Nhớ 'một câu nhịn chín câu lành', người Việt sẽ không hung dữ
Hơn nhau không phải ở nắm đấm mà là ở khả năng học tập, làm việc, chia sẻ, thương yêu, tử tế với ḿnh, với người trong mối quan hệ với cuộc sống xung quanh!
Hạ cẳng tay, thượng cẳng chân sau khi va chạm giao thông - Ảnh do bạn đọc cung cấp
Cách đây mấy bữa, trên đường đi làm về, tôi thấy một đám đông ở Hàng Xanh (Q.B́nh Thạnh, TP.HCM), nghĩ là có kẹt xe. Tới gần mới phát hiện là vừa có vụ va quẹt và hai tài xế đang căi nhau, người đi đường ngang qua ai cũng lắc đầu.
Chuyện va quẹt trên phố đông như Sài G̣n giờ tan tầm là chuyện cơm bữa, nếu cảm thông và chia sẻ được th́ có lẽ người ta sẽ nhẹ nhàng cho qua, tôi nghĩ vậy!
Môi trường nhiều mầm mống bạo lực
Thường người ta sẽ nổi nóng khi gặp một chuyện bất như ư nào đó, như vừa bị sếp la, ra cổng cơ quan bảo vệ đùa một câu, liền sân si. Nỗi buồn, sự bực bội là thứ năng lượng chi phối hành xử khiến người ta không thể kiềm chế được cơn tức dâng lên, lây sang người khác.
V́ vậy, có người dễ nổi nóng đă cảnh báo: "Thấy tôi ‘khó ở’ là tránh xa xa giùm, không ăn mắng ráng chịu". Theo đó, người nóng lâu ngày họ cũng biết tính khí của ḿnh nên có "chống chỉ định" chuyện nói đùa, tiếp xúc lúc họ đang không vui, căng thẳng. Thực ra, khi quá mệt mỏi, phiền muộn trong ḷng, ta không c̣n giữ được ḿnh.
Có người bạn của tôi b́nh thường hiền queo, ai nói ǵ cũng cười. Bỗng một ngày, tôi hỏi "sao buồn dữ rứa?" lại bị bạn nạt cho một câu nghe chưng hửng. Trời, bạn ḿnh đây sao? Mới đầu tôi phản ứng vậy, nhưng chợt dừng lại v́ nhớ ra, đây không phải là bản chất của bạn. Có thể bạn đang có một nỗi niềm, áp lực từ cuộc sống, gia đ́nh, t́nh yêu hoặc bản thân đang trải qua bệnh tật, sự cố…
Ai cũng có lúc nóng giận, nếu ḿnh hiểu th́ sẽ không khiến ngọn lửa trong họ cháy phừng. Tôi im lặng và không bỏ mặc, cuối cùng cũng nghe được thổ lộ từ bạn. Bạn bị nhiều áp lực trong công việc: sếp chèn ép, đồng nghiệp t́m cách chơi khăm, lương không cao, phải chật vật trang trải cuộc sống…
Tất nhiên, nhiều người khó khăn hơn nhưng họ không nổi nóng. Đó là tính cách và sức chịu đựng của từng người. Sự nóng tính là một thói quen được huấn tập hằng ngày theo nguyên lư:
"Thói quen tạo nên tính cách, tính cách tạo nên số phận".
V́ thế, các chuyên gia tâm lư khi chia sẻ với tôi về thói vũ phu của chồng vẫn thường lưu ư, có thể anh ấy từng bị bạo hành lúc nhỏ, từng sống gần những gia đ́nh lớn tiếng, ồn ào đánh căi nhau như cơm bữa.
Sự tác động của cuộc sống xung quanh lên tính cách con người theo hướng đó được ông bà xưa đúc kết rằng "gần mực th́ đen". Cái đen đó cần có thời gian thanh lọc để dần trắng, nhưng nếu vẫn tiếp tục nuôi dưỡng trong môi trường đen hơn th́ sẽ đen đậm hơn.
Ngày nay các văn hóa phẩm mang tính bạo lực vẫn đầy rẫy trên mạng và tồn tại trong cuộc sống, giải trí của nhiều người: từ game online đến phim ảnh. Thường ngày tiếp xúc với sự đánh đấm, máu me trong các "thức ăn tinh thần" đó khiến năo quen với những "mùi vị" của bạo lực, từ đó hành xử theo.
Những kẻ "giang hồ mạng" được ngưỡng mộ và thu tiền trăm triệu cũng chính là một "h́nh tượng" khiến người ta thay đổi suy nghĩ: cần ǵ học hành, tử tế, chỉ cần có "số má" là có thể lên đời.
Môi trường bên ngoài đă vậy, trong nhà trường, gia đ́nh cũng đầy mầm mống bạo lực, tránh sao người trẻ không hoang mang và hành xử theo cách tương tự. Đây mới là điều đáng lo, và người lớn muốn thay đổi không khí bạo lực lan tràn th́ chính bản thân phải nỗ lực để ứng xử nhẹ nhàng với nhau trước.
Nhẫn để yêu thương
Không thể có kết cục tốt với những người nóng nảy. Nhân vật Trương Phi trong Tam Quốc Chí là h́nh mẫu của nóng tính dẫn đến hư sự và mang họa sát thân. Ai cũng nóng nảy trong hành xử th́ chiến tranh sẽ nổ ra, thương vong là tất yếu.
Một câu nói đùa cũng thành chuyện lớn v́ con người ta quá nóng, quá hung dữ; đi nhậu lo hát karaoke cũng bị đánh chết th́… ôi thôi, cuộc sống quá kinh khủng. Pháp luật cần nghiêm minh để trừng trị việc vô cớ đánh, giết người nhưng đó là xử lư phần ngọn, c̣n cái gốc vẫn là giáo dục.
Làm sao để con người có thể chậm lại để phân tích kỹ hơn từng câu nói, từng biểu hiện của người khác, trong đó có thân nhân, bạn bè ḿnh để không chụp mũ rồi hành xử như người điên, người say?
Sống thiền hay b́nh tĩnh sống, sống chậm, sống có chánh niệm… là những cách sống theo tinh thần "nhẫn để yêu thương". Đầu tiên là thương ḿnh. Một người chỉ được người khác tin tưởng, nể trọng và giao việc khi có sự chín chắn, điềm tĩnh trong xử lư. Như vậy, người sống có lư trí, điềm tĩnh chính là cách sống lợi lạc tự thân.
C̣n cái lợi cho người xung quanh, nhất là người thân - thương th́ cũng dễ dàng để thấy. Con cái sẽ học được nhiều điều hay ho từ bố mẹ có cách sống nhẹ nhàng, t́nh cảm. Đó mới là gia tài quư giá để lại cho con.
Hành xử nóng tính dẫn tới hư việc, hại người th́ ṿng lao lư chờ ḿnh là chắc chắn. Một khi đă gây ra sự cố mới hối th́ đâu c̣n kịp. Nhiều người b́nh luận thiếu niên 16 tuổi rút dao đâm chết người nhắc ḿnh chuyện chạy xe chính là "anh hùng rơm", chứng tỏ với bạn gái nhưng rồi được ǵ sau lần ra tay đó? Tù tội và có thể mất luôn bạn gái.
Ai đợi và ai chấp nhận một người giết người làm người yêu, người chồng, người cha tương lai?
Thực ra, sân si - ai cũng có. Cái chính là cách quản lư năng lương tiêu cực đó để những năng lượng tích cực phát triển. Để làm được điều đó, phải xây dựng lối sống nhân văn từ chính mỗi gia đ́nh, người lớn dạy trẻ nhẫn nhịn để an lành như ông bà ḿnh nhắc "một câu nhịn chín câu lành".
- Mấy trạm BOT bẩn được thanh tra chính phủ cho rằng, họ đă thu quá thời gian quy định và bị người dân phản đối. Lẽ ra, bộ GTVT phải cho tháo bỏ, nhưng sao họ lại ra lệnh cho công an đánh đập người phản đối, là sao?
- Ông biết BOT là ǵ không mà thắc mắc?
- Ǵ mà không biết! BOT được viết tăt của 3 chữ: Build - Operate - Tranfer nghĩa là...
- Thôi đi cha nội! Ông đem tiếng Tây vào áp dụng cho thể chế này không được đâu! Ông phải hiểu theo tiếng Việt th́ mới khỏi thắc mắc, rơ chưa?
- Th́ tiếng Việt có nghĩa là xây dựng, vận hành, chuyển giao chứ ǵ nữa?
- Mệt ông quá! BOT tiếng Việt viết tắt có nghĩa là BẠN ÔNG THĂNG (là người đầu tiên đem cái mô h́nh này về áp dụng, trong khi giai đoạn đó, thế giới cho ta vay vốn ODA thoải mái. Hơn nữa ngân sách ta có, tài nguyên ta có, thuế giao thông dân nộp, phí bảo tŕ đường bộ chủ xe cúng hằng năm....). Lăo biết ông Thăng là ai chưa?
- Đinh La Thăng - bộ trưởng GTVT chứ ǵ?
- Đúng! Bây giờ BOT không c̣n là bạn ông thăng nữa, mà là BẠN ÔNG THỂ.
- Mấy ông này chỉ cấp bộ trưởng thôi, không thể làm mưa làm gió điều hành cả công an, chính quyền địa phương ra mặt đánh đập dân như vậy được!
- E hèm!! Nhưng BOT không phải viết tắt để chỉ riêng cho BẠN ÔNG THỂ mà c̣n được hiểu là BÊN ÔNG THỦ và chung quy th́ nó thuộc BĂNG ÔNG TRỌNG. Mà đă thuộc băng ông Trọng là BẠN ÔNG TẬP th́ người dân chỉ biết kêu BỚ ÔNG TRỜI thôi, chứ phản đối thế chó nào được nữa!
Mẹ Nguồn Cậy Trông, Chưa Thấy Ai Xin Mẹ Về Không
Năm 1866, bức Linh Ảnh Đức Mẹ mang tước hiệu Mẹ Hằng Cứu Giúp được Đức Chân Phúc Giáo Hoàng Pio IX trao cho DCCT với nhiệm vụ quảng bá ḷng sùng kính Đức Mẹ, bức Linh ảnh ấy đươc tôn kính tại đền Thánh An Phong, đường Merulana, thành phố Roma, bên cạnh trụ sở trung ương của Hội Ḍng. Từ ngày ấy, mỗi bước chân Thừa Sai DCCT đi đến đâu cũng đều được đặt dưới sự bảo trợ của Mẹ Hằng Cứu Giúp, cùng đi với các Thừa Sai, phiên bản bức Linh ảnh được phổ biến khắp nơi.
Năm 1925, ba nhà Thừa Sai đầu tiên DCCT đặt chân đến Huế ( Cha Larouche, cha Cusineau và thầy Barnabe ), trong hành trang của các ngài có phiên bản bức Linh ảnh hay làm phép lạ. Cùng với sự hiện diện của bức Linh ảnh, các Thừa Sai đă nhanh chóng phổ biến các kinh nguyện cầu khấn cùng Mẹ, những lời kinh ngọt ngào, quen thuộc và thân thương với mỗi người dân Việt Công Giáo chúng ta đă được cất lên từ ngày ấy: “Lạy Mẹ Hằng Cứu Giúp, xin che chở mọi kẻ thuộc về con, ban ơn phù hộ cho Đức Thánh Cha, cho Hội Thánh, cho nước con, cho gia đ́nh con, cho kẻ thân nghĩa, kẻ thù nghịch và hết mọi kẻ khốn khó…”, ai trong chúng ta mà chẳng nhớ những lời kinh này.
Trong đời mục vụ, chúng tôi có dịp đi đó đây khắp miền đất nước, từ những Nhà Thờ Chính Toà to lớn đến những ngôi Nhà Nguyện bé nhỏ hun hút nơi vùng sâu, ở đâu chúng tôi cũng bắt gặp phiên bản của bức Linh Ảnh nổi tiếng này, nh́n những bức ảnh được tôn kính chúng tôi biết bước chân của cha anh chúng tôi đă từng đặt đến những nơi đây. Chúng tôi thầm cảm tạ ơn Chúa cùng với sự khâm phục ḷng nhiệt thành của cha anh ḿnh.
Câu chuyện “Đức Mẹ lộ h́nh” tại La Mă Bến Tre là một điển h́nh. Ngày ấy, hơn 62 năm về trước ( trước năm 1950 ), giữa một vùng sông nước mênh mông, chiến tranh khốc liệt, bức Linh ảnh Mẹ Hằng Cứu Giúp đă xuất hiện một cách lạ lùng ( 5.5.1950 ), kèm theo những phép lạ tỏ tường ( 7.10.1950 ) để cứu vớt che chở người dân quê nghèo khốn khổ ( t́m đọc chuyện Đức Mẹ La Mă Bến Tre ). Ngày nay ngôi Nhà Thờ đă được trùng tu, khuôn viên Nhà Thờ đă được tu bổ, một con đường nhỏ ngang 4 mét vừa được xây dựng để khách hành hương có thể đến với bức Linh Ảnh Đức Mẹ La Mă Bến Tre tương đối dễ dàng, từ Sàig̣n nếu di chuyển bằng xe 4 bánh chỉ cần hai tiếng đồng hồ chúng ta đă có thể đến viếng thăm ngôi đền này ( www.ducmelamabentre.com ).
Trong bộ sưu tập về bức Linh Ảnh Mẹ Hằng Cứu Giúp c̣n một chứng tích tuyệt vời khác nữa. Việt Nam năm 1954, trong hành tŕnh di cư của hàng triệu người từ miền Bắc vào Nam, có một phóng viên đă chụp được cảnh đoàn người di cư, một người phụ nữ lam lũ gồng gánh tất cả mớ gia sản nghèo nàn tả tơi của ḿnh, vậy mà bà đă không quên mang theo bức Linh ảnh Mẹ Hằng Cứu Giúp. Bước chân bà sải đi vững chắc trong niềm tin và cậy trông phó thác trên hành tŕnh hướng về tương lai, ắt hẳn v́ Mẹ Hằng Cứu Giúp đang ở cùng bà, ở cùng gia đ́nh bà.
Bức Linh ảnh người phụ nữ xuôi Nam năm ấy mang theo bây giờ ở đâu ? Được tôn kính ở chốn nào chúng ta không có điều kiện để t́m biết.
Thế rồi bây giờ chúng tôi mới biết được thêm một câu chuyện khác, t́nh cờ nhưng rất thú vị, cũng là một câu chuyện về một người phụ nữ với bức Linh ảnh, cũng là một cuộc di cư vĩ đại khác của 21 năm sau cuộc di cư khổng lồ năm 1954. Nhẩm tính lại, ngày ấy, năm 1954, người phụ nữ trong câu chuyện chúng tôi sắp kể mới chỉ là một em bé 10 tuổi theo cha mẹ chạy vào Nam.
Chị về Việt Nam đă 4 lần nhưng lần này chị mới có dịp đến DCCT, quận 3, Sàig̣n, chị liên lạc và giúp đỡ chúng tôi từ lâu nhưng chỉ biết nhau qua thư từ và h́nh ảnh trên mạng, chị vào thăm Nhà Ḍng và trong những câu chuyện chia sẻ, chúng tôi ghi được một câu chuyện lạ lùng thú vị.
Năm 1975, chị có chồng là một sĩ quan không quân đóng tại phi trường Phù Cát, thành phố Quy Nhơn thuộc miền Trung, tháng Tư chiến tranh ác liệt, cả trại gia binh di chuyển vào Sàig̣n để lánh nạn, nhưng chẳng bao lâu lại phải tiếp tục di chuyển ra Côn Đảo, anh vẫn tiếp tục trong đội h́nh chiến đấu của quân đội miền Nam. Không lâu trước ngày Sàig̣n thất thủ 30 tháng 4, chị và các chị em khác hoàn toàn mất tin tức chồng, đau buồn và lo sợ.
Ngày ngày chị lang thang một ḿnh ở băi biển trông ngóng tin chồng, t́nh cờ một hôm chị nhặt được một tấm b́a báo xuân của một tạp chí Công Giáo nào đó, trên tấm b́a đó c̣n ghi hàng chữ “Cung chúc tân xuân” cùng với h́nh Đức Mẹ Hằng Cứu Giúp chiếm trọn trang b́a. Tấm b́a trôi dạt ở băi cát trắng bờ biển, ướt sũng, nhạt nḥa. Chị nhặt lên với tất cả sự tôn kính, mang về khu trại gia binh, hong cho khô và sớm khuya cầu nguyện với bức Linh Ảnh.
Bây giờ nhớ lại, chị kể chị đă hết ḷng khẩn khoản nài van Mẹ xin cho được gặp lại chồng. Và chị đă được như ư, khi chị và các con được chuyển đến tạm cư ở đảo Guam, chị đă bất ngờ t́m lại được anh qua hội Hồng Thập Tự Quốc Tế khi mọi sự ngỡ đă hoàn toàn tuyệt vọng. Ai nghe chuyện cũng đều bảo là phép lạ !
Định cư tại Hoa Kỳ, anh chị đă không quên mang theo bức Linh Ảnh kỳ diệu. Chị tiếp tục cầu nguyện với Mẹ Hằng Cứu Giúp xin cho có thêm một cháu gái v́ ba cháu đầu đều là trai, một lần nữa, chị lại được như ư. Theo chị kể, lời vật nài cùng Mẹ có nhiều chi tiết thú vị về bé gái chị xin. Vâng, chị đă xin, đă ngỏ lời với tâm t́nh rất đơn sơ thân mật y như của một người con gái thủ thỉ cùng bà mẹ dấu yêu của ḿnh. Chị đón nhận tất cả những điều ấy như một hồng ân.
Bức Linh Ảnh đó bây giờ chị đóng khung treo trong pḥng ngủ, ngay trên đầu giường của chị.
Chị chia sẻ với anh em chúng tôi: bức Linh Ảnh không đẹp v́ chỉ là một bức ảnh in trên b́a một tờ báo cũ, lại được vớt lên từ băi cát bờ biển Côn Đảo, không đẹp v́ đă bị ướt rồi hong khô lại, không đẹp v́ kỹ thuật in ấn của những năm thập niên 70 tại Việt Nam, nhưng lại đẹp và quư giá tuyệt trần v́ bức Linh Ảnh ấy đă xuất hiện trong những ngày tháng chị lao đao hoang mang nhất, cô đơn gian khổ nhất, đẹp v́ chị đă mang theo bên ḿnh suốt 37 năm với những lời nguyện cầu to nhỏ, đẹp v́ là sự an ủi và cậy trông của cả cuộc đời chị, đẹp v́ bức ảnh đă giúp chị cầu nguyện và vững chắc trong Đức Tin, đẹp v́ qua bức ảnh chị nhận được quá nhiều ân huệ của Thiên Chúa.
Chị vẫn hằng cầu nguyện với bức ảnh đó: “Xin cho con biết dùng những năm tháng kế tiếp của cuộc đời để phục vụ Chúa trong Hội Thánh tại Việt Nam”.
Xin cám ơn chị Thanh Lịch, Oklahoma, Hoa Kỳ, chị đă làm chứng về t́nh thương của Chúa qua lời cầu bầu của Mẹ Maria Hằng Cứu Giúp, Mẹ của tất cả chúng ta…
(Bài giảng trong lớp Diệu Pháp, Minh Hạnh chuyển biên
TT Giác Đẳng: Hạnh phúc và khổ đau là hai đề tài lớn của Đạo Phật và không những là hai đề tài lớn của Đạo Phật mà c̣n là hai đề tài lớn của kiếp người. Từ lúc chúng ta mở mắt chào đời cho đến ngày chúng ta nhắm mắt hầu như là một cuộc hành tŕnh bất tận để đi t́m một thế giới b́nh yên, một ṿm trời hạnh phúc, một cảm giác cho phép chúng ta thấy rằng cuộc sống có ư nghĩa. Cho dù chúng ta đă đầu tư tâm trí từ thời tấm bé và chúng ta cũng vật lộn rất nhiều với cuộc đời, thậm chí có thể hy
sinh không biết bao nhiêu th́ giờ tuổi xuân và nỗ lực lớn lao của đời sống ḿnh để mong thành đạt được một điều mà chúng ta gọi là hạnh phúc, hoặc giả là sự an lạc.
Nhưng hạnh phúc luôn luôn là một tṛ đùa, tṛ đùa giỡn đó khiến cho chúng ta cảm thấy rằng hạnh phúc đó đau khổ cũng nằm ở tại đó và những điều ǵ cho chúng ta thật nhiều hy vọng th́ những điều đó cho chúng ta thật nhiều thất vọng. Thiền Sư Ngài Buddathasa, Ngài có một ví dụ rằng đau khổ và hạnh phúc giống như con rắn trung, chúng tôi không hiểu quí Phật tử có biết loại rắn này không, đó là một con rắn có hai đầu, một đầu cắn chết và một đầu cắn không chết, thường thường người ta gọi là một đầu chay một đầu mặn, nhưng mà rồi chúng ta khó phân biệt là đầu nào sẽ cắn chúng ta không chết và chúng ta không biết đầu nào cắn chúng ta chết, chúng ta cầm con rắn lên và nghĩ rằng chúng ta chỉ chọn lấy một đầu mà thôi và đầu kia sẽ quay lại cắn chúng ta.
Sư Uyên Minh có một bài thơ mà chúng tôi nghĩ rằng bài thơ có ư vị: “Thể khách một đời dơi bóng nhau, lạnh lùng chi thế hỡi bể dâu, ta người sứ giả thương dâu bể, chả lẽ hờn nhau đến bạc đầu”. Số mạng của ḿnh và niềm hy vọng bất tuyệt của mỗi cá nhân đặt để ở trong cuộc đời này hầu như luôn luôn đùa giỡn lấy nhau nó tạo ra những cách rất trớ trêu. Chúng ta càng đuổi bắt hạnh phúc th́ hạnh phúc nó càng xa vời chúng ta. Có những lúc chúng ta mệt mỏi buông bỏ tất cả th́ trong sự buông bỏ đó chúng ta t́m được sự thanh thản thật sự trong tâm hồn của ḿnh. Đă có bao nhiêu người bỏ ra tất cả th́ giờ tâm trí của tuổi thanh xuân, để mong hy vọng xây dựng một sự nghiệp lớn có tên tuổi ở trong cuộc đời này và cuối cùng một ngày nào đó người đó nói rằng thật sự điều hạnh phúc lớn nhất không phải là làm ông này bà kia, không phải là những tài sản đo bằng những con số trong nhà băng, mà chính là ngày mà có thể bỏ được những thứ đó và kể cả con cái khi nó vào trong đại học rồi ra trường th́ ḿnh không phải bận lo nữa. Khi bỏ được những thứ đó th́ ḿnh mới thật sự là hạnh phúc. “Ra ṿng danh lợi cũng không không, kẻ hồng ra khỏi người mong chui vào “ câu nói đó cũng là một câu ca dao mà người Việt chúng ta rất quen thuộc.
Đau khổ và hạnh phúc là một đề tài rất là lớn trong Đạo Phật. Đề tài lớn đó không phải là một đề tài chỉ nói là lớn là đủ mà đặt cả nền tảng cơ sở cho giáo lư của Đạo Phật.
Trong Trung Bộ Kinh có một lần Đức Phật Ngài dạy: “ Này các Tỳ Kheo Như Lai chỉ dạy về sự khổ và con đường thoát khổ. “
Trong bài kinh Dhammacakkappavattan asùtra là kinh Chuyển Pháp Luân, bài pháp đầu tiên của Đức Phật Ngài đă dạy về Tứ Đế. Ở trong Tứ Đế có Khổ Đế và Tập Đế là khổ và nguyên nhân sanh khổ, Diệt Đế và Đạo Đế là chân hạnh phúc con đường dẫn đến chân hạnh phúc.
Cà một điều rất là thú vị là đau khổ có một địa vị lớn trong Đạo
Phật không phải chỉ là một vấn đề của kiếp nhân sinh, mà đau khổ c̣n được hiểu trong Đạo Phật như là một điều có khả năng khai mở con mắt trí tuệ của chúng ta.
Chúng ta sẽ không có ǵ ngạc nhiên khi nghe nói rằng những chúng sanh sống trong những cơi trời, cơi an lạc, những cơi có quá nhiều hạnh phúc của trần gian, những chúng sanh đó không có cơ may để mở con mắt trạch tuệ của ḿnh, trong lúc đó ở kiếp nhân sinh sống ở giữa trần gian của kiếp người tạm bợ này chúng ta đối diện với bao nhiêu phiền lụy bất trắc, th́ điều đó được xem như hết sức thích hợp để cho chúng ta khai triển tuệ giác của ḿnh.
Do vậy hạnh phúc là một đề tài lớn không phải chỉ lớn đối với mỗi
chúng ta mà lớn đối với đề tài của Phật Pháp, và nó lớn đối với ai thức dậy vào nửa đêm tự hỏi rằng cái ǵ là cái thực sự có ư nghĩa trong đời sống của ḿnh.
Đạo Phật đă nói đến những niềm hạnh phúc mà đôi lúc làm cho một số chúng ta sửng sốt, ví dụ Ngài nói về sự hạnh phúc là đến từ sự vắng mặt của đau khổ. Ít có ai dám can đảm định nghĩa như vậy, mọi người đều nói rằng ăn ngon mặc đẹp sống trường thọ có được t́nh yêu có được sự trẻ trung của kiếp người những thứ đó là hạnh phúc, chúng ta đă vẽ ra một thiên đàng mà trong đó những hạnh phúc trần gian được phóng đại đến mức độ ngoài tất cả sự tưởng tượng của một người có thể tưởng tượng được. Nhưng điều đó vẫn c̣n là một bức họa rất là nghèo nàn khi nói đến niềm hạnh phúc chân thực của đời sống.
Mahatma Gandhi là một chính khách vĩ đại, một nhà hiền triết của Ấn Độ, người được Liên hiệp quốc vinh danh thật sự (chứ không phải ông Hồ). Chẳng hiểu sao mỗi khi nghĩ về hiện t́nh của đất nước làm tôi nhớ đến Gandhi, người đă từng cảnh báo thế giới về cái mà ông gọi là Bảy Tội Lỗi Xă Hội (Seven Social Sins) mà ông viết ra từ năm 1925, đúng 90 năm trước:
1. Làm giàu mà không nhờ lao động (Wealth without work)
2. Hưởng lạc thú mà không có lương tâm (Pleasure without conscience)
3. Có kiến thức mà không có nhân cách (Knowledge without character)
4. Làm thương mại mà không có đạo đức (Business without morality/ethics)
5. Khoa học mà không có nhân văn (Science without humanity)
6. Có tín ngưỡng mà không thờ phượng (Worship without sacrifice)
7. Làm chính trị mà không có nguyên tắc (Politics without principles)
Chúng ta thử xem xét nhanh những tội lỗi này xem sao:
1. Làm giàu không nhờ lao động: Hiện nay, có một nhóm người làm giàu rất nhanh, không phải nhờ kinh doanh giỏi hay làm việc tốt, mà qua quan hệ và hậu duệ. Họ chỉ cần dùng mánh khoé để lôi kéo, "qui hoạch" nhân sự và thế là tạo ra tài sản. Một số th́ làm giàu nhờ quan hệ nên tiếp cận được và khai thác tài nguyên thiên nhiên. Một số khác th́ làm ra tiền nhờ vào lợi dụng thông tin trong để thao túng thị trường chứng khoán. Một số khác th́ làm giàu nhờ tham nhũng, chẳng cần tốn công lao động ǵ cả. Một vị tướng đă từng nói rằng "Làm cán bộ mấy năm mà trong nhà có vài ba trăm tỉ đồng, thậm chí cả ngàn tỉ đồng th́ lấy ở đâu ra nếu không tham nhũng. Có một đội ngũ giàu rất nhanh, cưỡi lên đầu nhân dân, c̣n kinh khủng hơn địa chủ, tư sản ngày xưa". Loại giàu nhanh mà không lao động này th́ không nhiều ở VN, nhưng v́ họ quá giàu nên có khả năng gây ảnh hưởng xấu đến đất nước.
2. Hưởng lạc thú mà không có lương tâm: Đây là những người ích kỉ, lúc nào cũng muốn hưởng lợi cho cá nhân mà không quan tâm đến phúc lợi của người khác. Đối với họ, câu hỏi đầu tiên là "Tôi làm cái này sẽ có lợi ǵ cho tôi, việc này có giúp tôi thăng tiến trong sự nghiệp, có làm cho tôi giàu thêm", và quyết định hành động của họ cũng dựa trên câu hỏi đó. Họ không quan tâm đến người khác, không cần biết đến văn hoá "to give and to take", không cần có trách nhiệm xă hội và chẳng biết đến hiến dâng là ǵ. Những người này rất nhiều ở VN.
3. Có kiến thức mà không có nhân cách: Có ít kiến thức đă là một thiệt tḥi, có khi là nguy hiểm, nhưng có nhiều kiến thức mà thiếu nhân cách th́ c̣n nguy hiểm hơn. Chỉ học cho nhiều để có kiến thức mà không cần quan tâm đến cái nội tâm, th́ chẳng khác ǵ đưa một chiếc xe hơi thể thao cho một thiếu niên. Điều này cũng xảy ra trong thế giới khoa bảng, nơi mà người ta thường quan tâm đến sản sinh ra tri thức mới nhưng ít khi nào để ư đến khía cạnh nhân văn của tri thức. Ở VN, có nhiều người đi học để tiếp thu kiến thức không phải v́ dấn thân xă hội, mà v́ muốn ăn trên ngồi trốc. Họ hám danh chứ không phải ham học.
4. Làm thương mại mà không có đạo đức: Ngay cả những nhà kinh tế học cổ điển cũng xem đạo đức là nền tảng của thành công trong kinh tế. Cách mà chúng ta đối xử với người khác trong tinh thần bác ái, phục vụ và cống hiến là nền tảng của kinh tế - xă hội. Nhưng ở VN hiện nay, các nhà quan sát cho rằng VN đang ở trong thời ḱ "chủ nghĩa tư bản man rợ, rừng rú", chứ không phải "chủ nghĩa tư bản văn minh." Đă có những ư tưởng kiểu như phải cách li người nghèo khỏi người giàu, và ư tưởng này được nhiều người ủng hộ. Sự ủng hộ đó cho thấy xă hội VN đă bắt đầu loạn chuẩn. Những người nhận định như thế dựa trên quan sát rằng có những nhóm lợi ích tỏ ra tham lam vô độ, luôn luôn muốn thao túng kinh tế. Có người cho rằng các nhóm lợi ích, nhóm làm giàu bất chính đang tàn phá đất nước.
