháp lư, xă hội dân sự bị vô hiệu hóa hoặc dán nhăn “kẻ thù của quốc gia”.
• Sau cùng, mọi quyền tự do chỉ c̣n trên giấy tờ.
7.6. Bài học trực tiếp cho nước Mỹ hôm nay
• Dân chủ Mỹ chỉ có thể bền vững nếu mỗi nhánh quyền lực duy tŕ sự độc lập và kiểm soát lẫn nhau.
• Khi một phe phái nắm trọn quyền kiểm soát, mọi rào cản đạo đức/ pháp lư đều dễ dàng bị vô hiệu hóa, và lịch sử cho thấy: Sụp đổ không đến trong một ngày, mà đến từng bước âm thầm, hợp pháp.
• Niềm tin mù quáng rằng “đây là Mỹ, không thể xảy ra ở đây” chính là điều nguy hiểm nhất — cũng như người Đức, người Hungary, người Nga từng nghĩ như vậy.
__________________
The Following User Says Thank You to Gibbs For This Useful Post:
Phần 8: Hệ quả thực tiễn – Cái giá khủng khiếp của việc đánh mất dân chủ
8.1. Quyền công dân trở thành h́nh thức
• Khi các nhánh quyền lực không c̣n kiểm soát lẫn nhau, mọi quyền ghi trong hiến pháp — tự do ngôn luận, tự do hội họp, tự do báo chí, quyền được xét xử công bằng, quyền được tham gia bầu cử — đều có thể bị vô hiệu hóa chỉ bằng sắc lệnh, đạo luật hoặc phán quyết của “ṭa án thân hữu”.
• Người dân dễ bị cáo buộc, bắt giữ, phạt tù hoặc bịt miệng chỉ v́ bày tỏ ư kiến trái chiều, tham gia biểu t́nh, hoặc làm báo chí điều tra.
• Những người yếu thế nhất (sắc dân thiểu số, người nhập cư, người nghèo, LGBTQ+) là nhóm đầu tiên và chịu thiệt hại nặng nhất.
8.2. Tham nhũng, đặc quyền và lạm quyền tràn lan
• Khi quyền lực tập trung vào tay một phe, không c̣n ai giám sát, th́ tham nhũng trở thành “b́nh thường mới”. Tài sản quốc gia bị chuyển vào tay cá nhân, doanh nghiệp thân hữu; các hợp đồng, dự án lớn đều bị “móc ngoặc”, “đi đêm”.
• Các quan chức và doanh nghiệp quyền lực không c̣n sợ bị điều tra hoặc trừng phạt — từ đó, sự giàu có và quyền lực của tầng lớp thống trị ngày càng ph́nh to, xă hội càng bất b́nh đẳng, bất măn dâng cao.
8.3. Suy giảm niềm tin vào pháp luật và thể chế
• Khi ṭa án, cảnh sát, công tố viên bị “đảng hóa”, dân chúng không c̣n tin vào sự công bằng, không c̣n muốn hợp tác với chính quyền, dần h́nh thành văn hóa bất tuân dân sự, tự xử, hoặc rút vào các nhóm cực đoan.
• Sự mất niềm tin kéo dài khiến xă hội dễ rơi vào t́nh trạng hỗn loạn, bạo lực bùng phát khi xung đột lợi ích không c̣n được giải quyết bằng luật pháp hoặc chính trị dân chủ.
8.4. Chia rẽ xă hội và nguy cơ xung đột/ civil war
• Khi mọi thông tin bị bóp méo, các nhóm lợi ích ngày càng đóng kín, xă hội trở nên cực đoan hóa, kèn cựa lẫn nhau về sắc tộc, giai cấp, vùng miền, tôn giáo, giới tính.
• Chính trị không c̣n là đối thoại, mà trở thành “tṛ chơi được-mất sống c̣n”, dẫn đến phong trào vũ trang, các nhóm tự vệ, bạo lực đường phố, tấn công chính trị (như vụ Paul Pelosi bị đánh trọng thương).
