|
Ông Trump nhiều lần công khai kêu gọi Trung Quốc mua thêm đậu nành Mỹ, thậm chí hứa hẹn sẽ cung cấp “dịch vụ nhanh”, nhưng bị phớt lờ. Lời đề nghị của ông vô tác dụng, người Mỹ nhận ra rằng đòn phản công của Trung Quốc chỉ mới bắt đầu.
Cú ra đòn đã được Trung Quốc dày công chuẩn bị
Đã đến mùa thu hoạch đậu nành (đậu tương) Mỹ năm 2025, nhưng Trung Quốc chưa ký bất kỳ đơn hàng nào dù năm 2024 họ nhập của Mỹ 20 triệu tấn. Trong khi đó tin cho thấy trong tháng 9, Trung Quốc đã nhập từ Nam Mỹ 8 triệu tấn và có tin tháng 10 sẽ nhập tiếp 4 triệu tấn nữa...
Tình hình này có phần giống với cuộc chiến thương mại đậu nành Trung – Mỹ lần đầu năm 2018, nhưng cũng có nhiều điểm khác biệt. Khi đó, chính quyền Trump bất ngờ áp thuế cao đối với hàng hóa Trung Quốc, Trung Quốc trả đũa bằng cách đánh thuế 25% lên đậu nành nhập của Mỹ. Tháng 11/2018, lượng đậu nành Trung Quốc nhập từ Mỹ giảm mạnh, thậm chí bằng “0”.
Nông dân Mỹ lúc ấy bị ảnh hưởng nặng nề do xuất khẩu sang Trung Quốc sụt giảm, nhưng chính quyền Trump đã tung gói hỗ trợ nông nghiệp 26 tỷ USD. Hơn nữa, khi đó Trung Quốc chưa thể ngay lập tức bỏ qua nguồn cung từ Mỹ, nên sau cuộc gặp thượng đỉnh, hai bên đạt thỏa thuận “đình chiến ngắn hạn”, đậu nành Mỹ lại được Trung Quốc mua trở lại. Tuy nhiên, nông dân Mỹ đã phải thừa nhận đó là “thời khắc khủng hoảng của nông nghiệp Mỹ”.
Đến năm 2025, tình hình đã khác hẳn. Sau khi tái đắc cử, ông Trump vẫn giữ lập trường cứng rắn về thương mại, thậm chí trong giai đoạn tháng 4 còn nâng thuế với Trung Quốc lên mức ba chữ số, hy vọng ép Bắc Kinh nhượng bộ.
Nhưng điều ông Trump không ngờ tới là lần này Trung Quốc đã chuẩn bị sẵn sàng. Sau kinh nghiệm năm 2018, Trung Quốc đẩy mạnh chiến lược “thoát Mỹ”, gia tăng nhập khẩu đậu nành Nam Mỹ. Khi Mỹ tăng thuế đánh vào hàng Trung Quốc nhập khẩu, Trung Quốc lập tức đáp trả, đánh thuế đậu nành Mỹ và chuyển sang nhập nhiều hơn từ Nam Mỹ.
Đến tháng 9, khi mùa thu hoạch đậu nành Mỹ bắt đầu, Trung Quốc vẫn chưa ký một đơn hàng nào cho cả niên vụ 2025 và 2026. Điều này vượt ngoài dự đoán của ông Trump. Ông nhiều lần lên mạng xã hội “kêu gọi”, thậm chí hạ giọng đề nghị Trung Quốc mua gấp bốn lần số lượng, hứa kèm “dịch vụ giao hàng nhanh”, nhưng Bắc Kinh vẫn không động lòng.
Người Mỹ, đặc biệt là nông dân trồng đậu nành lúc này mới nhận ra rằng Trung Quốc đã âm thầm chuẩn bị nhiều năm qua và chỉ chờ đúng thời điểm này để tung đòn. Từ sau năm 2018, Trung Quốc đã tối ưu hóa chuỗi cung ứng đậu nành: tăng cường hợp tác với Brazil, ký nhiều hợp đồng dài hạn, đầu tư xây dựng cảng, kho bãi để nước này nâng cao hiệu quả xuất khẩu. Nhờ đó, Brazil đã vượt Mỹ, trở thành nguồn cung đậu nành lớn nhất của Trung Quốc, chiếm tới 74% lượng nhập khẩu năm 2025.