5. Khoa học mà không có nhân văn: Kinh doanh mà không dựa trên nền tảng đạo đức xă hội và không xem trọng trách nhiệm xă hội là loại kinh doanh nguy hiểm. Tương tự, trong khoa học, tiêu chuẩn đạo đức và trách nhiệm cũng là một tiêu chí quan trọng. Một công tŕnh nghiên cứu cho dù mang tính khả thi cao và có ư tưởng tốt, nhưng làm phương hại đến cộng đồng và xă hội vẫn không được đánh giá là đạt chuẩn mực. Chính v́ bản chất đạo đức của khoa học, nhà khoa học c̣n phải có trách nhiệm với xă hội, v́ nhà khoa học cũng chỉ là một thành viên trong xă hội, không thể nào đứng ngoài hay đứng cao hơn xă hội. Công tŕnh tạo ra chủng virút mới của Tàu có thể đó là một thành tựu về kĩ thuật, nhưng không đạt tiêu chuẩn về đạo đức và trách nhiệm xă hội v́ thành tựu đó chẳng đem lại phúc lợi ǵ cho xă hội hay giúp giảm sự đe dọa của một đại dịch. Ở VN, khoa học chưa phát triển, nhưng đây đó có nhiều người ta dùng khoa học để làm những chuyện thiếu đạo đức.
6. Có tín ngưỡng mà không thờ phượng: Nh́n từ ngoài và từ xa, Việt Nam là một nước ngoan đạo, với số lượng chùa chiền và nhà thờ khá nhiều. Người ta đi lễ hội và đi chùa cũng rất nhiều. Nhưng nếu nh́n kĩ th́ việc viếng chùa của họ không phải là v́ thờ phượng, mà chủ yếu là mê tín, và hối lộ thần thánh. Có thể nói rất nhiều người đến chùa để cầu thần thánh ban cho chức tước và hanh thông trong sự nghiệp, chứ chẳng phải để thờ phượng và hiến dâng. Ngay cả những người trụ tŕ trong chùa chưa chắc là người tu hành thật, mà có thể đang đóng một vai diễn nào đó để phục vụ cho một thế lực đang chống lưng họ. Có thể nói rằng cái nền tảng tôn giáo ở VN đă bị xói ṃn từ hơn 40 năm qua.
7. Làm chính trị mà không có nguyên tắc: Đối với Gandhi, những người ham quyền lực thường hành động bất chấp nguyên lí và chân lí. Những người cố vị (nhất định bám ghế) bằng mọi giá và mọi cách là những chính trị gia không có đạo đức. Những nguyên tắc trong chính trị mà Gandhi nghĩ đến bao gồm giúp người dân đi đến những lựa chọn sáng suốt, đối xử với dân một cách công bằng, giữ lời hứa và tuân thủ những ǵ đă đồng ư, không được nói dối và xuyên tạc, và tôn trọng nhân quyền. Ở VN, những người như thế này thật là ... xưa nay hiếm.
Đối chiếu lại thực tế những ǵ đang xảy ra, có thể nói là Việt Nam đang -- không nhiều th́ ít -- phạm phải tất cả 7 tội lỗi này. Một thiết chế xă hội tạo ra những con người làm giàu không nhờ lao động và bất chấp đạo đức, những người thích hưởng thụ trên sự đau khổ của đồng bào, những người bằng cấp đầy ḿnh nhưng thiếu nhân cách, những người buôn bán và hối lộ thần thánh, những người cầm quyền mà chẳng quan tâm đến sự thật và lợi ích của xă hội và dân tộc. Bảy nhóm người này hay 7 cái tội lỗi xă hội này đang làm cho đất nước ta tiêu điều và khó sánh vai với các nước văn minh trên thế giới.
Đă là một người lính tác chiến sống trong lửa đạn của chiến tranh nặng độ từ ngày hai mươi tuổi, nên sự chết đối với anh đă là một t́nh thế thường hằng tất nhiên sẽ xẩy đến ở phút sau, giờ tới. Anh đă chứng kiến, đương cự, chịu đựng t́nh huống sống trên biên giới tử/sinh với những người bạn – Người Bạn Lính – Thế anh đă mất đi nhiều người bạn suốt một thời tuổi trẻ. Nên chẳng phải là một thái độ cố t́nh làm dáng vẻ thách đố bất chấp, anh và những người bạn lính diễn đạt t́nh thế nguy nan nầy bằng một ngôn ngữ b́nh thường giản dị…
Trời kêu ai nấy dạ! Vâng, chỉ biết “dạ” để chấp nhận một quyết định siêu nhiên nào đó. Tuy nhiên vẫn đă xẩy ra nhiều t́nh huống với cường độ bi thảm cao hơn hẳn. Như cảnh tượng chiều ngày 11 tháng 6, năm 1965 khi vào hậu cứ Tiểu Đoàn 7 Nhảy Dù với tiếng gào khóc của toàn trại gia binh: Anh ơi là anh ơi… Anh chết đi bỏ mẹ con tui sao đành anh ơi là anh ơi!! Ba ba đâu má ơi!! Ba đâu má ơi!!
Và sự thật đáng sợ hơn mười tầng địa ngục với gần năm trăm xác chết của các đơn vị. Tiểu Đoàn 2/7 Sư Đoàn 5 Bộ Binh, Tiểu Đoàn 52 Biệt Động, Chi Khu Đôn Luân, và đơn vị anh, Tiểu Đoàn 7 Dù… Những xác chết nằm lềnh kênh trên vũng bùn nhầy nhầy máu người và đất đỏ. Mùi tử khi bốc dày đặt một vùng trời, đánh dạt đám chim thường ngày vẫn bay về khu nghĩa trang. Xóm nhà dân đối diện Nghĩa Trang Quân Đội G̣ Vấp vắng bặt bóng người. Người đă không thể sống cùng cảnh chết và mùi tử thi śnh chương dưới mưa dầm chỉ được đem về sau một tuần chết trận. Cũng có những cái chết đơn độc mau chóng hơn, chưa kịp kêu lên tiếng đau đớn th́ đă qua cơn lâm tử bất ngờ…
Như lần vụt đi của Trần Duy Phước ngày 9 tháng 11 tháng năm 1969 trên vùng trảng trống của chiến trường Tây Ninh. Cái chết quá chóng vánh v́ quả B 40 bắn thẳng mặt nổ vỡ tung chiếc đầu người lính. Đă bốn mươi năm hơn nào c̣n ai nhớ kể cả khúc hát Giấc Ngủ Trên Đồi Xanh mà Trần Thiện Thanh viết cho bạn? Nào mấy ai nhắc đến những cái chết tầng tầng ngập ngập trên quê hương suốt thời gian đằng đẵng của những thập niên 60, 70 ở thế kỷ trước? C̣n ai đâu để nhớ những người chết trước, sau năm 1954 trên băi biển Bùi Chu, Phát Diệm lần vượt chết để được Sống Tự Do của người Việt miền Bắc.
Hai.
Chiến trận chấm dứt với ngày 30 tháng 4, năm 1975 tại Sài G̣n, nhưng tiếng nổ của quả pháo, trái hỏa tiễn, viên đạn… vẫn nghe ra, cảm thấy trong nỗi im lặng của sự chết toàn diện. Lần con người thật chết cùng buổi tận diệt quê hương.
Đấy là tiếng nổ im lặng của chiếc C119 Hỏa Long của Trung Úy Phi Công Trang Văn Thành (do sau nầy t́m biết) bốc cháy trên nền trời Tân Sơn Nhất do trúng hỏa tiễn tầm nhiệt SA7 của quân đoàn cộng sản đang áp sát Sài G̣n, sáng 29 tháng 4, 1975.
Đấy là tiếng súng tay khô nỏ nổ giữa ầm vang Sài G̣n hấp hối sáng qua trưa 30 Tháng 4. Anh nghe ra từ người mặc quân phục ngă xuống trước Tượng Đài Thủy Quân Lục Chiến khi di chuyển từ trụ sở Hạ Viện băng qua thương Xá Eden để theo dơi đám thanh niên cầm cờ đỏ hướng dẫn đơn vị lính cộng sản nhớn nhác chiếm Ṭa Đô Chánh cửa đóng kín, không lính gác.
Trung tá Long tự sát ngày 30 tháng 4, 1975
Đấy là âm động quả lựu đạn bật kíp giữa toán lính nhảy dù do Thiếu Úy Huỳnh Văn Thái chỉ huy đi từ Cư Xá Sĩ Quan Chí Ḥa theo đường Tô Hiến Thành, ra Đường Tổng Đốc Phương xong đến Ngă Bảy th́ quay thành ṿng tṛn, đưa súng lên trời hô lên tiếng tuyệt vọng trung nghĩa hùng vĩ… Việt Nam Cộng Ḥa Muôn Năm! trước khi ngă xuống trên vũng máu.
Nhưng cảnh chết không hề chấm dứt cùng lần với ngày 30 tháng 4, 1975. Chết mở rộng ra khắp cùng miền Nam, hiện thực tại nhiều t́nh huống, áp dụng cho nhiều giới người… Từ đứa bé vừa qua 10 tuổi, cha đi tù cải tạo, cùng mẹ đi buôn củi theo đường xe lửa Long Khánh-Sài g̣n. Do cảnh sát kinh tế trong mục tiêu thực hiện chính sách kinh tế xă hội chủ nghĩa, đă quyết liệt thanh trừng bọn buôn lậu, móc ngoặc phá hoại nền sản xuất lớn tiến lên chủ nghĩa xă hội tiên tiến… Đứa bé phải lẩn trốn trên nóc toa xe lửa, nên khi xe vào Sài G̣n qua cầu B́nh Triệu, bé đă bị thành cầu gạt xuống đường… Thân h́nh nhỏ bé tiếp bị một chuỗi bánh xe sắt của đoàn tầu dầm nát không nh́n ra nhân dạng.
Chết dăng dăng khắp miền Nam ở các trại Long Giao, Suối Máu, Tây Ninh, Sông Bé… Chết trùng trùng suốt miền Bắc từ “Cổng Trời” Quyết Tiến Hà Giang xuống đến Phú Sơn 4, Trại 5 Lam Sơn Thanh Hóa, Trại 6 Nghệ Tỉnh… Anh hiểu đủ nghĩa, thấy rơ diễn tiến của sự chết từ t́nh cảnh của Linh Mục Nguyễn Hữu Lễ ở trại Thanh Cẩm. Và cuối cùng, cũng chính của bản thân trong thời gian một thân giữa bóng tối thăm thẳm trong khoản thời gian từ 1981 đến 1988… T́nh cảnh khiến anh đă nhiều lần nói ra lời một cách b́nh thản, tự nhiên… Nếu chết được th́ chắc cũng không khó khăn ǵ hơn anh ơi…
Ba.
Nhưng cuối cùng, Sự Chết vẫn c̣n nguyên phần vô cùng, vô tận để không một ai có thể nói lên lời định nghĩa chính xác về nỗi bí ẩn chỉ một lần trong đời, một thân chứng nghiệm. Tuy nhiên, kỳ diệu thay đă có những người đứng vững, phục sinh từ sự chết khốc liệt kia. Những người sống giữa chúng ta. Bài viết tiếp phần chứng minh với Alpha. Trong quy ước truyền tin quân đội miền Nam “Chữ A” được các âm thoại viên những đơn vị tác chiến đánh vần là “Anh Dũng” hay “Alpha.”
Tên anh bắt đầu với chữ A, nhưng dù không là cấp sĩ quan chỉ huy một đơn vị tác chiến nào, anh vẫn được Ngọc “đen,” Hải “bầu”, Út Khiết… những sĩ quan thuộc các đơn vị tác chiến Quân Lực VNCH ở tù chung với anh, gọi bằng ám danh kính trọng “Alpha.” Họ gọi anh như thế ở trại giam A20 Xuân Phước, họ tiếp tục gọi “Alpha” gần ba mươi năm sau khi ra khỏi chốn ngục tù. Và nay, dẫu anh đă thực sự đi vào chốn miên viễn vô cùng của Sự Chết – Cảnh huống mà họ và anh đă từng tranh đấu không khoan nhượng ở trại Xuân Phước A20, nơi mà trí nhớ con người hằng lưu giữ do tính kinh hoàng ác độc của chốn địa ngục trần gian.
Lẽ tất nhiên không ai trong số những người tù kiệt liệt năm xưa ấy lấy năm tháng đau thương phẫn hận nơi chốn ngục tù cộng sản kia là một thành tích. Càng không gợi nhớ lại để kích động thù hận, yêu cầu báo oán. Không phải thế, hôm nay nhắc lại chuyện ngục tù (lại là cảnh huống ngục tù đồng nghĩa với cái chết) không mục đích ǵ hơn tôn vinh giá trị vĩnh cửu Sự Sống và những Con Người đă Vượt Sống từ Cái Chết một cách vinh dự rất đáng tự hào.
Với Alpha, một biểu tượng chiến đấu không lay chuyển.
Ngày 29 tháng 4, 1984, Alpha chuyển sang xà lim số 6 trại A20 ở chung với Linh Mục Nguyễn Văn Vàng, linh hồn của một vụ nổi dậy do ngài và người em chủ trương năm 1976. Đây cũng là ngày đánh dấu ba năm anh bị cùm hai chân, có giai đoạn cả hai tay trong xà lim số 5.
Phải nói anh bị gông th́ chính xác hơn. Chỉ khác những tội phạm thời phong kiến, người tù dưới chế độ cộng sản không phải bị gông cổ, cũng khác với thời phong kiến, công an cộng sản ngày nay cùm đồng bào người Việt bằng ṿng cùm sắt. Cùm cả hai tay lẫn hai chân.
Linh mục Nguyễn Văn Vàng
Cần phải phải nhắc lại rằng, Linh Mục Nguyễn Văn Vàng, một nhà giảng đạo lỗi lạc của ḍng Chúa Cứu Thế Sài G̣n, sau khi bị lên án chung thân khổ sai, và em ruột ngài là Linh Mục Hiệu bị xử tử, ngài bị lưu đày lên trại A-20 Xuân Phước. Tại pḥng giam số 6, dẫu là một Phật tử, mối liên hệ giữa Alpha và Linh Mục Vàng trở nên gắn bó mật thiết. Sự mật thiết với giới hạn cuối cùng của những con người cùng lần chạm tới biên giới tử/sinh.
Sự Thật lớn nhất là Cái Chết khiến con người không c̣n sợ hăi. Người vượt qua Nỗi Sợ. Người vượt qua Cái Chết. Cái chết chậm răi, chắc chắn có h́nh h́nh khối, có định lượng, được định vị, được kế hoạch hóa bởi hệ thống cùm gồm bốn mức cùm dành cho một tù cải tạo khi vào pḥng biệt giam trại Xuân Phước:
Mức độ 1: Cùm một chân phải;
Mức độ 2: Cùm một chân trái;
Mức độ 3: Cùm hai chân;
Mức độ 4: Cùm hai chân lẫn hai tay.
Alpha là người tù đă một lần bị cùm qua mức độ 4 trong 8 tháng liên tiếp.
Nhưng cùm ở mức độ 4 chưa hẳn là biện pháp “cải tạo” cuối cùng… Anh bị cắt khẩu phần ăn xuống chỉ c̣n một nửa so với thành phần lao động bên ngoài, nghĩa là chỉ c̣n 150 grams cho mỗi bữa ăn gồm khoản 5 lát khoai ḿ khô luộc và một muỗng cơm, tất cả chan đẫm nước muối và được phát cho nửa ca nước một ngày.
Ăn mặn mà uống nước ít, người rất dễ bị phù sẽ ảnh hưởng tới thận. Cho nên đói ăn lúc đó đă trở thành ít quan trọng hơn dù người tù kiên giam đang là con ma đói. Cái khát triền miên đă che lấp đi cái đói. Nếu muốn ăn được những lát sắn kia phải dùng ít nhất nửa phần nước để rửa bớt độ mặn của nước muối được chan vào cơm và khoai ḿ. Anh không dám hy sinh những muỗng nước quư như vàng lúc đó để rửa phần khoai. Thế nên chỉ c̣n cách nhịn ăn, nhưng do càng đói lả th́ mồ hôi càng ra như tắm. Và cuối cùng t́nh trạng kiệt sức ắt sẽ xẩy ra với cái chết chắc chắn. Chết v́ đói. Chết v́ khát.
Linh Mục Nguyễn Văn Vàng ra tay giải cứu. Ngài nói: “Anh không thể nhịn ăn măi như thế. Nếu Chúa che chở cho ḿnh, th́ dẫu bị phù cũng không chết. Bố sẽ hy sinh nửa phần nước để anh rửa khoai ḿ cho bớt mặn”. Alpha khước từ: “Bố (tất cả người tù miền Nam đều gọi các tu sĩ của các đạo giáo là bố) lớn tuổi sức chịu đựng yếu rồi, nhịn khát như con không được đâu”. Ông cười: “Sao biết không được, đă thử đâu mà biết không được.”
Giải pháp của Cha Vàng đă khiến cho một tuần, hai tuần, ba tuần qua đi nhanh và vô hiệu hóa được sự trừng phạt. Vào tuần lễ thứ tư, như một phép lạ cuộc trừng phạt tự nhiên chấm dứt với viên cán bộ phát cơm nhà kỷ luật không phải là tên trực trại như thường lệ mà là một anh chàng lạ hoắc. Cuối tháng 11, cả hai được mở cùm cho ra đi tắm. Lần được tắm đầu tiên sau ba năm biệt giam.
Nhưng khi hai người ra đến bờ giếng là muốn trở lại ngay xà lim v́ trời vào Đông vùng miền núi miền Trung gờn gợn rét sắc. Cha Vàng run bần bật v́ gió lạnh do chỉ mặc một chiếc áo len mỏng bên trong bộ đồ tù. Alpha cởi chiếc áo trấn thủ tự chế bằng tấm chăn trước khi đến trại nầy thay thế chiếc áo len mỏng của cha. Cả hai ngồi vào chỗ kín gió xong trở lại pḥng biệt giam với chiến lợi phẩm là 10 viên B1 và hai bi thuốc lào do các bạn tù nơi trại nhà bếp và ông L.S, tỷ phú người Hoa đi tù do bị nhà nước đánh tư bản sau 1975 cung cấp.
Vào đến xà lim, hai người đồng thấy ra điều thất vọng: Lửa ở đâu mà hút thuốc lào! Cha Vàng đưa ư kiến, lấy lửa bằng phương pháp của thời kỳ đồ đá. Ông giảng giải: “Nền văn minh ngày nay đến từ việc phát minh ra lửa. Lửa chế ngự đời sống con người khi họ thoát ra thời kỳ ăn lông ở lỗ… Con người thời kỳ đồ đá đă biết dùng đá chọi vào nhau cho đến khi xẹt lửa.” Cha Vàng kết luận: “Chỉ cần một thanh vỏ tre và miếng vải áo mục sẽ tạo ra lửa,” Alpha tạo kế xin từ nhà bếp một thanh tre để cạo lưỡi, và Linh Mục Vàng xé mảnh áo làm con cúi chuẩn tạo nên lửa để hút thuốc lào trong một dịp trọng đại.
Noel năm 1984, Alpha và Cha Vàng thay phiên nhau kéo thanh tre xuyên qua lỗ chiếc dép lốp, từ 9 giờ sáng cho đến hơn 11 giờ th́ “phép lạ” xẩy đến. Đầu con cúi bắt đầu ngún và có khói, có nghĩa là bột tre nóng quá độ đă khiến cho lớp bông nhẹ trên con cúi bén lửa. Một lát sau khi thấy xuất hiện những đốm hồng, Cha Vàng thổi nhẹ nhẹ, vết lửa lan ra…
Trang sử của mấy chục ngàn năm trước của loài người được lật lại. Cha Vàng tiếp tục thổi nhẹ để nuôi dưỡng ngọn lửa. Và khi đă ngủi thấy mùi khét của vải, ngài thổi hơi mạnh. Ngọn than hồng lan rộng ra hơn và cuối cùng chỉ cần một hơi nhẹ, ngọn lửa bùng lên. Vị tu sĩ nh́n con cúi vải có than hồng giống như một điếu thuốc lá mới được đốt lên. Ngài cười vang: “Ḿnh thắng.” Ngài lục trong tay nải một miếng giấy châm vào cúi vải, ngọn lửa lan sang đóm giấy. Xong, cha nắm chặt tay tôi giơ lên cao như một vơ sĩ được trọng tài nắm tay giơ cao sau khi đấm địch thủ do ván.
Hai người ngồi nghỉ một lát, sau đó Cha Vàng nói: “Chúng ta đă học xong bài học lúc bố đă ngoài 50, c̣n con đă 33 tuổi. Nhưng tự bố, bố thấy chúng ta xứng đáng với bài học ấy. Đó là kiên tŕ đạt mục tiêu trong hoàn cảnh khó khăn nhất.”
Đúng vào tối 24 tháng 12, 1984, trước khi Cha Vàng cử hành thánh lễ nửa đêm trong xà lim số 6, hai người đă hút mỗi người một điếu thuốc lào. Hút bằng một miếng giấy cuộn tṛn như loa kèn và miệng ngậm búng nước. Vào đúng lúc nửa đêm, cả hai đều cảm nhận được thánh lễ Giáng Sinh thực sự đang trở lại thung lũng Xuân Phước qua tiếng chuông của một nhà thờ dường như ở cách nhà giam xa lắm vọng về trong đêm lạnh giá u tịch.
Bốn.
Tháng 4 năm 1985, Cha Vàng lâm bệnh vào lúc sức khỏe của ngài đă quá yếu. Có lẽ ngài đă kiệt sức, sốt cao rồi đi vào hôn mê. Alpha đập cửa kêu cấp cứu suốt ngày, nhưng lúc tên trực trại chịu mở cửa để cho một y sĩ vào khám bệnh, th́ mọi việc có vẻ quá muộn. Hai viên trụ sinh không đủ khả năng làm Cha Vàng tỉnh lại. Linh Mục Nguyễn Văn Vàng qua đời trong xà lim số 6. Trước đó, dù yếu và bệnh, ngài đă bàn với Alpha là làm sao có được Bánh Thánh để ngài làm lễ nửa đêm trong Noel 1985 mà con chiên duy nhất trước ngài lúc đó lại là một Phật tử. Nhưng mơ ước của ngài không thành, kể cả việc lớn trước đó là lập lực lượng vơ trang để mong lật ngược lại t́nh thế của một đất nước vừa ch́m đắm trong luồng sóng đỏ.
Nhưng dù ngài đă mất đi, trong suy nghĩ của Alpha cho đến bây giờ, Linh Mục Nguyễn Văn Vàng vẫn là một ngọn lửa, âm thầm cháy như con cúi vải ngày nào bỗng bùng lên soi sáng không gian tăm tối của tất cả những xà lim đang hiện diện trên đất nước Việt Nam.
Viết để nhớ
Ngày Thứ Sáu, 14 tháng 3, 2014
Ngày Alpha về trời như lửa hằng sống.
Tôi trở về thành phố trong một chiều nhạt nắng. Cái nóng ban trưa đă dịu đi và th́nh thoảng vài cơn gió nhẹ mang theo chút hơi mát pha lẫn cái nóng c̣n sót lại phả lên mặt làm tôi tỉnh hẳn sau mấy giờ ngồi trên xe đ̣. Nắng đă xiên xiên hắt từ bên kia đường làm đổ nghiêng bóng những mái nhà xuống ḷng đường. Chiếc xe đ̣ đă ngừng tại bến và hành khách lục tục xuống xe. Các chị quang gánh và thúng mủng, mà chúng tôi đă có dịp nói chuyện và hàn huyên suốt dọc đường, đang xuống xe cùng với chúng tôi - mười sáu người tù cuối cùng. Chiếc xe đ̣ đă chở chúng tôi từ trại giam Hàm Tân Z-30D từ B́nh Thuận về đến Sài G̣n.
Chúng tôi đă xa thành phố này đúng 17 năm kể từ ngày miền Nam sụp đổ khi Cộng quân ùa vào xâm chiếm thành phố hầu như bỏ ngỏ này sau lệnh đầu hàng của ông Dương Văn Minh. Miền Nam tự do và anh hùng, sau 21 năm chiến đấu can trường và dũng cảm, đă bị bức tử một cách đau thương v́ đồng minh Hoa Kỳ đang tâm bắt tay với Trung Cộng. Mười bẩy năm trước, tôi phải giă từ thành phố đầy kỷ niệm này và tất cả các người thân yêu trong niềm đau uất nghẹn ngào để bước chân vào chốn không cùng của những trại giam tập trung mọc lên như nấm của cộng sản khắp hai miền Nam Bắc. Sau một năm trong các trại giam trong Nam, mười hai năm biệt xứ lưu đầy ngoài Bắc, cộng thêm bốn năm nữa lao động khổ sai trong Nam, hôm nay ngày 29-4-1992, chúng tôi 16 tù chính trị cuối cùng thuộc chế độ VNCH trong trại Z-30D đă được thả ra sau mưới bẩy năm - c̣n bốn ông Tướng th́ một tuần sau ngày 5-5-1992, cộng sản mới thả ra: Lê Minh Đảo, Lê Văn Thân, Đỗ Kế Giai và Trần Bá Di. Họ là 20 người tù cuối cùng trong số hàng triệu quân dân cán chính VNCH đă phải vào trại tập trung từ ba ngày, đến 10 ngày, đến 1 tháng và nhiều năm sau đó, mà Hà Nội huyên hoang một cách xảo trá với thế giới đó là “chính sách khoan hồng nhân đạo” khi chúng vào chiếm miền Nam. Từ đó, nhà tan cửa nát, đất nước điêu linh, quê hương đọa đầy, và dân lành thống khổ dưới sự cai trị hà khắc tàn bạo của chế độ Cộng sản vô thần, vô tôn giáo, và vô Tổ quốc. Trên bốn ngàn năm lập quốc và giữ nước, Việt Nam chưa bao giờ bị rơi vào t́nh huống vô cùng nguy nàn của thù trong là Việt Cộng đang dâng đất đai biển cả của tổ tiên cho kẻ thù phương Bắc, và giặc ngoài là giặc Trung Cộng đang tràn xuống phương Nam và luôn lăm le Hán hóa dân Việt.
Một miền Nam trù phú, an b́nh, yêu chuộng tự do không c̣n nữa, người dân bị tṛng vào cổ hai tầng áp bức, nhất là đồng bào gần các tỉnh biên giới. Người dân bị cướp hết tài sản, tiền vàng bạc, ruộng vườn, ao cá. Những than khóc thấu đến Trời Xanh, nhưng loài quỷ đỏ vẫn không ngừng tay chém giết và cướp bóc.
Để nắm lấy toàn quyền sinh sát trong Nam, cộng sản Bắc Việt đă loại trừ ngay các thành phần lănh đạo trong “Mặt Trận Giải Phóng” của Việt Cộng trong Nam, và “Thành Đồng” đă trở thành “Đồng Nát”. Những con người tai bèo khăn rằn trong Nam, cũng như hàng ngàn người đă từng nuôi dưỡng quân “Giải Phóng”, khi hiểu ra họ chỉ là những viên đá lót đường cho quân Bắc Việt trong công cuộc xâm lăng miền Nam th́ đă quá muộn. Miền Nam sau năm 1975 đang rơi vào sau “Bức Màn Sắt” như Miền Bắc sau năm 1954.
Trên chuyến xe đ̣ trở về thành phố thân yêu, chúng tôi đă được nghe người dân kể lại bao đau thương mất mát mà họ đă phải hứng chịu khi cộng quân tràn vào thành phố sau tháng 4-1975. Người dân sống trong các thành phố hay làng mạc Miền Nam cũng chẳng khác ǵ bị nhốt trong một nhà tù khổng lồ, bị canh giữ bởi các họng súng AK và những cặp mắt cú vọ, và mạng người bị xem rẻ hơn loài vật. Hàng triệu người đă bị hăm hại, bị đầy ải đi vùng kinh tế mới, bị đánh tư sản, bị đảng cộng sản ăn cướp giữa ban ngày, và bị đổi tiền hai lần để thực hiện chính sách của cộng sản nhằm bần cùng hóa một Miền Nam quá thịnh vượng ngoài sức tưởng tượng của đám cán bộ khi vào tiếp thu các thành phố. Người dân vô cùng kinh ngạc khi gặp chúng tôi và biết được sau 17 năm những quân dân cán chính cuối cùng mới được thả ra khỏi trại giam. Họ đă tặng cho chúng tôi những ǵ c̣n lại trong thúng mủng sau chuyến buôn cuối ngày của họ như những trái cây, mũ nón, những đôi dép nhựa, và mừng chúng tôi đă sống sót trở về đoàn tụ gia đ́nh.
Tôi đứng bên lề đường cùng các bạn, phân vân chưa biết đi về hướng nào, v́ Sài G̣n bây giờ đă nhiều thay đổi, các con đường và chính thành phố thân yêu này cũng đă thay tên. Ḍng xe cộ vẫn di chuyển trên đường, mọi người vẫn hối hả cho xong việc để trở về nhà chăng ? Và chẳng ai để ư đến chúng tôi đang ngơ ngác bên đường trong ngày đáng ghi nhớ nhất đời ḿnh. Ngày mà chúng tôi không hề mong đợi v́ đă bao nhiêu năm trôi qua trong vô vọng, th́ đột nhiên nó lại đến với tờ Giấy Ra Trại chỉ nhỏ bằng nửa bàn tay một mầu xam xám, nhưng không có nó chúng tôi đă kéo lê cuộc đời tù đầy mười bẩy năm qua. Hàng ngàn người đă ngă gục trong các trại giam, trên những luống cầy, trong rừng sâu khi đốn củi, tại những đồn điền trong thung lũng nơi rừng thiêng nước độc. Hàng ngàn tù nhân chính trị đă chết v́ kiệt sức, v́ bị bỏ đói thiếu cơm ăn áo mặc khi mùa Đông ập đến, v́ bệnh tật không thuốc men, v́ bị kẻ thù hành hạ tra tấn cả thể xác lẫn tinh thần. Vậy mà chúng tôi c̣n tồn tại dù nhiều lần đă chết đi sống lại, quả là phép lạ!
