Vì sao Thái Lan - Cam Bốt tranh chấp bùng phát thành đụng độ vũ trang lúc này?

[vuitoichat]

Theo như trung gian mới đây của Malaysia khiến Thái Lan - Cam Bốt cả hai bên đã thỏa thuận «ngừng bắn ngay lập tức và vô điều kiện», sau khi tranh chấp biên giới tại một số khu vực trên đất liền giữa Thái Lan và Cam Bốt bùng phát trở thành các cuộc tấn công trả đũa qua lại quy mô lớn, nhưng cuộc xung đột, có nguy cơ biến thành chiến tranh, hiến nay đã tạm ngưng sau bốn ngày giao tranh của hai nước láng giềng này.

Một nhóm tình nguyên viên Cam Bốt cổ vũ một xe quân sự tiến về biên giới Cam Bốt - Thái Lan, huyện Srei Snam, tỉnh Siem Reap, ngày 28/07/2025. AP - ANTON L. DELGADO

Về số liệu chính thức, cuộc xung đột vũ trang nghiêm trọng nhất giữa Thái Lan và Cam Bốt từ 13 năm nay, đã khiến ít nhất 30 người chết cả hai phía, và hơn 200 nghìn dân phải sơ tán khỏi các vùng giáp biên. Chính quyền hai nước đổ lỗi cho nhau đã phát động cuộc xung đột vũ trang này.

Tranh chấp biên giới Thái Lan – Cam Bốt vốn đã diễn ra từ hàng thập niên, nhưng vì sao xung đột vũ trang quy mô lớn lại bùng phát vào thời điểm này ? Phải chăng vấn đề lãnh thổ tranh chấp tại một số địa điểm căng thẳng chỉ là phần nổi của tảng băng ?

Căng thẳng chính trị nội bộ Cam Bốt dâng cao với áp lực từ phe dân tộc chủ nghĩa

Trả lời RFI tiếng Việt, ông Đinh Kim Phúc, nhà nghiên cứu về Đông Nam Á, nguyên giảng viên Đại học Mở Thành phố Hồ Chí Minh nhấn mạnh trước hết đến các áp lực chính trị nội bộ về các vấn đề lãnh thổ của các thế lực dân tộc chủ nghĩa đã đẩy ông Hun Sen, lãnh đạo trên thực tế của Cam Bốt, đến chỗ chọn một giải pháp cứng rắn với Thái Lan.

Nhà nghiên cứu Đinh Kim Phúc nhận định: « Mối quan hệ giữa Cam Bốt và Thái Lan, ngoài vấn đề trên đất liền thì trên biển các vùng chồng lấn giữa Thái Lan và Cam Bốt chưa được giải quyết. Mặc dù Thái Lan nhiều lần thúc ép Cam Bốt phải nhanh chóng giải quyết theo công pháp quốc tế. Và tháng 6 vừa qua Ủy ban song phương giải quyết vấn đề tranh chấp trên biển cũng đã nhóm hợp nhưng mà cũng không có một cái biện pháp gì. Và bên cạnh đó các thế lực dân tộc chủ nghĩa cực đoan Cam Bốt lớn tiếng kêu gọi là Hun Sen phải lấy lại đảo Kut, lấy lại 3.000 cây số vuông xung quanh cái đảo này cho Cam Bốt.

Những cái sức ép về quan hệ đối ngoại đó đã tạo ra một sức ép về chính trị. Áp lực trực tiếp nhất là đầu tháng 5/2025 là việc ông Sam Rainsy, đảng Cứu Quốc Cam Bốt, đang sống lưu vong, đã gửi thư cho Quốc Hội Cam Bốt yêu cầu Quốc Hội phải thông qua Công ước về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS). Vì trước đây chính phủ Cam Bốt đã ký kết nhưng Quốc Hội chưa thông qua, để làm cơ sở đòi đảo Phú Quốc của Việt Nam và đảo Kut của Thái Lan. Đây là cái nguyên nhân trực tiếp thử thách thái độ của Hun Sen. Hun Sen thừa biết rằng Cam Bốt không thể đương đầu với Việt Nam, và chỉ còn có một con đường là chọn Thái Lan.