8.5. Đánh mất vị thế quốc tế, khủng hoảng kinh tế-xă hội
• Một nước Mỹ suy yếu về dân chủ sẽ đánh mất niềm tin của đồng minh, mất vị thế lănh đạo toàn cầu, bị các thế lực độc tài bên ngoài thao túng, thử thách (Nga, Trung Quốc…).
• Đầu tư nước ngoài giảm, kinh tế tŕ trệ, bộ máy công quyền kém hiệu quả, khủng hoảng xă hội kéo dài dẫn đến chảy máu chất xám, sự sáng tạo bị “giết chết”.
• Lịch sử nhiều quốc gia (Argentina, Venezuela, Philippines, Thổ Nhĩ Kỳ, Hungary…) cho thấy: Khi nền dân chủ chết đi, kinh tế sẽ nhanh chóng tụt dốc, người dân rơi vào cảnh nghèo đói, bất an và tuyệt vọng.
8.6. Một nền dân chủ chỉ c̣n tên gọi
• Tất cả các chế độ độc tài đều duy tŕ một bộ máy “bầu cử”, “quốc hội”, “ṭa án”, “báo chí”… nhưng chỉ để trang trí, che đậy sự thật là mọi quyết định đều xuất phát từ một nhóm nhỏ hoặc một cá nhân.
• Người dân sống trong “vỏ bọc pháp quyền” nhưng hoàn toàn không có quyền thực chất. Mọi kiến nghị, phản biện đều bị làm ngơ, thậm chí bị trừng phạt.
8.7. Ví dụ từ thế giới
• Venezuela: Chỉ trong 20 năm từ một quốc gia giàu có, dân chủ thành một quốc gia nghèo đói, gần 10 triệu người phải di cư; tự do ngôn luận gần như không c̣n, cảnh sát và quân đội đàn áp đối lập.
• Nga: Từ năm 2000 đến nay, các cuộc bầu cử đều “bày biện”, chính quyền bắt bớ nhà báo, đối lập, bịt miệng xă hội dân sự. Kết quả là Nga ngày càng cô lập, kinh tế lệ thuộc vào xuất khẩu tài nguyên, xă hội bất công và bất ổn sâu sắc.
• Hungary: Dưới thời Orbán, hệ thống chính trị bị “đảng hóa”, EU nhiều lần trừng phạt v́ vi phạm nhân quyền, dân chủ chỉ c̣n trên danh nghĩa.
8.8. Kết luận phần 8
Đánh mất kiểm soát & cân bằng quyền lực không chỉ là mất dân chủ — mà c̣n là mất đi mọi hy vọng về một xă hội tiến bộ, công bằng, nhân văn và ổn định. Đó là cái giá khủng khiếp mà bất kỳ quốc gia nào cũng không nên trả.
__________________
The Following User Says Thank You to Gibbs For This Useful Post:
Dân chủ không phải là một thành quả vĩnh viễn, mà là một tiến tŕnh phải ǵn giữ từng ngày. Khi những người yêu dân chủ chủ quan, thờ ơ, nghĩ rằng “chuyện đó sẽ không xảy ra ở đây”, th́ sự độc tài sẽ âm thầm lớn mạnh. Mọi quyền tự do đều chỉ tồn tại khi người dân sẵn sàng đứng lên bảo vệ nó — dù là trên lá phiếu, trên mặt báo, trong giáo dục, hay trên đường phố.
9.2. Vai tṛ của từng cá nhân và cộng đồng
• Đi bầu đầy đủ và chủ động: Không bỏ phiếu chỉ v́ thất vọng, mà phải hiểu rằng từng lá phiếu có thể quyết định cục diện quyền lực.
• Giám sát và chất vấn người đại diện: Gửi email, gọi điện, đến gặp đại biểu quốc hội, yêu cầu minh bạch và giải tŕnh về các quyết định lớn.
• Ủng hộ báo chí độc lập, tôn trọng sự thật: Theo dơi nhiều nguồn tin, phản bác tin giả, không chia sẻ thuyết âm mưu.
• Tổ chức và tham gia xă hội dân sự: Đứng lên bảo vệ quyền lợi nhóm yếu thế, tham gia các tổ chức cộng đồng, đấu tranh ôn ḥa.
