Đây là những gì xảy ra với cơ thể khi bạn bổ sung quá nhiều thực phẩm chức năng.
Trong bối cảnh xu hướng chăm sóc sức khỏe ngày càng phát triển, việc sử dụng thực phẩm bổ sung trở nên phổ biến hơn bao giờ hết. Theo thống kê của Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA), khoảng 75% người dân Mỹ đang dùng ít nhất một loại thực phẩm bổ sung.
Trên mạng xã hội, đặc biệt là TikTok, không khó để bắt gặp những video chia sẻ kinh nghiệm uống vitamin, thực phẩm chức năng với niềm tin rằng chúng có thể giải quyết mọi vấn đề, từ thiếu hụt dinh dưỡng đến cải thiện da liễu.
Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo rằng “cái gì nhiều quá cũng không tốt”. Việc sử dụng vitamin và thực phẩm bổ sung quá liều có thể dẫn tới những hệ lụy nghiêm trọng cho sức khỏe. Nhận biết sớm những dấu hiệu cảnh báo sẽ giúp người dùng tránh được các rủi ro không đáng có.
Khi thực phẩm bổ sung bị lạm dụng
Khác với thuốc hay thực phẩm thông thường, các loại thực phẩm bổ sung không chịu sự giám sát chặt chẽ từ FDA. Các công ty sản xuất tự chịu trách nhiệm về chất lượng sản phẩm, khiến cho tính an toàn khó được kiểm chứng. Bác sĩ Pieter Cohen, Trường Y Harvard cho biết: “Bạn không thể biết chắc được chất lượng thực sự của các sản phẩm này. Nhiều khi nhãn mác không chính xác và thậm chí được thổi phồng công dụng”.
Về bản chất, thực phẩm bổ sung chỉ nhằm bù đắp một số thiếu hụt dinh dưỡng nhất định, chứ không thay thế được chế độ ăn uống cân bằng. Chuyên gia dinh dưỡng Olivia Thomas, Trung tâm Y tế Boston nhấn mạnh: “Điều quan trọng nhất là phải xác định rõ vì sao bạn cần bổ sung. Đây không phải là con đường tắt để có sức khỏe tốt”.
Theo cảnh báo của giới chuyên môn, lạm dụng thực phẩm bổ sung có thể dẫn đến những hệ lụy khó lường, thậm chí gây tổn hại nghiêm trọng cho gan, thận và tim mạch.
Bác sĩ Cindy Reuter, Giám đốc y học tích hợp tại Dartmouth Health (New Hampshire), cảnh báo những nhóm người đặc biệt cần thận trọng, bao gồm: bệnh nhân có vấn đề về gan, thận, tim mạch, đang điều trị ung thư, sử dụng thuốc chống đông hoặc thuốc điều hòa miễn dịch, phụ nữ mang thai, cho con bú hoặc có kế hoạch sinh con.
Dấu hiệu cơ thể “quá tải” vitamin
Các bác sĩ cho biết, tùy theo loại vitamin hay khoáng chất, việc dùng quá liều có thể gây ra những triệu chứng đa dạng, từ nhẹ đến nghiêm trọng.
• Vitamin tan trong nước như vitamin C, nhóm B thường được đào thải qua nước tiểu, ít gây tích tụ nhưng có thể dẫn tới rối loạn tiêu hóa.
• Vitamin tan trong chất béo như A, D, E, K lại có nguy cơ tích tụ trong cơ thể, dẫn đến ngộ độc nếu sử dụng lâu dài.
• Khoáng chất và các hợp chất bổ sung khác cũng tiềm ẩn rủi ro vì chỉ một sai lệch nhỏ trong cân bằng có thể làm gián đoạn hoạt động sinh lý bình thường.