Song song, Trung Quốc đẩy mạnh cải tiến kỹ thuật canh tác trong nước, mở rộng diện tích trồng, nâng tỷ lệ tự cung năm 2025 lên 18% (tăng 6 điểm phần trăm so với 2018). Ngoài ra, công nghệ thay thế khô dầu đậu nành cũng giảm phụ thuộc vào nguồn protein từ nhập khẩu.
Hậu quả nặng nề đối với nông nghiệp Mỹ
Các tính toán chính trị của chính quyền Trump khiến lợi thế của Mỹ dần mất đi. Ông Trump luôn coi các bang nông nghiệp là kho phiếu quan trọng cho bầu cử giữa kỳ, muốn ép Trung Quốc mua thêm đậu nành để vừa thể hiện “cứng rắn”, vừa xoa dịu cử tri nông dân.
Nhưng những lời kêu gọi này giờ đã trở nên vô ích. Trung Quốc kiên định giảm đơn mua hàng, và Trump cũng không dám tiếp tục gây căng thẳng thương mại, bởi càng đe dọa, Trung Quốc càng mua ít hơn. Nghiêm trọng hơn, cách “giải cứu bằng trợ cấp” mà chính quyền Trump dùng năm 2018 giờ đây không còn hiệu quả nữa.
Theo số liệu Bộ Nông nghiệp Mỹ công bố tháng 9, nợ ngành nông nghiệp đã tăng lên 592 tỷ USD, tạo nên sức ép tài chính khổng lồ. Dù chính phủ có tung thêm trợ cấp, gánh nặng nợ nần này cũng cho thấy chiến lược đó không thể kéo dài.
Bản thân nông dân Mỹ cũng hiểu rõ: họ có thể ủng hộ chính sách “Nước Mỹ trên hết” của ông Trump, nhưng điều họ cần là giải pháp thương mại, chứ không phải trợ cấp ngắn hạn. Nông nghiệp chiếm tới 18,7% GDP Mỹ, nuôi sống 230.000 việc làm, nên khủng hoảng đã tác động sâu rộng tới cộng đồng nông thôn.
Bởi vậy, động thái của Trung Quốc để “đơn hàng đậu nành Mỹ về 0” lần này thực sự đã đánh trúng nỗi đau của nước Mỹ. Theo Reuters, vòng đàm phán thứ tư giữa Trung – Mỹ đã được ấn định, trong đó chắc chắn sẽ bàn tới khủng hoảng nông nghiệp, tức là chuyện Trung Quốc sẽ mua bao nhiêu đậu nành của Mỹ.
Ở một góc độ nào đó, đòn phản công này không hề kém so với “vũ khí kiểm soát đất hiếm”, thậm chí còn khẩn cấp hơn. Đặc thù của sản xuất nông nghiệp khiến nông dân Mỹ đối diện nguy cơ phá sản. Hiệp hội Nông nghiệp Mỹ cảnh báo, nếu không đạt được thỏa thuận với Trung Quốc, Mỹ có thể thiệt hại từ 3,6 đến 5,9 tỷ USD, riêng bang Bắc Dakota mất 640 triệu USD.
Ngay cả khi Trung Quốc “mua tượng trưng” để thể hiện thiện chí, cũng không thể giải quyết triệt để khủng hoảng nông nghiệp Mỹ. Ông Trump muốn thúc đẩy sản xuất nhiên liệu sinh học để tiêu thụ bớt tồn kho, nhưng khó lòng thay thế thị trường Trung Quốc. Việc mở rộng sang các thị trường mới như Ấn Độ, Ai Cập cần ít nhất cả thập kỷ.
Về lâu dài, đòn phản công lần này của Trung Quốc đối với nông nghiệp Mỹ có ảnh hưởng sâu xa. Đây không chỉ là một cuộc chiến thương mại, mà còn là sự tái định hình cục diện nông nghiệp và kinh tế toàn cầu. Tổn thương đã rõ ràng, nếu Mỹ vẫn không chịu nhượng bộ, khủng hoảng nông nghiệp sẽ còn trầm trọng hơn.
VietBF@ sưu tập
|
|
