Giữa thế kỷ XX, Sài G̣n không chỉ là trung tâm chính trị của miền Nam Việt Nam, mà c̣n là đầu mối kinh tế và văn hóa lớn nhất Đông Dương. Thành phố này mang trong ḿnh những mảng đối lập: hiện đại và truyền thống, phồn hoa và lam lũ, phương Tây và phương Đông. Những tấm ảnh đen trắng quư giá được chụp từ thập niên 1950–1960 đă ghi lại một Sài G̣n vừa sôi động, vừa b́nh dị, với tất cả hơi thở của đời sống đô thị đang chuyển ḿnh.
Qua ống kính Raymond Cauchetier, Sài G̣n năm 1955 hiện lên vừa hoa lệ vừa lam lũ, vừa tân kỳ vừa cũ kỹ. Thành phố này mang trong ḿnh nhiều lớp văn hóa: từ kiến trúc Pháp, đời sống đô thị Tây hóa, đến nếp sống chợ búa, ghe thuyền truyền thống. Bộ ảnh không chỉ là tác phẩm nghệ thuật, mà c̣n là chứng tích quư giá về diện mạo của Sài G̣n trong buổi đầu lập quốc của Việt Nam Cộng Ḥa.
1. Toàn cảnh Bến cảng Sài G̣n
Những con tàu lớn neo đậu dọc bến Bạch Đằng, hàng hóa tấp nập, thể hiện vai tṛ quan trọng của cảng Sài G̣n – cửa ngơ giao thương lớn nhất Đông Dương thời ấy. Đây cũng là điểm đón nhận viện trợ quốc tế và binh khí từ Mỹ, Pháp trong giai đoạn đầu của Việt Nam Cộng Ḥa.
2. Trung tâm Sài G̣n nh́n từ trên cao
Từ trực thăng hoặc máy bay, Cauchetier chụp xuống trung tâm thành phố với nhà thờ Đức Bà, đại lộ Thống Nhất (nay là Lê Duẩn) chạy thẳng ra sông. Xa xa là cảng Sài G̣n nối liền với Nhà Bè. Bức ảnh cho thấy rơ cấu trúc đô thị do Pháp quy hoạch, với nhiều đại lộ thẳng và nhiều công tŕnh kiểu châu Âu.
3. Người đẹp áo dài trên xích lô
Trước Ṭa Đô Chánh (nay là UBND TP.HCM), một thiếu nữ mặc áo dài duyên dáng ngồi trên xích lô, phương tiện phổ biến nhất của người dân thành thị. Người phu xích lô đội nón lá rộng vành, gương mặt đen sạm v́ nắng gió. Bức ảnh vừa mang nét thi vị, vừa phác họa sự phân tầng xă hội.
4. Công viên Sài G̣n
Một phụ nữ mặc áo dài đi dạo dưới hàng cây cao bóng mát. Công viên khi ấy là không gian nghỉ ngơi, thư giăn của người dân thành phố, được trồng nhiều cây xanh từ thời Pháp. Cảnh tĩnh lặng này tương phản với sự nhộn nhịp ngoài phố.
5. Đại lộ Charner (nay là Nguyễn Huệ) với kênh Bến Nghé**
Một ḍng kênh chảy xuyên qua phố với ghe thuyền buôn bán chen chúc hai bên bờ. Sau này kênh bị lấp, trở thành đại lộ Nguyễn Huệ hiện nay. Cauchetier đă kịp ghi lại một Sài G̣n “nửa phố nửa chợ nước” – h́nh ảnh rất đặc trưng trước khi đô thị hóa mạnh mẽ.
6. Rạp chiếu bóng và bảng hiệu “thoát y”
Một góc phố Sài G̣n với rạp hát mang biển quảng cáo khổng lồ cho một tiết mục “thoát y” (striptease). Xung quanh là xe đạp dựng ken đặc, cho thấy đây là một trong những loại h́nh giải trí hút khách. Bức ảnh gây ấn tượng mạnh v́ phơi bày đời sống giải trí phóng khoáng của đô thị Sài G̣n thời Pháp thuộc và đầu thời VNCH.
7. Chân dung người đẹp Sài G̣n
Một phụ nữ trẻ mặc áo dài hoa văn, môi cười tươi, ánh mắt rạng rỡ. Đây là h́nh ảnh tôn vinh vẻ đẹp và sự hiện đại của phụ nữ thành phố, thường xuất hiện trên báo chí và bưu thiếp thập niên 1950.