Tôi quay nh́n lại các bạn ḿnh lần chót, những người bạn, những chiến hữu, những bạn tù đồng cam cộng khổ, chia sớt miếng cơm manh áo, điếu thuốc với nhau giờ đang đứng đây t́m đường về nhà. Tôi siết tay các bạn thật chặt lần chót, chỉ nh́n nhau không ai nói một lời, có lễ tâm trí mỗi người đang lưu lạc đi một hướng. Một số bạn c̣n vợ con th́ sẽ về với vợ con, một số gia đ́nh đă vượt biên hay di tản rồi th́ về với thân nhân c̣n ở lại. Một số phải về tỉnh sống nhờ người quen v́ anh chẳng c̣n ai thân nữa trên cơi đời này sau biến cố tang thương 30-4 mười bẩy năm trước. Thế rồi như con sóng vội xô vào bờ, chúng tôi tản mỗi người một phía, phút chốc chẳng c̣n ai, và tôi cũng vội đón một chiếc xe ôm t́m về nhà ông anh thứ hai ở Trương Minh Kư.
Tôi đă từng ở con đường Trương Minh Giảng nối dài xuống Trương Minh Kư này trên mười lăm năm trước kia, nhưng hôm nay cảnh vật đều thay đổi, đều lạ lẫm, hay như trong truyện mà tôi say mê từ hồi niên thiếu: “Hôm Nay Tôi Đi Học” của nhà văn Thanh Tịnh - v́ chính trong tôi đang có nhiều thay đổi ? Tôi vào tù Cộng sản khi c̣n thanh niên và khi ra khỏi tù đă quá trung tuần với mái tóc đă hoa râm. Thời gian ấy đủ để cho một đứa bé từ bậc Tiểu học qua Trung học và tốt nghiệp Đại học. Thời gian là liều thuốc thần diệu xoa đi bao đau thương mất mát nhưng quả cũng là một cái ǵ thật nghiệt ngă và vô t́nh. Hai đứa con tôi lúc tôi đi tù năm 1975 mới bốn và năm tuổi, bây giờ đă trưởng thành trên hai mươi hết cả rồi. Bao nhiêu năm qua mỗi độ xuân về trong tiếng pháo Tết gịn dă, chúng lại trông ngóng người bố trở về, nhưng bao nhiêu năm rồi bố của cháu vẫn biệt tăm, và hai cháu vẫn sống trong niềm vô vọng. Hôm nay tôi trở về chắc hai con tôi mừng lắm, và mẹ tôi cùng các em đă đi Mỹ theo chương tŕnh đoàn tụ bây giờ ở bên Mỹ chắc vô cùng mừng rỡ v́ công lao nuôi tôi mười mấy năm trong tù, nay ngày trở về đă thành hiện thực.
Chiếc xe ôm dừng trước một con hẻm, người tài xế xe ôm cũng là một Quân nhân trong chế độ cũ, khi biết tôi là một trong những người tù cuối cùng, đă không lấy tiền, nhưng tôi bỏ tiền vào tay anh rồi nắm tay anh cám ơn v́ anh cũng cần có tiền để nuôi gia đ́nh. Anh mỉm cười thật tươi rồi chào tôi theo kiểu nhà binh. Tôi lững thững bước vào trong hẻm, trên vai vẫn khoác chiếc ba lô lính mầu xanh ngày nào tôi khoác nó ra đi trong tủi hận, chỉ khác là nó nay đă bạc mầu và nhiều chỗ vá v́ chuột gặm. Sau khi t́m một hồi mới thấy căn nhà ba từng của ông anh thứ hai ở tận cuối một con hẻm khá rộng ở sâu bên trong. Tôi bước qua cái sân nhỏ rồi bước vào căn pḥng lát đá hoa, cửa mở nhưng chẳng thấy một bóng ai. Bao nhiêu năm rồi tôi mới nh́n thấy lại sàn đá hoa và những tủ bàn ghế, những lẵng hoa, bức tranh đầy mầu sắc của quán cà phê thành phố Paris bên gịng sông Seine, những con búp bê nhựa thật đẹp trong váy x̣e đứng trong tủ kính. Tôi đang tần ngần với các trang trí kiểu tây phương trong nhà ông anh thứ hai, thật khác xa với nằm trên sàn gỗ hay bục xi măng bao nhiêu năm trời, th́ anh tôi từ bếp xuất hiện. Sau một giây ngỡ ngàng, anh la lên: “Em ơi! Chú Đại về này”. Anh chạy lại bên tôi, đỡ lấy cái ba lô: “Anh chờ chú bao lâu rồi vẫn không thấy?” Tôi nói với anh mà ngỡ như tự nhủ thầm: “Tôi về trong đợt cuối cùng, trong số những người cuối cùng.”
Anh cho biết chỉ c̣n gia đ́nh anh ở lại, mẹ tôi và gia đ́nh năm em tôi đă được ông anh thứ ba là thủ khoa khóa 13 hải quân Nha Trang bảo lănh từ 11 năm trước, nay đă định cư bên California. Và từ mấy năm nay, anh đă để sẵn căn pḥng trên lầu 3 chờ đón tôi về. Tôi chợt nhớ đến các bạn ḿnh, chắc giờ này đă về đến nhà và đang tíu tít với vợ con người thân, tôi thấy vui trong ḷng nhưng cũng thật nhớ các bạn, những người đă từng vào sinh ra tử với ḿnh trong tù mà tôi không thể nào quên được trong cuộc đời này. Tôi nhớ đến một lá thư của một anh bạn cấp trung tá được tha về đầu năm 1988, sau 13 năm tù, khi về với gia đ́nh đă viết vào thăm tôi và 90 người cuối cùng c̣n ở lại ngoài Bắc tại trại Ba Sao Nam Hà rằng anh rất vui ra về nhưng các anh ví như chỉ được huy chương bạc, c̣n chúng tôi những người tù cuối cùng mới xứng đáng được huy chương vàng. Bây giờ các anh ở đâu, hy vọng chúng ta sẽ hội tụ bên phương trời tự do một ngày không xa.
Trong khi anh tôi vội vă leo chiếc cầu thang xinh xắn xây theo h́nh xoắn ốc xuống nhà để dục người vợ và vợ chồng con gái anh chuẩn bị bữa cơm chiều, tôi lấy một bộ quần áo mới ra và vào pḥng tắm. Đây là lần đầu tiên sau mười bẩy năm, tôi được tắm trong một pḥng kín với ṿi hoa sen và nước ấm, và sà pḥng thơm. Tôi kỳ cọ thật lâu như muốn tẩy đi hết những bụi trần, chướng khí của trại giam đă bám vào người ḿnh bấy lâu, và thấy thật dễ chịu dưới ḍng nước ấm.
Khi bước vào pḥng ăn, tôi thấy ngoài gia đ́nh anh tôi c̣n có vợ chồng Bác sĩ Như bạn anh tôi và cô em họ tên Mai. Anh tôi giới thiệu tôi mười bẩy năm mới về. Cô Mai nh́n tôi thắc mắc và hỏi anh tôi sao tôi từ Mỹ về mà xanh xao gầy quá vậy. Anh tôi phá lên cười và nói rằng cậu em anh mới về từ trại giam, mười bẩy năm bị tập trung và lưu đầy, sau khi mất miền Nam. Tôi cũng bật cười, nụ cười thật hiếm hoi trên môi người tù vừa từ vùng rừng núi trở về thành phố.
Mọi người đều ăn uống tṛ chuyện rôm rả. Tôi đă nhờ cậu cháu rể sáng ngày mai về Phú Lâm báo tin cho hai con tôi biết bố cháu đă về nên cũng tạm yên tâm, sau đó sẽ thu xếp lên chùa thăm thầy của tôi. C̣n nhiều việc phải làm, nhất là phải ra đi thật nhanh theo chương tŕnh nhân đạo của chính phủ Hoa Kỳ Humanitarian Operation (H.O.) v́ ngày nào c̣n ở đây tính mạng ḿnh vẫn c̣n bị đe dọa. Vừa ăn bữa cơm gia đ́nh lần đầu tiên sau bao nhiêu năm xa vắng, tôi vừa suy nghĩ tới đâu tính tới đó, Trời Phật đă cứu những người tù cuối cùng này ra khỏi tù, th́ con đường ḿnh sẽ đi cũng đă định sẵn. Cơn mưa đêm kinh hoàng đă qua rồi, ngày mai trời lại sáng.
(Kỷ niệm ngày ra khỏi trại giam tập trung Hàm Tân Z-30D 29-4-1992).
Phạm Gia Đại
Bùi Củng Duy cùng với hai mươi chín tù nhân sắp hàng trước căn nhà trực ban. Họ chuẩn bị làm thủ tục cuối cùng để nhận giấy ra trại.
Quản giáo và ba công an vũ trang lần lượt lục soát tư trang đặt trước mặt mỗi người. Họ nắn bóp từng túi áo, từng góc chiếc ba lô và ngay cả lai quần tù đang mặc. Tù nhân đă chứng kiến cảnh nầy trong các đợt phóng thích trước đó. V́ vậy, chẳng ai dám giấu giếm một vật ǵ có di hại cho cái giờ phút quan trọng nầy. Đợt phóng thích đầu tiên, nhiều tù nhân bị giữ lại v́ lén mang thư của bạn bè gởi về cho gia đ́nh.
Sáng nay, trước khi có lệnh tập họp, Duy đă cẩn thận soát xét lại túi xách lần cuối. Một bộ áo quần tù vá chằng vá đụp hàng trăm mảnh đủ loại vải nằm trong chiếc bao cát có quai mang. Anh muốn đem bộ áo quần nầy về để giữ làm kỷ niệm. Tất cả vật dụng khác Duy đă phân chia cho bạn tù trong đêm hôm trước, ngoại trừ chiếc mũ lưỡi trai mà Thoa, vợ anh đă vội vàng chạy ra phố mua cho chồng trước khi lên đường tŕnh diện. Duy c̣n nhớ, hôm đó nàng đong gạo cho mười ngày ăn và một bộ quần áo dân sự nàng đă sắp sẵn trong chiếc ba lô. Thoa cũng không quên đem cho Duy hai cây viết bic và một cuốn vở học tṛ.
- Lột mũ đưa xem.
Tiếng quát của cán bộ Quản giáo làm Duy sực tỉnh. Anh vội cầm chiếc mũ lưỡi trai đang đội trên đầu trao cho hắn. Y lận vành trong chiếc mũ lên xem xét. Chợt, hắn chú ư đến vật ǵ ở bên dưới tàng mũ, rồi chuyển ngay cho cán bộ trực đem tŕnh lên ban giám thị.
Một tiếng đồng hồ trôi qua, Duy hồi hộp đợi chờ. Chẳng biết có vấn đề ǵ nơi chiếc mũ. Hai mươi chín bạn tù đă lần lượt rời khỏi trại chỉ c̣n lại ḿnh Duy. Gần hai giờ sau, Duy mới được lệnh vào tŕnh diện phó giám thị. Lăo cầm chiếc mũ đưa trước mặt Duy, hỏi :
- Chiếc nón nầy của ai ?
- Thưa cán bộ, của tôi.
Lăo lật ngửa chiếc mũ dí sát mặt Duy hỏi :
- Ai viết hai ḍng chữ nầy ?
Duy hoảng hốt nhớ lại chính ḿnh đă viết hai câu thơ vào đấy. Mười năm, chiếc mũ trở thành của quư. Không có dịp nào để dùng nó. Dù chiếc mũ ấy đă lấy ra cất vào chẳng biết bao nhiêu lần trong các đợt khám xét đồ dùng của tù nhân. Duy đă quên khuấy hai câu thơ viết bằng mực bút bi trong lúc nghỉ chân trên đường đến trại tập trung. Đường đi rừng núi trùng trùng, ngút ngàn xa tắp. Tương lai mù mịt. Ngày về chỉ là niềm hy vọng mong manh.
- Anh câm rồi đấy hử ?
Tiếng quát của giám thị đă kéo ư nghĩ anh trở về với câu hỏi.
- Vâng, chính tôi viết, Duy trả lời.
Vậy ai đặt ra hai câu thơ nầy ?
- Cũng chính tôi.
- Rơ ràng là anh chưa tiến bộ, che giấu tư tưởng phản động. Anh c̣n mơ một ngày về có “cờ vàng ba que” chào đón đấy hử ?
Rồi lăo dằn giọng tiếp :
- Một triệu quân Mỹ, một triệu quân ngụy được trang bị vơ khí từ đầu đến chân mà c̣n bỏ chạy. Đảng ta lănh đạo vô cùng sáng suốt. Quân đội ta giờ đây hùng mạnh nhất thế giới. Anh đừng mong lật ngược thế cờ.
- Nhưng thưa cán bộ, hai câu thơ của tôi không có ư đó - Duy chống chế .
- Không có ư đó à ? Nó rành rành ra đấy. Đứa trẻ nít cũng biết cái ư đồ trong anh.
- Nầy nhé: “Đường đi rừng núi ngút ngàn” ! Câu này nói lên ḷng phẫn uất đối với đảng và nhà nước đă giam cầm, đày ải các anh nơi rừng sâu nước độc. Có đúng không nào?
Lại câu này nữa : “Đường về lụa nắng trải vàng em ơi !” Nắng mà bằng lụa à? hay nhỉ.
Lăo ta trở giọng quát :
- Chỉ có lá cờ vàng mới bằng lụa ! Anh mượn màu nắng để ví lá cờ. Anh c̣n phải ở lại đây, phải cải tạo lâu dài cho đến khi nào tư tưởng của anh tiến bộ th́ mới được tha.
Duy phân trần :
- Thưa cán bộ, hai câu thơ ấy tôi viết cách đây bảy năm.
- Tôi không cần biết cách đây bảy năm hay bảy ngày. Các anh là những tên ngụy ác ôn có nợ máu với nhân dân. Đảng đă tập trung các anh vào đây để bảo vệ mạng sống trước ḷng dân đang căm hận. Đă có một số “ngụy quân ngụy quyền” được tha về bị đồng bào xử lư trên đường đi, anh có biết rơ điều đó không ? Nói xong, hắn ra lệnh Duy trở vào trại viết tờ tự kiểm và hẹn chờ cứu xét.
Duy bước đi với cơi ḷng tan nát. Nước mắt anh đầm đ́a trên đôi má trũng sâu. Bảy năm chịu đựng cuộc sống khổ nhục của một kiếp tù, anh chưa bao giờ để rơi những giọt nước mắt yếu đuối. Duy khóc v́ uất ức trước sự áp bức của kẻ mạnh, như lư lẽ của loài cáo đối với một con cừu trong bài thơ ngụ ngôn của La Fontaine: “La raison du plus fort est toujours la meilleure” (Lư của kẻ mạnh bao giờ cũng thắng).
Căn pḥng vắng hoe. Mọi người giờ này đang làm việc ngoài đồng, Duy vất chiếc túi, rồi vật ḿnh trên sạp ôm mặt. Anh để cho nước mắt chảy ràn rụa không cần che giấu. Ngày 30-4-1975 Dương Văn Minh ra lệnh cho quân đội đầu hàng, anh cũng đă để rơi những giọt nước mắt uất nghẹn, chán chường như thế. Sức mạnh và hào khí vẫn c̣n ngùn ngụt trong anh, trong đơn vị anh, bỗng dưng sức ép nào đă buộc anh và chiến hữu phải buông súng đầu hàng ?!
Nhân loại đă phê phán Tần Thủy Hoàng đốt sách, chôn học tṛ, Mao Trạch Đông đả phá toàn bộ nền văn hóa cổ truyền của Trung quốc... Nhưng đă có mấy ai lên tiếng về hành động của cộng sản Việt Nam tịch thu và đốt tất cả những văn hóa phẩm không nằm trong quỹ đạo của Đảng. Chúng bỏ tù, thủ tiêu giới trí thức, văn nghệ sĩ sống dưới chế độ cộng ḥa.
Trong tù, chúng đặt người theo dơi, nghe lén những ai có biểu hiện phản kháng qua thơ văn. Điển h́nh là “vụ nhà thơ Trần Nguyên Bích” xảy ra tại trại tù S.G. Anh đă đọc hai câu thơ của Cao Bá Quát:“Ba hồi trống giục mồ cha kiếp, Một nhát gươm đưa bỏ mẹ đời”mà bị lên án anh là phản động dẫn đến cái chết của vợ lẫn chồng một cách thê thảm trong cơn khủng hoảng tinh thần.
C̣n tù nhân Trần Xuân Lực chỉ v́ bức tranh điêu khắc một thiếu nữ khỏa thân trên bản gỗ mang tính nghệ thuật cao mà phải bị cùm gần tháng trời trong hầm tối, mặc dù anh thực hiện theo lệnh của cán bộ quản giáo đội. Cái ti tiện của con người cộng sản là đă không dám nhận lỗi mà c̣n tố ngược nạn nhân để lấp liếm bản chất gian dối cố hữu của ḿnh. Y lại chường cái bản mặt đồi trụy tô màu “đạo đức cách mạng” để bảo vệ thẻ đảng đầy nhơ bẩn của y. Trần Xuân Lực đă thoát chết trong trận đánh hội đồng của bốn tên bộ đội du côn trong đêm khuya để trả thù cho tên quản giáo đội với lý do Lực đã khai thực với vị chính uỷ đơn vị cai quản tù nhân tên người chủ bức tranh điêu khắc đó.
Trong nỗi thất vọng tận cùng, Duy thiếp đi dưới cơn nóng bức của buổi trưa mùa Hạ. Chợt, có người đánh thức chàng dậy, th́ ra Trần Quang Trân. Anh từ khu sửa chữa kỹ thuật của trại về pḥng nhận cơm trưa. Trân ngạc nhiên v́ Duy đă được tha về sáng nay sao bây giờ vẫn c̣n nằm đây. Sau khi Duy cho biết v́ hai câu thơ viết dưới tàng mũ từ năm 1975 mà bị giữ lại. Trân nở nụ cười méo xệch, tâm sự :
“Bọn ḿnh c̣n lạ ǵ chiếc răng nanh của loài vượn. Bảy năm cai trị toàn cơi đất nước, chiếc răng nanh dính đầy máu của bạo quyền Hà Nội đă hiện ra khiến cho nhân dân miền Nam rợn người và ghê tởm”. Chợt Trân ghé vào tai của Duy nói nhỏ : “Không về trước th́ về sau.” Rồi để trấn an Duy đang trong cơn thất vọng, Trân nói nhanh: “Ở lại c̣n có bọn ḿnh. Nhiều điều lư thú cậu có dịp sẽ biết. Nầy, ḿnh báo tin mừng cho cậu, tớ vừa ráp thành công một chiếc radio bỏ túi. Làn sóng rất mạnh, có thể nghe được đài VOA và BBC, đang trong giai đoạn trắc nghiệm, chưa hoàn tất. Bí mật đấy nhé ! Khi nào xong ḿnh sẽ cho cậu “vào tổ hợp”.
Trân quay lưng đi xuống nhà bếp, một tay cầm chiếc ca đựng cơm, tay kia xách chiếc lon guy-gô đă lên màu đen nhánh của khói bếp. Miệng huưt gió đoạn nhạc : Tung cánh chim t́m về tổ ấm...
Trung úy Trần Quang Trân, nguyên là kỹ sư điên tử được đào tạo tại Nhật. Anh phục vụ tại pḥng truyền tin thuộc Tiểu khu Thừa Thiên. Khi miền Trung mất vào tay quân Bắc Việt, Trân bị kẹt lại tại vùng 1 chiến thuật và bị bắt vào trại tù cải tạo.
Trong thời gian quản lư của bộ đội cộng sản,Trân được trung đoàn bộ xử dụng làm chuyên viên sửa chữa điện thoại, các loại máy truyền tin cũng như các trạm ra đa bị hư hỏng. Dịp nầy, cán bộ, bộ đội tác oai tác quái buộc anh sửa chữa các loại radio của cá nhân hoặc của gia đ́nh. Anh nhất quyết từ chối và yêu cầu họ phải có lệnh của cán bộ quản lư trực tiếp và điều hành công việc của anh đang làm. Một đêm tối trời, anh bị đẩy ra ngoài sân trại, đám bộ đội côn đồ xúm nhau đánh hội đồng. Sống dở chết dở, anh nằm trạm xá mất hai tuần lễ. Sau đó, Trân được ban lănh đạo quyết định cho anh ở hẳn tại căn pḥng biệt lập trong khu cán bộ.
Tháng Mười năm 78, Trần Quang Trân được chuyển giao qua bộ công an quản lư cùng với một số tù nhân từ các trại tập trung dồn vào trại tù Tiên Lănh. Tại đây, trại dành cho anh một cái cḥi nhỏ nằm riêng biệt trong khu nhốt tù để làm nơi sửa chữa các loại máy móc thuộc về điện tử từ các nơi đem đến.
Cộng sản định nghĩa thế nào là nợ máu để phải cải tạo lâu dài như theo chính sách đă đề ra ? Trần Quang Trân là chuyên viên kỹ thuật, nợ máu đâu chẳng thấy mà chỉ thấy anh làm lợi cho đảng và nhà nước kéo dài đến bảy năm. Họ đă lợi dụng tài năng, bóc lột sức lao động trên mồ hôi, nước mắt của anh bằng những năm tháng “nước sông công tù”.
Buổi chiều, sau khi cơm nước xong, tù nhân được phép đi dạo ngoài sân vài mươi phút đồng hồ trước khi vào pḥng khóa cửa. Trân hớn hở rỉ vào tai Duy : “Xong rồi, đêm nay hai đứa ḿnh thử nghe đài VOA. May mắn là ḿnh lượm được chiếc ê-cút-tơ trong đống máy móc phế thải của chúng nó mang về, sửa lại nghe rất rơ, bảo đảm giữ được bí mật”. Đúng giờ, Trân và Duy nằm chụm đầu vào nhau như đang th́ thầm tâm sự. Bên dưới gối là chiếc radio được hóa trang như một hộp đựng thuốc hút bỏ túi.
Giọng của xướng ngôn viên quen thuộc phát ra từ trong hộp thuốc : “Đây là Tiếng Nói Hoa Kỳ phát thanh từ Thủ đô Hoa Thinh Đốn …”
Ḷng Duy bỗng rộn lên như gặp lại người bạn cố tri sau mười năm xa cách. Tiếng nói từ bên kia nửa ṿng trái đất mà chàng cảm thấy thật gần gũi, thân thương. Đối với tù nhân trong chế độ cộng sản, được nghe những tin tức trung thực từ thế giới bên ngoài là món ăn tinh thần quư giá để nuôi dưỡng và bồi đắp niềm tin. Bản tin tức đầu tiên họ nghe được là tướng Mỹ Vessey sẽ đến Việt Nam để tiếp tục thương lượng t́m kiếm số lính Mỹ c̣n mất tích trong chiến cuộc và và mở đầu cuộc thảo luận giữa Hà Nội và Hoa Thịnh Đốn trong chương tŕnh “Tái định cư tù cải tạo”.
Cảm ơn “chiếc hộp thuốc”, cảm ơn Trần Quang Trân, người bạn tù tài năng đă cho Duy luồng sinh khí làm bừng dậy nguồn hy vọng gần như lịm tắt trong những ngày qua. Duy th́ thầm đọc kinh cầu nguyện dâng lời tạ ơn lên Thiên chúa.
Lần đầu tiên trong mười năm, giấc ngủ êm đềm đến với Duy trong hào quang rực rỡ. Duy mơ thấy Thoa cùng hai con đứng đón chàng tại cổng trại có cả thân nhân của các bạn tù khác và đồng bào địa phương đến tham dự cuộc tiếp rước tù rất nồng nhiệt.
Bỗng, một loạt súng nổ vang. Đám đông chạy tán loạn. Tiếp theo là tiếng kẻng báo động và tiếng chân người chạy rầm rập bên ngoài sân trại. Duy giật ḿnh tỉnh giấc. Tù nhân trong pḥng kẻ đứng người ngồi ghé mắt nh́n qua cửa ṭ ṿ. Đội công an bảo vệ hối hả lục soát hai bên bờ tường thành. Đèn bật sáng, cửa pḥng mở tung ra. Cán bộ quản giáo đội bước vào, quát lớn :
- “Tất cả ngồi vào vị trí điểm danh, bắt đầu đội trưởng”. Số 1 Đỗ Văn Chương, số 2, 3, 4... 60 đội phó Cao Khanh, đủ. Cán bộ lặng lẽ rời khỏi pḥng, đóng sầm cửa lại. Không khí ngột ngạt đồng lơa với bóng đêm đè nặng lên tâm năo người tù.
Buổi sáng, cửa pḥng giam vừa mở là mọi người ùa ra ngoài xem cớ sự của đêm qua ra sao. Dăy pḥng bên kia, anh em tù đang dáo dác nh́n lên đầu tường cuối trại. Một xác người nằm treo vắt vẻo nửa ngoài nửa trong trên đường dây kẽm gai ở đầu tường. Nạn nhân mặc bộ quần áo xanh bộ đội đă bạc màu. Máu nhuộm đỏ trên đầu vách và chảy một đường dài đă khô cứng. Kẻ trốn trại không ai khác hơn là tên trật tự, tù h́nh sự nghiện x́ ke ma túy và trộm cắp. Hắn lợi dụng sự tự do đi lại hàng ngày móc sẵn vào cọc trụ đầu góc tường một sợi dây để nửa đêm trốn thoát. Bị cán bộ tuần tra phát giác trong lúc hắn đang chun qua hai đường dây kẽm gai. Một loạt súng đă kết liễu đời hắn.
“Chiếc hộp thuốc” nghe được đài BBC khá rơ nhưng đa số cựu quân nhân miền Nam không thiện cảm với đài nầy. Thời điểm 1975, tiếng nói ấy đă gây tác hại không nhỏ cho tinh thần chiến đấu của Quân lực Việt Nam Cộng Ḥa. Họ đă tường thuật sai lệch, nói đúng hơn là thiên vị cộng sản Bắc Việt trong các trận đánh của hai lực lượng.
Một tháng sau, trại tăng cường Nguyễn Mậu Lân phụ giúp cho Trần Quang Trân trong việc sửa chữa máy móc. Lân từ một đội khác điều về, cũng là bạn tù trên bảy năm cả nên Trân đă dễ dàng kết nạp Lân vào “tổ hợp thuốc hút” không đắn đo. Những tin tức nào quan trọng có tính cách thời sự quốc tế liên quan đến Việt Nam là “tổ hợp” phát đi bằng cách rỉ tai theo dây chuyền cho tù nhân lên tinh thần. Thời gian thuận lợi nhất là giờ tản bộ trên sân sau bữa ăn chiều. Bản tin lập tức được loan truyền nhanh chóng cho hầu hết anh em tù chính trị toàn trại.
“Tổ hợp Thuốc hút” dần dần quy tụ đến mười bảy người. Thành phần là cựu sĩ quan, c̣n lại là vài viên chức chính quyền miền Nam. Những bản tin nghe được từ đài VOA, anh em tù càng thêm phấn kích trước t́nh h́nh....nên “Tổ hợp”dự tính tổ chức một lực lượng hành động một khi thời cơ đến.
***
Những cánh rừng tiếp nối vây quanh tạo thành ṿng đai kiên cố khiến khu trại 1 Tiên Lănh trở thành chiếc hộp dưới nắng hè nung đốt. Vách tường xây bằng gạch xi-măng giữ sức nóng âm ỉ đến tận đêm khuya. Tù nhân nằm sắp lớp, san sát trên hai dăy sạp bện bằng tre lồ ô trong pḥng kín ngột ngạt. Người nóng hâm hấp như lên cơn sốt. Họ cởi hết áo quần cố dỗ giấc ngủ, hầu lấy lại sức cho buổi lao động ngày mai.
Ánh trăng mười tám sáng vằng vặc trên đỉnh trời. Sự yên ắng về đêm nghe rơ mồn một từng tiếng dế kêu rả rích, thêm tiếng vượn hú từ xa vọng về tăng phần áo năo của cảnh rừng đêm hoang vắng. Khu trại tù đang ch́m trong cảnh tịch mịch, bỗng tiếng chân người chạy rầm rập, tiếng đạn lên ṇng lách cách. Đoàn người vũ trang bủa vây căn nhà số 12.
Cửa mở, đèn pḥng bật sáng. Một cán bộ ra lệnh : “Tất cả nằm yên tại chỗ, không được động đậy”. Hắn đưa ánh mắt cú vọ nh́n khắp pḥng rồi tiếp :
- “Áo quần chăn chiếu để nguyên trạng, từng người một, hai tay đặt lên đầu, bước ra khỏi pḥng”.
Sáu mươi tù nhân thân ḿnh trần trùi nối đuôi nhau bước qua hai chặng kiểm soát do bốn tên công an lạ mặt soát xét trên thân thể từng người. Xong, chúng dồn tù ngồi gom vào một chỗ có sẵn tiểu đội vũ trang chĩa súng canh giữ. Số công an khác vào pḥng kiểm tra áo quần mền gối và bên dưới sạp giường nằm.
Dường như toán lục soát đạt được mục đích mau lẹ nên họ ngừng tay. Một tên công an lạ hoắc đọc tên những tù nhân sau đây đứng vào một góc : Trần Quang Trân, Nguyễn Mậu Lân, Trần Củng Duy, Vơ Tá Hưng và Lê Minh. Chúng xích tay từng người, rồi áp giải lên ban giám thị trước những cặïp mắt ngỡ ngàng của bạn tù. Số c̣n lại được lệnh trở vào pḥng.
Một tuần lễ kế tiếp, đội tù chính trị nào cũng đều có người bị gọi lên cơ quan tra vấn và viết tờ tự kiểm. Trọng tâm tờ kiểm điểm là phải thành thật khai báo đă nhận được tin tức phản động nước ngoài do người nào đưa tin và đă rỉ tai cho những ai.
Hết người nầy qua người khác, họ khai lẫn lộn cho nhau thành dây chuyền, cứ như thế mà hầu hết số tù nhân chính trị trong cùng một khu đều bị viết kiểm điểm.
Trần Quang Trân bị áp giải về Ty Công an ngay trong đêm hôm đó cùng với tang vật là chiếc radio được hóa trang như chiếc hộp đựng thuốc hút. Một tháng trời đằng đẵng, chúng khai thác anh để t́m ra động cơ nào đă khiến anh làm ra chiếc radio nghe đài ngoại quốc và có ai bên ngoài tiếp tay, cung cấp các linh kiện cho anh lắp ráp.
Hàng chục lần lấy khẩu cung, hàng trăm lần viết tường thuật, Trần Quang Trân vẫn giữ nguyên lập trường :
- Không có động cơ chính trị nào ở bên ngoài thúc đẩy anh cả, mà do thói quen nghề nghiệp, thích t́m ṭi và phát kiến.