• Bảo vệ giáo dục trung thực và đa chiều: Đ̣i hỏi trường học dạy đúng lịch sử, khuyến khích phản biện, không chấp nhận kiểm duyệt hay bóp méo sự thật.
• Đồng hành với các cộng đồng bị đe dọa: Khi một nhóm thiểu số bị đối xử bất công mà những nhóm khác im lặng, coi đó không phải là chuyện của ḿnh, là lúc chế độ độc tài bắt đầu thắng thế.
9.3. Bài học từ các quốc gia từng suưt mất dân chủ
• Đức những năm 1970s (sau chế độ phát xít): Luật pháp siết chặt và kiểm soát quyền lực, tôn trọng sự đối lập về tư tưởng, quyền tự do ngôn luận và tự do báo chí.
• Hàn Quốc, Đài Loan: Từ chế độ độc tài quân sự, xă hội dân sự mạnh lên nhờ sinh viên, công nhân, trí thức liên kết đấu tranh ôn ḥa, cuối cùng chuyển hóa chế độ thành dân chủ bền vững.
9.4. Cảnh tỉnh dành riêng cho người Mỹ gốc Việt và cộng đồng di dân
• Nhiều người Việt từng bỏ nước ra đi v́ độc tài, tham nhũng, bất công. Đừng v́ niềm tin sai lầm hoặc sự tuyên truyền của phe cực đoan mà quay lưng lại với giá trị dân chủ thực sự.
• Đừng để nỗi sợ cộng sản bị khai thác để ủng hộ những chính sách bóp nghẹt tự do, kỳ thị, hoặc chia rẽ xă hội.
• Bảo vệ dân chủ là bảo vệ quyền lợi, tương lai cho chính con cháu của ḿnh trên đất Mỹ.
9.5. Niềm tin và hy vọng
Dù t́nh h́nh có bi quan đến đâu, vẫn c̣n hy vọng khi c̣n những người không im lặng trước bất công. Sự can đảm của một cá nhân, tiếng nói của một cộng đồng, sự phản biện của một nhà báo, ḷng trung thực của một thầy cô giáo – tất cả cộng lại thành sức mạnh bảo vệ nền dân chủ khỏi lụi tàn.
9.6. Kết luận cuối cùng
Dân chủ không chết bởi bạo lực tức thời, mà chết dần trong sự thờ ơ, sự im lặng, và nỗi sợ hăi bị gieo trồng qua từng ngày.
Đừng để khi mọi quyền tự do bị tước đoạt, chúng ta mới tiếc nuối những ǵ đă từng có.
“Không ai có thể cứu được một nền dân chủ — ngoài chính người dân sống trong nó”.
(Hết)
__________________
The Following User Says Thank You to Gibbs For This Useful Post:
Người gốc Việt tị nạn tại Mỹ, đặc biệt là ở các khu vực như Little Saigon, Orange County hay Houston, thường rất tự hào về hành tŕnh vượt biển, về ư chí vươn lên, và về niềm tin chống Cộng. Với nhiều người, ủng hộ Trump không chỉ là ủng hộ một tổng thống, mà là khẳng định bản sắc chống Cộng, chống xă hội chủ nghĩa, và “yêu nước kiểu Mỹ”. Họ treo cờ VNCH bên cạnh cờ Mỹ, tham gia các cuộc diễn hành với nón đỏ “Make America Great Again”, và xem những ai ủng hộ đảng Dân chủ là “ngây thơ”, thậm chí là “phản bội những người tị nạn”.
Nhưng sâu bên trong, có một vết rạn đang lớn dần.
Nhiều người gốc Việt theo Trump, khi bị hệ thống của ông ta đối xử bất công – từ trục xuất người thân, từ kỳ thị, cho đến im lặng trước các hành động thù ghét người châu Á – mới nhận ra: Nước Mỹ của MAGA không xem họ là “một phần” của dân tộc này. Họ chỉ được chấp nhận khi c̣n “xài được” về mặt chính trị.
