Không triệu chứng rơ ràng, mỡ máu cao âm thầm tàn phá cơ thể, khiến nhiều người mới ngoài 30 đă gục ngă v́ biến chứng tim mạch, đột quỵ.
Không ít người trẻ chỉ mới ngoài 30 tuổi đă nhập viện v́ nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ năo, nguyên nhân xuất phát từ chỉ số mỡ máu tăng rất cao. Ảnh: Khương Nguyễn
Một lập tŕnh viên 35 tuổi ở Hà Nội vốn chỉ thừa cân nhẹ, mỗi tối đều uống vài lon bia cho "dễ ngủ". Sau một buổi uống hơi quá đà, anh đi khám tại Bệnh viện Bạch Mai và bàng hoàng khi bác sĩ thông báo chỉ số triglyceride (một loại chất béo có trong máu) lên tới 22,5 mmol/L - gấp đôi ngưỡng có thể gây viêm tụy cấp.
Không chỉ bia rượu mới khiến mỡ máu tăng. Một phụ nữ 42 tuổi, làm nghề buôn bán, lại có thói quen "nghiện" đồ ngọt. Từ chè, bánh kẹo cho đến ly cà phê sữa đá đặc mỗi sáng, chị đều khó bỏ. Khi nhận đơn thuốc hạ mỡ máu, chị vẫn ngỡ ngàng, chưa tin rằng sở thích ăn uống lại có thể đẩy cơ thể vào t́nh trạng báo động.
Mỡ máu cao đe dọa thế hệ trẻ Việt
Máu nhiễm mỡ (hay rối loạn mỡ máu) là t́nh trạng rối loạn chuyển hóa lipid, dẫn đến tăng nồng độ các chất béo trong máu, bao gồm cholesterol xấu (LDL) và triglyceride.
Trao đổi với Tri Thức - ZNews, ThS.BS Nguyễn Thị Quỳnh Mai, Phó trưởng khoa Điều trị kỹ thuật cao, Bệnh viện Nội tiết Trung ương, cho biết không ít người trẻ chỉ mới ngoài 30 tuổi đă nhập viện v́ nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ năo, nguyên nhân xuất phát từ chỉ số mỡ máu tăng rất cao, đặc biệt là LDL cholesterol ở mức 5-7, thậm chí 8 mmol/L.
"Điều đáng lo ngại là phần lớn những trường hợp này phát hiện t́nh cờ trong khám sức khỏe nhưng không được tư vấn kỹ hoặc chủ quan không điều trị. Họ để t́nh trạng mỡ máu cao kéo dài, đến khi xảy ra biến cố tim mạch nặng mới nhập viện th́ đă quá muộn", bác sĩ Mai nói.
Theo số liệu do bác sĩ Mai cung cấp, tại Việt Nam, tỷ lệ mắc rối loạn mỡ máu ở nhóm tuổi 25-64 tăng trung b́nh 3,9% mỗi năm. Đáng chú ư, nhóm người trẻ 25-34 tuổi có tốc độ gia tăng nhanh hơn, lên tới 4,9% mỗi năm trong giai đoạn 2010-2020.
"Con số chỉ 4-5% nhưng lại là mức gia tăng hàng năm. Nghĩa là mỗi năm lại có thêm hàng trăm, hàng ngh́n người mắc mới. Đó là con số rất lớn, chứ không hề nhỏ như nhiều người nghĩ", bác sĩ Mai lư giải.
So với các nước phát triển, tốc độ gia tăng rối loạn mỡ máu ở Việt Nam thậm chí nhanh hơn do quá tŕnh đô thị hóa, chế độ ăn nhiều dầu mỡ, đồ ngọt, lối sống ít vận động và tỷ lệ béo ph́ ngày càng phổ biến.
Bệnh không triệu chứng, biến chứng khó lường
Theo bác sĩ Mai, điểm nguy hiểm nhất của rối loạn mỡ máu là không có triệu chứng đặc hiệu. Cholesterol và triglyceride cứ âm thầm tích tụ, tạo thành mảng bám trong ḷng mạch, dần gây hẹp mạch máu. Khi bệnh nhân bắt đầu có triệu chứng như đau ngực, khó thở, cơ thể đă ở trong t́nh trạng cholesterol rất cao, thậm chí tiến triển thành xơ vữa động mạch - căn bệnh vốn chỉ gặp ở người già.
"Cholesterol xấu càng cao, nguy cơ xơ vữa động mạch càng lớn. Hậu quả là giảm lưu thông máu, h́nh thành cục máu đông hoặc mảng xơ vữa bong ra gây tắc mạch vành (nhồi máu cơ tim) hoặc tắc mạch năo (đột quỵ)", bác sĩ Mai cảnh báo.
Với triglyceride, khi tăng cao sẽ khiến mỡ tích tụ trong gan, dẫn đến gan nhiễm mỡ và tiến triển dần thành xơ gan. Đặc biệt, nếu triglyceride vượt ngưỡng 11,3 mmol/L, nguy cơ viêm tụy cấp có thể lên tới 5%, và tăng 10-20% khi chỉ số này vượt 22,6 mmol/L.
TS.BS Ngô Thị Hoài, khoa Cấp cứu tiêu hóa, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, cũng cho hay nhiều nghiên cứu chỉ ra viêm tụy cấp do tăng mỡ máu thường nặng hơn và nguy cơ tử vong cao hơn so với các nguyên nhân khác. Nếu mỡ máu không được kiểm soát, bệnh nhân dễ tái phát viêm tụy, dẫn đến viêm tụy mạn và suy tuyến tụy.
Đồng quan điểm, thạc sĩ, bác sĩ Nguyễn Kim Anh, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương, chia sẻ từng gặp bệnh nhân khi lấy máu xét nghiệm, máu tách thành hai lớp: trên là lớp mỡ trắng đục, dưới mới là máu. Dịch tụy dẫn lưu ra đặc quánh, hôi thối - dấu hiệu tụy đă hoại tử và nhiễm trùng nặng.
"Những ca như vậy thường phải hồi sức kéo dài, dẫn lưu dịch viêm, thậm chí phẫu thuật và tỷ lệ sống rất thấp", bác sĩ Kim Anh nói.
Khỏe nhờ đổi thói quen
Theo các bác sĩ, rối loạn mỡ máu cần được điều trị cá thể hóa. Có bệnh nhân chỉ cần thay đổi chế độ ăn, tập luyện; có người phải dùng thuốc hoặc lọc máu để loại bỏ mỡ.
Bác sĩ Mai khuyến cáo người từ 20 tuổi trở lên nên kiểm tra mỡ máu định kỳ mỗi 6-12 tháng, đặc biệt nhóm có nguy cơ cao như: tiểu đường, tăng huyết áp, bệnh thận, hút thuốc lá, thừa cân béo ph́, gia đ́nh có tiền sử tim mạch.
Trong đó, thay đổi lối sống là bước quan trọng nhất:
Hạn chế thực phẩm giàu chất béo băo ḥa (thịt mỡ, nội tạng động vật, ḷng đỏ trứng, phô mai, bơ).
Tránh thức ăn nhanh, đồ chiên rán, nướng, nước ngọt, bia rượu.
Tăng cường cá béo (cá hồi, cá thu, cá ngừ), hạt, dầu thực vật, rau xanh, trái cây và ngũ cốc nguyên hạt.
Tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày, duy tŕ cân nặng hợp lư.
Không hút thuốc lá và tránh khói thuốc.
VietBF@ sưu tập