8. Xóm ghe trên kênh Tàu Hủ
Những ngôi nhà cḥi lợp lá dừa nước dựng san sát bên bờ kênh, trước mặt là ghe thuyền chất hàng. Đây là nơi sinh sống của dân buôn miền Tây lên Sài G̣n. Cuộc sống ghe thuyền này đă nuôi dưỡng cả một nền kinh tế chợ nổi, nhưng cũng phơi bày sự chật vật của tầng lớp nghèo.
9. Đền thờ vua Hùng (Thảo Cầm Viên)
Một công tŕnh theo lối kiến trúc truyền thống Việt Nam được Cauchetier chụp từ trên cao. Đây chính là Đền thờ vua Hùng trong Thảo Cầm Viên, được xây năm 1927 để thờ Quốc tổ. H́nh ảnh cho thấy dấu ấn văn hóa Việt xen lẫn giữa một đô thị chịu ảnh hưởng mạnh từ phương Tây.
10. “Thành phố của ngàn cây cầu”
Một khu xóm nổi ven kênh với hàng trăm căn nhà cḥi dựng trên cọc, lối đi là những chiếc cầu gỗ bắc ngang. Cauchetier chú thích bằng tiếng Pháp: “La cité aux mille ponts” (Thành phố của ngàn cây cầu). Đây là một phần khác của đời sống “Sài G̣n b́nh dân” – đối lập với khu trung tâm sang trọng.
📍 Vườn rau ngoại ô Sài G̣n
Một góc Sài G̣n thập niên 1950 nh́n từ trên cao, hiện ra với hàng ngh́n thửa ruộng nhỏ trồng rau muống, cải xanh, húng, hành… Cảnh tượng này thuộc vùng G̣ Vấp – Hạnh Thông Tây hoặc dọc theo kênh Nhiêu Lộc – Thị Nghè, nơi từ lâu nổi tiếng cung cấp rau tươi cho toàn thành phố. Trong ảnh c̣n thấy rơ những g̣ mả và các ngôi nhà lợp ngói xen kẽ ruộng rau.
📍 Chợ B́nh Tây và kênh Tàu Hủ
Một trong những “huyết mạch” kinh tế của Nam Bộ. Ảnh chụp cho thấy hàng trăm ghe chở gạo, nông sản, trái cây từ miền Tây đổ về Bến B́nh Tây – Chợ Lớn. Đây là trung tâm thương mại lớn nhất Đông Dương lúc bấy giờ, nơi người Hoa kiểm soát ngành lúa gạo. Kênh Tàu Hủ nối thẳng ra sông Sài G̣n, trở thành “quốc lộ trên sông” của miền Nam.
📍 Người bán thuốc lá lẻ trên vỉa hè
Một bà cụ ngồi bên thùng gỗ, bán từng điếu thuốc Capstan, Bastos cho khách qua đường. Cảnh thường thấy trên các vỉa hè quanh chợ Bến Thành hoặc đường Lê Lợi. Đây là h́nh ảnh sống động của nền kinh tế vỉa hè Sài G̣n, nơi người nghèo mưu sinh từng đồng cắc nhưng cũng tạo nên bản sắc đường phố.
📍 Chợ B́nh Tây từng là trung tâm buôn bán lớn nhất miền Nam, nơi giao thương của người Hoa – Việt. Không chỉ bán lẻ, chợ c̣n là nơi tập kết hàng sỉ (gạo, thuốc bắc, vải vóc, gia vị, nhu yếu phẩm) phân phối đi toàn miền Nam và xuất khẩu.
H́nh dáng kiến trúc: Chợ B́nh Tây được xây dựng năm 1928, do một thương nhân người Hoa là Quách Đàm bỏ tiền xây. Kiến trúc theo kiểu chữ khẩu (口), có sân trời ở giữa – đúng với bố cục trong ảnh: một khoảng sân rộng với cây xanh và giếng trời, bốn dăy nhà bao quanh.
Khu phố xung quanh: Phía sau chợ là những dăy phố san sát đặc trưng của khu Hoa kiều Chợ Lớn. Xa xa là những cánh đồng trải dài về hướng B́nh Tân – Chợ Lớn thời đó, chưa đô thị hóa hết.