Khi ICE đến gơ cửa nhà người Việt, hoặc khi người gốc Việt bị gọi là “virus”, “kung flu” giữa đường phố – th́ bức tường “tôi là người Việt tốt” không bảo vệ được họ khỏi sự phân biệt chủng tộc.
4. Xung đột giữa các thế hệ
Trong các gia đ́nh gốc Việt theo MAGA, thế hệ trẻ – những người sinh ra ở Mỹ, nói tiếng Anh lưu loát, học ở các trường đa văn hóa – bắt đầu đặt câu hỏi: Tại sao cha mẹ lại đi ủng hộ một người luôn tấn công di dân, chửi rủa người châu Á, và bao che cho sự phân biệt chủng tộc?
Nhiều đứa con gốc Việt cảm thấy ngột ngạt khi nghe cha mẹ xem CNN là “fake news”, hoặc đổ lỗi cho người da đen và Latino về mọi tệ nạn xă hội. Chúng cảm thấy bối rối khi người trong nhà từng là người tị nạn lại ủng hộ việc cấm cửa người tị nạn mới.
Xung đột gia đ́nh xảy ra không chỉ trên mặt trận chính trị – mà c̣n là sự đổ vỡ của niềm tin thế hệ: Thế hệ trẻ muốn một nước Mỹ bao dung, công bằng, nhân đạo c̣n thế hệ lớn tuổi lại lo sợ “nước Mỹ đang mất đi những giá trị truyền thống”.
Gởi Nhật Trân.
Bài anh viết điều 3 và 4 sai và cố ư bóp méo. Chắc anh ngả theo phe Dân Chủ, phe tả theo Cộng Sản?
Điều 3: Xin nói rơ nhé: nước Mỹ là nước dựa trên luật pháp (no if, no but) Anh nói việt kiều bị ICE gơ cửa v...v...Anh có xem tin tức không? anh có xem 1 vài chương tŕnh của cô thư kư Nhà Trắng trả lời báo chí nhất là cái con phóng viên Kaitlan Collins (1 con khốn nạn chuyên bóp méo sự thật. Con khốn nạn này đă bị ông Trump chửi thẳng vào mặt: "Mày là tụi Fake News") đă vặn cô thư kư về vụ ICE, về mấy triệu tụi Illegal aliens sẽ bị tống cổ ra sao? Cô thư kư đă nói rơ ràng từng câu một: "Đây là nước Mỹ, là nước dựa trên luật pháp. Anh muốn vào nước, fine, nộp đơn xin phép đàng hoàng. Nhưng nếu anh vào không có phép chúng tôi sẽ tống cổ anh về cố quốc. Anh vào nước Mỹ không có phép là anh đă phạm luật, đă phạm pháp, và đó là lư do chúng tôi sẽ tống cổ anh về nước xuất phát của anh. Giăn dị vậy thôi.
Nhật Trân ạ, anh muốn lôi kéo vụ người Việt tỵ Nạn Cộng Sản vào chung với tụi Illegal Aliens này là sai, là anh bóp méo sự thật hay là anh quá ngu? Anh cũng tỵ nạn hay anh c̣n đang ở Saigon, VN? Nếu anh đang ở bên Mỹ này, xin lỗi anh, hàng ngày anh ăn cơm hay không mà anh nói không suy nghĩ vậy? Tất cả người Việt chúng tôi đều chờ dài cổ trong trại tỵ nạn chờ phái đoàn Liên Hiệp Quốc tới phỏng vấn, được chấp thuận mới được vào nước Mỹ cơ mà? C̣n tụi Illegal Aliens gần đây chúng nó tự do đạp hàng rào kẽm gai ngang nhiên vào nước Mỹ, làm sao anh có thể ví dụ bọn khốn đó với chúng tôi được? ICE có lùng bắt 1 số người Việt tỵ nạn, không phải vô cớ, hay v́ họ kỳ thị như anh cố ư bóp méo sự thật. Mấy người Việt tỵ nạn đó không đáng được thương xót. Toàn là bọn buôn bán x́ ke, ma tuư, cướp của giết người mà lại chưa có quốc tịch Mỹ. Đương nhiên theo luật phát họ sẽ tống cổ hết về VN, đó là lẽ đương nhiên rồi. Anh có nh́n thấy điều anh nói trong mục 3 này là ngu xuẩn không?
