Căn cứ quân sự của Mỹ trên Greenland có phải đối thủ của tên lửa Nga?

[Romano]

Mỹ đặt căn cứ quân sự tại Greenland để đề phòng mối đe dọa trong chiến tranh lạnh. Tuy nhiên hiện nay, hệ thống phòng thủ này đã tỏ ra lỗi thời.

Từ những ngày đầu của Chiến tranh Lạnh, các hệ thống radar cảnh báo sớm đặt tại Greenland đã đóng vai trò then chốt trong việc bảo vệ Bắc Mỹ trước nguy cơ tấn công hạt nhân bằng tên lửa đạn đạo xuyên lục địa (ICBM).

Radar đang trở thành mục tiêu dễ bị tấn công

Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo rằng chính những radar này nay lại trở thành mục tiêu dễ bị tấn công bởi tên lửa siêu vượt âm — loại vũ khí có thể di chuyển nhanh gấp hơn năm lần tốc độ âm thanh và né tránh được hệ thống phòng thủ hiện nay. Các căn cứ của Mỹ tại Greenland hiện không có khả năng phát hiện hay đánh chặn loại tên lửa này. Trong khi đó, Nga lại sở hữu rất nhiều loại tên lửa siêu vượt âm.

Troy Bouffard, Giám đốc Trung tâm An ninh và Khả năng Ứng phó Bắc Cực thuộc Đại học Alaska, cho biết: “Hiện tại, Mỹ không có bất kỳ lớp phòng thủ tích hợp trên không và tên lửa nào được triển khai thường trực tại Greenland”.

Ông nói thêm: “Theo thời gian, mối đe dọa mới từ tên lửa hành trình siêu vượt âm đã thay đổi tất cả — bởi hệ thống phòng thủ hiện có không thể chống đỡ chúng”.Trong một bài viết đăng trên Small Wars Journal, Bouffard và các đồng tác giả đã kêu gọi xây dựng một hệ thống phòng không và phòng thủ tên lửa toàn diện cho Greenland, đặc biệt tại Căn cứ Không gian Pituffik — nơi đặt các cảm biến quan trọng phục vụ phòng thủ không gian và tên lửa. Dù căn cứ này có lực lượng bảo vệ của Không quân Mỹ, họ chủ yếu được huấn luyện cho các tình huống tấn công mặt đất hoặc khủng bố, chứ không phải để ngăn chặn các đòn tấn công siêu vượt âm với tốc độ Mach 5 trở lên.

Nhóm tác giả đề xuất mô hình phòng không nhiều tầng, sử dụng các hệ thống tầm ngắn và tầm trung được điều chỉnh phù hợp với điều kiện Bắc Cực. Mạng lưới này sẽ là một phần trong hệ thống phòng thủ phân tán bao phủ toàn bộ khu vực Bắc Cực thuộc Bắc Mỹ. Họ gợi ý việc triển khai kết hợp các hệ thống như Patriot, NASAMS (National Advanced Surface-to-Air Missile System) và SHORAD (Short-Range Air Defense).

Những rào cản kỹ thuật

Để vận hành hiệu quả, hệ thống này cần tích hợp nhiều loại cảm biến: radar phát hiện tên lửa đạn đạo, radar phòng không cho mục tiêu bay thấp, cùng máy bay cảnh báo sớm hoặc radar vượt đường chân trời.

Bài viết cũng lưu ý rằng các hệ thống tương lai do Lục quân Mỹ sở hữu, chẳng hạn Layered Laser Defense (LLD) — hệ thống phòng thủ laser nhiều lớp, cũng có thể trở thành một phần của giải pháp chiến lược này.

Song, như mọi hoạt động quân sự ở Bắc Cực, câu hỏi đặt ra là làm thế nào để triển khai trong điều kiện khí hậu khắc nghiệt — nơi nhiệt độ có thể xuống gần -73°C. Băng tuyết và thời tiết cực lạnh có thể làm suy giảm hiệu năng của radar và các cảm biến quang học.