Cái sai lầm đầu tiên của Hun Sen khi đối phó với các vấn đề nội trị là đã chọn gia đình Sinawatra coi như một đối thủ trực tiếp để đối đầu để mà đánh lừa dư luận. Nhưng dòng họ Sinawatra, dù có ảnh hưởng trên chính trường Thái Lan, nhưng không phải là đại diện độc nhất cho nhân dân Thái Lan. Nền chính trị Thái Lan thực chất nằm trong tay các tướng lãnh quân đội. Đấy là cái sai lầm chết người của Hun Sen. »

Cờ bạc trực tuyến, trung tâm lừa đảo xuyên biên giới : Vụ « bắt giữ » một nhân vật thân cận Hun Sen

Vì sao một chính trị gia lão luyện như Hun Sen lại đưa ra một quyết định như vậy ? Theo nhà nghiên cứu Đinh Kim Phúc, việc lãnh đạo Cam Bốt Hun Sen chọn bước đi tấn công trực tiếp vào gia tộc Thaksin, vốn là đồng minh, diễn ra trong bối cảnh đặc biệt. Ông giải thích :

« Ngoài những nguyên nhân về biên giới lãnh thổ và lãnh hải giữa Cam Bốt và Thái Lan, bên cạnh đó còn có rất nhiều cái nguyên nhân phụ nhưng rất quan trọng tác động đến các quyết định đối phó của Hun Sen với Thái Lan. Chúng ta biết rằng khi Thái Lan cùng với Cảnh sát Hình sự Quốc tế Interpol bắt Kok An, thượng nghị sĩ Cam Bốt, trùm cờ bạc (lệnh truy nã hồi đầu tháng 7/2025) ở Poipet, đứng sau các trung tâm lừa đảo ở biên giới Thái Lan – Cam Bốt đã làm cho Hun Sen hoảng loạn.

Tại sao lại hoảng loạn ? Vì chúng ta biết rằng lợi nhuận từ các trung tâm lừa đảo cờ bạc, đe dọa an ninh xuyên biên giới xuất phát từ Cam Bốt trong thời gian vừa qua, đã phần lớn dùng để cung cấp cho gia sản của gia tộc Hun Sen và các quan chức cao cấp của Cam Bốt. Chính việc Thái Lan bắt giữ ông trùm Kok An (theo nguồn tin nội bộ, theo nhà nghiên cứu Đinh Kim Phúc), chuẩn bị một chiến dịch tổng tấn công các loại tội phạm trên mạng, và có khuynh hướng sẽ tấn công vào các ổ buôn người, cờ bạc trái phép và lừa đảo ở biên giới Thái – Cam Bốt đã làm cho Hun Sen mất phương hướng trước những mâu thuẫn trong nội bộ chính trị Cam Bốt giữa Hun Sen và các phe phái đối lập ở hải ngoại.

Cái dư luận trong nước, không khí dân tộc dân tộc cực đoan đã đẩy Hun Sen có những phản ứng sai lầm. Cái sai lầm đầu tiên mà ai cũng biết rằng Hun Sen đã công khai nội dung cuộc trò chuyện riêng với nữ thủ tướng Thái Lan. Việc công khai đó như một giọt nước làm tràn ly, đối với sự kiên nhẫn của cả hai bên Cam Bốt và Thái Lan. »

Trong thời gian qua, vấn đề cờ bạc trực tuyến xuyên biên giới và đặc biệt là các trung tâm lừa đảo tại các vùng biên giới Thái Lan và Cam Bốt là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây căng thẳng trong quan hệ song phương. Hồi tháng 6, Tổ chức Ân xá Quốc tế (Amnesty International) đã cáo buộc Cam Bốt trong một báo cáo lên án việc « cố tình phớt lờ các hành vi vi phạm nhân quyền, bao gồm các hoạt động bắt người làm nô lệ, buôn người, lao động trẻ em và tra tấn » trong ngành công nghiệp lừa đảo trên mạng. Tổ chức phi chính phủ này đã xác định được ít nhất 53 trung tâm lừa đảo mạng tại Cam Bốt.
Quân đội Thái Lan đối đầu trực tiếp với Hun Sen