Trả lời điều 4: Con cái trong gia đ́nh chúng tôi không có đứa nào ngại ngùng, hoang mang khi mà chúng tôi đả kích đám Illegal Aliens, bao che cho sự kỳ thị chủng tộc. 1 câu nói ngu không thể tả được. Như đă giải thích ở trên, chúng tôi chống đối tụi Illegal Aliens, tụi ngang nhiên chà đạp luật pháp nước mà vào nước Mỹ như chỗ không người, không phép tắc ǵ cả. Tụi CNN là tụi "fake news" thật chứ có phải tự ḿnh bịa đặt ra đâu. 1 lân nữa chắc anh ăn cứt nên anh nói như 1 thằng điên? 1 thằng Cộng con khốn nạn, 1 thằng Dâm Chủ ngu dốt.
Last edited by ngoclan2435; 20 Hours Ago at 10:39.
The Following User Says Thank You to ngoclan2435 For This Useful Post:
Người gốc Việt tị nạn tại Mỹ, đặc biệt là ở các khu vực như Little Saigon, Orange County hay Houston, thường rất tự hào về hành tŕnh vượt biển, về ư chí vươn lên, và về niềm tin chống Cộng. Với nhiều người, ủng hộ Trump không chỉ là ủng hộ một tổng thống, mà là khẳng định bản sắc chống Cộng, chống xă hội chủ nghĩa, và “yêu nước kiểu Mỹ”. Họ treo cờ VNCH bên cạnh cờ Mỹ, tham gia các cuộc diễn hành với nón đỏ “Make America Great Again”, và xem những ai ủng hộ đảng Dân chủ là “ngây thơ”, thậm chí là “phản bội những người tị nạn”.
Nhưng sâu bên trong, có một vết rạn đang lớn dần.
Nhiều người gốc Việt theo Trump, khi bị hệ thống của ông ta đối xử bất công – từ trục xuất người thân, từ kỳ thị, cho đến im lặng trước các hành động thù ghét người châu Á – mới nhận ra: Nước Mỹ của MAGA không xem họ là “một phần” của dân tộc này. Họ chỉ được chấp nhận khi c̣n “xài được” về mặt chính trị.
Khi ICE đến gơ cửa nhà người Việt, hoặc khi người gốc Việt bị gọi là “virus”, “kung flu” giữa đường phố – th́ bức tường “tôi là người Việt tốt” không bảo vệ được họ khỏi sự phân biệt chủng tộc.
4. Xung đột giữa các thế hệ
Trong các gia đ́nh gốc Việt theo MAGA, thế hệ trẻ – những người sinh ra ở Mỹ, nói tiếng Anh lưu loát, học ở các trường đa văn hóa – bắt đầu đặt câu hỏi: Tại sao cha mẹ lại đi ủng hộ một người luôn tấn công di dân, chửi rủa người châu Á, và bao che cho sự phân biệt chủng tộc?
Nhiều đứa con gốc Việt cảm thấy ngột ngạt khi nghe cha mẹ xem CNN là “fake news”, hoặc đổ lỗi cho người da đen và Latino về mọi tệ nạn xă hội. Chúng cảm thấy bối rối khi người trong nhà từng là người tị nạn lại ủng hộ việc cấm cửa người tị nạn mới.
Xung đột gia đ́nh xảy ra không chỉ trên mặt trận chính trị – mà c̣n là sự đổ vỡ của niềm tin thế hệ: Thế hệ trẻ muốn một nước Mỹ bao dung, công bằng, nhân đạo c̣n thế hệ lớn tuổi lại lo sợ “nước Mỹ đang mất đi những giá trị truyền thống”.
Gởi Nhật Trân.
Bài anh viết điều 3 và 4 sai và cố ư bóp méo. Chắc anh ngả theo phe Dân Chủ, phe tả theo Cộng Sản?