- Những linh kiện dùng để làm thành chiếc radio bỏ túi đều được anh tận dụng từ trong đống vật liệu phế thải do ban giám thị mang về. Cũng từ “đống rác” điện tử nầy mà anh đă sửa chữa, phục hồi hàng trăm máy truyền tin, TV, radio, cassette và những dụng cụ điện tử khác cho toàn thể cán bộ trong trại, ngoài trại và hầu như cho cả ty công an.
Riêng bốn người c̣n lại Duy, Minh, Hưng và Lân bị giam tại trại. Họ cũng không khai báo điều ǵ mới mẻ. Riêng Trần Củng Duy xác nhận nghe đài trực tiếp và thông báo những tin tức đă nghe được cho bạn tù.
Một phiên ṭa được mở ra tại hội trường của trại, cũng đầy đủ mâm bát các nhân vật của một “Ṭa án Nhân dân”. Để dằn mặt tù nhân, toàn tổng trại được lệnh tập trung về tham dự phiên ṭa. Mười lăm tù phạm có liên hệ trực tiếp nghe đài nước ngoài và loan truyền tin tức trong trại đứng sau vành móng ngựa. Điều đáng để ư là phiên xử được sắp đặt theo lớp lang như tŕnh diễn một tuồng kịch. Nhưng không khí vô cùng nặng nề đầy trấn áp. Không luật sư biện hộ, bị cáo không được đối chất trước ṭa và điểm nổi bật hơn cả là “Ṭa án Nhân dân” thể hiện rơ ràng tính công cụ của đảng. Một bản cáo trạng dài ḷng tḥng quy chụp các bị cáo làm gián điệp cho ngoại bang.
Trước khi tuyên án, ṭa dành cho mỗi bị cáo hai phút để phát biểu “lời nói cuối cùng”. Các phạm tù đều từ chối. Riêng Trần Củng Duy tuyên bố trước ṭa anh chịu trách nhiệm về việc loan truyền những bản tin tức đă nghe được từ đài VOA, các bạn tù khác hoàn toàn vô tội.
Đến phiên Trần Quang Trân, anh điềm nhiên quay mặt về phía cử tọa tham dự, với ánh mắt đầy cương nghị, anh nh́n khắp lượt đám đông bạn tù, rồi dơng dạc nói :
“Tôi rất tiếc là không đem được tài năng của ḿnh để phục vụ đồng bào và quốc gia dân tộc”. Sau mười phút nghị án cho ra vẻ là một phiên ṭa, bản án đă được định sẵn như sau :
- Hai án 5 năm, bốn án 7 năm, năm án 15 năm, Trần Củng Duy, Lê Minh và Vơ Tá Hân bị án 18 năm
- Trần Quang Trân : Tử h́nh
Toàn thể hội trường như chết lặng trước bản án tử h́nh đối với kỹ sư Trần Quang Trân. Ôi, nhân tài của tổ quốc. Người chiến sĩ đă dành cả tâm huyết và tài năng của ḿnh để phục vụ đất nước, giờ đây bạo quyền đă ra tay hủy diệt.
Trần Quang Trân từ khước làm đơn xin ân xá. Anh chấp nhận cái chết để giữ tiết tháo của một chiến sĩ. Khí tiết đó anh đă tuyên xưng lưới lá quân kỳ với ḷng trung kiên, bất khuất trước quân thù. Gương sáng đó như ngọn lửa sẽ giữ măi trong tim các chiến hữu dẫu đang sống trong cảnh đọa đày.
Đúng mười lăm ngày sau phiên xử, chúng đem Trần Quang Trân đến Hố Ông Hức để thi hành bản án. Nơi đây đă có một cái huyệt đào sẵn, một chiếc chiếu và tấm gỗ ghi nguệch ngoạc họ tên của tử tù.
Bên kia bờ ruộng, người con gái làm công việc dặm lúa, đang ngồi ăn cơm trưa sau lùm cây che nắng theo dơi toán công an vũ trang áp giải người tử tù đến bên chân đồi sắn. Trước hết, tên công an chỉ huy toán hành quyết mở cùm tay, mở băng vải che mắt để tử tù dùng bữa ăn cuối cùng ngay tại pháp trường.
Trần Quang Trân vươn vai đứng dậy, quay mặt về hướng mặt trời mọc. Mặc dù dây xích sắt nặng nề vướng víu đôi chân, anh vẫn cố đánh chân vào nhau trong tư thế đứng nghiêm của lễ thượng kỳ. Anh đưa tay chào theo quân cách của người chiến sĩ Việt Nam Cộng Ḥa, đồng thời miệng hô lớn : “Việt Nam Cộng Ḥa Muôn Năm!”
Bỗng, tạch tạch, đoành đoành của nhiều khẩu súng thay nhau nhả đạn vào đầu, vào ngực và toàn thân anh. Bầy chim xanh ẩn ḿnh trong ṿm cây cổ thụ hoảng hốt vụt bay. Trần Quang Trân qụy xuống bên mâm cơm. Máu chảy đầm đ́a trên thân thể anh, máu chan đầy bát cơm trắng, máu nhuộm đỏ những miếng thịt heo luộc như chính thịt anh bị cắt ra hăy c̣n tươi sống.
Không ai biết có một người con gái giấu mặt vào đôi tay, gục đầu trên hai gối nấc lên.
Toán công an kéo xác tử tù bỏ xuống hố, vất chiếc chiếu trên thi thể cùng mâm cơm cuối cùng mà anh từ chối không ăn, rồi vội vă lấp đất sơ sài. Tấm gỗ mang tên Trần Quang Trân bỏ nằm bên miệng hố. Chúng kéo nhau ra về như bầy kên kên vừa rỉa xong xác chết.
Qua cơn đau đớn tận cùng, cô gái tỉnh lại. Nàng vội chạy đến mộ Trân ôm tấm bia gỗ vào ḷng khóc tức tưởi. Cô gái nầy là ai mà thương tiếc kẻ tử tù ?
Xin thưa, đó là cô Lê Thị Xuân, một nữ tù nhân cùng trại Tiên Lănh,nằm chung rào với khu nam, người đă thán phục và yêu thầm người kỹ sư điên tử tài hoa Trần Quang Trân. Biết bao nhiêu lần từ bên kia hàng rào thuộc khu tù của nữ giới, nàng đă đứng nh́n chàng với ánh mắt si mê.
Xuân đă được phóng thích từ sáu tháng trước. Nàng đă theo dơi nội vụ của Trân và đồng bạn từng ngày từng giờ. Nàng đă đến trại thăm nuôi vài lượt , nhờ mấy chị bạn tù gởi thức ăn cho chàng nhưng luôn bị cán bộ từ chối.
Trong mấy ngày qua, ḷng Xuân bỗng dưng bồn chồn, thôi thúc nàng lên trại thăm nuôi. Xuân có linh cảm lần nầy sẽ gặp Trân. Thế là nàng ra đi với gói cơm nếp và xách bánh ngọt. Vừa lên đến gần ngả ba đi vào Hố Ông Hức, nàng nh́n thấy từ xa có đám công an đang áp giải một tù nhân bị bịt mắt. Xuân khả nghi liền chạy rẽ về phía hố núp vào trong bụi, giả dạng làm người giặm lúa nghỉ ăn trưa và nàng đă chứng kiến cái chết rất dũng cảm của Trần Quang Trân.
Xuân chôn tấm bia gỗ ở dưới chân mộ, rồi lấy gói xôi và bánh ngọt đặt trên mộ chàng.
Một tuần lễ sau, những tù nhân đi đốn củi qua khu nghĩa địa tù lấy làm ngạc nhiên thấy ngôi mộ Trân trở nên tươm tất, đất vun cao và những mảng cỏ xanh rờn đắp lên nấm mộ. Rồi một tấm bia bằng xi-măng lại xuất hiện. Người dựng bia đă cố ư ghi : “Nơi yên nghỉ của Kỹ Sư Trần Quang Trân, hy sinh ngày 19 tháng Sáu năm 1982. Người quư trọng nhân tài phụng lập.”
Kể từ mùa Xuân năm ấy, khi mặt trời lên quá ngọn tre là ngôi mộ của chàng nở rực rỡ loại hoa mười giờ, khiến cho anh em tù mỗi lần đi ngang qua là không nén được cơn xúc động trước tâm hồn cao thượng của một người con gái thuộc nấc thang cuối cùng của xă hội.
Một bản nhạc phổ bài thơ “Giữ Lửa Trong Tim” đă được bạn tù lén lút truyền cho nhau. Đúng vào đêm tuần một trăm ngày Trần Quang Trân mất, đèn pḥng vừa tắt, bỗng cả đội nghe tiếng hát của một người tù can đảm cất lên từ trong góc pḥng với giọng ca đầy bi tráng:
Dẫu biết ngày nao về với núi,
Ngh́n năm hóa thạch thịt xương đau.
Anh ra đồi bắn đầu không cúi,
Bạn ngẩng mặt cao, giấu tủi hờn!
Từng loạt súng vang, những dấu giày,
Thây vùi sâu cạn chẳng cần hay.
Bao năm căm hận trong xiềng xích,
Những tiếng hô - mươi dấu đạn cày!
Ngực máu đỏ loang, mặt nát nhầy,
Đạn thù nào chọn điểm tim ngay.
Anh đi về đất hồn siêu thoát,
Em chết nửa đời với đắng cay!
Như phép thần thông - làn sóng điện
Từ trong hộp thuốc phát đài VOA.
Bao ngày góp nhặt từng linh kiện,
Anh tạo cho tù một máy thu.
Sau bữa cơm chiều, cửa đóng then,
Pḥng giam le lói ánh vàng đèn.
Đêm nghe tiếng vọng từ châu Mỹ,
Rộn ră, ḷng nghe đỡ nhọc nhằn!
Lũ khốn quen mùi săn phát giác,
Cả pḥng thêm một lớp lao lung.
Mười tù nhận tội, mươi tù thoát,
Anh chịu tử h́nh, chết thủy chung!
Giết một nhân tài của tổ quốc
Hận thù hơn cả nghĩa non sông.
So ra bạo chúa c̣n thua cuộc,
Loài sói kia c̣n nghĩ giống ḍng!?
Đứng trước mộ chàng giữa núi non
Tim em hực lửa - lửa căm hờn.
Trong cơn nắng Hạ rừng khô khốc
Mà mắt em đầy giọt lệ tuôn!
Ngày chiến sĩ trận vong 2019
Giao Chỉ, San Jose/Hải Ngoại Phiếm Đàm
( Viết cho Trùng Dương, nhớ thời báo Sống đi chôn người trên đại lộ Kinh Hoàng)
Cách đây 156 năm, giữa khi cuộc nội chiến Hoa Kỳ đang diễn ra, tổng thống Lincoln trong bài diễn văn tại Gettyburg đă nói những tư tưởng đi trước thời đại. Ông nói đại ư rằng những người lính bên này hay bên kia đều là những người yêu nước. Mới đây, tôi có dịp xem trên mạng h́nh ảnh buổi họp mặt của các gia đ́nh tử sĩ miền Bắc VN hy sinh trong trận Quảng Trị năm 1972. Diễn giả cho chương tŕnh tưởng niệm là đại tá Nguyễn Quư Hải, thời gian đánh Quảng Trị ông là sĩ quan chỉ huy pháo đội Bông Lau. Một diễn giả khác là bác sĩ Lê văn An của Bắc Quân. Ông là bác sĩ duy nhất đă có mặt trong Thành Cổ Quảng Trị và là một trong 11 chiến binh c̣n sống. Vị bác sĩ này đă tả lại những giây phút đau thương oan nghiệt cuối cùng trong ṿng vây thị xă. Câu chuyện nhắc đến các chiến binh c̣n sống dưới hầm sâu của ṭa tỉnh trưởng bị bom đánh xập nhưng không có phương tiện để cấp cứu. Hôm nay, giữa không khí vui tươi trong dịp lễ cuối tuần Hoa Kỳ, dù tưởng niệm chiến sĩ trận vong nhưng với dân Mỹ vẫn là ngày Lễ Hội, tôi xin mở lại câu chuyện cũ về cuộc chiến Quảng Trị. Nửa thế kỷ trước, chúng tôi có dịp ra thăm Quảng Trị sau khi Miền Nam lấy lại được Cổ Thành. Sau 81 ngày ác mộng đă trôi qua. Hàng ngàn chiến binh 2 bên đă chết trong một thị xă bé nhỏ ở miền hỏa tuyến. Hà Nội gọi là Thành Cổ. Sài G̣n gọi là Cổ Thành. Khi miền Bắc có lệnh rút quân, chỉ có 11 chiến binh c̣n sống để trở về. Chúng tôi có dịp gặp một vài chiến binh cộng sản bị bắt tù binh. Trong số này có em nhỏ vượt qua bờ Nam sông Thạch Hăn nhưng không lọt vào trong Thành Cổ. Em thuộc toán quân bơi lạc vào đơn vị TQLC. Ông bạn tôi, đại tá Cao Tiêu của tổng cục chiến tranh chính trị buồn bă nh́n thằng bé quân đội thù nghịch mà hỏi rằng. Con quê ở đâu. Bao nhiêu tuổi. Thưa ông con quê Thái B́nh, 16 tuổi. Sao 16 tuổi đă phải đi bộ đội. Con đi thay cho anh con. Anh con bị què chân. Nhưng nhà nào cũng phải đi. Ông Tiêu thở dài mà nói rằng. Để ông sẽ thu xếp cho con. Quê ông cũng ở Thái B́nh. Chúng tôi không bao giờ quên được câu chuyện thẩm vấn tù binh ngày hôm đó. V́ vậy, nhân ngày Chiến Sĩ Trận Vong với không khí lễ hội tưng bừng tại Hoa Kỳ, xin kể lại những chuyện không vui của hai miền Nam Bắc trong chiến tranh. Chuyện từ Đại Lộ kinh Hoàng cho đến 81 ngày trận chiến Quảng Trị. Như vị tổng thống thứ 16 của Hoa Kỳ đă nói. Trong chiến tranh, những chiến binh của hai bên đă hy sinh đều là những người yêu nước. Từ Hà Nội, anh Ba Lê Duẩn ra lệnh phải giữ Thành Cổ bằng mọi giá. Từ Sài G̣n, Tổng Thống Ng Văn Thiệu ra lệnh phải lấy lại Cổ Thành bằng mọi giá. Quảng Trị là con bài trong canh bạc chính trị tại Paris. Chiến binh hai miền Nam Bắc chết trong thị xă Quảng Trị ai là phe thắng ai là phe bại. Xin bằng hữu cùng tôi đọc lại các tác phẩm viết về Đại Lộ Kinh Hoàng và Mùa hè đỏ lửa của miền Nam. Xin đọc qua Mùa hè Cháy, Măi măi tuổi 20 và Một thời hoa lửa của miền Bắc. Những mẩu chuyện như sau:
(1)Ngày Chiến sĩ Trận Vong Người Mỹ tưởng niệm những quân nhân đă hy sinh v́ đất nước trong ngày lễ Chiến Sĩ Trận Vong. Ngày quốc lễ này năm nay là Thứ hai 27 tháng 5-2019. Trên khắp nước tổ chức tưởng niệm các tử sĩ với những cuộc diễn hành, các buổi hoà nhạc nói lên tinh thần yêu nước. Có các cộng đồng khác sẽ đánh dấu ngày này bằng những giây phút suy ngẫm trong tĩnh lặng về những người đă ngă xuống trong khi đang phục vụ trong quân đội. Ngày lễ này từng được gọi là Ngày Vinh Danh được tổ chức tại nghĩa trang Arlington vào năm 1868. Ba năm sau cuộc nội chiến đẫm máu ở Hoa Kỳ gây thiệt mạng cho trên 600.000 người. Nhiều trường học được nghỉ lễ vào 3 ngày cuối tuần này và được xem như ngày khởi đầu không chính thức của mùa nghỉ hè. Nhiều gia đ́nh tổ chức các buổi ăn ngoài trời hay đi đến vùng biển, công viên hoặc cắm trại. Nhân dịp đặc biệt này, năm trước chúng tôi đă phổ biến loạt bài về tổn thất trong chiến tranh. Năm nay xin gửi đến tài liệu ghi nhận được về trận Quảng Trị năm 72 để quư vị đọc trong những ngày nghỉ lễ.
(2) Năm 72 Ở Quảng Trị Ghi Chú: Một phần bài này viết năm 1990 phổ biến khắp nơi. Bỗng có một cựu pháo thủ Bắc quân thuộc đoàn pháo Bông Lau gửi email cho tôi báo tin rằng không phải pháo Bông Lau của cộng sản bắn trên Đại Lộ Kinh Hoàng. Tôi hỏi lại, nếu Bông Lau không bắn th́ pháo nào. Không thấy trả lời. Sách của Dương Phục và Thanh Thủy phát hành có đoạn tả vềĐại Lộ Kinh Hoàng.
Thời kỳ trước 1975, khi tôi có dịp phụ trách về binh thư tại bộ Tổng Tham Mưu, thường qua bên Pḥng Nh́ hoặc Trung ương t́nh báo t́m đọc các sách báo của miền Bắc. Đọc và ghi chép lại, thêm 1 chút nhận xét, nhưng không phê phán. Đôi khi phải tóm lược lại để tŕnh lên hay phổ biến nội bộ nhưng tuyệt đối không viết thêm những lời tuyên truyền hay lên án.
Ngày nay trên đướng đi t́m tài liệu cho trận Quảng Trị, chúng tôi giữ các nguyên tắc đó. Bây giờxin quư vị cùng chúng tôi t́m hiểu về miền Bắc Việt Nam thời kỳ đầu thập niên 70.
Để chuẩn bị cho trận mùa hè 72, Hà Nội bắt lính từ năm 1970. Sau khi vét hết nông dân, qua năm 1971 tổng động viên toàn bộ nhân lực thành thị. Các học sinh và sinh viên trên 18 tuổi chuẩn bị nhập ngũ hết. Cũng trong thời gian này, Nga và Tàu hoàn toàn đồng ư viện trợ cho Hà Nội đánh Mỹ. Trong lúc Hoa Kỳ rút quân, bên ta Việt Nam hóa chiến tranh th́ Nga Sô viện trợ tối đa cho miền Bắc qua Trung Cộng.
(3) Sau trận mùa hè Phan nhật Nam viết cuốn “Mùa hè đỏ lửa” th́ 33 năm sau Hà Nội mới cho ra đời 2 cuốn sách viết về Quảng Trị. Đại tá pháo binh quân đội nhân dân Nguyễn Quư Hải ra đời cuốn “Mùa Hè Cháy” ghi lại con đường nhận pháo Nga Sô từ biên giới Tàu đem về Hà Nội đưa vào đến Quảng B́nh, rồi qua Quảng Trị trong trận mùa hè. Với số lượng pháo đủ loại và hỏa tiễn, 5 sư đoàn Bắc quân đă được yểm trợ tối đa để tấn công miền Nam trực tiếp qua Bến Hải.
Tất cả đều ghi rơ trong tác phẩm “Mùa Hè Cháy” và chính từ tác phẩm này tôi có thể đối chiếu với tài liệu c̣n lưu giữ để có được những trang sử gần chính xác về phía Việt Nam Cộng Ḥa. Cũng vào năm 2005 một tác phẩm khác của phe cộng sản tựa đề “Một Thời Hoa Lửa” đă ra đời, cũng nói về đề tài Quảng Trị. Bài viết này sẽ ghi lại rất nhiều chi tiết từ Hoa Lửa do các tác giảmiền Bắc sáng tác.
(4) “Măi măi tuổi 20” Tập hồi kư được Hà Nội nhắc nhở đến nhiều nhất là: “Măi măi tuổi 20,” hồi kư của 1 thanh niên tên Nguyễn văn Thạc. Anh là Sinh Viên đại học Tổng hợp Hà Nội. Đi lính binh nh́ truyền tin ngày 6-9-1971 và hy sinh tại chiến trường Quảng Trị ngày 30-7-1972, lúc chưa đầy 20 tuổi và chưa đủ 1 năm lính. Anh bị pháo cắt ngang đùi trái, mất máu nhiều quá nên đă chết. Chôn ngay tại mặt trận Quảng Trị. Thạc để lại cuốn nhật kư 260 trang, viết lời cuối vào ngày 27-7-1972. Ba ngày sau tử trận. Tháng 5-1973 tức là gần 1 năm sau, gia đ́nh chưa có tin tức từđơn vị, nhưng được đồng đội về báo tin. Sau tháng 4-1975 gia đ́nh không có phương tiện đi t́m xác. Phải chờ đến cuối năm 1976 mới có điều kiện đi t́m. Cải táng từ quận Triệu Phong về huyện Từ Liêm, gần Hà nội vào dịp tết 1977. Tôi đă đọc 2 lần 260 trang sách nhưng không t́m được những dữ kiện về trận Quảng Trị. Hồi kư ghi lại 10 tháng trong quân ngũ của 1 thanh niên miền Bắc, nhưng mới vào trận đă bị thương rồi chết. Nội dung là lời lẽ chân thành đơn giản nhưng không có t́nh tiết hấp dẫn. Tác phẩm này được giới trẻ miếm Bắc t́m đọc v́ đă nhắc đi nhắc lại đến t́nh yêu tuổi học tṛ với cô bạn học Như Anh. Cô này hiện nay là di dân sống tại Đức quốc. V́ tác phẩm nặng về t́nh yêu và thiếu quyết tâm nên đă không được phổ biến suốt 33 năm. Phải chờ đợi đến cuối thế kỷ thứ 20, nhạc vàng miền Nam chinh phục hoàn toàn nền văn hóa vô sản th́ hồi kư t́nh yêu của Nguyễn văn Thạc mới được phổ biến và quảng bá mạnh mẽ.
(5) “Một Thời Hoa Lửa” Đây là tên 1 tác phẩm, đồng thời cũng là tên 1 chương tŕnh do đài truyền h́nh Việt Nam tại Hà Nội và công ty viễn thông quân đội nhân dân phối hợp tổ chức vào ngày 31 tháng 10 năm 2005. Ban tổ chức mời tất cả bộ đội đă tham dự trận Quảng Trị trên 1.000 người về lại Thành Cổ để dự 1 chương tŕnh văn nghệ. Cùng 1 lúc họ tập hợp lối 5.000 sinh viên Hà Nội tại sân trường đại học Khoa học, Xă hội, Nhân văn cùng tham dự. Báo Nhân dân đă ghi lại là vào ngày 6 tháng 9 năm 1971 tại 30 sân trường đại học và cao đẳng, tổng cộng 10.000 sinh viên lên đường nhập ngũ.
Như vậy là 34 năm trước đảng cộng sản đă động viên hầu hết các sinh viên miền Bắc để tấn công miền Nam. Có nhiều trường đại học sau đó đóng cửa, các giáo sư cũng đi lính với học tṛ. Hầu hết có được 4 tháng huấn luyện và đầu năm 1972 tất cả lên đường vào Nam tham dự vào 3 mặt trận. An Lộc, Kontum, và Quảng trị. 70% bộ đội hy sinh hoặc bị thương. Trận Mậu Thân 68 Việt Cộng hy sinh toàn bộ các đơn vị thuộc Mặt trận giải phóng miền Nam và bộ đội tập kết.
Qua đến trận Mùa hè 72 đảng cộng sản Việt Nam hy sinh khối nhân lực trí thức tương lai của miền Bắc. Người có quyết định sắt máu đó là Lê Duẩn.
(6) 81 ngày lịch sử. Lúc 10 giờ 30 sáng ngày 30/3/72 trung đoàn pháo Bông Lau khai hỏa trận địa pháo vào căn cứ Carroll, Ái tử và Mai Lộc. Ngày 2/4/1972 căn cứ Carroll thất thủ. Sau đó Ái Tử, Mai Lộc rồi Quảng Trị đều rút quân. Một tháng sau, ngày 1 tháng 5-1972 Bắc quân chiếm đóng trên tỉnh Quảng Trị từ sông Bến Hải đến sông Mỹ Chánh. Sau khi miền Nam rút quân, xác người và di sản chiến tranh vẫn c̣n trên quốc lộ số 1. Báo chí Sài G̣n ghi lại con đường đă trởthành đại lộ Kinh Hoàng.
Hội nghị ḥa đàm Paris bước vào năm thứ 4. Hoa kỳ đơn phương rút quân. Khối cộng sản Nga Sô và Trung Cộng đổ chiến cụ và tiếp viện tối đa vào miền Bắc.
Mở đầu cho giai đoạn thử thách Việt Nam hóa chiến tranh, quân lực Việt Nam Cộng Ḥa hành quân Lam Sơn 72. Nam quân vượt sông Mỹ Chánh ngày 28 tháng 6-1972 và kết thúc việc chiếm lại Cổ Thành Quảng Trị ngày 16 tháng 9-1972. Sau 81 ngày tại một chiến trường khốc liệt nhất trong chiến tranh Việt Nam. Báo chí miền Bắc gọi là Cuộc đụng đầu của lịch sử. Hơn 30 năm qua và cho đến ngày nay, Hà Nội luôn luôn nhắc đến chiến tích đă cầm cự được 81 ngày.
Tại viện bảo tàng lịch sử Thành Cổ hiện nay có bảng tưởng niệm với 81 tờ lịch ghi dấu 81 ngày trong cuộc chiến mùa hè 72. Thêm vào đó có 11 tấm phù điêu tiểu sử 11 chiến binh đă có mặt trong Cổ Thành và c̣n sống đến ngày nay. Mỗi người đều ghi lại cuộc đời sinh viên, nhập ngũ, chiến đấu và trở về. Phù điêu gọi là Dương bản. C̣n Âm bản là mộ bia tưởng niệm chung trên 10.000 bộ đội đă hy sinh.
Trong đêm văn nghệ Hoa Lửa 31/10/2005 họ đă dùng 81 nhạc công trong ban ḥa tấu để nhắc lại ư nghĩa của 81 ngày lịch sử.
(7) Cổ Thành gian khổ. Cũng theo tài liệu của miền Bắc, tuyển tập Hoa Lửa ghi lại bút kư, bài viết và lời phát biểu của gần 100 nhân vật về trận mùa hè 72. Sách xuất bản năm 2005 ngôn ngữHà Nội đă có khác biệt với tài liệu tuyên truyền phổ biến trước và sau 1975. Không c̣n những lời miệt thị miền Nam. Họ gọi quân lực Việt Nam Cộng Ḥa, tổng thống Nguyễn văn Thiệu, trung tướng Ngô quang Trưởng. Đồng thời qua tài liệu với nội dung mở rộng đă có đề cập đến số tổn thất, thương vong khủng khiếp, nỗi sợ hăi, việc đào ngũ của chiến binh.
Đặc biệt có những chỗ ghi rơ tuổi tân binh có nhiều em dưới 18 tuổi. Các chú lính mới chưa được huấn luyện và cán bộ quân sự đă dạy bắn hay ném lựu đạn lúc c̣n ở dưới hầm trong Cổ Thành. Họ lùa tất cả đám lính mới qua sông rồi sẽ huấn luyện sau. Cuộc sống của hàng ngàn bộ đội dưới hầm là một thế giới cực kỳ gian khổ. Các hầm đều ngập nước. Không đủ nước uống. Không đủ ăn. Điều kiện vệ sinh hết sức khốn nạn. Người sống ở chung với thương binh và người chết. Trên 20% thương vong khi vượt sông Thạch Hăn. Sau đây là 1 đoạn nguyên văn của cán bộ quân sự viết lại: “Trong 81 ngày đêm đó, trung b́nh hàng đêm có 1 đại đội tăng cường hơn 100 người vượt sông và cũng từng đó con người đă ra đi không trở về. Máu thịt ḥa vào nước sông trôi ra cửa Việt.”
Một chiến binh khác viết về những ngày sau cùng: Đêm 13/9/1972 Hồ Tú Bảo là sinh viên đại học toán, làm trinh sát cho sư đoàn 325 được lệnh qua sông vào tiếp viện. Suốt 2 ngày 13 và 14 tháng 9 không vượt được sông Thạch Hăn, Ngày 15 tháng 9-72 chuẩn bị vượt sông nhưng bến đáp cả 2 bờ Bắc Nam không c̣n nữa. Trong thành vẫn có súng nổ. Đến ngày 16/9/72 th́ Cổ Thành Quảng Trị đă hoàn toàn im tiếng. Chỉ c̣n những ngọn khói bốc lên.
Đơn vị được lệnh rút về và hiện nay anh lính trinh sát sư đoàn 325 trở thành giáo sư tin học tại đại học Hà nội.
(8) Cờ bay trên Thành Cổ. Phía Việt Nam Cộng Ḥa rất hiểu rơ ư nghĩa của việc tái chiếm CổThành để dành thắng lợi trên bàn hội nghị. Phía Hà nội cũng ghi nhận đây là điểm quan trọng nhất. Ḥa đàm Paris dự trù tái nhóm ngày 13 tháng 7-1972. Tài liệu của miền Bắc ghi lại rằng:“Tướng Ngô quang Trưởng đôn đốc nhẩy dù phải chiếm bằng được nhà thờ Tri Bưu ngày 12 và sau đó chỉ c̣n 500 thước đến Cổ Thành th́ phải cắm cờ vào ngày 13/7/72. Kết quả quân Dù của VNCH chiếm được Tri Bưu nhưng quân ủy trung ương Hà Nội ra lệnh trung đoàn 48 và 2 tiểu đoàn địa phương, trung đoàn 95 của sư đoàn 325 phải sẵn sàng để chống vụ cắm cờ bằng mọi giá.
Một trang báo dài của đại tá Nguyễn Hải Như, tham mưu trưởng trung đoàn Thạch Hăn đă mô tảvề trận quân Dù đánh xong Tri Bưu nhưng thất bại trong việc treo cờ Cổ Thành ngày 13/7/72. Sau trận đánh đẫm máu mà lính mũ đỏ hy sinh rất nhiều. Tài liệu của cộng sản cũng ghi rơ cách đánh rất dũng mănh của cả 2 binh đoàn nhẩy dù và thủy quân lục chiến trong trận Cổ Thành. Bên Việt Nam Cộng Ḥa có lợi thế thay quân. Đánh rồi ra nghỉ. Đưa thương binh tử sĩ ra khỏi trận địa. Trong khi phía miền Bắc không có điều kiện thuận tiện v́ thay quân là phải qua sông và thương vong trên sông Thạch Hăn rất cao.
