Mỹ triển khai loạt biện pháp nhằm thu hẹp khoảng cách với Trung Quốc về đất hiếm

[Romano]

Đợt leo thang mới trong cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung đang khiến Tổng thống Donald Trump nỗ lực tìm cách phản ứng nhanh chóng, giữa bối cảnh nguồn cung công nghệ chiến lược của Washington bị đe dọa.Các quan chức Nhà Trắng trong tuần qua cho biết, Washington sẽ chủ động hơn trong việc bảo đảm tiếp cận các nguyên tố đất hiếm - yếu tố không thể thiếu trong nhiều công nghệ tiên tiến – nhằm đối phó với các biện pháp hạn chế xuất khẩu mới của Trung Quốc.

Theo The Hill (Mỹ), các quy định mới mang lại cho Trung Quốc đòn bẩy đáng kể trong cuộc chiến thương mại với Mỹ, khi cả hai quốc gia đang chạy đua để thống trị tương lai của trí tuệ nhân tạo (AI) và các chip bán dẫn thiết yếu để vận hành công nghệ này.

Mỹ cùng Trung Quốc đã bất đồng về xuất khẩu công nghệ và các công nghệ liên quan đến quốc phòng trong nhiều thập niên. Trung Quốc hoàn toàn có thể nới lỏng hoặc ban hành miễn trừ đối với quy định mới về xuất khẩu đất hiếm để hạ nhiệt căng thẳng. Theo giới chuyên gia, các bước đi gần đây của Trung Quốc cho thấy nước này sẵn sàng, và có khả năng, thử thách giới hạn trong quan hệ với Mỹ, ở thời điểm quan hệ song phương đang ở giai đoạn tiềm ẩn nhiều rủi ro.

Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent chia sẻ với kênh CNBC hôm 15/10: “Khi chúng ta nhận được một thông báo như tuần này của Trung Quốc về đất hiếm, bạn sẽ nhận ra rằng mình phải tự chủ, hoặc ít nhất phải đảm bảo đủ nguồn cung cùng với các đồng minh. Khi phải đối mặt với một nền kinh tế phi thị trường như Trung Quốc, chúng ta buộc phải thực thi chính sách công nghiệp”.

Theo The Hill, chính quyền Tổng thống Trump trong những tháng gần đây đã phá vỡ khuôn mẫu chính sách công nghiệp truyền thống qua việc mua cổ phần trong các công ty đại chúng. Đây là chính sách mà ông Bessent cho biết sẽ còn tiếp tục.

Tổng thống Trump đã phê duyệt việc sáp nhập giữa U.S. Steel và Nippon Steel của Nhật Bản vào tháng 6, sau khi các công ty ký thỏa thuận trao cho chính phủ một "cổ phần vàng".

Vào tháng 7, Bộ Quốc phòng nắm giữ khoảng 15% cổ phần của công ty khai thác đất hiếm MP Materials. Chính quyền Tổng thống Trump cũng nắm giữ 10% cổ phần của nhà sản xuất chip Intel đang gặp khó khăn của Mỹ vào tháng 8 đồng thời gần đây cũng công bố việc nắm giữ cổ phần tại các công ty khai thác có trụ sở tại Canada là Lithium Americas và Trilogy Metals.

Ngày 15/10, ông Bessent cho biết chính phủ có kế hoạch đặt ra mức giá sàn cho một loạt các ngành công nghiệp và sẽ cần tạo ra "kho dự trữ khoáng sản chiến lược".

Nhà phân tích Owen Tedford tại Beacon Policy Advisors đánh giá: “Những gì bạn đang chứng kiến là nỗ lực xây dựng chuỗi cung ứng trong nước lớn hơn và thậm chí, theo thuật ngữ thời cựu Tổng thống Joe Biden, là friend-shoring các chuỗi cung ứng này về nước và phát triển lựa chọn thay thế cho Trung Quốc”. Friendshoring là hoạt động thương mại đang phát triển, trong đó mạng lưới chuỗi cung ứng tập trung vào các quốc gia được coi là đồng minh chính trị và kinh tế.

Tuy nhiên, ông Owen Tedford cũng cảnh báo rằng việc xây dựng chuỗi cung ứng như vậy có thể mất thời gian và Trung Quốc vốn sở hữu "vị thế độc nhất" do vị trí địa lý với trữ lượng đất hiếm lớn. Theo Cục Khảo sát Địa chất Mỹ, Trung Quốc sở hữu gần một nửa tổng trữ lượng đất hiếm của thế giới, khoảng 44 triệu tấn. Ngược lại, Mỹ chỉ có 1,9 triệu tấn, tương đương khoảng 2%.

Ông Edward Alden tại Trung tâm Quan hệ đối ngoại dánh giá, mặc dù chính quyền Tổng thống Trump có thể hỗ trợ bơm thêm tiền vào nỗ lực khai thác mỏ của Mỹ nhưng nước này "không có chiến lược thống nhất để tự cung tự cấp nguyên liệu đất hiếm".

Bên cạnh đó, ông Alden nhận xét: “Tôi cho rằng những bước đi này thừa nhận thực tế rằng chúng ta đang tụt lại khá xa với tư cách một quốc gia, trong việc triển khai chiến lược mà lẽ ra đã phải thực hiện từ 10-15 năm trước”. Ông đồng thời cho rằng các động thái gần đây của Nhà Trắng là “rất chắp vá”.

Sự thất thường của Tổng thống Trump cũng có thể ảnh hưởng đến việc Trung Quốc thực thi nghiêm ngặt các quy định mới ra sao, và Bắc Kinh sẵn sàng đến mức nào trong việc mạo hiểm với các biện pháp trả đũa mạnh hơn từ Mỹ.