Đường sá: Ở góc ảnh, bạn thấy những con đường rộng tỏa ra, điển h́nh là đường Tháp Mười – một trong những trục chính dẫn vào chợ.
📍 Khói hương nghi ngút tại chùa miếu
Những người phụ nữ Sài G̣n mặc áo dài đen, áo bà ba trắng thành kính thắp nhang, khấn vái trong ngày rằm. Nhiều khả năng đây là tại chùa Bà Thiên Hậu (Chợ Lớn) – nơi nổi tiếng đông đảo tín đồ Hoa – Việt lui tới. Ảnh cho thấy sự giao thoa của Phật giáo, tín ngưỡng dân gian và văn hóa thờ cúng trong đời sống người dân.
📍 Trước khách sạn Continental, đường Tự Do
Nhóm thanh niên Sài G̣n hào hứng chụp h́nh một sĩ quan Mỹ trước khách sạn Continental Palace (nay là Continental, Đồng Khởi). Địa điểm này là nơi tụ tập của kư giả quốc tế, cố vấn Mỹ, và giới thượng lưu Sài G̣n. Đằng sau là cảnh xe kéo và khách Tây dạo phố, một lát cắt sinh động của thời thuộc địa và chiến tranh lạnh.
📍 Quán cà phê Sài G̣n thập niên 50
Hai thiếu nữ mặc áo dài, ngồi thưởng thức ly cà phê phin trong một quán nhỏ ven đường. Tấm bảng trên cao ghi “Trà Cẩn Vương” – có thể là một tiệm nước gần khu Chợ Lớn hoặc Chợ Bến Thành. Văn hóa cà phê đă trở thành một phần nếp sống thị dân Sài G̣n, nơi đàn ông bàn chuyện làm ăn, phụ nữ tṛ chuyện và thanh niên hẹn ḥ.
📍 Giác hơi – phương thuốc dân gian
Một cậu bé đang được bà lăo cạo gió, giác hơi bằng ống trúc trên lưng. Đây là h́nh ảnh quen thuộc của y học dân gian Nam Bộ. Bức ảnh vừa mang tính đời thường vừa phản ánh nếp sống nông thôn – đô thị giao thoa, khi người dân vẫn dựa nhiều vào thuốc Nam, thầy lang để chữa bệnh thông thường.
📍 Đại lộ Thống Nhất (nay là Lê Duẩn)
Một trong những con đường đẹp nhất Sài G̣n, hai hàng cây dầu cổ thụ rợp bóng. Ảnh cho thấy xe kéo, ô tô, xe gắn máy cùng lưu thông, phản ánh nhịp sống đô thị đang hiện đại hóa. Con đường này dẫn thẳng về Dinh Độc Lập (hướng xa ảnh), từng là trục chính trị – hành chính của miền Nam Việt Nam.
📍 Ghe lúa dọc kênh Tàu Hủ – Bến B́nh Đông
Hàng chục ghe lúa chất đầy bao tải neo san sát nhau. Đây là “ngân hàng gạo nổi” của miền Nam, nơi gạo từ các tỉnh miền Tây được tập kết, phân phối đi khắp nơi, kể cả xuất khẩu sang Hồng Kông, Singapore. Những mái lợp bằng lá dừa nước phản chiếu trên mặt kênh, tạo nên một bức tranh vừa hối hả vừa thơ mộng.
Những tấm ảnh này, dẫu chỉ là lát cắt ngẫu nhiên, đă vẽ nên bức tranh toàn cảnh về một Sài G̣n giữa thế kỷ XX: một đô thị vừa mang hồn quê, vừa vươn ḿnh thành “Ḥn ngọc Viễn Đông”. Từ ruộng rau ngoại ô đến đại lộ Thống Nhất, từ ghe lúa Bến B́nh Đông đến ánh đèn cà phê vỉa hè, tất cả đan xen, tạo thành một kư ức thị thành không thể phai.
Ngày nay, nhiều cảnh vật đă đổi thay, nhưng những tấm ảnh đen trắng ấy vẫn lưu giữ nguyên vẹn “hơi thở Sài G̣n xưa”, nhắc nhở chúng ta về một thời đă qua – thời mà thành phố này vừa là trung tâm chiến tranh, vừa là nơi sản sinh ra những câu chuyện đời thường đầy nhân bản.
https://photos.app.goo.gl/JmUtv68gkirW16RQ6
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