(9) Sau cuộc chiến. Cũng từ tài liệu của miền Bắc ghi lại, trên toàn thể Việt Nam, Quảng Trị là nơi có 2 nghĩa trang liệt sĩ lớn nhất. Nghĩa trang Trường Sơn và nghĩa trang Quảng Trị. Phần lớn chiến binh cộng sản tử trận được gom lại chôn tại Quảng Trị. Một số lớn c̣n thất lạc. Các cựu quân nhân Việt Nam Cộng Ḥa khi qua Mỹ được hỏi về di hài lính Mỹ cũng đă tiết lộ thêm về các mộ phần của bộ đội tại miền Nam do bên ta chôn cất. Phía Hoa Kỳ có chuyển tin tức này cho Hà nội. Tuy nhiên về việc t́m kiếm mộ phần của phía Việt Nam Cộng Ḥa trước 75 bao gồm thêm di hài tù tập trung “cải tạo“ hiện vẫn chưa được chính quyền Hà Nội lưu tâm. Gần 45 năm sau tháng 4-1975 dân Việt tỵ nạn đă có cả triệu lần trở về cùng với hàng tỷ mỹ kim gửi quà hàng năm, nhưng vết thương chính trị vẫn c̣n là gánh nặng nên chưa giải tỏa được con đường vào chốn tâm linh.
Thuần túy trên lănh vực tâm linh, nghĩa tử nghĩa tận, chỉ có chính quyền Hà Nội mới có thẩm quyền và trách nhiệm tối thiểu đối với di hài chiến sĩ miền Nam.
Với danh nghĩa người Mỹ gốc Việt, với sự cộng tác mạnh mẽ của ṭa đại sứ Mỹ tại Việt Nam, việc t́m kiếm tảo mộ di hài chiến binh miền Nam đưa về nguyên quán hay chôn tại Nghĩa trang Biên Ḥa với sự bảo quản tối thiểu, không có ǵ khó khăn.
Hà Nội đă bước vào kỷ nguyên mới, phải ư thức được những điều phải làm trong trách nhiệm với lịch sử dân tộc, theo trào lưu tiến hóa của nền văn minh nhân loại.
(10) Hàn gắn thương đau. Năm 1992, hai mươi năm sau mùa hè 72, Hội VMA (Vietnam Memorial Association) gồm các cựu chiến binh Hoa Kỳ muốn hàn gắn thương đau của Việt Nam hậu chiến. VMA dự trù xây trường học tại các nơi hẻo lánh cả 2 miền Nam Bắc. Ban quản trị họp để t́m 1 địa điểm đầu tiên. 8 ông bà Hoa Kỳ bàn về các địa điểm. Ư kiến rất khác biệt, Cô Kiều Chinh là người Việt duy nhất, đồng sáng lập viên của VMA đă đề nghị ngôi trường đầu tiên sẽxây tại Quảng Trị. Nơi mang vết thương lớn nhất của chiến tranh Việt Nam. Nơi chia cắt 2 miền suốt 21 năm. Toàn thể VMA đều đồng ư chọn đất cho ngôi trường tại Đông Hà coi như món quà của người phụ nữ Việt Nam tỵ nạn cộng sản gửi lại quê hương. Bức thông điệp đẹp đẽ biết dường nào. Năm 1954, cha của cô Kiều Chinh bị Việt cộng bỏ tù không bản án và chết trong tù. Thêm một ngôi trường được xây cất tại làng Mọc, quê hương của ông Nguyễn Cửu, thân phụcủa cô Nguyễn thị Chinh, tên thật của tài tử Kiều Chinh. Cô ra đi lúc c̣n nhỏ 1954 và từ đó không bao giờ thấy được mặt cha. Trong phim “Người t́nh không chân dung” có đoạn Kiều Chinh quay tại nghĩa trang Biên Ḥa cũng vào năm 1972. Một ngày nào đó, cô sẽ lên thăm lại nghĩa trang quân đội miền Nam, nơi có rất nhiều chiến sĩ Việt Nam Cộng Ḥa đă hy sinh tại chiến trường Quảng Trị mùa hè 72. Không thiếu bất cứ 1 quân binh chủng nào, không thiếu bất cứ màu cờ sắc áo nào. Kể cả lính Dù chết dưới chiến hào với cờ vàng pha máu và lính thủy quân lục chiến hy sinh trong thành nội 10 ngày sau cùng, chưa thấy được lá cờ bay trên trời xanh của Cổ Thành Quảng Trị. Phía bên kia Bến Hải một thời, có câu chuyện của họ. Bây giờ đến lượt chúng ta phải kể lại câu chuyện của ḿnh. Nếu anh không nói, ai nói. Bây giờ không nói, bao giờ.
(11) Tổn thất chiến tranh. V́ vậy sau khi nghe chuyện bên kia, chúng ta hăy nói chuyện bên này. Rồi mai đây, vào năm 2025, nửa thế kỷ sau cuộc chiến, sử Việt sẽ ghi rằng chiến tranh Việt Nam đă làm chết 2 triệu dân trên khắp các miền đất nước. Riêng tại Quảng Trị, mùa hè năm 1972 cuộc chiến dằng xé điên cuồng đă giết chết 50 ngàn thanh niên của cả hai miền Nam Bắc. Lịch sử sẽ không cần ghi phần tổn thất hay thắng bại của các đơn vị. Sau này những đóa hoa tưởng niệm thả xuống ḍng Thạch Hăn hay con sông Bến Hải sẽ cùng trôi ra biển Đông. Thểhiện tấm ḷng của thế hệ tương lai gửi chung cho tất cả linh hồn các chiến binh đă hy sinh cho cuộc chiến tương tàn cuối thế kỷ thứ 20 tại Việt Nam.
(12) NHÂN CHỨNG TRÊN ĐẠI LỘ KINH HOÀNG
Khi đi t́m nhân chứng của 1 chiến trường hết sức oan nghiệt và thê lương, hết sức dũng mănh và hào hùng, tôi vẫn không quên đoạn đường đầy xác người trên quốc lộ số 1. Ngay khi chiến trường c̣n vương khói súng, cây bút nhẩy dù, đại úy Phan nhật Nam đă viết “Mùa hè đỏ lửa.” Tác phẩm đem vinh quang cho tác giả đồng thời cũng làm khổ ông sau 1975. Nhưng trước sau “Mùa hè đỏ lửa” đă gắn liền vào tên tuổi Phan nhật Nam.
Phải chờ đến 32 năm sau, Hà Nội mới xuất bản cuốn “Mùa hè cháy“ của đại tá pháo binh “Quân đội Nhân dân” viết về trận pháo kích của trung đoàn pháo Bông Lau, trận pháo dă man trên đường di tản của dân Quảng Trị, giết chết hàng ngàn người và làm đoạn đường trên 2 cây sốgiữa con sông Thạch Hăn và Mỹ Chánh trở thành Đại lộ Kinh Hoàng.
Chúng tôi vẫn đi t́m xem ai là người đặt tên cho đoạn đường của trận thảm sát mùa hè năm 72. Có lẽ chỉ trong chiến tranh Việt Nam mới có cái đại lộ mang tước hiệu kinh hoàng.
Anh phóng viên của bộ Thông Tin có mặt tại Quảng Trị nói rằng bác đi hỏi ông Lê Thiệp trên DC. Khi quân ta phản công ở Mỹ Chánh, ông nhà báo Lê Thiệp có đi theo trên quốc lộ 1 qua lối này. Năm 2005 nhân dịp gặp ông Thiệp tại DC, ông nói rằng không biết tay nào đặt cái tên Đại lộ Kinh Hoàng thật hay. Câu chuyện dừng tại đó.
Một lần khác, chúng tôi rao lên là muốn t́m gặp những ai đă chạy trên con đường ác độc vào đúng lúc địch pháo kích. Tôi biết có trung tá Lê huy Linh Vũ của Tổng cục Chiến tranh Chính trị là người đă trải qua và đă viết lại thành cuốn sách. Con gái của trung tá Vũ là họa sĩ Hương Alaska có cho phép chúng tôi in lại cuốn này để tặng các bạn. Nhưng ông Vũ nay không c̣n nữa. Đại tá Hà Mai Việt, tỉnh trưởng Quảng trị thời kỳ 72 đă nói rằng: “Tại ông không lưu tâm đọc sách của tôi. Mở trang này ra mà xem, nhân chứng sống là ông Phan văn Châu. Tôi đă viết rơ từng trường hợp của trận Quảng Trị trong tác phẩm Thép và Máu. Ông nhân chứng này không những chịu đựng trực tiếp trận pháo trên quốc lộ mà c̣n nằm lại 1 đêm giữa các xác chết.”
Sau cùng nhờ ông Hà mai Việt, chúng tôi đă gặp nhân chứng sống. Trung sĩ Phan văn Châu năm nay 68 tuổi quả thực là 1 người dân tiêu biểu của miền đất Quảng. Qua máy điện thoại, dường như cả một trời tâm sự tuôn tràn. Những h́nh ảnh quê hương, chiến tranh, loạn lạc, pháo kích, khói lửa, lẫn lộn giữa trận 72 và trận 75.
Nói đến chuyện đất nước biết bao nhiêu địa danh nào là Nhan Biều, Cầu Ga, Ái Tử, Mai Lĩnh, Cầu Dài. Rồi đến biết bao nhiêu con sông, bao nhiêu rạch nước. Âm thanh đất Quảng của người dân chân chỉ hạt bột, ṿng qua quay lại để sau cùng trở về với cái ngày cả gia đ́nh bỏ Nhan Biều mà đi.
Ông Châu nói rằng, lúc đó dường như mọi người đă chạy hết. Phan văn Châu là trung sĩ thông dịch viên cho ngành t́nh báo tại Đà Nẵng đang đi công tác về Ái tử.
Đến khi thiên hạ bỏ chạy hết, thầy thông ngôn trẻ tuổi mặc đồ dân sự cùng 1 đứa cháu, dẫn vợcó bầu với 3 đứa con nhỏ, năm một, sáu, bẩy, tám tuổi. Tất cả vội vàng ra đi bỏ lại phía sau căn nhà mới cất tại Nhan Biều bên bờ Bắc của sông Thạch Hăn.
Vợ con đi trước 1 đoạn với gia đ́nh bà chị. Thằng cháu và ông Châu đi xe gắn máy kéo theo 1 chiếc xe gỗ 2 bánh. Hành trang chất đầy, người kéo, người đẩy chiếc xe qua khỏi cầu Ga, đi được một đoạn dài đến 9 giờ sáng th́ pháo nổ ngay trên đường. Con đường đầy người chạy loạn. Cả dân cả lính với đủ mọi thứ xe. Đa số đi bộ v́ đường tắc nghẽn nên không thể đi nhanh. Đạn rơi chỗ nào cũng có người chết. Xác bắn tung lên trời. Khói lửa mù mịt. Mạnh ai nấy chạy. Vợ con thất lạc ngay từ lúc đó. Ông Châu nghĩ rằng vợ con có thể đang ở phía trước. Nhưng phía trước hay phía sau th́ cũng bị pháo. Khi pháo tạm ngưng th́ có người lại tràn ra đi tới. Nhưng phần lớn nằm yên chịu trận. Có nhiều người không chết ở đợt pháo đầu nhưng rồi bị chếtở các đợt pháo sau. Nhiều xác chết trên đường bị pháo đi pháo lại nhiều lần. Bị thương rồi lại bịpháo rồi cũng chết. Biết bao nhiều người cố chạy cho thoát bỏ lại cả gia đ́nh vợ con. Những đứa nhỏ nằm khóc bên xác mẹ. Những em bé sơ sinh bú vú mẹ đă lạnh khô. Có người c̣n sống thấy đó mà phải bỏ đi. Ông Châu và đứa cháu chạy về phía đông quốc lộ, vùi thây xuống cát mà chịu đựng 1 ngày pháo kích. Đủ loại pháo của cộng sản thay phiên bắn phá suốt một ngày dài. Pháo 122, pháo 130 và pháo 155. Chỉ khi nào có B52 đến thả bom mới thấy địch im tiếng súng được 1 lúc.Toàn thân ông tê liệt dưới trời nắng gắt. Phải ḅ đến các vũng nước có cả phân trâu và máu người để uống. Khi trời tối dần, tất cả đều im lặng và ghê sợ. Ông Châu và đứa cháu bắt đầu ḅ quanh lật các xác chết đàn bà và trẻ em lên xem có phải vợ con. Lật một xác phụ nữ mà ông nghĩ rằng người vợ, đầu óc ông mê muội. Thằng cháu c̣n tỉnh táo nói rằng không phải mợ. Mợcó bụng mà cậu. Mấy người khác c̣n sống cũng làm như vậy. Tất cả đi t́m xác thân nhân. Nhưng rồi trời tối hẳn, bộ đội Việt Cộng bắt đầu xuất hiện. Chúng t́m đến các xe nhà binh và t́m các quân nhân mặc quân phục bắt đi hết. Cậu cháu ông Châu khai là dân thường nên được lệnh phải nằm yên tại chỗ. Đêm hôm đó, ông Châu thức trắng trên băi cát đẫm máu của Đại lộ Kinh Hoàng. H́nh như có đôi lúc ông cũng thiếp đi. Cũng chẳng c̣n nhớ rơ. Chung quanh toàn xác chết. Người chết nhiều hơn người sống. Những xác chết cháy như than củi. Ông nghĩ rằng chắc xác vợ con cũng quanh đây. Sáng hôm sau, từ sớm mai những người c̣n sống đành phải bỏ lại1 cánh đồng xác ở đằng sau để chạy về miền Nam. Đi đến cầu Dài gần sông Mỹ Chánh th́ gặp toán tiền sát của thủy quân lục chiến Việt Nam chận lại. Khi biết chắc là không phải quân địch, ông trung úy thủy quân lục chiến phất tay cho qua. Vừa đi khỏi một đoạn đường th́ thấy ông sĩ quan bị du kích phía sau bắn sẻ chết ngay tại chổ. Đó là cái chết cuối cùng ông chứng kiến tại Quảng Trị. T́m xe quá giang về Huế với tâm trạng hết sức năo nề. Nhưng rồi phép lạ đầu tiên đến với cuộc đời ông. Ngay tại khu vực tạm cư Phú văn Lâu, thuộc thành phố Huế, ông gặp lại đầy đủ vợ con. Bà vợ bầu đă dẫn 3 đứa con nhỏ đi xuống đường ven biển theo dân địa phương. Đoàn người đi xa quốc lộ nên tránh được pháo kích.
Vợ con dắt díu nhau đi suốt 1 ngày 1 đêm về đến Mỹ Chánh rồi được xe cho bà bầu quá giang về Huế. Hai năm sau người vợ đầu tiên của ông Châu qua đời, sau khi sinh cho ông thêm 3 ngưới con nữa. Cô gái c̣n nằm trong bụng mẹ trên đại lộ kinh hoàng năm nay đúng 37 tuổi, tốt nghiệp đại học và có gia đ́nh cư ngụ tại miền đông Hoa kỳ.
Những bước chân trần ai trên băi cát Quảng Trị mùa hè năm 72 của bà mẹ mang bầu không biết có c̣n vương vấn chút nào trong ḷng cô bé nghe pháo kích từ lúc chưa ra đời. Ông Châu nói rằng: Tụi nhỏ chẳng biết ǵ đâu. Chỉ có đứa lớn nhất năm nay ngoài 40 tuổi là c̣n nhớ đôi chút. Hỏi rằng thế ông có được bao nhiêu con tất cả. Ông tính nhẩm rồi nói rằng tất cả 10 con. Bà đầu tiên 6 con. Bà thứ hai 3 con. Bà này bỏ tôi đi lấy chồng nên bây giờ vẫn c̣n ở Việt Nam. Tôi đưa cả 3 cháu đoàn tụ bên này. Bà hiện nay ở với tôi có 1 cháu. Năm nay cháu cũng 24 tuổi rồi. Bà sau này có 1 con riêng. Như vậy là chúng tôi có 11 con. Thế bác có hạnh phúc không. Hạnh phúc chứ. Tất cả là số trời. Ông Châu nói rằng, cái đêm nằm ở đại lộ kinh hoàng, uống nước máu người và phân trâu tôi không bao giờ giờ nghĩ đến có ngày đi Mỹ như bây giờ. Tôi nghĩ rằng bây giờ vợ con chết hết th́ ḿnh sẽ ra sao. Làm sao t́m xác. Rồi chôn ở đâu. Hàng trăm xác người chung quanh, biết bao nhiêu xác trẻ con, vợ con tôi đều trong số đó. Không hiểu nó bắn pháo đạn ǵ quá ác. Tất cả xác chết như than củi chẳng làm sao biết được người nào là người nào.
“Năm 1973 tôi có trở lại, đi qua con đường thấy có đài tưởng niệm, rồi có các mồ chôn tập thể, có mồ chôn riêng rẽ. Ḷng tôi hết sức xúc động. Cho đến bây giờ tôi vẫn c̣n xúc động. Con cháu tôi th́ nhiều nhưng mà làm sao các con hiểu được những ǵ tôi đă trải qua. Trận 72 quân ta mới lấy lại một nửa Quảng Trị. Đứng bên này ḍng Thạch Hăn, bên kia là Nhan Biều, nơi tôi ra đời c̣n cả ngôi nhà thân yêu. Bên ta đă bị địch chiếm bờ Bắc, chỉ giữ được bờ Nam, đến 75 th́ bờNam cũng chẳng c̣n.”
“Vâng thưa bác, năm nay em 67 tuổi,” ông Châu nói tiếp, “quê ở Nhan Biều, bờ Bắc sông Thạch Hăn, ngay dưới cầu Ga. Nhà em thi vào làm trung sĩ thông dịch viên năm 1966 khóa 11 tại quân đoàn I. Sau 75 em trốn được. Nếu khai thật chắc là bị buộc tội CIA.
Bờ sông Mỹ Chánh và cây cầu mới năm 2009. Mùa hè năm 1972, Nam quân và thường dân đă chạy qua "Đại lộ Kinh hoàng" để rút về phía Nam sông này.
Sau đó em vượt biên rồi đoàn tụ. Trước sau 3 vợ, 11 người con. Bà sau này là bà bền chặt nhất đă sống với nhau 25 năm. Vâng, thưa bác đây chắc chắn là bà sau cùng. Gia đ́nh em rất hạnh phúc. Phần em, dù có bị kinh hoàng nhưng cũng chỉ có 1 ngày 1 đêm. So với người ta có người cả đời kinh hoàng th́ nỗi khổ của chúng em có thấm vào đâu.”
Đó là câu chuyện của ông Châu, nhân chứng số 1 của chúng tôi. Tôi hỏi ông Châu câu cuối cùng. “Ông có biết ai đặt tên Đại lộ kinh hoàng.” “Không đâu,” bây giờ ông gọi tôi là cụ. “Cụ với cụHà Mai Việt không biết th́ ai mà biết. Nhưng quả thực là kinh hoàng thực đấy các cụ ạ.”
Tuy hỏi vậy, nhưng tôi đă t́m ra. Số là vào mùa hè năm 72 đó, có anh phóng viên trẻ tuổi bút hiệu Ngy Thanh cũng ra chiến trường Quảng Trị. Anh đă bỏ ra cả 1 ngày dài trên đoạn đường oan nghiệt. Chụp h́nh các xe cháy, các xác chết và có được 1 bộ h́nh hết sức đặc biệt. Khi về lại Saigon viết loạt bài phóng sự, anh có đặt tên là Đại lộ Kinh Hoàng. Câu chuyện làm xúc động độc giả tại thủ đô. Chủ nhiệm là chị Trùng Dương bèn cùng anh chị em quyên góp tiền bạc ra Trung tổ chức nhặt xác và chôn cất. Câu chuyên ngày đó có lẽ ai cũng biết, nhưng ngày nay ai cũng quên hết cả rồi. Hành động của báo chí và đồng bào tự nguyện đứng lên lo việc chung sự cho nạn nhân của đại lộ kinh hoàng là 1 câu chuyện ư nghĩa nhất trong phần nhân bản của trận Quảng Trị mùa hè 72.
Hai tháng sau đêm kinh hoàng của ông Phan văn Châu, quân miền Nam vượt sông Mỹ Chánh, phản công tái chiếm Quảng Trị. Cuộc chiến nào mà không có thảm sát, chiến tranh nào mà chẳng có nạn nhân. Nhưng h́nh ảnh của 1 đứa bé ngồi khóc bên xác mẹ giữa 1 chiến trường thảm khốc đầy xác thường dân như ở đại lộ kinh hoàng vẫn là 1 h́nh ảnh đau thương nhất mà chúng ta không thể nào quên được.
V́ vậy tôi cố t́m cho được câu chuyện của 1 nhân chứng đích thực, c̣n sống để kể lại hầu quư vịvà riêng tặng cho đại tá Nguyễn Việt Hải chỉ huy trung đoàn pháo Bông Lau của quân đội Nhân dân, nước Cộng ḥa Xă hội chủ nghĩa Việt Nam.
Trong tác phẩm “Mùa hè cháy” xuất bản năm 2005 tác giả đă viết thật rơ ràng là đơn vị của ông khai hỏa tập trung pháo 122 pháo 130, pháo 155 mà ông gọi là trận địa pháo cường tập trên quốc lộ số 1 vào đám ngụy quân trên đường bỏ chạy.
Ông đại tá pháo binh tác giả của tác phẩm “Mùa hè cháy” đă đích thân quan sát trong vai tṛ tiền sát viên để trực tiếp chỉ huy bắn.
Bài báo ngắn ngủi và khiêm nhường hôm nay hy vọng sẽ đến tay các pháo thủ miền Bắc ngày xưa để họ nhớ lại thành quả vào ngày 1 tháng 5 trong chiến dịch Nguyễn Huệ 1972.
Định mệnh nào đă dành cho ông Phan văn Châu c̣n sống để định cư tại Hoa Kỳ với 11 người con thành đạt, hàng năm vẫn gửi tiền về giúp cho miền quê nghèo khổ xứ Nhan Biều. Bây giờ, những mộ phần tập thể của dân oan chết v́ trận mưa pháo Bông Lau năm 72 đă chẳng c̣n dấu vết. Những đứa bé đói sữa nằm bên xác mẹ rồi cũng đă chết hết trên đại lộ kinh hoàng 37 năm về trước.
Nhưng mà sao tiếng khóc của em vẫn c̣n nghe văng vẳng đâu đây…
40 năm sau cuộc chiến - VN đang trở thành ǵ của Trung Quốc?
Mạnh Kim
Việt Nam là thuộc địa Trung Quốc? Không phải. Là chư hầu? Không đúng. Là quốc gia vệ tinh? Cũng sai. Vậy Việt Nam đang là ǵ với Trung Quốc? Khó có thể định nghĩa chính xác tính chất mối quan hệ Việt Nam-Trung Quốc kể từ sau khi hai nước bang giao b́nh thường sau cuộc chiến biên giới 1979. Có điều ai cũng thấy Việt Nam đang bị nhuộm đỏ trước hiểm họa “ngoại xâm mềm” bằng con đường kinh tế, từ Trung Quốc.
Từng ngày từng giờ, cơn sóng thủy triều đỏ Trung Quốc lan rộng và phủ kín Việt Nam, từ ải Nam Quan đến mũi Cà Mau (chính xác là 54/63 tỉnh-thành). Theo Viện nghiên cứu Trung Quốc thuộc Viện hàn lâm Khoa học Xă hội Việt Nam, nếu như trong 9 năm kể từ khi b́nh thường hóa (tháng 11-1991 đến tháng 12-1999), Trung Quốc có 76 dự án với tổng số vốn đầu tư là 120 triệu USD, th́ 10 năm sau, đă có 657 dự án với tổng số vốn hơn 2,6 tỷ USD. Riêng về FDI (đầu tư nước ngoài trực tiếp), từ cuối năm 1991 đến nay, FDI Trung Quốc đổ vào Việt Nam liên tục tăng và tăng mạnh 10 năm trở lại đây, từ 572,5 triệu USD năm 2007 lên 2,17 tỷ USD năm 2017, trở thành nước thứ tư trong số các quốc gia có vốn FDI đăng kư tại Việt Nam (tạp chí Tài Chính 1-1-2019).
Trung Quốc hiện diện khắp nơi, đến mức gần như ngành nghề nào cũng có mặt, từ kinh doanh hạ tầng kỹ thuật khu công nghiệp ở Hải Pḥng; kinh doanh bất động sản ở Tiền Giang; sản xuất giày ở Đồng Nai; luyện-cán thép ở Thái B́nh; sản xuất tinh bột wolfram ở Quảng Ninh; linh kiện điện tử ở Đà Nẵng; ván ép ở Long An; đến gia công in phun, đồ họa, sản phẩm quảng cáo, dịch vụ quảng cáo ở Sài G̣n; và đặc biệt công nghiệp điện than (trong 27 quốc gia có dự án nhiệt điện than nhận đầu tư từ Trung Quốc, Việt Nam xếp thứ hai sau Bangladesh về công suất được cam kết đầu tư với 13.380MW, xếp thứ tư về tổng giá trị với 3,6 tỷ USD, tính đến tháng 7-2018) – dù rằng công nghiệp này gây ô nhiễm cực kỳ nghiêm trọng.
Trung Quốc c̣n thâm nhập dữ dội vào thị trường bất động sản. Hà Nội, Đà Nẵng, Đồng Nai, Long An, Tiền Giang… chỗ nào cũng có mặt giới đầu tư bất động sản Trung Quốc, đặc biệt các dự án chung cư thuộc khu “đất vàng”. Tháng 4-2017, tập đoàn China Fortune Land Development mua lại cổ phần trong dự án Đại Phước Lotus của VinaCapital với giá 65,3 triệu USD (Đại Phước Lotus là dự án khu dân cư có tổng diện tích 198,5 triệu hecta thuộc tỉnh Đồng Nai, giáp Sài G̣n). Tờ The Leader (19-9-2017) cho biết, tập đoàn Hong Kong Land cũng mua 64% cổ phần dự án nhà ở nằm trong Khu đô thị mới Thủ Thiêm thuộc Công ty CP Đầu tư hạ tầng kỹ thuật TP. HCM; trong khi đó, Alpha King Real Estate Development JSC mua dự án khu phức hợp Saigon One Tower…
Trong 9 tháng đầu năm 2018, người Trung Quốc vọt lên đầu bảng tỷ lệ người nước ngoài mua nhà ở Sài G̣n. Không chỉ mua nhà, đất đai và khu nghỉ mát, Trung Quốc c̣n mua doanh nghiệp. Báo cáo của Cục Đầu tư nước ngoài thuộc Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết, giới đầu tư Trung Quốc đă thực hiện 1.029 lượt góp vốn mua cổ phần tại các doanh nghiệp Việt Nam với tổng vốn hơn 800 triệu USD, chỉ trong năm 2018. Cùng với làn sóng đầu tư là làn sóng du lịch. Mỗi tuần có 500 chuyến bay chở du khách Trung Quốc sang Việt Nam. Hiện có đến 10 hăng hàng không khai thác 30 đường bay từ 20 địa điểm Trung Quốc đến Việt Nam...
Đầu tư và du lịch giúp kinh tế tăng trưởng mà sao phải lo? Bởi v́, không như giới đầu tư các nước khác, sự có mặt Trung Quốc kéo theo nhiều điều không b́nh thường. Tháng 8-2018, Ủy ban tỉnh Khánh Ḥa đă phải gửi văn bản khẩn, “đề nghị các bộ, ngành trung ương, đặc biệt Ngân hàng Nhà nước Việt Nam có giải pháp quản lư hoạt động thanh toán qua công nghệ thanh toán điện tử”, nhằm chặn đứng sự thất thu thuế từ du khách Trung Quốc.
Dự án tuyến đường sắt cao tốc Cát Linh -* Hà Đông là một ví dụ khác. Dự án có tổng đầu tư 552 triệu USD (thời giá năm 2008) trong đó vốn ODA Trung Quốc là 419 triệu USD. Dự kiến công tŕnh hoàn thành trong thời gian từ tháng 8-2008 đến tháng 11-2013 nhưng ́ ạch măi đến cuối năm 2015 mới xong (đến nay, đầu năm 2019, vẫn c̣n trong giai đoạn chạy thử nghiệm). Cái giá của sự chậm tiến độ là 339 triệu USD cộng thêm! Không chỉ vậy, tổng thầu Trung Quốc c̣n nợ các nhà thầu phụ Việt Nam đến 554 tỷ đồng. Tương tự, trong dự án Nhà máy gang thép Lào Cai với tổng đầu tư khoảng 340 triệu USD (Việt Nam góp 55%), một nhà thầu Trung Quốc cũng quịt tiền. Sau khi kư hợp đồng mua vật liệu và thuê công nhân Việt Nam san ủi mặt bằng, nhà thầu phụ này lặng lẽ biến mất! Dù vậy, Trung Quốc vẫn có ưu thế giành thầu và chiếm nhiều dự án trọng điểm chẳng hạn các nhà máy nhiệt điện. Có quá bất thường không?
Điều không b́nh thường là có rất nhiều công nhân Trung Quốc được thoải mái vào Việt Nam mà không cần Hộ chiếu - Visa. Con chuột cũng khó có thể lọt vào cửa khẩu huống chi hàng chục ngàn người! Cách đây 10 năm, năm 2009, tờ ********** từng thực hiện phóng sự về những ngôi làng Trung Quốc mọc lên tại Việt Nam. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam thường bày tỏ “bất b́nh” trước sự “ngang nhiên” tuyên xưng chủ quyền của Trung Quốc đối với biển đảo Việt Nam nhưng về sự ngang nhiên xuất hiện của hàng chục ngàn người Trung Quốc ngay trên đất Việt Nam th́ gần như không ai lên tiếng hoặc hành động ǵ, đến mức sự bất thường này được phép đương nhiên tồn tại. Cuối năm 2015, tại Đà Nẵng, hai cửa hàng do người Trung Quốc làm chủ thậm chí đă ngang ngược “tuyên xưng chủ quyền” bằng cách không bán hàng cho người Việt. Người Việt đang mất chủ quyền ngay trên chính mảnh đất quê hương ḿnh? Điều bất thường nhất trong những điều không b́nh thường là một số khu công nghiệp Trung Quốc đă được bảo vệ như thể chúng nằm trên đất Trung Quốc. Cho đến thời điểm này, chẳng người Việt Nam nào “không phận sự” được phép vào “cấm thành” Formosa!
