Trong vòng hai thập niên trở lại đây, các trang mạng xã hội như
Facebook, X và
Instagram đã làm thay đổi cách thức con người giao tiếp với nhau. Chưa bao giờ mỗi cá nhân lại có cơ hội được kết nối với nhiều người cùng chung quan điểm hay sở thích như hiện nay. Các phong trào tranh đấu xã hội vì thế cũng đã có nhiều thay đổi lớn, chi phối đến lối sống hiện tại.
Từ mùa xuân Arập đến cuộc bạo loạn mùng 6/1 tại Mỹ, không ít phong trào xã hội sinh ra và lớn mạnh trên mạng xã hội chỉ trong một khoảng thời gian rất ngắn. Không có gì lạ khi các đối tượng cực đoan trên toàn cầu lại đang tìm mọi cách để khai thác mạng xã hội vì những mục đích đen tối của chúng.
Mạng lưới nhện
Telegram vốn là một trang mạng xã hội được thành lập ra vào năm 2013 do anh em doanh nhân người Nga Pavel và Nikolai Durov. Hai người này đã từng cho lập ra
Vkontakte (VK), một trong những trang mạng xã hội đông người dùng nhất ở Nga và Đông Âu. Giữa Pavel Durov và hội đồng quản trị của
VK đã xảy ra sự bất hòa lớn, dẫn đến việc hai anh em Durov đả rời khỏi
VK và thiết kế ra
Telegram.
Điểm khác biệt giữa
Telegram và các trang mạng xã hội khác là nền tảng này có rất ít quy định về việc kiểm soát nội dung chặt chẻ. Người sử dụng
Telegram có thể cho đăng tải những thông điệp có dính líu đến tình dục, bạo lực, v...v... mà không sợ bị phạt hoa75c ngăn chận, kiễm duyệt như trên Facebook, X, v...v... Người đứng tên tài khoản còn có thể gửi tin nhắn mã hóa cho nhau hay là lập ra nhóm kín hoặc mở để đưa ra thông tin tuyên truyền về những gì mà mình muốn.
CEO Pavel Durov của Telegram.
Bởi vì các lý do kể trên mà các thông tin độc hại được phát tán trên
Telegram rất nhanh. Ví dụ như vào ngày 26/8/2023, Ryan Palmeter (21 tuổi, người Mỹ) đã dùng súng sát hại ba người da đen trước cửa một siêu thị ở Jacksonville, tiểu bang Florida rồi quay súng tự tử. Hắn để lại một văn bản dày 27 trang nhằm giải thích động cơ gây án. Sở cảnh sát địa phương và các tờ báo tại tiểu bang Florida đều từ chối không cho công bố văn bản vì nội dung mang tính phân biệt chủng tộc và có mục đích kích động bạo lực giữa các sắc tộc. Thế nhưng, ở trên
Telegram đã có rất nhiều tài khoản không chỉ truyền tay nhau
"tác phẩm độc hại" này của tên Ryan mà còn muốn
"thần tượng hóa" hắn nhằm thúc đẩy người khác phạm tội ác.
Hai trong số các cá nhân tham gia phát tán nội dung độc hại kể trên là Dallas Humber (35 tuổi, sống tại Elk Grove, tiểu bang California) và Matthew Allison (38 tuổi, sống ở Boise, tiểu bang Idaho). Hai người này là thành viên tích cực của một mạng lưới tân phát xít (
neo-Nazi) với vai trò
"người sáng tạo nội dung".
Riêng Matthew Allison đã đăng lên
Telegram hơn 120 video mang tính kích động bạo lực về chủng tộc. Các đoạn phim trên chứa nhiều hình ảnh từ các vụ thảm sát, đơn cử như vụ án của Ryan Palmeter. Dallas Humber thì chuyên đọc các bản phát ngôn, tuyên bố của những kẻ phân biệt chủng tộc để làm sách nói. Văn bản do Ryan Palmeter viết cũng được Humber biến thành sách nói.