Những biểu hiện cảnh báo thường gặp gồm: nước tiểu đổi màu bất thường, buồn nôn, tiêu chảy, táo bón, đau bụng, đau đầu, chóng mặt, tê tay chân, mất ngủ, mệt mỏi, rụng tóc, thay đổi sắc tố da hoặc kết quả xét nghiệm gan, thận bất thường.
Đặc biệt, có 5 dấu hiệu đáng chú ý:
1. Đánh trống ngực hoặc đau ngực: Có thể do các sản phẩm bổ sung chứa caffeine làm tăng huyết áp hoặc tương tác với thuốc điều trị tim mạch.
2. Kích ứng da: Phát ban, mẩn ngứa hay phản ứng dị ứng là dấu hiệu cơ thể đang phản ứng với liều bổ sung quá mức.
3. Nước tiểu sẫm màu kèm vàng da: Có thể là dấu hiệu tổn thương gan, cần được thăm khám ngay.
4. Chóng mặt: Thừa sắt có thể gây ngộ độc gan, hạ huyết áp, thậm chí co giật.
5. Rối loạn tiêu hóa: Chất xơ bổ sung dễ gây đầy hơi, vitamin C liều cao gây tiêu chảy, buồn nôn.
Nguyên tắc quan trọng, theo bác sĩ Cohen là: “Thực phẩm bổ sung chỉ hỗ trợ dinh dưỡng. Nếu bạn thấy cơ thể thay đổi rõ rệt, hãy cân nhắc dừng lại”.
Những sự kết hợp nguy hiểm cần tránh
Một số loại vitamin và khoáng chất khi dùng cùng nhau có thể triệt tiêu hoặc làm giảm tác dụng của thuốc. Chẳng hạn, canxi và sắt cạnh tranh hấp thu, không nên uống cùng lúc; vitamin K có thể vô hiệu hóa thuốc chống đông...
Một số loại vitamin và khoáng chất khi dùng cùng nhau có thể triệt tiêu hoặc làm giảm tác dụng của thuốc.
Ngoài ra, việc dùng đồng thời nhiều chế phẩm chứa cùng một loại vitamin (như A, D, nhóm B) hoặc các sản phẩm gây kích thích (tăng năng lượng, giảm cân) có thể dẫn đến tình trạng quá liều.
Đáng chú ý, một nghiên cứu trong năm nay đã chỉ ra rằng, bệnh nhân cao tuổi đang điều trị ung thư gặp phản ứng bất lợi khi dùng thêm các loại thảo dược như men gạo đỏ, nghệ, hoa cúc tím hay cần sa.
Thành thật với bác sĩ - chìa khóa an toàn
Các chuyên gia khuyến cáo, nếu đang sử dụng nhiều loại thực phẩm bổ sung, người bệnh nên mang toàn bộ sản phẩm tới buổi khám để được tư vấn cụ thể. Bác sĩ Robert Fontana, Đại học Michigan nhấn mạnh: “Nhiều bệnh nhân ngại chia sẻ vì sợ bác sĩ đánh giá. Thực ra, chúng tôi chỉ muốn giúp họ an toàn hơn”.
Cần nhớ rằng thực phẩm bổ sung không phải thuốc chữa bệnh, không có tác dụng chẩn đoán, điều trị hay phòng ngừa bệnh tật. Việc sử dụng cần đặc biệt thận trọng đối với phụ nữ mang thai, cho con bú và trẻ nhỏ, chỉ nên tiến hành khi có khuyến nghị từ bác sĩ.
Việc bổ sung vitamin và khoáng chất có thể mang lại lợi ích nhất định nếu được sử dụng hợp lý và đúng đối tượng. Tuy nhiên, sự thiếu hiểu biết hoặc lạm dụng sẽ khiến “liều thuốc bổ” trở thành mối nguy hại tiềm ẩn. Thay vì chạy theo trào lưu hay tin vào lời quảng cáo, người tiêu dùng cần tham khảo ý kiến chuyên môn để bảo vệ sức khỏe một cách an toàn và khoa học.