Điều rất không b́nh thường, so với quan hệ kinh tế với các nước khác, là cách thức quan hệ kinh tế giữa Việt Nam và Trung Quốc. Hăy đọc một đoạn trong bài viết “Đầu tư trực tiếp của Trung Quốc tại Việt Nam trong 10 năm qua” của tiến sĩ Nguyễn Phương Hoa (người hồi tháng 6-2018 đă được bổ nhiệm Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Trung Quốc kiêm Phó Tổng biên tập Tạp chí Nghiên cứu Trung Quốc):
“Cùng với tăng cường xây dựng niềm tin chính trị, lănh đạo hai nước luôn chú trọng đến xây dựng mối quan hệ kinh tế hiệu quả, thiết thực và đang được cụ thể hóa bằng những kế hoạch phát triển gắn kết hai nền kinh tế như “Hai hành lang, một vành đai”, “một trục hai cánh”, “hợp tác Vịnh Bắc bộ mở rộng”; hướng đến cân bằng trong cán cân thương mại; tăng đầu tư của Trung Quốc tại Việt Nam...”. Cách viết này, của một “chuyên gia” thuộc Viện hàn lâm Khoa học Xă hội Việt Nam, cho thấy một điều: quan hệ kinh tế Việt Nam với Trung Quốc c̣n được “ḥa tan” vào quan hệ chính trị, liên quan đến vấn đề thể chế và chính sách đối ngoại “đặc biệt”. Nó giúp phần nào giải thích được những bất thường nói ở trên.
Cần nhắc lại, cách đây chỉ vài tháng, vào tháng 9-2018, khi tiếp Triệu Lạc Tế - Ủy viên Bộ Chính trị-Trưởng ban Kiểm tra kỷ luật Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc, Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng đă nói rằng quan hệ Việt-Trung “đang ở thời điểm tốt đẹp nhất trong lịch sử”! Trước đó, tháng 1-2017, trong chuyến công du Trung Quốc sau Đại hội Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ 12, Nguyễn Phú Trọng cùng Tập Cận B́nh cũng đă ra thông cáo chung, xác định hai quốc gia “đều là nước xă hội chủ nghĩa do Đảng Cộng sản lănh đạo, có chế độ chính trị tương đồng, con đường phát triển gần gũi, có tiền đồ tương quan, chia sẻ vận mệnh chung”; khẳng định quan điểm hai bên là “láng giềng hữu nghị, hợp tác toàn diện, ổn định lâu dài, hướng tới tương lai” trên tinh thần “láng giềng tốt, bạn bè tốt, đồng chí tốt, đối tác tốt”.
Bắc Kinh có là “láng giềng tốt, bạn bè tốt, đồng chí tốt, đối tác tốt” của Việt Nam? Chắc chắn là không. Hà Nội đang trở thành ǵ đối với Trung Quốc? Dựa vào các phát biểu và tuyên bố chung chỉ có thể định tính được phần nào mối quan hệ hai nước, nhưng dựa vào những con số cụ thể th́ có thể thấy rơ, Việt Nam đang lệ thuộc nghiêm trọng vào Trung Quốc. 40 năm sau khi thâm nhập biên giới Việt Nam bằng quân sự, Trung Quốc đang đổ bộ kín mít đất nước Việt Nam bằng những đoàn quân kinh tế hùng hậu. 40 năm sau khi Việt Nam đánh đuổi quân xâm lược Trung Quốc, Việt Nam vẫn rất khó khăn tấn công sâu vào lănh thổ nước này bằng con đường kinh thương. Việt Nam liên tục nhập siêu từ Trung Quốc. Con số mới nhất (11 tháng đầu năm 2018) là 21,6 tỷ USD (xuất sang Trung Quốc 38,1 tỷ USD trong khi nhập lại 59,7 tỷ USD).
Năm 1979, Hà Nội đă có thể dạy lại Bắc Kinh bài học mà Trung Quốc muốn dạy cho Việt Nam, nhưng sau 40 năm, Hà Nội dường như chẳng học được thêm ǵ cả, ngoài việc trở thành “đồng chí tốt” của kẻ thù. Sau 40 năm, Việt Nam chẳng là ǵ so với sức mạnh kinh tế lẫn quân sự mà Trung Quốc đang sở hữu. Biển Đông đang bị gặm nhấm lần ṃn. Chủ quyền biên cương đang bị đe dọa. Cả “chủ quyền” kinh tế cũng bị thao túng. Thật chẳng tự hào ǵ khi Việt Nam đang là con nợ của Bắc Kinh. Trên Thời báo Kinh tế Sài G̣n (3-9-2018), tác giả Vũ Quang Việt cho biết, ước tính nợ Việt Nam đối với Trung Quốc, tính đến năm 2018, (có thể) là hơn 6 tỷ USD. Bắc Kinh đang nắm Hà Nội trong ḷng bàn tay? Riêng với cái nh́n của người dân Việt Nam, có vẻ như Hà Nội chẳng nắm được ǵ của Bắc Kinh cả! Với thực trạng này, ước vọng thoát Trung của người dân Việt xem ra là rất xa vời. Điều này có đáng để nghĩ và lo lắng cho số phận quốc gia?
Sau 30/4/75 từng có hai nước Việt Nam cùng xin gia nhập LHQ
Sau 30/4/75 từng có hai nước Việt Nam cùng xin gia nhập LHQ
Joaquin Nguyễn Ḥa Gửi đến BBC từ Virginia
24 tháng 4 2019
Sau 4/1975, từng có hai nước VN nộp đơn xin vào LHQ: VN Dân chủ Cộng ḥa, thủ đô Hà Nội, cờ đỏ sao vàng; và Cộng ḥa miền Nam VN, thủ đô Sài G̣n, cờ nửa đỏ nửa xanh với ngôi sao vàng
Chiến tranh Việt Nam chấm dứt vào ngày 30/4/1975. Tháng 4/1976, hai miền Việt Nam được thống nhất thành một nước có tên gọi Cộng ḥa xă hội chủ nghĩa Việt Nam.
Nước Cộng ḥa xă hội chủ nghĩa Việt Nam nộp đơn gia nhập Liên Hiệp Quốc vào năm 1977, và trở thành thành viên của tổ chức này vào tháng 9/1977.
Nhưng ít người biết rằng ngay sau tháng 4/1975, từng có hai nước Việt Nam nộp đơn xin vào Liên Hiệp Quốc.
Một là nước Việt Nam Dân chủ Cộng ḥa, thủ đô Hà Nội, cờ đỏ sao vàng.
Nước Việt Nam kia là Cộng ḥa miền Nam Việt Nam, thủ đô Sài G̣n, cờ nửa đỏ nửa xanh với ngôi sao vàng.
Lá cờ nửa đỏ nửa xanh này xuất hiện vào năm cuối năm 1960, khi một số trí thức miền Nam tuyên bố thành lập Mặt trận Dân tộc Giải phóng Miền Nam (Mặt trận) trong vùng rừng núi Lộc Ninh, đối lập với chính phủ Việt Nam Cộng ḥa được Mỹ ủng hộ, tại Sài G̣n. Thành viên của Mặt trận này thành lập một chính phủ gọi là Chính phủ lâm thời Cộng ḥa Miền Nam Việt Nam.
Về mặt tuyên truyền, cộng sản Bắc Việt lúc ấy đưa tin cuộc chiến kéo dài suốt 15 năm sau là cuộc chiến giữa quân đội Việt Nam Cộng ḥa với lực lượng của Mặt trận. Ngày 30/4/1975, khi Sài G̣n sụp đổ, th́ lá cờ của quân chiến thắng được kéo lên nóc dinh Tổng thống ở Sài G̣n là lá cờ nửa đỏ nửa xanh, chứ không phải là cờ đỏ sao vàng.
Sau ngày 30/4/1975, Chính phủ lâm thời Cộng ḥa miền Nam Việt Nam thay thế Chính phủ Việt Nam Cộng ḥa, cai quản đất nước từ vĩ tuyến 17 vào Nam.
Giữa tháng 7/1975, hai nước Việt Nam "rủ nhau'' nộp đơn vào Liên Hiệp Quốc, nói theo lời của Giáo sư Ngô Vĩnh Long, Đại học Maine, Hoa Kỳ. Hai vị đại diện cho hai nước là ông Nguyễn Văn Lưu, đại diện cho Hà Nội, và ông Đinh Bá Thi đại diện cho Sài G̣n.
Ngày 11/8/1975 Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc bỏ phiếu đồng ư cho hai nước Việt Nam gia nhập Liên Hiệp Quốc, trừ Mỹ bỏ phiếu chống.
Bản quyền hình ảnh Alexander Mineyev/TASS/Getty Images
Image caption
Phần c̣n sót lại của một công sự ở Xuân Lộc, gần Sài G̣n năm 1976
Ngay sau đó, Đại sứ Mỹ tại Liên Hiệp Quốc là ông Daniel P Moynihan phủ quyết việc gia nhập Liên Hiệp Quốc của hai nước Việt Nam với lư do là Liên Xô và Trung Quốc, đă phủ quyết không chấp nhận Nam Triều Tiên (Hàn Quốc) gia nhập Liên Hiệp Quốc.
Có năm thành viên của Hội đồng bảo an có quyền phủ quyết là Mỹ, Anh, Pháp, Trung Quốc, và Liên Xô (nay là Nga).
Theo phân tích của Giáo sư Ngô Vĩnh Long, th́ lư do thật sự đằng sau việc phủ quyết của Mỹ, dưới chính sách đối ngoại của Ngoại trưởng Kissinger, không cho hai miền Việt Nam gia nhập Liên Hiệp Quốc, là để cho hai miền Việt Nam bị thúc ép đi đến thống nhất dưới màu áo chủ nghĩa cộng sản, từ đó sẽ tiếp tục không lập bang giao với Việt Nam, dùng Việt Nam như một nơi thực hiện một cuộc chiến tranh ủy nhiệm chống Liên Xô.
Bản quyền hình ảnh Sovfoto/Getty Images
Image caption Dinh của cựu Tổng thống Việt Nam Cộng ḥa, ông Nguyễn Văn Thiệu
Theo Giáo sư Đoàn Viết Hoạt, một cựu tù chính trị, hiện sống tại Mỹ th́ quyết định của Mỹ không cho hai miền Việt Nam gia nhập Liên Hiệp Quốc có thể liên quan đến cả những thỏa thuận giữa Mỹ và Trung Quốc vào năm 1972 khi hai nước thiết lập quan hệ ngoại giao sau tuyên bố Thượng Hải.
Theo ông Hoạt, nước Mỹ lúc ấy toan tính liên minh với Trung Quốc để chống Liên Xô, giao vùng Đông Nam Á cho Trung Quốc, và Bắc Kinh không muốn có một miền Nam Việt Nam độc lập, không theo cộng sản.
Theo ghi nhận của Giáo sư Long th́ cho đến 30/4/1975, quan điểm về sự thống nhất Việt Nam của Hà Nội cũng như Cộng ḥa miền Nam Việt Nam, khi chiến tranh kết thúc sẽ là một quá tŕnh nhiều bước kéo dài từ 12 đến 14 năm.
Vẫn theo Giáo sư Long th́ sự thất bại của việc gia nhập Liên Hiệp Quốc của hai nước Việt Nam đă thúc giục những thành phần cứng rắn tại Hà Nội kết thúc dự án thống nhất đất nước kéo dài đó.
Bản quyền hình ảnh HOANG DINH NAM/Getty Images
Image caption Cộng ḥa miền Nam Việt Nam, thủ đô là Sài G̣n, có cờ nửa đỏ nửa xanh với ngôi sao vàng
Tài liệu lưu trữ của nhà nước Việt Nam cho thấy một tháng sau khi việc gia nhập Liên Hiệp Quốc của hai miền Việt Nam bị thất bại, Đảng Cộng sản Việt Nam (lúc đó có tên là Đảng Lao Động) đă họp hội nghị trung ương lần thứ 24, quyết định gấp rút thống nhất Việt Nam. Trićh: "Đứng trước yêu cầu của t́nh h́nh cách mạng mới, tháng 9/1975 tại Hội nghị lần thứ 24, Ban Chấp hành Trung ương Đảng Lao động Việt Nam đă đề ra nhiệm vụ hoàn thành thống nhất đất nước về mặt nhà nước."
Các tài liệu này không nhắc ǵ đến việc xin gia nhập Liên Hiệp Quốc ngay sau ngày 30/4/1975 của hai miền Việt Nam.
Tháng 11/1975 một hội nghị tên gọi là Hội nghị hiệp thương thống nhất được tổ chức tại Sài G̣n.
Sau năm 1975, Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam đă hoàn thành nhiệm vụ lịch sử
Bà Nguyễn Thị B́nh, cựu Bộ trưởng Ngoại giao chính phủ CM Lâm thời miền Nam VN
Tháng 4/1976, một Quốc hội thống nhất được bầu lên. Cộng ḥa miền Nam Việt Nam và lá cờ nửa đỏ nửa xanh không c̣n tồn tại nữa.
Là một nhân chứng tại Sài G̣n sau năm 1975, Giáo sư Đoàn Viết Hoạt nhớ lại rằng ông đă nghe một bản tin radio của BBC về sự kiện hai nước Việt Nam xin gia nhập Liên Hiệp Quốc rồi bị thất bại vào tháng 8/1975.
Chứng kiến sự quản lư nhà nước tại Sài g̣n sau ngày 30/4/1975 ông Hoạt cho biết ông thấy rằng tất cả những quyết định của nhà cầm quyền đều mang danh nghĩa Cộng ḥa miền Nam Việt Nam, kèm theo tiêu đề: Độc lập, tự do, Trung lập.
Giáo sư Đoàn Viết Hoạt lúc đó là trợ lư của Ḥa thượng Thích Minh Châu, Hiệu trưởng Trường Đại học Vạn Hạnh tại Sài G̣n, ông nhận định rằng những người chiến thắng không trưng dụng ngay Đại học Vạn Hạnh, cũng như không bắt giữ ông ngay, mặc dù quân đội chiến thắng có đưa cho Ḥa thượng Minh Châu một danh sách 5 người phải bị bắt, trong đó có ông Hoạt. Những người chiến thắng nói rằng họ sẽ không bắt ai lúc đó cả.
Với bản tin thế giới nghe qua đài BBC, cộng với sự kiện ḿnh không bị bắt, Giáo sư Đoàn Viết Hoạt cho rằng những người cộng sản lúc đó đang tính tới dự án cho miền Nam một qui chế riêng, chứ không gấp rút thống nhất Việt Nam dưới màu áo cộng sản duy nhất.
Giáo sư Đoàn Viết Hoạt bị bắt vào tháng 7/1976, sau khi nước Việt Nam được thống nhất với tên gọi Cộng ḥa xă hội chủ nghĩa Việt Nam, với là cờ màu đỏ có ngôi sao vàng.
Một điểm đáng chú ư khác trong giai đoạn sau ngày 30/4/1975, là quan điểm b́nh thường hóa quan hệ giữa Việt Nam và Mỹ.
Giáo sư Ngô Vĩnh Long trích dẫn tờ Washington Star, số ra ngày 14/5/1975, cho thấy chỉ vài ngày sau hôm 30/4/1975, Thủ tướng Phạm Văn Đồng của Hà Nội, thông qua quốc gia trung lập là Thụy Điển, gửi đến Hoa Kỳ một lá thư tŕnh bày mong muốn b́nh thường hóa quan hệ ngoại giao với Washington, trong đó không nói ǵ đến khoản viện trợ vài tỉ đô la của Mỹ cho Việt Nam để hàn gắn vết thương chiến tranh.
Theo ghi nhận của Giáo sư Đoàn Viết Hoạt, tháng 12/1975, ông nghe qua đài BBC việc một viên chức Mỹ đến Hà Nội để bàn về việc tái lập bang giao, nhưng do bị đ̣i hỏi khoản bồi thường chiến tranh nhiều tỉ đô la mà nhà ngoại giao này đă rút lui. Khoản tiền này từ đó thường xuyên được Hà Nội nhắc tới trong những thương lượng với phía Mỹ để tái lập bang giao.
Ông Đoàn Viết Hoạt cho rằng nếu giải pháp hai nước Việt Nam thành công sau năm 1975, t́nh h́nh Việt Nam đă khác, có thể sẽ không có những cuộc chiến tranh với Campuchia, với Trung Quốc, không có việc đánh giới tư sản tại miền Nam.
Trong email trả lời tác giả bài viết này, Giáo sư Ngô Vĩnh Long viết:
"Nếu hai miền được gia nhập Liên Hiệp Quốc như hai quốc gia th́ sẽ không có cớ cho Mỹ tiếp tục embargo đối với toàn quốc, không có cớ để Mỹ và Trung Quốc đánh một 'proxy war' ở VN đối với Liên Xô, và không có một Việt Nam "thống nhất" nhưng chia rẽ như ngày nay v́ vấn đề "ḥa hợp, ḥa giải" sẽ được thi hành dần dần chứ không phải qua sức mạnh quân sự hay qua chỉ định của Bộ Chính Trị miền Bắc."
"Chính phủ Cách mạng lâm thời sẽ phải thành lập một chính phủ liên minh với các thành phần ở miền Nam trước đă. Sau khi ổn định rồi mới hiệp thương để thống nhất và sẽ cần nhiều năm chứ không phải như đă xảy ra. Miền Bắc sẽ không thể nào bắt miền Nam làm theo ư muốn của ḿnh v́ miền Bắc chắc chắn là không có sức người sức của để bắt buộc miền Nam làm những việc như đă thấy (như là) Hợp tác hóa miền Nam, v.v., chủ yếu là để lấy sức người sức của đánh Pol Pot và Trung Quốc cũng như củng cố chế độ miền Bắc."
Nhưng Giáo sư Ngô Vĩnh Long cũng nhấn mạnh: Lịch sử không có chữ nếu.
---
Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả Joaquin Nguyễn Hoà từ tiểu bang Virginia, Hoa Kỳ.
Tôi trở về thành phố trong một chiều nhạt nắng. Cái nóng ban trưa đă dịu đi và th́nh thoảng vài cơn gió nhẹ mang theo chút hơi mát pha lẫn cái nóng c̣n sót lại phả lên mặt làm tôi tỉnh hẳn sau mấy giờ ngồi trên xe đ̣. Nắng đă xiên xiên hắt từ bên kia đường làm đổ nghiêng bóng những mái nhà xuống ḷng đường. Chiếc xe đ̣ đă ngừng tại bến và hành khách lục tục xuống xe. Các chị quang gánh và thúng mủng, mà chúng tôi đă có dịp nói chuyện và hàn huyên suốt dọc đường, đang xuống xe cùng với chúng tôi - mười sáu người tù cuối cùng. Chiếc xe đ̣ đă chở chúng tôi từ trại giam Hàm Tân Z-30D từ B́nh Thuận về đến Sài G̣n.
Chúng tôi đă xa thành phố này đúng 17 năm kể từ ngày miền Nam sụp đổ khi Cộng quân ùa vào xâm chiếm thành phố hầu như bỏ ngỏ này sau lệnh đầu hàng của ông Dương Văn Minh. Miền Nam tự do và anh hùng, sau 21 năm chiến đấu can trường và dũng cảm, đă bị bức tử một cách đau thương v́ đồng minh Hoa Kỳ đang tâm bắt tay với Trung Cộng. Mười bẩy năm trước, tôi phải giă từ thành phố đầy kỷ niệm này và tất cả các người thân yêu trong niềm đau uất nghẹn ngào để bước chân vào chốn không cùng của những trại giam tập trung mọc lên như nấm của cộng sản khắp hai miền Nam Bắc. Sau một năm trong các trại giam trong Nam, mười hai năm biệt xứ lưu đầy ngoài Bắc, cộng thêm bốn năm nữa lao động khổ sai trong Nam, hôm nay ngày 29-4-1992, chúng tôi 16 tù chính trị cuối cùng thuộc chế độ VNCH trong trại Z-30D đă được thả ra sau mưới bẩy năm - c̣n bốn ông Tướng th́ một tuần sau ngày 5-5-1992, cộng sản mới thả ra: Lê Minh Đảo, Lê Văn Thân, Đỗ Kế Giai và Trần Bá Di. Họ là 20 người tù cuối cùng trong số hàng triệu quân dân cán chính VNCH đă phải vào trại tập trung từ ba ngày, đến 10 ngày, đến 1 tháng và nhiều năm sau đó, mà Hà Nội huyên hoang một cách xảo trá với thế giới đó là “chính sách khoan hồng nhân đạo” khi chúng vào chiếm miền Nam. Từ đó, nhà tan cửa nát, đất nước điêu linh, quê hương đọa đầy, và dân lành thống khổ dưới sự cai trị hà khắc tàn bạo của chế độ Cộng sản vô thần, vô tôn giáo, và vô Tổ quốc. Trên bốn ngàn năm lập quốc và giữ nước, Việt Nam chưa bao giờ bị rơi vào t́nh huống vô cùng nguy nàn của thù trong là Việt Cộng đang dâng đất đai biển cả của tổ tiên cho kẻ thù phương Bắc, và giặc ngoài là giặc Trung Cộng đang tràn xuống phương Nam và luôn lăm le Hán hóa dân Việt.
Một miền Nam trù phú, an b́nh, yêu chuộng tự do không c̣n nữa, người dân bị tṛng vào cổ hai tầng áp bức, nhất là đồng bào gần các tỉnh biên giới. Người dân bị cướp hết tài sản, tiền vàng bạc, ruộng vườn, ao cá. Những than khóc thấu đến Trời Xanh, nhưng loài quỷ đỏ vẫn không ngừng tay chém giết và cướp bóc.
Để nắm lấy toàn quyền sinh sát trong Nam, cộng sản Bắc Việt đă loại trừ ngay các thành phần lănh đạo trong “Mặt Trận Giải Phóng” của Việt Cộng trong Nam, và “Thành Đồng” đă trở thành “Đồng Nát”. Những con người tai bèo khăn rằn trong Nam, cũng như hàng ngàn người đă từng nuôi dưỡng quân “Giải Phóng”, khi hiểu ra họ chỉ là những viên đá lót đường cho quân Bắc Việt trong công cuộc xâm lăng miền Nam th́ đă quá muộn. Miền Nam sau năm 1975 đang rơi vào sau “Bức Màn Sắt” như Miền Bắc sau năm 1954.
Trên chuyến xe đ̣ trở về thành phố thân yêu, chúng tôi đă được nghe người dân kể lại bao đau thương mất mát mà họ đă phải hứng chịu khi cộng quân tràn vào thành phố sau tháng 4-1975. Người dân sống trong các thành phố hay làng mạc Miền Nam cũng chẳng khác ǵ bị nhốt trong một nhà tù khổng lồ, bị canh giữ bởi các họng súng AK và những cặp mắt cú vọ, và mạng người bị xem rẻ hơn loài vật. Hàng triệu người đă bị hăm hại, bị đầy ải đi vùng kinh tế mới, bị đánh tư sản, bị đảng cộng sản ăn cướp giữa ban ngày, và bị đổi tiền hai lần để thực hiện chính sách của cộng sản nhằm bần cùng hóa một Miền Nam quá thịnh vượng ngoài sức tưởng tượng của đám cán bộ khi vào tiếp thu các thành phố. Người dân vô cùng kinh ngạc khi gặp chúng tôi và biết được sau 17 năm những quân dân cán chính cuối cùng mới được thả ra khỏi trại giam. Họ đă tặng cho chúng tôi những ǵ c̣n lại trong thúng mủng sau chuyến buôn cuối ngày của họ như những trái cây, mũ nón, những đôi dép nhựa, và mừng chúng tôi đă sống sót trở về đoàn tụ gia đ́nh.
Tôi đứng bên lề đường cùng các bạn, phân vân chưa biết đi về hướng nào, v́ Sài G̣n bây giờ đă nhiều thay đổi, các con đường và chính thành phố thân yêu này cũng đă thay tên. Ḍng xe cộ vẫn di chuyển trên đường, mọi người vẫn hối hả cho xong việc để trở về nhà chăng ? Và chẳng ai để ư đến chúng tôi đang ngơ ngác bên đường trong ngày đáng ghi nhớ nhất đời ḿnh. Ngày mà chúng tôi không hề mong đợi v́ đă bao nhiêu năm trôi qua trong vô vọng, th́ đột nhiên nó lại đến với tờ Giấy Ra Trại chỉ nhỏ bằng nửa bàn tay một mầu xam xám, nhưng không có nó chúng tôi đă kéo lê cuộc đời tù đầy mười bẩy năm qua. Hàng ngàn người đă ngă gục trong các trại giam, trên những luống cầy, trong rừng sâu khi đốn củi, tại những đồn điền trong thung lũng nơi rừng thiêng nước độc. Hàng ngàn tù nhân chính trị đă chết v́ kiệt sức, v́ bị bỏ đói thiếu cơm ăn áo mặc khi mùa Đông ập đến, v́ bệnh tật không thuốc men, v́ bị kẻ thù hành hạ tra tấn cả thể xác lẫn tinh thần. Vậy mà chúng tôi c̣n tồn tại dù nhiều lần đă chết đi sống lại, quả là phép lạ!
Tôi quay nh́n lại các bạn ḿnh lần chót, những người bạn, những chiến hữu, những bạn tù đồng cam cộng khổ, chia sớt miếng cơm manh áo, điếu thuốc với nhau giờ đang đứng đây t́m đường về nhà. Tôi siết tay các bạn thật chặt lần chót, chỉ nh́n nhau không ai nói một lời, có lễ tâm trí mỗi người đang lưu lạc đi một hướng. Một số bạn c̣n vợ con th́ sẽ về với vợ con, một số gia đ́nh đă vượt biên hay di tản rồi th́ về với thân nhân c̣n ở lại. Một số phải về tỉnh sống nhờ người quen v́ anh chẳng c̣n ai thân nữa trên cơi đời này sau biến cố tang thương 30-4 mười bẩy năm trước. Thế rồi như con sóng vội xô vào bờ, chúng tôi tản mỗi người một phía, phút chốc chẳng c̣n ai, và tôi cũng vội đón một chiếc xe ôm t́m về nhà ông anh thứ hai ở Trương Minh Kư.
Tôi đă từng ở con đường Trương Minh Giảng nối dài xuống Trương Minh Kư này trên mười lăm năm trước kia, nhưng hôm nay cảnh vật đều thay đổi, đều lạ lẫm, hay như trong truyện mà tôi say mê từ hồi niên thiếu: “Hôm Nay Tôi Đi Học” của nhà văn Thanh Tịnh - v́ chính trong tôi đang có nhiều thay đổi ? Tôi vào tù Cộng sản khi c̣n thanh niên và khi ra khỏi tù đă quá trung tuần với mái tóc đă hoa râm. Thời gian ấy đủ để cho một đứa bé từ bậc Tiểu học qua Trung học và tốt nghiệp Đại học. Thời gian là liều thuốc thần diệu xoa đi bao đau thương mất mát nhưng quả cũng là một cái ǵ thật nghiệt ngă và vô t́nh. Hai đứa con tôi lúc tôi đi tù năm 1975 mới bốn và năm tuổi, bây giờ đă trưởng thành trên hai mươi hết cả rồi. Bao nhiêu năm qua mỗi độ xuân về trong tiếng pháo Tết gịn dă, chúng lại trông ngóng người bố trở về, nhưng bao nhiêu năm rồi bố của cháu vẫn biệt tăm, và hai cháu vẫn sống trong niềm vô vọng. Hôm nay tôi trở về chắc hai con tôi mừng lắm, và mẹ tôi cùng các em đă đi Mỹ theo chương tŕnh đoàn tụ bây giờ ở bên Mỹ chắc vô cùng mừng rỡ v́ công lao nuôi tôi mười mấy năm trong tù, nay ngày trở về đă thành hiện thực.
Chiếc xe ôm dừng trước một con hẻm, người tài xế xe ôm cũng là một Quân nhân trong chế độ cũ, khi biết tôi là một trong những người tù cuối cùng, đă không lấy tiền, nhưng tôi bỏ tiền vào tay anh rồi nắm tay anh cám ơn v́ anh cũng cần có tiền để nuôi gia đ́nh. Anh mỉm cười thật tươi rồi chào tôi theo kiểu nhà binh. Tôi lững thững bước vào trong hẻm, trên vai vẫn khoác chiếc ba lô lính mầu xanh ngày nào tôi khoác nó ra đi trong tủi hận, chỉ khác là nó nay đă bạc mầu và nhiều chỗ vá v́ chuột gặm. Sau khi t́m một hồi mới thấy căn nhà ba từng của ông anh thứ hai ở tận cuối một con hẻm khá rộng ở sâu bên trong. Tôi bước qua cái sân nhỏ rồi bước vào căn pḥng lát đá hoa, cửa mở nhưng chẳng thấy một bóng ai. Bao nhiêu năm rồi tôi mới nh́n thấy lại sàn đá hoa và những tủ bàn ghế, những lẵng hoa, bức tranh đầy mầu sắc của quán cà phê thành phố Paris bên gịng sông Seine, những con búp bê nhựa thật đẹp trong váy x̣e đứng trong tủ kính. Tôi đang tần ngần với các trang trí kiểu tây phương trong nhà ông anh thứ hai, thật khác xa với nằm trên sàn gỗ hay bục xi măng bao nhiêu năm trời, th́ anh tôi từ bếp xuất hiện. Sau một giây ngỡ ngàng, anh la lên: “Em ơi! Chú Đại về này”. Anh chạy lại bên tôi, đỡ lấy cái ba lô: “Anh chờ chú bao lâu rồi vẫn không thấy?” Tôi nói với anh mà ngỡ như tự nhủ thầm: “Tôi về trong đợt cuối cùng, trong số những người cuối cùng.”
Anh cho biết chỉ c̣n gia đ́nh anh ở lại, mẹ tôi và gia đ́nh năm em tôi đă được ông anh thứ ba là thủ khoa khóa 13 hải quân Nha Trang bảo lănh từ 11 năm trước, nay đă định cư bên California. Và từ mấy năm nay, anh đă để sẵn căn pḥng trên lầu 3 chờ đón tôi về. Tôi chợt nhớ đến các bạn ḿnh, chắc giờ này đă về đến nhà và đang tíu tít với vợ con người thân, tôi thấy vui trong ḷng nhưng cũng thật nhớ các bạn, những người đă từng vào sinh ra tử với ḿnh trong tù mà tôi không thể nào quên được trong cuộc đời này. Tôi nhớ đến một lá thư của một anh bạn cấp trung tá được tha về đầu năm 1988, sau 13 năm tù, khi về với gia đ́nh đă viết vào thăm tôi và 90 người cuối cùng c̣n ở lại ngoài Bắc tại trại Ba Sao Nam Hà rằng anh rất vui ra về nhưng các anh ví như chỉ được huy chương bạc, c̣n chúng tôi những người tù cuối cùng mới xứng đáng được huy chương vàng. Bây giờ các anh ở đâu, hy vọng chúng ta sẽ hội tụ bên phương trời tự do một ngày không xa.