Humber và Allison chỉ là hai trong số rất nhiều những kẻ đang phát tán tư tưởng phân biệt chủng tộc trên
Telegram. Chúng tự gọi mình là
"mạng lưới Terrorgram".
Terrorgram tìm cách tạo ra việc cực đoan hóa khán giả bằng cách ca ngợi, thần tượng hóa những kẻ khủng bố như Ryan Palmeter. Người nghe sau khi đã bị lôi kéo sẽ làm theo chỉ dẫn của chúng để thực hiện tội ác như ám sát, ném bom, phá hoại hệ thống nước sạch và truyền tải điện, v...v... Ví dụ như Dallas Humber đã từng đăng các chỉ dẫn chi tiết cách chế tạo thuốc nổ HMTD.
Theo cuộc điều tra chung của hãng tin
ProPublica và tổ chức hoạt động chống phát xít
The White Rose Society (Úc) thì có ít nhất 35 tội ác khủng bố có liên quan trực tiếp đến
Terrorgram. Có thể kể đến tên Timothy Wilson (36 tuổi) từng lên kế hoạch đánh bom bệnh viện nhưng bị cảnh sát tiêu diệt trong một cuộc đấu súng. Hay là tên Nicholas Welker (33 tuổi), chỉ huy nhóm phát xít
Feuerkrieg Division, hiện đang phải lãnh án 44 tháng tù vì tội đe dọa sát hại một phóng viên báo chí.
Tội ác khét tiếng nhất là vụ thảm sát ở thủ đô Bratislava của Slovakia. Đối tượng Juraj Krajčík (16 tuổi) đã xả súng giết hai người và làm bị thương một người trước một quán bar dành cho người đồng tính luyến ái. Krajčík đã được
Terrorgram "huấn luyện" trở thành tên sát nhân trong vòng ba năm và nhồi nhét vào đầu tư tưởng bài người đồng tính thật độc hại.
Người dân Slovakia cùng nhau tưởng niệm các nạn nhân của vụ thảm sát tại quán bar TeplAren, Bratislava.(Ảnh minh họa)
Đầu rắn hay mạng nhện?
Matthew Althorpe (31 tuổi, ở tại Ontario, Canada) và Pavol Benadik (27 tuổi, người Slovakia) là hai đối tượng lập ra
Terrorgram. Cả hai đều là những kẻ tân phát-xít và tin rằng chúng có nhiệm vụ bằng mọi giá đẩy nhanh sự sụp đổ của xã hội phương Tây để mở đường cho tư tưởng phát-xít. Cả hai đều chịu ảnh hưởng bởi Christopher Cantwell, một đối tượng người Mỹ hiện đang ngồi tù vì tham gia cuộc tuần hành
Unite the Right (2017) khét tiếng với mục đích tập hợp những nhóm phát-xít khác nhau trên khắp nước Mỹ.
Từ năm 2017 đến 2019, Althorpe và Benadik đã điều hành hai nhóm kín khác nhau trên
Telegram với cùng một mục tiêu phát tán tư tưởng độc hại. Xen lẫn giữa những bài post ca ngợi chủ nghĩa phát-xít là các file PDF hướng dẫn cách chế tạo súng, làm bom nổ, v...v...
Hai đối tượng này bắt tay hợp tác từ mùa hè năm 2019 để tạo ra
Terrorgram. Trước đó chỉ có vài tháng, tên Brenton Tarrant (khi đó 28 tuổi) đã xả súng giết hại 51 tín đồ Hồi giáo tại thánh đường Al Noor, thành phố Christchurch, New Zealand. Brenton không những viết bản tuyên ngôn dài 74 trang mà còn đeo camera GoPro trên người để quay lại vụ thảm sát kinh hoàng này.
