Siêu ngư lôi Poseidon giúp Nga sở hữu khả năng xuyên phá lưới phòng thủ của Mỹ và đồng minh, cũng như phát thông điệp cảnh báo đến NATO.
Tổng thống Nga Vladimir Putin hôm 4/11 trao thưởng những người tham gia dự án chế tạo tên lửa hành trình hạt nhân Burevestnik và siêu ngư lôi Poseidon. "Đất nước chúng ta không đe dọa ai cả. Giống như mọi cường quốc hạt nhân khác, Nga đang phát triển năng lực hạt nhân và chiến lược của mình", ông phát biểu.
Sự kiện diễn ra vài ngày sau khi Nga thông báo thử thành công ngư lôi Poseidon và tên lửa Burevestnik. Poseidon được coi là tàu ngầm không người lái sử dụng động cơ hạt nhân cỡ nhỏ, đạt tốc độ 130-185 km/h, độ sâu khi lặn khoảng 1.000 m và tầm hoạt động 10.000 km.
Ý tưởng về ngư lôi hạt nhân cỡ lớn không phải mới. Liên Xô từng phát triển các dự án như T-5 và T-15, ngư lôi mang đầu đạn hạt nhân nhằm đối phó các hạm đội và nhóm tác chiến tàu sân bay Mỹ ở Đại Tây Dương.
Theo các tài liệu của tình báo NATO, dự án Poseidon được đẩy mạnh sau khi Mỹ rút khỏi Hiệp ước Chống Tên lửa Đạn đạo (ABM) hồi năm 2002. Washington lập luận rằng hiệp ước này cản trở phát triển lá chắn phòng thủ, trong khi Moskva coi đó là bước đi phá vỡ cân bằng hạt nhân.
Động thái của Mỹ mở đường cho quá trình triển khai hai lá chắn phòng thủ tên lửa Aegis Ashore ở Romania và Ba Lan. Washington khẳng định các hệ thống này chỉ nhằm mục đích phòng vệ, sử dụng tên lửa đánh chặn SM-3 để đối phó tên lửa đạn đạo tầm ngắn đến tầm xa phóng từ Nga.
Tuy nhiên, Moskva cáo buộc Aegis Ashore có khả năng phóng tên lửa hành trình Tomahawk tầm bắn 2.500 km, khiến quân đội Nga chỉ có 2-5 phút để phát hiện và phản ứng trước các đòn đánh phủ đầu, thay vì khoảng 30 phút như đối phó tên lửa đạn đạo xuyên lục địa (ICBM).
Lầu Năm Góc đầu thập niên 2000 cũng xây dựng khái niệm "Tấn công Chớp nhoáng Toàn cầu", sau này đổi tên thành Tấn công Thông thường Chớp nhoáng (CPS).
Đây là nỗ lực nhằm phát triển hệ thống vũ khí thông thường, có thể tập kích mọi địa điểm trên Trái Đất trong vòng một giờ, tương tự ICBM mang đầu đạn hạt nhân. Loại vũ khí như CPS sẽ cho phép Mỹ phản ứng nhanh hơn nhiều đối với những mối đe dọa mới nổi, cũng như thay thế tới 30% số vũ khí nguyên tử được sử dụng khi bùng phát xung đột hạt nhân.
"Poseidon là câu trả lời của Nga, trong đó mục tiêu là phát triển những vũ khí khiến đối phương không thể đánh chặn. Nó sẽ tạo thành cột trụ răn đe mới, bên cạnh tên lửa siêu vượt âm Avangard và Kinzhal, tên lửa đạn đạo xuyên lục địa RS-28 Sarmat và tên lửa hành trình Burevestnik", Steven Pifer, cựu đại sứ Mỹ tại Ukraine và hiện là thành viên cấp cao tại Viện Brookings, nhận định.
Phần đầu nguyên mẫu ngư lôi Poseidon được Nga công bố năm 2019. Ảnh: BQP Nga.
Tom Karako, chuyên gia từ Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), cũng có chung quan điểm khi cho rằng Poseidon là phản ứng với năng lực phòng thủ của Mỹ. "Nó nhắm vào các thành phố ven biển, nơi sinh sống của khoảng 50% dân Mỹ, tạo thành sức răn đe dựa trên khả năng gây tổn thất không thể chấp nhận", ông nói.
NATO mở rộng về phía đông sau khi Liên Xô tan rã cũng được cho là nguyên nhân thúc đẩy Nga phát triển hàng loạt vũ khí chiến lược. Từ 16 thành viên năm 1999, liên minh đã có 32 nước vào năm 2024, trong đó có các quốc gia từng thuộc Liên Xô hoặc nằm trong Khối Hiệp ước Warsaw.
Moskva nhiều lần phản đối mở rộng NATO, coi đây là mối đe dọa an ninh quốc gia và mô tả liên mình này là"công cụ đối đầu và răn đe nhằm vào Nga".
"Poseidon không chỉ là vũ khí, mà là biểu tượng của năng lực đáp trả. Nó ra đời nhằm chứng minh rằng NATO có mở rộng đến đâu thì Nga cũng có khả năng gây tổn thất không thể chấp nhận cho đối phương", ông Pifer nêu quan điểm.
Thông tin về ngư lôi Poseidon xuất hiện lần đầu hồi cuối năm 2015 khi truyền hình Nga đưa tin về cuộc họp có sự tham dự của Tổng thống Putin và ông Sergei Shoigu, khi đó là Bộ trưởng Quốc phòng Nga, trong đó một quan chức cầm bản thiết kế của dự án mang tên "Hệ thống Hải dương Đa năng Status-6".
Cơ quan Tình báo Trung ương Mỹ (CIA) cho rằng đây là hành động có chủ đích của Nga, chứ không phải sự cố lộ thông tin ngoài ý muốn.
Lầu Năm Góc nhận định lần phóng thử đầu tiên của dự án Status-6 diễn ra ngày 27/11/2016, quả đạn được phóng từ tàu ngầm B-90 Sarov ở Bắc Băng Dương. Đầu năm 2018, quân đội Mỹ tuyên bố Nga đang phát triển "ngư lôi thế hệ mới, có tầm hoạt động xuyên lục địa, vận hành hoàn toàn tự động, sử dụng năng lượng nguyên tử và mang được đầu đạn hạt nhân".
Poseidon là một trong 6 "siêu vũ khí" được Tổng thống Putin công bố trong thông điệp liên bang hồi tháng 3/2018. Đây là những khí tài được kỳ vọng giúp Moskva duy trì vị thế siêu cường và cân bằng chiến lược với Washington.
"Kết quả mà mọi người đạt được có ý nghĩa lịch sử đối với dân tộc chúng ta. Điều đó sẽ giúp đảm bảo thế cân bằng chiến lược và an ninh trong hàng thập kỷ tới, có thể nói là trong cả thế kỷ 21", ông Putin nói với những người được trao thưởng trong buổi lễ ngày 4/11.