Trong khi anh tôi vội vă leo chiếc cầu thang xinh xắn xây theo h́nh xoắn ốc xuống nhà để dục người vợ và vợ chồng con gái anh chuẩn bị bữa cơm chiều, tôi lấy một bộ quần áo mới ra và vào pḥng tắm. Đây là lần đầu tiên sau mười bẩy năm, tôi được tắm trong một pḥng kín với ṿi hoa sen và nước ấm, và sà pḥng thơm. Tôi kỳ cọ thật lâu như muốn tẩy đi hết những bụi trần, chướng khí của trại giam đă bám vào người ḿnh bấy lâu, và thấy thật dễ chịu dưới ḍng nước ấm.
Khi bước vào pḥng ăn, tôi thấy ngoài gia đ́nh anh tôi c̣n có vợ chồng Bác sĩ Như bạn anh tôi và cô em họ tên Mai. Anh tôi giới thiệu tôi mười bẩy năm mới về. Cô Mai nh́n tôi thắc mắc và hỏi anh tôi sao tôi từ Mỹ về mà xanh xao gầy quá vậy. Anh tôi phá lên cười và nói rằng cậu em anh mới về từ trại giam, mười bẩy năm bị tập trung và lưu đầy, sau khi mất miền Nam. Tôi cũng bật cười, nụ cười thật hiếm hoi trên môi người tù vừa từ vùng rừng núi trở về thành phố.
Mọi người đều ăn uống tṛ chuyện rôm rả. Tôi đă nhờ cậu cháu rể sáng ngày mai về Phú Lâm báo tin cho hai con tôi biết bố cháu đă về nên cũng tạm yên tâm, sau đó sẽ thu xếp lên chùa thăm thầy của tôi. C̣n nhiều việc phải làm, nhất là phải ra đi thật nhanh theo chương tŕnh nhân đạo của chính phủ Hoa Kỳ Humanitarian Operation (H.O.) v́ ngày nào c̣n ở đây tính mạng ḿnh vẫn c̣n bị đe dọa. Vừa ăn bữa cơm gia đ́nh lần đầu tiên sau bao nhiêu năm xa vắng, tôi vừa suy nghĩ tới đâu tính tới đó, Trời Phật đă cứu những người tù cuối cùng này ra khỏi tù, th́ con đường ḿnh sẽ đi cũng đă định sẵn. Cơn mưa đêm kinh hoàng đă qua rồi, ngày mai trời lại sáng.
(Kỷ niệm ngày ra khỏi trại giam tập trung Hàm Tân Z-30D 29-4-1992).
Phạm Gia Đại
T́nh Cha Như Núi - Ḷng Con Như Biển James Zumwalt
T́nh cha như núi, ḷng con như biển
James Zumwalt - Trần Quốc Việt dịch –
“Ḷng tôi rất đau buồn trước cảnh như thế,” cựu Đề đốc Trần Văn Chơn, 74 tuổi, nguyên tư lệnh Hải quân miền Nam Việt Nam trước đây nói. “Cuối cùng tôi nhận thức hiện thực là tôi đang chứng kiến những giờ phút tự do cuối cùng của nước tôi.” Ông hồi tưởng những ngày tháng Tư 1975 khi những đơn vị Cộng sản ở ngay sát bên ngoài Sài G̣n (chẳng bao lâu sau đó bị đổi tên thành thành phố Hồ Chí Minh), đang chờ đợi cuộc di tản cuối cùng của các nhân viên Mỹ. Hỗn loạn bao trùm khi hàng ngàn người Việt tràn ngập phi trường thành phố, bến cảng và ṭa đại sứ Mỹ, để t́m mọi cách ra khỏi nước.
Ông Chơn may mắn. Vài ngày trước đó, ṭa đại sứ Mỹ báo cho ông biết bạn hữu của ông ở Washington đă sắp xếp cho ông di tản cùng với vợ, Lâm Thị Loan, 10 người con và cha mẹ ông đă ngoài tám mươi. Khi thời điểm di tản đến gần, ông Chơn tụ họp con cái ở độ tuổi từ 7 đến 29 lại và đi đón mẹ ông, Lê Thị Đô, và cha ông, Trần Văn Núi, cách nhà độ 72 cây số ở Vũng Tàu, quê hương thời niên thiếu của ông. Ông giải thích họ sẽ phải ra đi. Cha ông chẳng nói ǵ, nhưng ông Chơn thấy mắt cha ngấn lệ.
Ông Chơn thấu hiểu nỗi khổ tâm của cha. Vũng Tàu là nơi cha ông chôn nhau cắt rốn; nơi có mồ mả ông bà tổ tiên. Bây giờ ở tuổi gần đất xa trời, cha ông sẽ phải rời bỏ nơi chốn duy nhất cha ông biết này. Ông Chơn nghĩ thời gian qua đi cha ông sẽ chấp nhận số phận này. Tuy nhiên trong thời gian gia đ́nh chờ ra đi, cha ông vẫn lặng lẽ chẳng nói năng ǵ.
Cuối cùng nhận được điện thoại báo ra đi, ông Chơn tập trung cả gia đ́nh lại. Nhưng khi ông thấy cha ông rất đau khổ lúc sắp phải cất bước ra đi, ḷng ông Chơn đă quyết định dứt khoát rơ ràng.
“Cả gia đ́nh ta nghe đây,” ông tuyên bố, “chúng ta sẽ không đi!” Mọi người đều im lặng trước quyết định phút cuối này trong lúc ông Chơn liếc nh́n cha.
Một vài ngày sau-30 tháng Tư, 1975-sau khi Mỹ di tản xong, quân đội chiến thắng của cộng sản tiến vào Sài G̣n.
Tất cả các nhân viên quân sự miền Nam Việt Nam dù tại ngũ hay giải ngũ đều buộc phải ra tŕnh diện cộng sản. Các con trai của ông Chơn là Trúc, Trung và Chánh cũng phục vụ trong quân đội. Trúc đă thoát bằng tàu vào lúc Sài G̣n thất thủ. Hai người con c̣n lại và ông Chơn không chịu ra tŕnh diện, lẫn tránh trong vài tuần lễ và cố gắng tổ chức phong trào kháng chiến. Tuy nhiên, sự sụp đổ nhanh chóng và hoàn toàn của chính quyền miền Nam Việt Nam khiến bao nỗ lực của họ không thành. Cả ba người trở thành những kẻ tội phạm sống ngoài ṿng pháp luật ở trong nước ḿnh.
Nhận thức rằng nếu cứ tiếp tục lẫn trốn họ sẽ làm hại chính những người che giấu họ, ông Chơn quyết định tốt nhất nên ra tŕnh diện. Trước khi đi, ông trở về Vũng Tàu thăm cha mẹ, biết đâu đây là lần cuối cùng ông thấy họ.
Trở lại thành phố Hồ Chí Minh, ông Chơn tạm biệt gia đ́nh. Ông nhờ con ông Trung đưa ông đến địa điểm tŕnh diện. Lúc những bộ đội đứng gác quay mặt đi, cha con ôm nhau lần cuối cùng. Vài ngày sau, Trung và Chánh, theo gương cha, cũng ra tŕnh diện.
Ba người bị giam ở những trại tù khác nhau. Trong trại họ bị “cải tạo”, mà được coi là cần thiết để xóa bỏ ảnh hưởng tuyên truyền của Mỹ. Cải tạo được tiến hành qua một chế độ lao động nặng nề và học tập về chủ nghĩa cộng sản.
V́ không bao giờ bị đưa ra ṭa xét xử và chính thức bị kết án nên ông Chơn và các con, cũng như bao nhiêu người tù khác, đều không biết họ sẽ bị giam giữ đến bao lâu. Đây là khía cạnh khó khăn nhất trong cảnh lao tù khắc nghiệt của họ. Sau ba năm Trung bất ngờ được thả ra; c̣n Chánh ở tù đến bảy năm. Đề đốc Chơn bị giam suốt 12 năm trời trước khi được thả ra vào ngày 2 tháng Chín, 1987-chủ yếu nhờ những nỗ lực vận động của bạn bè tại Mỹ.
Từ nhà tù ở miền Bắc Việt Nam, ông Chơn lên tàu lửa về lại thành phố Hồ Chí Minh, nơi gia đ́nh và bạn bè chào đón ông. Họ tưởng đâu gặp lại một người đă bị suy sụp về thể xác lẫn tinh thần bởi hoàn cảnh lao tù rất hà khắc và thiếu sự chăm sóc y tế. Nhưng mái tóc bạc trắng phủ đến vai của ông Chơn bao quanh khuôn mặt thanh xuân. Đôi mắt ông ánh lên tinh thần mạnh mẽ.
Ông Chơn liền biết tại sao chỉ có ba con ra đón mừng ông. Giống như Trúc con ông, sáu người con khác đă vượt biên bằng thuyền hay bằng đường bộ.
“Ba má anh đâu hả ḿnh?” Ông hỏi vợ mà ḷng rất sợ điều ông đă đoán. Bà quay sang em ông Chơn. “Sau khi anh đi tù hai năm th́ má qua đời”, người em nói chậm răi, “Hai năm sau ba mất
Mặc dù ông Chơn đă linh cảm trước, nhưng tin cha mẹ chết sao vẫn quá đau đớn. Ông cố gắng an ủi ḷng ḿnh rằng khi song thân ông qua đời, họ biết rơ t́nh thương, tấm ḷng hiếu thảo và sự hy sinh của ông dành cho hai đấng sinh thành.
Ông Chơn cố gắng lắm mới giữ được sự b́nh an trong ḷng. V́ cha mẹ ông đă rất cao tuổi rồi, liệu quyết định bắt gia đ́nh ông ở lại Việt Nam có đáng không? Đối với ông, quyết định ấy xứng đáng. Ông giải thích, “Nếu lập lại tôi vẫn quyết định như thế cho dù cha mẹ tôi chẳng sống được bao lâu chăng nữa - dù chỉ được vài tháng hay vài tuần. Tôi quyết định ở lại để tránh cho cha mẹ tôi đau khổ họ phải chịu đựng vĩnh viễn nếu tôi đưa họ rời xa quê hương. Đối với tôi điều quan trọng nhất trong đời là niềm hạnh phúc của cha mẹ ḿnh.”
Khi chọn ở lại, ông Chơn muốn cho cha mẹ được an ḷng. Nhưng cuối cùng, cha ông không t́m thấy b́nh an. Người bạn của gia đ́nh tiết lộ rằng sự hy sinh và cực khổ của ông Chơn đă trở thành nguồn đau khổ và ân hận vô cùng lớn đối với cha ông, mà từ đấy cha ông đă mang xuống tuyền đài. Người bạn ấy tin chính đau khổ này đă giết chết người cha.
“Khi tôi biết cha tôi đă đau khổ trong những ngày cuối đời v́ thương con cực khổ, “ông Chơn kể lại, “tôi không thể nào cầm được nước mắt. Tôi nhận thức chẳng có ǵ tôi đă làm hay có thể làm mà có thể so sánh với t́nh thương bao la cha tôi dành cho tôi.”
“Người ta hay nói “Có con rồi mới hiểu t́nh thương bao la của cha mẹ”, tôi tin điều này là đúng.
Gần năm năm sau ông Chơn mới có thể rời khỏi nước. Vào ngày 9 tháng Mười Hai, 1991, một trong những chuyến bay đầu tiên trong 17 năm giữa thành phố Hồ Chí Minh và Mỹ đă đưa đề đốc Chơn, vợ và con gái út đến San Francisco.
Ngày nay ông Chơn sống ở San Jose cùng với vợ, hai con trai và hai con gái. Bốn người con khác sống ở California; hai người con đă lập gia đ́nh và sống ở Việt Nam. Ông Chơn nói bây giờ ông vẫn tin chắc chắn như ông đă tin vào năm 1975 rằng con người gánh vác nhiều trách nhiệm ở đời, nhưng trách nhiệm cao cả nhất là trách nhiệm đối với cha mẹ ḿnh. V́ lư do này, ông nói, con cái ông không bao giờ chất vấn quyết định của cha. “Trong bất kỳ văn hóa nào”, ông Chơn nhận xét, “con cái luôn luôn được dạy dỗ phải thương yêu và kính trọng cha mẹ. Thương yêu và kính trọng cha mẹ là trách nhiệm đạo lư chung của toàn nhân loại.”
Từ dạo cất bước anh đi
Chí trai thời chiến sá ǵ chông gai
Lên đường bổn phận người trai
Tâm tư giấu kín anh nghĩ ǵ em nghĩ ǵ
Bao lần ḥ hẹn thầm th́ ...
Tương lai dệt mộng việc ǵ ưu tư
Thực tại trốn chạy ậm ừ ...
Phận bèo số mệnh biết như thế nào
Trôi theo gịng đời bến nào
Thuyền t́nh cập bến biết sao đục trong
Chỉ biết yêu thương thực ḷng
Biết sao Con Tạo có chiều ḷng nhau
Thuyền quyên phận gái đă trao
Thực ḷng duyên phận lẽ nào tính toan
Đôi ḷng thổ lộ nghẹn ngào !
Giấu gịng lệ ấm ngọt ngào lời thương
Chông gai dẫu có vấn vương
Đường trần thử thách ḷng người thẳng ngay
" Thệ hải minh sơn " ḷng này !
Ngh́n năm Tô Thị chẳng tày ḷng ai
Từ Trường
5-22-2019
( Nói thay ư hiền thê , mang tên một loài hoa lăng mạn ...từ 47 năm trước )
Chú thích :
Cảm hứng khi nghe lại bài " Chiều trên phá Tam Giang - Thi sĩ Tô thùy Yên nói về tâm trạng của một phi công trẻ khi bay trên phá Tam Giang Trần thiện Thanh phổ nhạc - ca khúc dễ thươngvà lăng mạn mà cả hai chúng tôi thích .
Đừng Được Nắng Rồi... Quên Mưa - Phụng Linh/ Viễn Đông (Ghi Theo Lời Kể)
Anh là người con trai duy nhất của gia đ́nh vượt biển t́m tự do, tưởng chết sau nhiều ngày lênh đênh trên biển dữ.
Anh tỉnh dậy và thấy ḿnh đang nằm trên vai một người mặc chiếc áo đồng phục Hội Hồng Thập Tự. Người ấy xốc anh lên, chạy dọc theo ven biển của đảo xanh.
redcross volunteer
Sống sót, được một gia đ́nh cư dân Mỹ nhận làm con nuôi, Steve Ḥa Phạm đi học, đi làm. Dấu hiệu chữ thập đỏ trên chiếc áo ân nhân in đậm trong trí nhớ đă thúc đẩy anh lao vào công việc thiện nguyện ngoài giờ làm ở hăng, đêm đêm xách nôi hai con nhỏ đi họp thay vợ bận đi làm.
Có người bảo ra ứng cử vào hội đồng thành phố nhưng anh nói "không". Anh thật sự hài ḷng khi trở thành nhân viên Hội Hồng Thập Tự Hoa Kỳ năm 2005, một nghề "tiền ít, việc nhiều". Anh hạnh phúc v́ người bạn đời của anh không ngăn cản chồng ngày đêm lo lắng cho người khác, nhất là cộng đồng Việt Nam ḿnh. Chị hiểu anh rất rơ: một người sẵn ḷng sống chết với tha nhân, ngoài trách nhiệm trước hết đối với vợ con.
Xưa...
Tôi c̣n nhớ, vào mùa Thanksgiving, một gia đ́nh Mỹ đến trại tị nạn mở rộng ṿng tay đón tôi về nhà. Buồn cười là thấy tôi đi một ḿnh, lúc đó tôi khoảng 19 tuổi, phái đoàn Mỹ hỏi "sao mày đi một ḿnh?". Một lư do thôi, tôi một ḿnh vượt biển sau năm 1975 trong khi bố và anh ruột - quân nhân Việt Nam Cộng Ḥa, đang ở tù cộng sản.
Tôi đến Mă Lai, được phái đoàn Mỹ phỏng vấn, chấp thuận cho chuyển trại đến Phi Luật Tân rồi sang Nam California. Cám ơn đất nước này rất nhiều, cám ơn những người sẵn sàng cưu mang tôi mặc dù họ không biết tôi là ai. Tôi cám ơn thượng đế cho tôi đến được mảnh đất này, được người dân Mỹ nhân hậu mở cửa đón tôi về nuôi. Hồi đó tôi không biết tiếng Anh nên nói chuyện với mẹ và các anh chị em người Mỹ phải ra dấu nhiều hơn.
Có lần tôi đem cất quả chuối xanh, đến khi đoán đă tới độ chín vàng có thể ăn được th́ không thấy đâu. Lục măi mới nh́n thấy quả chuối trong thùng rác. Họ nói "chuối hư rồi, làm sao ăn?" Tôi nói: "Không, chuối chín vàng rục th́ tôi mới ăn được". Tập quán Mỹ - Việt khác nhau nhiều lắm. Có món tôi phải dùng đũa mới ăn được.
Tôi luôn nhủ ḷng "đừng được nắng rồi quên mưa". Tôi thường tự hỏi "nhờ đâu ḿnh được như ngày hôm nay cho nên luôn cố gắng làm được ǵ cho người khác hôm nay th́ ráng làm". Ḿnh không mang đôi dép của người ta th́ sẽ không hiểu hoàn cảnh của họ. V́ vậy mà tôi không tiếc công lao giúp đỡ người khác, xem Hoa Kỳ là quê hương thứ hai của ḿnh.
Người mẹ nuôi của tôi tên Jessica Griswold, có 4 người con. Khi chưa gặp tôi, mẹ nuôi bị hư thai. Bác sĩ nói nguyên nhân v́ bà lớn tuổi và khuyên đi kiếm con nuôi. Bà âm thầm tới văn pḥng xă hội, được hướng dẫn đến ḍ t́m con nuôi trong danh sách người tị nạn. Bà gặp và đưa tôi về ở tại thành phố Pasadena, đặt cho tôi tên Steve - thay cho đứa con đă mất khi c̣n trong bụng mẹ. Sau này bà bị bệnh Parkinson, dọn về tiểu bang Virginia ở với người con gái. Tôi sống với gia đ́nh Mỹ được mười mấy năm, đi học, đi làm, lấy vợ rồi mới tách ra. Tôi nghĩ, từ đôi bàn tay trắng nay có nhà cửa, vợ con đàng hoàng, có công ăn việc làm, c̣n muốn ǵ nữa...
Thời gian đầu, gia đ́nh mẹ nuôi gọi tôi tên Ḥa. Về sau, bà khuyên tôi nên lấy tên Mỹ cho dễ nói chuyện và bảo tôi chọn tên Steve. Khi tôi nhập tịch, Ḥa là tên đệm, tên chính là Steve, nguyên tên họ là Steve Ḥa Phạm.
Gia đ́nh Mỹ cho tôi nhiều thứ trong khi nh́n quanh ḿnh, tôi thấy có nhiều người Việt Nam có 2 - 3 căn nhà nhưng không muốn mở cửa giúp người tị nạn. V́ vậy mà tôi nghĩ ḿnh cần phải lo toan để giúp người khác, mà nghĩ th́ làm chứ không phải nghĩ rồi để đó.
Khi bị bệnh nặng lại sắp sang tiểu bang khác với người con gái, bà gọi tôi đến bên giường hỏi xem "có ǵ buồn ḷng không". Tôi nói "không". Bà tâm sự rằng làm cha mẹ không bao giờ hoàn hảo, ngoài 4 đứa con ruột, 2 trai, 2 gái, bà phải săn sóc tôi và hănh diện v́ tôi là một người công dân tốt. Bà nhắc tôi nhớ ngày đầu tiên gặp tôi, mấy đứa con ruột của bà trố mắt nh́n tôi, không hiểu tại sao bà lại đón một thằng bé châu Á da vàng mũi tẹt về nhà. Bà dặn ḍ tôi: "Sau này có cơ hội th́ giúp lại cho người khác mà không đ̣i hỏi điều kiện ǵ hết".
Tôi quỳ xuống giường khóc và hứa với bà. Lời hứa đó là động lực thúc đẩy tôi hy sinh v́ tha nhân. Tôi nhớ lời dặn ḍ của bà, "người mày mà mày không thương th́ đừng mong dân tộc khác thương yêu dân tộc mày".
Ở gia đ́nh mẹ nuôi, tôi đi học, đi làm. Mỗi đứa ở riêng, tự lo giặt giũ. Nhiều tháng trong túi tôi chỉ c̣n vài đồng bạc. Nhiều dịp cả nhà đi coi phim với nhau theo lệ hàng tháng, tôi không có tiền mua vé, giả vờ nói "phải ở nhà làm bài".
Một hôm bà vô pḥng tôi đóng cửa lại và hỏi, "Có phải con không có tiền đi xem phim không?". Tôi ôm bà nói: "Mẹ đúng là mẹ nên mới hiểu con". Bà nói: "Mẹ không thể cho con tiền trước mặt những đứa con khác được mà chỉ có thể cho lén lút như thế này", và bà cho tôi tiền để sau đó tôi cùng đi xem phim với các anh chị nuôi của ḿnh.
Tôi vẫn nhớ câu bà nói: "Mẹ giúp con mà không đ̣i hỏi ǵ hết và không cần biết con là ai".
Tôi làm thợ tiện, sáng đi học, chiều về đi làm bằng xe bus. Bà theo đạo Tin Lành, tôi là người Công Giáo. Cuối tuần bà chở tôi đến nhà thờ của bà trước, sau đó chở tôi đến nhà thờ Công Giáo. Rồi trong khi chờ tôi dự lễ, bà chở con của bà đi shopping. Bà cũng ân cần hỏi tôi có cần đi shopping không.
Khi có gia đ́nh, ai cũng nghĩ đến gia đ́nh trên hết. Thật ra, tôi đến với Hội Hồng Thập Tự v́ một cơ duyên. Tôi vẫn nhớ ḿnh đă đi trên một con tàu trải qua 4 ngày đêm trên biển hết cả nước. Thuyền trưởng bảo mọi người cầu nguyện.
Tất cả đều ngất xỉu. Tôi cũng đă bất tỉnh. Chúng tôi được một chiếc tàu lạ kéo vào bờ biển Mă Lai. Khi tỉnh lại, tôi thấy có người đang xốc, vác ḿnh trên vai. Họ vác mọi người từ tàu lên bờ, vất nằm thành một đống.
Người cứu tôi thoát chết là một nhân viên Hội Hồng Thập Tự. Tôi không quên h́nh ảnh đó, tới bây giờ bỗng dưng làm việc cho Hồng Thập Tự, mặc đồng phục Hồng Thập Tự đi làm, nghĩ ngộ quá. Đúng là quả đất tṛn. Tôi luôn hănh diện về công việc của ḿnh hiện nay.
Trong thời gian đầu, tôi làm thảo chương viên điện toán, vừa học vừa làm, suốt 17 năm. Thời gian rảnh đi làm thiện nguyện viên, săn sóc các ông bà cụ ở nhà dưỡng lăo, những nơi cần được giúp đỡ.
Đến năm 2005, Hội HTT tuyển người, cơ duyên đưa tôi vào Hội. Tôi là người nộp đơn cuối cùng và cũng là người được nhận cuối cùng. Họ nói lương không cao. Tôi thảo luận với vợ để cô hiểu công việc này cực và tiền bạc ít, chắc chắn sẽ ảnh hưởng tới ngân khoản tài chính gia đ́nh. Thế nhưng vợ tôi nói: "Em hiểu anh, trái tim anh luôn dành cho những người đau khổ", và cô chấp nhận cho tôi làm việc này, bớt đi nhiều thú vui chơi.
Thu nhập ít đi, nhưng tôi thấy hạnh phúc. Sau giờ làm việc cực nhọc, tôi về nhà, lăn ra ngủ như một đứa trẻ thơ, không suy nghĩ ǵ hết. Có những đợt đêm nào tôi cũng làm việc tới khuya để giúp người bị cháy nhà. Về nhà lúc 2 - 3 giờ sáng, tắm rửa xong lại lăn vào giường ngủ liền, có lẽ nhờ không lo phiền, không ganh đua với ai. Đó là phần thưởng quư báu mà Thượng đế dành cho tôi chăng. Tôi thấy có người làm việc lắm tiền nhiều của, nhà cao cửa rộng nhưng đêm đêm nằm vắt tay lên trán.
Sau biến cố 911, đất nước cho ḿnh đủ thứ lại gặp nhiều nạn tai, tôi ôm con đi họp đêm để hỗ trợ công tác từ thiện, có lúc phải xách con đi họp v́ bà xă làm đêm. Tôi cho mỗi đứa cái b́nh sữa để chúng nằm yên cho ḿnh họp. Mỹ nói "no pain, no gain", từ khổ sở mới thấy hạnh phúc của ḿnh là quư giá.
Ba ruột của tôi sang Mỹ được một năm th́ mất. Hai năm sau, mẹ ruột tôi cũng qua đời. Khi mẹ mất, tôi và các anh đưa hài cốt bà cụ về Việt Nam. Tôi chỉ về Việt Nam đúng một tuần. Hai người anh, hai người chị ruột của tôi đều đă ở bên này, thỉnh thoảng chúng tôi cũng gặp nhau.
Tôi may mắn có hai cha mẹ Việt và Mỹ. Tôi học được bài học cách giáo dục, săn sóc con cái từ người mẹ Việt Nam của ḿnh. Lúc nào cũng phải nghĩ tới vợ con. Ḿnh đă tạo ra nó th́ ḿnh phải có trách nhiệm với nó. Khi có vợ con th́ phải lo cho gia đ́nh. Xây dựng hạnh phúc gia đ́nh ở đây khó lắm v́ gia đ́nh Việt phải sống hai nền văn hóa có nhiều dị biệt. Một số gia đ́nh tan vỡ v́ không thích nghi được hoàn cảnh mới.
Bố ruột tôi vẫn khuyên: "Người tốt ít lắm và người xấu không mời cũng tới". Hồi xưa bố ruột hay đưa tôi đến trại cải huấn, muốn con nh́n gương mà tránh, học bài học từ những thiếu niên lỡ lầm. Ông khuyên tôi thấy người khác làm sai không nên coi họ là người thấp hèn để khinh chê, mà thấy để tránh đi vào con đường đó.
Sang đây tôi lại học được rất nhiều ở bà mẹ Mỹ... Lúc rỗi rảnh, bà ngồi tâm sự, kể chuyện để nhắc nhở tôi luôn về gương hy sinh cho tha nhân.
Tôi nghĩ rằng người Việt Nam mới qua thường mặc cảm đến sau, trong thời gian ngắn nên mở cửa ra ngoài để nhanh chóng hội nhập. Phải thích cuộc sống của ḿnh ở đây trước, phải học hỏi về nền văn hóa Hoa Kỳ, rồi giúp người Mỹ học hỏi về nền văn hóa của ḿnh.
...Nay
Tôi là chuyên viên giao tế của Hội và là người Việt Nam đầu tiên chịu trách nhiệm khối châu Á - Thái B́nh Dương, ngoài khối Mỹ Latinh.
Tôi thiết kế các chương tŕnh, tổ chức hội họp, vận động mọi người tham gia, trong đó có chương tŕnh cứu thương. Trong lúc chờ đợi bác sĩ, việc sơ cứu nạn nhân ngay tại chỗ rất quan trọng. Sau này, nhiều người vỡ lẽ ra, khi gặp tai biến mới cần đến Hội HTT, và Hội thực hiện nhiều chương tŕnh giúp đỡ người bị nạn một cách thiết thực như cung cấp mền, khăn, tiền, đưa họ đến khách sạn gần đó để tạm trú để tránh thiên tai.
Ngân quỹ hoạt động của HTT do dân gửi tặng, chỉ sử dụng khi cần. Nhân viên HTT chưa tới 20 người c̣n thiện nguyện viên th́ cả trăm.
Khi trở thành nhân viên Hội Hồng Thập Tự, chúng tôi muốn giúp mọi người ngăn ngừa những tổn thất khi thiên tai xảy ra, phải biết cần chuẩn bị cái ǵ để tự lo cho chính ḿnh. Hội yêu cầu tôi làm gạch nối giữa họ với cộng đồng Việt Nam, truyền bá nhận thức, phương cách đối phó với thiên tai.
Tôi rất mừng v́ giới trẻ Việt tham gia việc thiện nguyện cho Hồng Thập Tự ngày càng đông. Năm 2005, thiện nguyện viên người Việt và các sắc dân châu Á khác chưa tới 5%. Tôi tổ chức nhiều cuộc họp trong giới trẻ để tiếp xúc, quảng bá các chương tŕnh ích lợi của Hội Hồng Thập Tự. Tôi làm việc với các hội đoàn, thực hiện nhiều chương tŕnh quảng bá hoạt động của Hội tại các trường trung học, đại học... Ba năm sau, giới trẻ Á Châu, và Việt Nam tăng lên 60%, trở thành khối đông nhất hiện nay, nhiều hơn cả Mỹ trắng. Tôi đọc được mấy con số đó mừng nhảy tưng muốn đụng nóc nhà.
Năm đầu tiên tổ chức các chương tŕnh thiện nguyện, tôi cảm thấy hoạt động của cộng đồng Việt Nam rời rạc, mỗi hội đoàn tự làm riêng để phô trương tổ chức của ḿnh mà không mở rộng cho cả cộng đồng. Tôi nghĩ, đă tới lúc không thể nói "cộng đồng của tôi", mà là "cộng đồng của chúng ta".
Tôi đang vươn tới ước vọng là "ở đâu có cộng đồng Việt th́ nơi đó có Hội Hồng Thập Tự". Trước đây, trong một đợt vận động, có em nói "ba má không muốn tôi tham gia hoạt động cộng đồng v́ nhức đầu lắm, nhiều chuyện lắm". Tôi khuyên em: "Chính v́ thực tế đáng buồn đó nên chúng tôi mới cần đến em. Xin em đừng thấy khó khăn, đừng v́ những lời nói tiêu cực mà bỏ cuộc".