Terrorgram đóng vai trò quan trọng trong việc biến tên Brenton Tarrant trở thành một kẻ "
tử vì đạo" đối với những kẻ phân biệt chủng tộc. Althorpe, Benadik và không ít các đối tượng khác thường xuyên thúc giục người sử dụng
Telegram noi gương theo tên Tarrant này.
Đến tháng 8/2019, mạng lưới
Terrorgram bao gồm gần 20 nhóm nhỏ khác nhau với hơn 5,000 người ủng hộ theo dõi. Bà Rebecca Weiner, Phó chánh thanh tra Phòng Phản gián và Chống khủng bố thuộc Sở Cảnh sát New York, cho biết:
"Ngay khi Sở cảnh sát New York mới bắt đầu để mắt đến Terrorgram, chúng tôi đã nhận ra tiềm năng nguy hiểm của nó. Số người theo dõi Terrorgram có thể trông không đáng kể, nhưng những mạng lưới cực đoan đang hình thành ra rất nhanh, và phương pháp kích động khủng bố chúng đang xúi giục không cần phải có nhiều người tham gia".
Terrorgram không phải là trường hợp duy nhất mà bọn khủng bố lợi dụng. Còn nhớ trong giai đoạn 2013-2015, các nhóm thuộc tổ chức Nhà nước Hồi Giáo (
IS) thường xuyên sử dụng
Telegram để tuyên truyền và kích động bạo lực. Tuy
Telegram vẫn thực hiện việc kiểm tra nội dung người đăng ký và cấm các tài khoản độc hại, họ ít khi có hành động trực tiếp trừ khi nhận được phản ảnh của các giới truyền thông.
Từng có một số nhóm kín thuộc
Terrorgram bị ngưng hoạt động, nhưng chỉ vài ngày sau đó, những nhóm này lại xuất hiện với tên mới. Pavol Benadik còn từng đăng một đoạn post như sau vào năm 2021:
"Telegram là nơi mà bạn muốn làm gì cũng được. Tôi đã từng hướng dẫn mọi người cách thực hiện một cuộc diệt chủng như thế nào".
Cuộc chiến lâu dài
Đối tượng liên quan đến
Terrorgram bị giới điều tra Mỹ cho bắt giử đầu tiên là Jarrett Smith, binh nhì trong quân đội Mỹ đóng tại căn cứ Fort Riley, tiểu bang Kansas. Giới chức trách đã để mắt đến Smith sau khi hắn ta cho đăng những dòng trạng thái kêu gọi sát hại cảnh sát. Một nhân viện đặc vụ FBI đã giả danh khủng bố để tìm cách tiếp cận Jarrett Smith. Trong thời gian dò la, nhân viên này đã được Smith huấn luyện cách chế tạo ra thuốc nổ và đặt bom nhằm ám sát một giới chức liên bang. Hiện Smith đang phải lãnh bản án 30 tháng tù.
Pavol Benadik bị cảnh sát ở Tiệp Khắc (Slovakia) bắt giử vào tháng 5/2022. Khi đó hắn ta đang theo học khoa tin học tại đại học kỹ thuật Brno, Cộng hòa Séc. Các nhân viên điều tra đã tìm ra được hơn 100 tin nhắn giữa Benadik và tên sát nhân Juraj Krajčík, trong đó có tin nhắn mà Benadik viết để thuyết phục Krajčík dùng súng giết người thay vì đặt bom tự chế. Benadik nhận tội để được hưởng bản án tù 6 năm.
Matthew Althorpe hiện cũng đang bị cảnh sát Canada giam giữ để phục vụ việc điều tra. Hắn ta vốn là giám đốc một doanh nghiệp nhỏ chuyên buôn bán bộ phận súng ống cho dân sự. Althorpe, Dallas Humber và Matthew Allison đang bị phía Mỹ và Canada cáo buộc âm mưu ám sát. Các nhân viên điều tra đã phát hiện ra ba đối tượng này đứng đằng sau một danh sách có tên, tuổi, chân dung, địa chỉ, số điện thoại, v.v... của hàng trăm chính trị gia, doanh nhân, giáo sư, diễn viên và những người Mỹ nổi tiếng khác. Chúng công khai cho đăng tải bản danh sách này lên
Telegram với mong muốn rằng những đối tượng khác sẽ ra tay phạm tội thay cho chúng.