Nhiều nhà quan sát khu vực và quốc tế chú ý đến việc nữ thủ tướng Paetongtarn, con gái cựu thủ tướng Thaksin, bị đình chỉ chức vụ sau vụ cuộc nói chuyện với « ông chú » Hun Sen bị rò rỉ, đã để lại một khoảng trống quyền lực đáng sợ tại Thái Lan. Ông Thitinan Pongsudhirak, giáo sư chính trị học, Đại học Chulalongkorn University, Bangkok, được tuần báo Mỹ Time dẫn lời, ghi nhận « một tình thế nguy hiểm » xuất hiện trước khi căng thẳng bùng phát thành xung đột vũ trang, đó là khi « quân đội Thái Lan nắm quyền, và bên kia là Hun Sen sẽ tiếp tục có các hành động khiêu khích ».

Về vấn đề này, nhà nghiên cứu Đinh Kim Phúc nhận định : « Chúng ta thấy rõ rằng quân đội Thái ngay lúc đầu cũng chưa có ý định gây xung đột để giải quyết vấn đề biên giới lãnh thổ. Nhưng việc Hun Sen làm mất mặt thủ tướng Thái Lan, chọc nóng đến vai trò của quân đội Thái thì Hun Sen đã phạm phải sai lầm. Khi mà nhắm đích vào gia tộc Thaksin để tấn công, ông Hun Sen đã quên đi cái vai trò đằng sau của quân đội Thái trong nền chính trị Thái Lan từ năm 1932.

Và để rửa mặt cho cái hình ảnh của Thái Lan trước việc bị Hun Sen làm nhục, quân đội phải ra tay. Chúng ta biết rằng nhìn bốn ngày qua trong xung đột biên giới giữa Cam Bốt và Thái Lan, chúng ta thấy phương thức tác chiến của quân đội Thái Lan là có tính toán, có chuẩn bị, nhưng không nổ súng trước và chờ cho Cam Bốt sập bẫy. Vì Thái Lan thừa biết rằng tiềm lực quân sự và trình độ tác chiến của Cam Bốt không thể nào đổi đầu lại với quân đội Thái Lan.

Chúng ta thấy rõ ràng quân đội Cam Bốt luôn bị động trước những đợt tấn công của Thái và tất cả những cái ổ đề kháng của Cam Bốt đều bị F16 của Thái Lan tiêu diệt. Và chúng ta thấy rằng hình ảnh của Hun Sen, của thủ tướng Hun Manet và các quan chức cao cấp của Cam Bốt thể hiện qua phát biểu ngay lập tức sáng ngày 24/7 của bộ trưởng Ngoại Giao Cam Bốt, là đề nghị ngưng bắn ngay lập tức vô điều kiện, đó là cái vế quan trọng nhất để cho thấy ai thắng, ai thua. »

Bí ẩn bao trùm các khu vực tranh chấp : Quân đội Thái Lan ngăn chặn thông tin

Theo một nhà quan sát Cam Bốt tại Bangkok, được báo Pháp Le Monde hôm nay dẫn lời, xung đột vũ trang bùng phát đúng vào lúc « quân đội Thái Lan cần được khôi phục uy tín. Phe đối lập chỉ trích quân đội, đang tìm cách cắt giảm ngân sách quốc phòng ». Các nhà ngoại giao nước ngoài tại Bangkok lưu ý rằng bí ẩn đang bao trùm những gì xảy ra ở các khu vực tranh chấp.

Đảng Nhân dân (trước đây là đảng Move Forward), đảng đối lập hàng đầu ở Thái Lan, công khai chống giới quân sự, đã buộc phải gỡ bỏ thông tin về cuộc giao tranh khỏi trang web của mình vào ngày 27/7, mặc dù các thông tin được thu thập từ các nguồn mở. Giới tướng lĩnh cáo buộc trang mạng này gây nguy hiểm cho an ninh quốc gia.