Công nghệ như quang học thích nghi (adaptive optics) hay radar phân cực (polarimetric radar) có thể giúp giảm bớt những tác động đó, song nhóm nghiên cứu nhấn mạnh rằng “thành công ở khu vực này đòi hỏi năng lực tác chiến và kỹ năng chiến thuật đặc thù cho môi trường Bắc Cực”.

Kể từ năm 1960, khi radar đầu tiên thuộc Hệ thống Cảnh báo Sớm Tên lửa Đạn đạo (BMEWS) đi vào hoạt động, Greenland đã trở thành tiền tuyến xa xôi trong mạng lưới cảnh báo sớm của Mỹ. Ngày nay, hệ thống này đã được nâng cấp thành Upgraded Early Warning Radar, trực thuộc Phi đội Cảnh báo Không gian số 12, chuyên theo dõi tên lửa và các vật thể trong quỹ đạo.

Tuy nhiên, vấn đề bảo vệ Greenland không chỉ mang tính kỹ thuật mà còn là một bài toán chính trị phức tạp. Dù nằm ở địa lý Bắc Mỹ, hòn đảo lớn nhất thế giới này là lãnh thổ tự trị thuộc Đan Mạch, khiến vấn đề phòng thủ Greenland trở thành mối quan tâm của cả Mỹ lẫn châu Âu/NATO. Chính quyền Tổng thống Donald Trump trước đây từng bày tỏ ý định mua lại Greenland — một đề xuất vấp phải phản ứng lạnh nhạt từ cả người dân Greenland và chính phủ Đan Mạch.

Ai bảo vệ Greenland?

Trước đây, Bộ Quốc phòng Mỹ giao Greenland cho Bộ Tư lệnh châu Âu (EUCOM) phụ trách. Tuy nhiên, từ tháng 6 năm nay, Bộ Tư lệnh Bắc Mỹ (NORTHCOM) đã tiếp nhận quyền quản lý, phản ánh việc Washington ngày càng coi Greenland là một phần trong phòng thủ lãnh thổ Mỹ.

Theo Kế hoạch Chỉ huy Hợp nhất hiện hành của Lầu Năm Góc, khu vực Bắc Cực thuộc Bắc Mỹ nằm trong phạm vi của NORTHCOM, trong khi phần châu Âu của Bắc Cực do EUCOM phụ trách. Bài viết trên Small Wars Journal nhấn mạnh rằng bảo vệ Greenland đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa nhiều bộ tư lệnh tác chiến.

Nhóm tác giả viết: “NORAD và NORTHCOM có thể đảm nhận phản ứng tức thời với các mối đe dọa trên không trong khuôn khổ phòng thủ lãnh thổ; EUCOM có thể lồng Greenland vào kế hoạch phòng thủ khu vực của NATO; trong khi STRATCOM chịu trách nhiệm bảo vệ các tài sản chiến lược, hỗ trợ tổng thể cho cấu trúc răn đe và phòng thủ tên lửa”.

Nhóm tác giả cũng cho rằng công tác bảo vệ Greenland cần được tích hợp trong kế hoạch phòng thủ không – tên lửa tổng hợp của NATO. Họ khẳng định: “Việc có nhiều cơ quan cùng giám sát sẽ bảo đảm rằng nhiệm vụ bảo vệ trung tâm cảnh báo tên lửa tại Greenland không bị tách rời, mà trở thành một phần trong chiến lược Bắc Cực toàn diện, gắn liền với phòng thủ lãnh thổ Mỹ và an ninh tập thể của các đồng minh”.

Nhóm tác giả cảnh báo rằng việc xây dựng năng lực phòng thủ tại Greenland sẽ cần nguồn lực, thời gian và sự kiên định lâu dài. Họ nhấn mạnh: “Cách hiệu quả nhất để đạt được mức sẵn sàng cần thiết là phải dồn nguồn lực, sự chú ý và kế hoạch cho Bắc Cực ngay từ đầu — thay vì chỉ coi đó là một suy nghĩ sau cùng như suốt nhiều thập kỷ qua kể từ khi Chiến tranh Lạnh kết thúc”.