Bà Rebecca Weiner đưa ra nhận xét:
"Những kẻ khủng bố luôn học hỏi lẫn nhau. Cả phương thức hoạt động lẫn nội dung tuyên truyền của Terrorgram đều lấy cảm hứng từ IS... Điều nguy hiểm là những cá nhân có mục đích xấu hiện có đủ kiến thức và khả năng để che đậy thông điệp độc hại dưới một 'lớp vỏ nhiều màu sắc để thu hút giới trẻ'".
Nhằm đối phó với những kẻ cực đoan, các mạng xã hội như X và Twitter đã phải lập ra hẳn một bộ phận quản trị chuyên phụ trách nội dung do người dùng đăng tải và đưa ra hình phạt xứng đáng cho đối tượng nào cố tình vi phạm. Điều này vô hình chung đã đẩy những kẻ phân biệt chủng tộc, khủng bố v..v... chạy đến với
Telegram. Riêng
Terrogram khi tính đến thời điểm hiện tại đã có đến 600 hội, nhóm khác nhau trong mạng lưới chỉ sau 6 năm hoạt động.
Vào tháng 1/2025, Tổng thống Mỹ Joe Biden trước khi rời khỏi nhiệm sở đã ký quyết định tuyên bố
Terrogram là tổ chức khủng bố quốc tế và áp đặt lệnh cấm vận lên các đối tượng đứng đầu mạng lưới độc hại này hiện đang sống ở Nam Phi, Croatia và Brazil. Sau Hoa Kỳ thì nay đến lượt Úc cũng áp đặt đặt lệnh cấm
Terrogram[/B][/I]. Những hành động nói trên nhanh chóng có tác dụng, theo ông Milo Comerford, chuyên gia tại viện nghiên cứu các nhóm cực đoan
ISD (Anh Quốc):
"Hoạt động của Terrorgram đã bị giảm bớt xuống. Nhiều nhóm chat tự cho đóng cửa vì sợ bị giới chức trách cho điều tra. Những đối tượng vẫn còn hoạt động thì tự thay đổi ngôn từ của mình để làm bớt tính cách cực đoan hơn".
Về phần mình thì
Telegram tuyên bố rằng sẽ không chấp nhận bất cứ người dùng nào sử dụng nền tảng này để kích động, cổ vũ bạo lực.
Telegram còn cho biết, họ đang sử dụng trí tuệ nhân tạo AI và 750 nhân viên để cho kiểm tra nội dung do người dùng đăng tải, và bộ phận này sẽ còn được mở rộng. Tuyên bố trên đến cùng lúc với việc Pavel Durov bị cảnh sát Pháp bắt vì bị tố cáo cho các đối tượng khủng bố, buôn người và buôn ma túy được hoạt động tự do trên
Telegram. Hiện Durov đang bị quản thúc tại nhà và nhiều khả năng sẽ phải ra hầu tòa trong năm nay.
Nhiều quan sát viên lo ngại về khả năng
Terrorgram có thể sẽ di chuyển sang một trang mạng xã hội khác dưới cái tên mới. Giáo sư Pete Simi, chuyên gia về các hệ thống tư tưởng cực đoan tại đại học Chapman (Orange, tiểu bang California), có nhận xét:
"Môi trường chính trị và xã hội tại phương Tây đang là 'mảnh đất màu mỡ cho tư tưởng cực đoan'. Terrorgram có thể đã chấm hết, nhưng gần như chắc chắn sẽ có một Terrorgram mới sẽ xuất hiện dưới tên mới, hình thức mới khác".