Điều 3: Xin nói rơ nhé: nước Mỹ là nước dựa trên luật pháp (no if, no but) Anh nói việt kiều bị ICE gơ cửa v...v...Anh có xem tin tức không? anh có xem 1 vài chương tŕnh của cô thư kư Nhà Trắng trả lời báo chí nhất là cái con phóng viên Kaitlan Collins (1 con khốn nạn chuyên bóp méo sự thật. Con khốn nạn này đă bị ông Trump chửi thẳng vào mặt: "Mày là tụi Fake News") đă vặn cô thư kư về vụ ICE, về mấy triệu tụi Illegal aliens sẽ bị tống cổ ra sao? Cô thư kư đă nói rơ ràng từng câu một: "Đây là nước Mỹ, là nước dựa trên luật pháp. Anh muốn vào nước, fine, nộp đơn xin phép đàng hoàng. Nhưng nếu anh vào không có phép chúng tôi sẽ tống cổ anh về cố quốc. Anh vào nước Mỹ không có phép là anh đă phạm luật, đă phạm pháp, và đó là lư do chúng tôi sẽ tống cổ anh về nước xuất phát của anh. Giăn dị vậy thôi.
Nhật Trân ạ, anh muốn lôi kéo vụ người Việt tỵ Nạn Cộng Sản vào chung với tụi Illegal Aliens này là sai, là anh bóp méo sự thật hay là anh quá ngu? Anh cũng tỵ nạn hay anh c̣n đang ở Saigon, VN? Nếu anh đang ở bên Mỹ này, xin lỗi anh, hàng ngày anh ăn cơm hay không mà anh nói không suy nghĩ vậy? Tất cả người Việt chúng tôi đều chờ dài cổ trong trại tỵ nạn chờ phái đoàn Liên Hiệp Quốc tới phỏng vấn, được chấp thuận mới được vào nước Mỹ cơ mà? C̣n tụi Illegal Aliens gần đây chúng nó tự do đạp hàng rào kẽm gai ngang nhiên vào nước Mỹ, làm sao anh có thể ví dụ bọn khốn đó với chúng tôi được? ICE có lùng bắt 1 số người Việt tỵ nạn, không phải vô cớ, hay v́ họ kỳ thị như anh cố ư bóp méo sự thật. Mấy người Việt tỵ nạn đó không đáng được thương xót. Toàn là bọn buôn bán x́ ke, ma tuư, cướp của giết người mà lại chưa có quốc tịch Mỹ. Đương nhiên theo luật phát họ sẽ tống cổ hết về VN, đó là lẽ đương nhiên rồi. Anh có nh́n thấy điều anh nói trong mục 3 này là ngu xuẩn không?
Trả lời điều 4: Con cái trong gia đ́nh chúng tôi không có đứa nào ngại ngùng, hoang mang khi mà chúng tôi đả kích đám Illegal Aliens, bao che cho sự kỳ thị chủng tộc. 1 câu nói ngu không thể tả được. Như đă giải thích ở trên, chúng tôi chống đối tụi Illegal Aliens, tụi ngang nhiên chà đạp luật pháp nước mà vào nước Mỹ như chỗ không người, không phép tắc ǵ cả. Tụi CNN là tụi "fake news" thật chứ có phải tự ḿnh bịa đặt ra đâu. 1 lân nữa chắc anh ăn cứt nên anh nói như 1 thằng điên? 1 thằng Cộng con khốn nạn, 1 thằng Dâm Chủ ngu dốt.
Diễn Đàn Người Việt Hải Ngoại. Tự do ngôn luận, an toàn và uy tín. V́ một tương lai tươi đẹp cho các thế hệ Việt Nam hăy ghé thăm chúng tôi, hăy tâm sự với chúng tôi mỗi ngày, mỗi giờ và mỗi giây phút có thể. VietBF.Com Xin cám ơn các bạn, chúc tất cả các bạn vui vẻ và gặp nhiều may mắn.
Welcome to Vietnamese American Community, Vietnamese European, Canadian, Australian Forum, Vietnamese Overseas Forum. Freedom of speech, safety and prestige. For a beautiful future for Vietnamese generations, please visit us, talk to us every day, every hour and every moment possible. VietBF.Com Thank you all and good luck.
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
