Cuộc chạy đua vũ trang AI mới làm thay đổi cục diện xung đột ở Ukraine

[Romano]

Cầm trên tay một máy bay không người lái (UAV) của Nga, ông Serhiy Beskrestnov, cố vấn của lực lượng quốc phòng Ukraine cho biết, đây không phải là loại thông thường, mà là UAV được trí thông minh nhân tạo (AI) hỗ trợ.
"Loại UAV này có thể tự tìm và tấn công mục tiêu. Công nghệ như vậy là mối đe dọa tương lai của chúng ta", hãng tin BBC dẫn lời ông Beskrestnov nói.

Với tư cách là cố vấn của quân đội Ukraine, ông Beskrestnov đã kiểm tra nhiều UAV mà Ukraine chặn được. Theo chuyên gia này, không giống các mẫu UAV khác, loại được AI hỗ trợ không phát đi hay nhận bất kỳ tín hiệu nào, vì vậy không thể bị gây nhiễu.

Sức mạnh của vũ khí được AI hỗ trợ

Các lực lượng Nga và Ukraine đều thử nghiệm AI trong cuộc xung đột đang diễn ra. Cả hai bên đã sử dụng AI để tìm kiếm mục tiêu, thu thập tin tình báo và rà phá bom mìn tại một số khu vực. Đối với quân đội Ukraine, AI không thể thiếu.

Thứ trưởng Quốc phòng Ukraine Yuriy Myronenko phát biểu: "Quân đội của chúng tôi nhận được hơn 50.000 video truyền trực tiếp mỗi tháng từ tiền tuyến và những video này đều được AI phân tích. Việc đó giúp chúng tôi xử lý khối dữ liệu khổng lồ, xác định mục tiêu và đặt chúng lên bản đồ".

Công nghệ AI được coi là một công cụ có thể nâng cao khả năng hoạch định chiến lược, tận dụng tối đa nguồn lực và cuối cùng là cứu sống con người. Tuy nhiên, khi đề cập tới hệ thống vũ khí không người lái, AI đang biến đổi chiến trường. Quân đội Ukraine đã sử dụng phần mềm dựa trên AI để giúp UAV khóa mục tiêu rồi tự động bay vài trăm mét cho tới khi nhiệm vụ kết thúc.

Việc gây nhiễu và bắn hạ một vật thể bay nhỏ như vậy không hề dễ dàng. Cuối cùng, những hệ thống này dự kiến sẽ phát triển thành vũ khí hoàn toàn tự động, có thể tự tìm và tiêu diệt mục tiêu.

Theo Yaroslav Azhnyuk, giám đốc điều hành của công ty phát triển The Fourth Law của Ukraine, tất cả những gì một người lính cần chỉ là ấn nút trên ứng dụng của điện thoại thông minh rồi UAV sẽ làm phần còn lại, gồm tìm kiếm mục tiêu, thả chất nổ, đánh giá thiệt hại rồi quay lại căn cứ. "Người lính còn không cần có kỹ năng điều khiển", ông Azhnyuk cho biết thêm.

UAV đánh chặn với khả năng tự động hóa như vậy có thể tăng cường đáng kể khả năng phòng không trước các UAV tấn công tầm xa của Nga. Ông Azhnyuk nhấn mạnh: "Một hệ thống tự động được điều khiển bằng máy tính còn có thể tốt hơn con người ở nhiều khía cạnh. Nó có thể nhạy bén hơn. Nó có thể phát hiện mục tiêu sớm hơn con người và linh hoạt hơn".

Theo Thứ trưởng Quốc phòng Ukraine Yuriy Myronenko, hệ thống trên chưa tồn tại nhưng Ukraine sắp hoàn tất quá trình phát triển. "Chúng tôi đã triển khai một phần của hệ thống trên một số thiết bị". Ông Myronenko tiết lộ, tới cuối năm 2026, hàng nghìn hệ thống như vậy sẽ được xuất xưởng.

Mặt trái của vũ khí thông minh

Các nhà phát triển Ukraine vẫn thận trọng trong việc dùng các hệ thống phòng thủ dựa vào AI, mà không có sự tham gia của con người. Họ cho rằng vẫn tồn tại nguy cơ AI không phân biệt được binh sĩ Nga và Ukraine do mặc đồ giống nhau.

Ông Vadym thuộc công ty DevDroid cho biết, công ty của ông chế tạo súng máy điều khiển từ xa, sử dụng AI để tự động phát hiện và theo dõi con người. Do lo ngại xảy ra bắn nhầm, súng này không có chế độ bắn tự động. "Chúng tôi có thể kích hoạt tính năng đó nhưng cần thêm phản hồi và kinh nghiệm của bộ binh để nắm được khi nào có thể dùng tính năng một cách an toàn", ông Vadym chia sẻ.

Ngoài ra, cũng có những lo ngại rằng, các hệ thống tự động sẽ vi phạm các quy tắc xung đột. Làm thế nào các vũ khí được AI hỗ trợ có thể không gây hại cho dân thường hoặc phân biệt được binh sĩ muốn đầu hàng. Theo Thứ trưởng Quốc phòng Ukraine, trong những trường hợp như vậy, quyết định cuối cùng nên do con người đưa ra".

Việc chống lại những hệ thống thông minh như vậy ngày càng trở nên quan trọng. Làm thế nào để ngăn chặn "một đàn UAV" khi việc gây nhiễu hay sử dụng máy bay, xe tăng và tên lửa không tác dụng?

Tháng 6 vừa qua, các lực lượng Kiev đã thực hiện thành công chiến dịch "Mạng nhện", trong đó 100 UAV, có thể được AI hỗ trợ đã nhắm vào các căn cứ không quân của Nga. Điều này cũng làm nhiều người lo lắng vì Moscow có thể sao chép chiến thuật đó, không chỉ ở tiền tuyến mà còn ở nhiều nơi khác.

Tháng trước, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã cảnh báo Liên Hợp Quốc rằng AI đang góp phần vào "cuộc chạy đua vũ trang hủy diệt nhất trong lịch sử loài người". Ông Zelensky kêu gọi ban hành các quy định toàn cầu về việc sử dụng AI trong vũ khí và cho biết vấn đề này "cấp bách như việc ngăn chặn phổ biến vũ khí hạt nhân".