Vào Hội Hồng Thập Tự, tôi hiểu Hội có thể đưa tôi đến những nơi nào cần. Cho nên khi c̣n làm việc ở đây th́ tôi cố gắng mang hết tấm ḷng ra phục vụ, suốt từ 9 giờ sáng đến 5 giờ chiều mỗi ngày. Có thể nói, tôi khám phá ra nhiều điều thú vị. Có những túi cứu cấp muốn người Việt Nam mua dùng th́ phải mang nó đến tận tay, để người ta thấy, sờ rồi mới mua. Hàng đă được đưa về Little Saigon, chỉ có hơn $30, nhưng khi gặp thiên tai th́ $3000 cũng không có mà mua.
Tôi không mê làm chính trị, không muốn trở thành chính khách. Có người khuyên, nhưng tôi nghĩ tôi không làm chính trị gia được. Tôi yêu Hội Hồng Thập tự, hội thiện nguyện chứ không phải cơ quan chính phủ như nhiều người lầm tưởng. Hội lúc nào cũng có mặt trong mọi cuộc chiến tranh mà không chính phủ nào đuổi họ ra khỏi lănh thổ của ḿnh được. Dấu chữ thập đỏ tiêu biểu cho hội ở mọi nơi, từ trường học đến bệnh viện... mà người ta tưởng lầm là biểu tượng ngành y tế, cũng như người ta tưởng lầm tôi là bác sĩ. Không phải vậy.
Chương tŕnh phát triển thiện nguyện viên trong giới trẻ là thành tựu lớn nhất của chúng tôi, chiếm tỉ lệ 65% ở Quận Cam. Đó cũng là cơ hội để các em sinh hoạt trong một hội có tiếng tăm tại các trường trung- đại học. Các em học phương cách hô hấp nhân tạo, pḥng chống thiên tai, băng bó vết thương.
Tôi cám ơn các phụ huynh và nói lợi ích sau này khi các em cần việc làm. Chỉ cần xác định rằng từng là thiện nguyện viên Hồng Thập Tự th́ các em gây được cảm t́nh ngay. Hội Hồng Thập Tự là một phần cơ hội tiến thân của các em nhỏ. Các em muốn vào đại học cũng cần.
Hội đă yêu cầu tôi đến các trường học, chùa, nhà thờ, bất cứ nơi nào có sinh hoạt, kể cả các hội người già để quảng bá hoạt động của Hội. Hàng tháng chúng tôi tổ chức 3 lớp học. Hội bành trướng được nhờ thiện nguyện viên, dần dần lan rộng khắp mọi người.
Khó khăn lớn của chúng tôi là không được các thủ lĩnh, người đứng đầu có ḷng hợp tác. Không bao nhiêu người sẵn ḷng ch́a tay ra cho chúng tôi. Đó là điều đáng buồn. V́ thế mà tôi hướng đến giới trẻ, giúp các em hiểu lợi ích việc làm của chúng tôi.
Tôi nghĩ cộng đồng chúng ta thiếu đoàn kết nên không mạnh. Người lớn dạy người trẻ chúng tôi, nói với con cháu nên đoàn kết qua thí dụ "không thể bẻ từng chiếc đũa nếu cầm cả nắm đũa, nhưng tách ra từng chiếc th́ bẻ găy như không". Tôi cũng thấy không bao nhiêu người trợ giúp cho các trường Việt ngữ để con em ḿnh giỏi tiếng Việt.
Tôi cũng tự nhủ, ngày nay ḿnh được sung sướng, chớ quên ngày xưa ḿnh tay trắng. Tôi từng là người tị nạn, ở đảo nh́n ra biển chờ đợi ngày qua ngày được lên máy bay sang quốc gia thứ ba, ngày ngày ngửa tay xin thực phẩm cứu trợ. V́ vậy mà tôi tự thấy đây là cơ hội để làm việc giúp người tị nạn.
Tôi vẫn nói với hai đứa con, một trai, một gái, một mới vào trung học, về con đường tôi đă trải qua. Tôi nói rằng ở đất nước Việt Nam cộng sản hiện nay, trẻ em không biết tự do là ǵ, rằng chúng tôi từng sống trong nghịch cảnh: cháu có bà ngoại ở thành phố gần đó nhưng muốn đi thăm phải xin giấy đi đường.
Tôi đưa con của tôi đến dự các cuộc họp của cộng đồng Phi châu, Mễ Tây Cơ để các cháu hiểu v́ sao có sự dị biệt, và cần tập ăn các món lạ. Tôi dặn con: không đi ṿng ṿng trong một ṿng nhỏ, mà phải đi khám phá, gặp nhiều cộng đồng khác để ḥa đồng v́ Hoa Kỳ là hiệp chúng quốc. Các con tôi nay cũng là thiện nguyện viên của Hội HTT.
Cách giáo dục con cái rất khó v́ sự lúng túng của ḿnh làm cho con cái ḿnh gặp khó khăn. Ở đây cái ǵ dùng chữ "dạy" th́ phải có giấy phép, trừ việc sinh con và nuôi con tới 18 tuổi là việc không cần... giấy phép, có nghĩa là đứa nhỏ tốt hay xấu là do ḿnh, do cha mẹ. Trường chỉ dạy văn hóa. Ḿnh cho nó học tiếng Việt hay không, cho đi nhà thờ hay không, và cháu có "biết trước biết sau" hay không, đều do ḿnh.
Con gái tôi có lúc hỏi "tại sao bạn con ngủ ở nhà người khác được, c̣n con th́ không?". Tôi nói, "v́ con là người châu Á, chứ không phải Mỹ". Tôi nhấn mạnh rằng "bạn của con tới nhà ḿnh ngủ th́ được, nhưng con tới nhà của bạn ngủ lại đêm th́ không".
Có một dịp, tôi vào nhà dưỡng lăo đút cơm cho các cụ, gặp một bác trai từ sáng đến trưa không chịu ăn uống ǵ, cũng không chịu nói chuyện. Tôi vào pḥng chào hỏi, chúc mừng ông nhân ngày lễ Cha. Tôi hiểu ra, v́ ông giận các con không tới thăm nên gay gắt với mọi người. Tôi đút cơm, ông không chịu ăn, bảo đó không phải nhiệm vụ của tôi, và đặt điều kiện tôi phải cho ông đánh một cái. Ông đánh vào vai tôi, mắng tôi "đồ bất hiếu" rồi mới chịu ăn.
Tôi dắt ông vào pḥng. Ở đầu giường ông dán đầy h́nh ảnh con cháu làm lễ tốt nghiệp. Ông nghẹn ngào nói với tôi: "Xưa bác ép con của bác học giỏi, đứa nào bây giờ cũng có bằng cấp, có đứa làm bác sĩ đấy. Bây giờ bác ân hận lắm. Bác không cần các con bác học giỏi. Nó bán hambuger mà biết đến cha mẹ vẫn quư hơn người học cao chức trọng, mà luôn nói phải dự tiệc tùng này nọ, để đến chiều trễ tràng mới tới chúc mừng cha của ḿnh. Nó thành tài nhưng không thành nhân, v́ chúng nó bất hiếu".
Nghe câu nói đó mà tôi rớt nước mắt. Tôi cũng nói với con của tôi như vậy, rằng tôi không cần bằng cấp của con, con đi lính mà thành nhân, thành một con người tốt, biết nhịn trên nhường dưới, c̣n hơn thành bác sĩ, kỹ sư mà ăn ở bất nhân, lâm cảnh tù đày, làm chuyện xấu xa mà người học ít có thể không làm.
Tôi hănh diện v́ tôi học được nền luân lư đạo đức Việt trước 1975, v́ được sống ở trại tị nạn nếm mùi đau khổ, không có ǵ trong tay, cho nên bất cứ ǵ có được trong cuộc sống này đối với tôi cũng vô cùng quư giá.
Đây là câu chuyện về người thám hiểm, một chuyên viên leo núi muốn chinh phục ngọn núi cao nhất nước.
Sau nhiều năm tháng chuẩn bị sửa soạn để quyết lên tận đỉnh ngọn núi cao nhất này, người leo núi bắt đầu cuộc phiêu lưu của ḿnh; nhưng v́ không muốn chia xẻ vinh quang chinh phục đỉnh núi với ai, ông ta quyết định leo núi một ḿnh. Trời bỗng nhiên sụp tối rất mau trên cao độ của các ngọn núi quanh năm mờ mịt trong sương mù khiến người leo núi không nh́n thấy ǵ nữa hết. Tối đen nhu mực, bàn tay xoè ra trước mặt mà cũng không nhận ra v́ mây mù đă che khuất tất cả… Tuy vậy, người leo núi vẫn không chịu ngưng mà vẫn ṃ mẫm leo. V́ không nh́n thấy nên th́nh ĺnh ông trượt chân và rơi vào khoảng không.
Kinh hoàng, người leo núi chỉ biết là ḿnh rơi vào khoảng không gian tối đen, càng lúc càng nhanh…. Trong phút giây cùng tận của sợ hăi, những khoảnh khắc vui buồn, và các việc làm xấu cũng như tốt trong cả cuộc đời bỗng tranh nhau hiện lên như một cuốn phim quay nhanh…. Đang cận kề với cái chết, bỗng dưng người leo núi cảm thấy bị giật thật mạnh và thắt chặt ngang hông nơi có cái đai, rồi sau đó cả thân người quay tṛn và đong đưa qua lại trong khoảng không gian tối đen. Th́ ra khúc dây an toàn cột đâu đó trên con đường lên đỉnh núi với cái đai ngang hông đă giữ ông lại. Treo lơ lửng không biết đâu là bến bờ trong mù mịt tối tăm khiến người leo núi bật rú lên:
- Cứu con với, Thượng Đế ơi!! Cứu con với, Thượng Đế ơi!!
Th́nh ĺnh, giữa không gian tối đen rền vang lên câu hỏi:
- Con muốn ta làm ǵ?
Người leo núi trả lời: “Cứu con với, Thượng Đế ơi!!”
- Con có tin là ta cứu được con không?
- Tin chứ, dĩ nhiên là con tin…..
- Vậy th́ con cắt sợi dây đang treo con đi…..
Trưa ngày hôm sau, đội cấp cứu t́m thấy người leo núi đă chết cứng v́ lạnh, và treo tọng teng bởi sợi dây cột vào đai an toàn ngang hông, bàn tay người leo núi nắm chặt cứng sợi dây thừng…
Biên bản cũng ghi nhận là thi thể người leo núi chỉ cách mặt đất khoảng hơn ba mét……
Thánh Clemente' Hofbauer, nổi tiếng là một người nóng tính, Ngài được cử làm bề trên một cô nhi viện.
Một hôm trong nhà không c̣n lương thực, Clemente' đă phải đích thân đi xin ăn. Ngài vào nhà một người giàu có đang tổ chức một ṣng bạc. Người chủ nhà vừa gặp cơn đen lại vừa bị người hành khất quấy rầy. Ông không kiềm nổi cơn bực bội nên đă nhổ tung nước bọt vào mặt thánh nhân.
B́nh thường có lẽ Clêmentê đă có phản ứng mạnh. Nhưng vốn luyện tập nhẫn nại, nên ngài đă đứng lên lau mặt rồi vui vẻ nói với người đă phỉ nhổ ḿnh: "Đó là qùa ông dành cho tôi, xin cảm ơn ông. Thế c̣n qùa của các trẻ mồ côi đâu?". Bị đánh động bởi cử chỉ điềm nhiên vui vẻ của thánh nhân, người chủ nhà đành phải lấy tiền trao cho ngài để giúp đỡ các em mồ côi.
Nếu có dịp về vùng miền quê, chúng ta dễ phát hiện ra những nụ cười ngây thơ và trong sáng trên khuôn mặt của các em thiếu nhi nơi đây. Những h́nh ảnh đáng yêu, hồn nhiên của các em thiếu nhi tại một vùng quê thanh b́nh đă phần nào mô tả được cuộc sống thường ngày của các em tại nơi này. Với khói bụi, với cánh đồng lúa, với khuôn mặt thân thương và trong sáng đem đến sự đáng yêu, tinh nghịch, ngộ nghĩnh trên từng khuôn mặt. Cuộc sống của con người không thể thiếu đi những nụ cười của trẻ nhỏ, những nụ cười mang đến cho chúng ta sự vui vẻ và thân thiện. Tuổi thơ không nuôi dưỡng chiến tranh nhưng luôn gầy dựng hoà b́nh. Tuổi thơ không ghen ghét, kèn cựa lẫn nhau nhưng đoàn kết, hợp tác thân thương. Thế nên, tuổi thơ thật đáng yêu, đáng trân trọng. Và những ai có tâm hồn tuổi thơ cũng đáng được ca ngợi, mến yêu.
Chúa Giê-su Ngài cũng yêu thích tâm hồn tuổi thơ. Ngài cũng cần các môn đệ Ngài phải có tấm ḷng đơn sơ như trẻ nhỏ. Một tấm ḷng đơn sơ để Chúa làm mọi việc nơi ḿnh. Một tấm ḷng đơn sơ để có thể cúi xuống làm mọi việc v́ ḷng yêu mến tha nhân.
Tâm hồn đơn sơ ấy đă được một người sống và thể hiện thành công trong suốt cuộc đời ḿnh chính là thánh nữ Tê-rê-sa hài đồng Giê-su. Nơi ngài chúng ta thấy một con người đơn sơ. Một tâm hồn trẻ thơ. Một cuộc đời ẩn tu và chỉ sống vỏn vẹn 24 năm dương gian nhưng đă làm cho cả thế giới kính phục.
Dù rằng trong ngày an táng của ngài vào ngày 1. 10. 1897, tại một tỉnh lẻ ở Pháp một đám tang chỉ vỏn vẹn mười người, đi đầu là Thánh Giá, tiếp theo là Linh Mục linh hướng, rồi linh cữu người quá cố trên một chiếc xe đẩy, đi sau linh cữu là mấy nữ tu và vài ba thân nhân. Thế nhưng, trước giờ chết, chị đă nói như tạm biệt cộng đoàn: "Tôi không chết, tôi bước vào cơi sống”. Và như một vị tiên tri, chị nói với mẹ Bề Trên :" A ! Con biết lắm, rồi cả thế giới sẽ yêu thương con”. Liền sau cuộc mai táng tại nghĩa trang của thị trấn, có một trận mưa hoa hồng ngay trên mộ của nữ tu trẻ tuổi này, v́ chị đă hứa:”Tôi về trời, là để làm điều tốt cho thế gian”.
Từ đấy, cả thế giới đă nói về chị Têrêsa. Cuộc bùng nổ những sách báo viết về chị. Chị được tôn vinh hiển thánh năm 1925, và được đặt làm bổn mạng các xứ truyền gíao toàn cầu. Năm 1997 Đức Thánh Cha Gioan Phaolo II đă tôn phong Ngài lên Tiến sĩ Hội Thánh.
Tiểu sử của Ngài thật ngắn gọn. Nhưng nói về tâm hồn của ngài là một kho tàng vô giá. Têrêsa sinh năm 1873. Vào ḍng kín lúc 15 tuổi. Chết lúc 24 tuổi và được phong thánh vào năm 1925. chúng ta nhận thấy chị là một nữ tu tiến rất mau trên con đường thánh thiện.
Chỉ tu có chín năm, thế mà hai mươi tám năm sau khi qua đời đă được phong thánh.
Có lẽ chúng ta sẽ ngạc nhiên và tự hỏi :
- Chị sống thế nào mà nên thánh mau lẹ như vậy ?
Chắc hẳn chị sẽ trả lời cho chúng ta rằng :
- Chị chỉ làm những việc nhỏ bé tầm thường và kín đáo. Tầm thường nhưng với một trái tim phi thường c̣n hơn là việc phi thường mà với một trái tim tầm thường, lố bịch.
Có thể nói cuộc đời của Têrêsa được gồm tóm trong một chữ yêu. Thánh nữ muốn sống cho t́nh yêu và chết cho t́nh yêu để được yêu Chúa luôn măi bằng một t́nh yêu muôn thuở, không bao giờ tàn phai.
Với t́nh yêu chân thành, Tê-rê-sa đă sống và hành động v́ t́nh yêu. Dù chỉ là công việc tầm thường như :giặt quần áo cho các chị em trong ḍng, quét cầu thang, dọn pḥng ngủ, làm vườn. . . Tê-rê-sa đă làm v́ ḷng yêu mến Chúa. Tê-rê-sa đă biến những công việc tầm thường ấy trở thành những việc phi thường khi phủ vào ấy một t́nh yêu nồng nàn dành cho Thầy chí thánh Giê-su đến mức độ ngài nói: ‘dù cúi xuống nhặt một cây kim, chị cũng làm v́ ḷng yêu mến Chúa và cứu rỗi các linh hồn.
Bên cạnh đó, Têrêsa đă làm tất cả những việc đó trong tinh thần của một trẻ thơ: "Con ước ao trở nên vô danh tiểu tốt trước vạn vật . Con không mơ ước danh vọng của loài người . Tê-rê-sa đă sống một cuộc đời đơn sơ như trẻ thơ. Không toan tính. Không vị lợi. Nhưng luôn khiêm tốn, nhỏ bé để dễ dàng phục vụ tận tuỵ nhiệt thành v́ Chúa và v́ tha nhân.
Sự nhỏ bé ấy c̣n được biểu lộ qua thái độ yêu thương giúp đỡ các chị em bằng cách chịu đựng những bực bội do họ gây nên. Có lần khi phải chăm sóc một maseur già khó nết, chị vẫn luôn tươi cười với lời gắt gỏng của Maseur già, bằng ánh mắt cảm thông với những sai lỗi của các chị em khác. Chị đă cho đi bằng những việc làm cụ thể.
Con đường nên thánh của Tê-rê-sa thật b́nh thường. B́nh thường từ cách sống của ḿnh chan hoà t́nh yêu. B́nh thường bằng cách sống đơn sơ như trẻ nhỏ để ǵn giữ hoà khí với mọi người. Chị đă sống đơn sơ và được Chúa chúc phúc như lời Ngài đă phán :
- Nếu không trở nên như trẻ nhỏ, các con sẽ chẳng được vào nước trời đâu.
Ước ǵ cuộc đời chúng ta luôn đơn sơ như trẻ thơ để dễ gần gũi và đáng yêu trước mặt mọi người. Ước ǵ chúng ta luôn làm mọi việc v́ ḷng yêu Chúa và cứu rỗi các linh hồn để dù việc ta làm nhỏ nhặt nhưng sẽ là những việc phi thường mang lại mùa xuân cứu độ cho anh em. Amen
Tự dưng nghe nói "nổ dzăng miểng" th́ có lẽ ai cũng hơi giật ḿnh nhưng nghĩ lại, th́ chuyện "nổ" trong nước Mẽo này là chuyện dài "nhân dân tự vệ".
Hôm rồi, "hữu duyên thiên lư năng tương ngộ" nên mới được nh́n thấy một tấm "bi-di-nít cà" (business card) của một vị ở đâu tuốt bên Tếch-xịt (Texas), ghi chép rất lộng lẫy: "Tiến Sĩ Nguyễn Văn Tuyến, chuyên viên Thuế Vụ". Người đọc rất lấy làm khâm phục v́ ít khi có vị tiến sĩ nào chê "dóp" của các cơ quan chính phủ hay tư nhân mà đi làm thuế lui cui một ḿnh. Chừng đến khi đọc kỹ lại mới biết ngài Tiến Sĩ có tới mấy cái bi-di-nít-cà lận! Cái th́ đề "chuyên viên địa ốc", tờ th́ viết "chuyên viên bảo hiểm xe, nhà, động đất..."
Hóa ra lại một ngài Tiến-Sĩ-Nổ nữa, giống như một vị khoe có mấy cái bằng tiến sĩ ở Cali, nhưng nghe người ta đồn th́ ngài nói tiếng Anh như mấy ông phương Bắc mới qua An Nam bán lạc xoong: "Ai... lồ lồng, lồ nhôm, lồ sắc, lồng hồ, dàng dụng, bạc dụng bán hôn?". Cách phát âm y hệt như một chàng sửa xe, lúc nào cũng khoe có bằng Master of Mechanic! Ngay trên tấm thiệp đề tên tiệm sửa xe, chàng đề sau tên chàng một chữ M.Ạ thật lớn, trông oai khiếp! Rồi mấy văn pḥng bảo hiểm xe hơi cũng thấy bằng tiến sĩ, văn pḥng bảo lănh thân nhân đi du lịch cũng do một ông tiến sĩ cai quản. Tạ ơn Trời, người Việt di tản tài năng thiên phú, lấy bằng tiến sĩ dễ như ăn ớt vậy! Nhưng sao lại có người cho rằng mấy ông tiến sĩ đó là "Tiến Sĩ Nổ"?
Vậy th́ bệnh "Nổ" phát sinh ở đâu ra?
H́nh như sau khi sang Mỹ, khí hậu thay đổi, từ miền nhiệt đới qua xứ lạnh, dễ bị lạnh cẳng, nhiều người di tản phải nổ đùng đùng để hâm nóng cơ thể lên hay sao ấy, nên đi đâu cũng nghe tiếng nổ? Vừa mới gặp nhau lần đầu đă vội vă khoe "nhà tôi rộng cả mấy héc-ta..", hoặc "nhà tôi trị giá trên ba bốn trăm, trả off rồi" Con cái th́ ra trường bác sĩ, kỹ sư như kiến.
Cậu nào, cô nào cũng làm cả trăm ngàn một năm. Vài vị ca tụng con ḿnh làm "hai trăm đô một giờ" và thở dài mấy hơi làm như vẫn c̣n ít lương quá. Các cô tiểu thư, theo lời của các vị làm cha mẹ, đều lấy bằng hoa hậu hết. Cô nào cũng cả chục chàng theo. Người nghe, ai cũng khoan khoái v́ dân tộc ḿnh giỏi giang, văn chương chữ nghiă cùng ḿnh, hầu như không có ai làm việc loại lao động mà người Mỹ gọi là "cổ xanh" (blue collar) cả. Lại cũng hân hoan v́ cha mẹ nào cũng bái phục con sát đất, không c̣n cảnh "cha mẹ đặt đâu, con ngồi đấy" nữa.
Đến thăm mấy ông bi-di-nít th́ nghe tán dương" căn pḥng này rộng mười mấy ngàn que-phít(square feet)" (có khi rộng đến vài chục ngàn que-phít) mặc dầu chỉ cần vài người khách hàng là cửa tiệm có ṃi chết đứng v́ không chỗ đặt chân. Hôm nọ, gặp một chàng khoe nhà có nuôi gà ṇi, người nghe mới buột miệng hỏi: "Ủa , ở thành phố mà nuôi gà được sao?".
Chàng bèn hất hơi cao cái cằm lên một tí và nh́n người hỏi với một cái nh́n thương hại: "Nhà tôi tuy ở phố nhưng dư điều kiện nuôi gà." Ngừng một hai giây cho câu nói thấm vào hồn người nghe, chàng mới tiếp:"Nhà tôi những mấy ác cơ (acre) lận! Mà nhà rộng mấy ác cơ là có điều kiện nuôi gà." Một chủ nhân ông ở xứ hoa vàng, có cái biệt thự trên đỉnh đồi, có hai đường đi lên đi xuống khác nhau, muốn hù người bạn Hát Ô mới sang trong một bữa tiệc họp mặt, rút cái rê-đít cà ra dí dí vào mắt chàng Hát Ô:
"Biết cái ǵ đây không? Cái này là cạc vàng, gôn cạc đấy, trị giá hai trăm ngàn trở lên, tiền đấy, muốn xài lúc nào cũng được. Anh phải ở đây hai mươi năm và đi làm lương cao mới được nhà băng nó tặng cái cạc này!"
Vừa mới qua Mỹ, chân ướt chân ráo, đi làm có mấy tít một giờ, chàng Hát Ô nghe nói cả trăm ngàn th́ đớ lưỡi, nể nang quá, v́ chắc mẩm đời ḿnh tàn tạ rồi, làm ǵ có cơ hội có cái thẻ đó. Lại gặp một ông chủ tiệm phở ăn mặc rất sang trọng. Ông chủ ngắm nghía cái cà-là-vạt mác Good-Will của chàng Hát Ô một cách tội nghiệp, rồi tự móc cái ca-la-hoách của ông ra mà dứ dứ vào người đối diện, hỏi:"Anh biết cái tai này của tôi bao nhiêu tiền không? Của Ư đấy! Gioọc Dô Ạc Ma Ni (Giorgio Armani) đấy!" Nghe mấy chữ "Gioọc Dô, Gioọc ra" được phát âm một cách trầm trọng, chàng Hát Ô ú ớ, mặt cứ nghệt ra, vẻ Cả Đẫn rơ rệt. Ông chủ tiệm phở đợi một lúc rồi mới phán:"Trên năm trăm đô đấy, chưa kể thuế!". Những tiếng mấy trăm đô cùng mùi phở ở trên người ông bay ra làm chàng Cả Đẫn lảo đảo. Chưa hết, ông lại nổ thêm một quả cho chàng lăn đùng ra: "Anh biết không, tôi có lệ là cứ mỗi năm, đúng tháng Tết và tháng hè, đến Bun-lóc (Bullocks) để mua một bộ vét, bất kể giá cả, và cũng không cần mặc làm ǵ. Ngoài ra, nếu có họp hội ǵ long trọng, tôi phải c̣m măng một bộ khác. Hăng Bun-Lóc biết thế, nên cứ ra một kiểu mới nào, lại gửi đến nhà tôi. Bây giờ, nhà tôi toàn đồ vét, mang ra bán cũng mất một thời gian!". Lấy ngón tay chỉ vào cái huy hiệu con ngựa đang co cẳng mầu xanh trên ngực áo sơ mi, ông thở dài, nhún vai: "Hồi này thú thật với anh, kinh tế xuống, chỉ dám mua cái áo này có vài trăm thôi".
Hăi hùng quá! Chủ một tiệm phở mà oai như vậy, th́ chủ một khách sạn c̣n kinh khiếp bao nhiêu! Một anh bạn trẻ khác, thấy dân mới qua đi đôi giầy có mười lăm t́ ở Payless Shoe Source, th́ tự tụt giầy ḿnh ra, giơ lên cao, ngắm nghía: "Đôi giầy Bali của Ư này sơ sơ có ba xín thôi, đi vào đă như đi trên mây vậy!". Người tuổi trẻ này lái một chiếc xe Xêlicà (Celica) mới toanh, được năm tháng th́ phải năn nỉ một tên bạn khác xài giùm chiếc xe này cho khỏi bị "tâu", v́ lương tháng không đủ cho chàng uống cà phê, sau khi đóng tiền xe, tiền bảo hiểm, tiền share pḥng… Chàng đành chịu mất toi tiền deposit khi mua xe, c̣n hơn bị tâu (tow) xe và bét rê-đít (bad credit). Bạn chàng, một người thích chơi nổ khác th́ mua cái xe Mẹc Xê Đ́ (Mercedez), nhưng chỉ khi nào đi lấy le th́ mới dám chạy, c̣n thường th́ chàng cho đậu ở gara, v́ không có tiền đổ xăng!
Với các nàng, th́ lại có lối nổ khác. Một bà chủ tiệm "neo" (nail) tre trẻ, vẻ mặt rất căng thẳng, th́ thầm với cô bạn: "Tối nay, em phải "oọc đơ" trước ở tiệm Noọc-xơrom (Nordstrom) ép chàng vào lề. Chàng xuống xe, hỏi chị muốn ǵ, chị liền cười t́nh với chàng rồi rủ chàng vào khách sạn!". Trong một tiệm bán tạp hóa, một nữ sĩ caraokê đứng hát tỉ tê vài lời rất ướt át, mặc cho các khách hàng khác, cả nam cả nữ, đứng ngẩn người ra nh́n. Chừng như hát cũng chưa đủ đô, nữ sĩ nói một hơi với mấy cô bán hàng:
"Em biết không, tuần nào chị cũng được mời đi hát ở mấy tiệc cưới rồi hội đoàn. Mỗi lần chị hát, người ta cứ ngẩn người ra mà vỗ tay." "Mà chị hay hát bài ǵ ?" "Chị ấy à, nhạc tủ của chị là Trịnh công Sơn. Chị hát không thua ǵ Khánh Ly!" Người nghe cứ tưởng tượng rằng giọng Khánh Ly mà xêm-xêm giọng chị, chắc nhạc Trịnh Công Sơn đă yểu tử tự hồi nẫm rồi.
Một vài bà phu nhân, từ xửa xưa vốn học sinh, rồi lên xe hoa về nhà chồng, nay bon chen vào chốn cộng đồng, cũng "nổ" lên bằng bộ đồ nhà binh bóng loáng, đi giầy bốt-đờ-sô cồm cộp, rồi chào tay cũng oanh oanh liệt liệt. Mà chào tay cũng đúng cách lắm, nh́n xa, tưởng ít nhất cũng mang ba hoa bạc… Hỏi ra, mới biết chồng bà cũng chưa có ngày nào biết "khởi đi bằng chân trái" như lời Dương Hùng Cường ta thán trong phim "Người T́nh Không Chân Dung" ngày xưa.
Đi thăm mấy vị cựu quân nhân, công chức th́ thấy cứ tự động thăng quan tiến chức ầm ầm. Trung Sĩ thành trung uư, hạ sĩ thành thiếu úy, nhân viên thường thành giám đốc... Người viết có dịp quen với một ông thiếu tá Cảnh Sát Đặc Biệt một thời gian lâu, măi sau mới biết ngài thiếu tá cũng là Cảnh Sát Đặc Biệt thứ thiệt, nhưng chức vụ cuối của ngài là "Hạ Sĩ Tài Xế!" của một vị thiếu tá khác! Trong nhiều cuộc lễ lạc, mấy ngài vốn chuyên viên "văn pḥng tứ bảo" biến thành Biệt Động Quân họăc Nhẩy Dù hết (h́nh như họ cho là Bộ Binh không đánh giặc hay sao ấy?).
Ai cũng mặc rằn ri cho oai. Nhưng, thật ra, mấy cái nổ trên chỉ là pháo tép thôi, chưa có "dzăng" miểng vào mặt người đối diện bằng khi một người bạn cho biết anh ta là vị tổng tư lệnh có 15000 quân hiện đang đóng tại biên giới Thái Lan, không phải ở biên giới Lào Việt, cách xa biên giới ḿnh cả mấy giờ chim bay! Tưởng tượng chỉ cần tiền nuôi ăn cho 15000 lính đó cũng đủ ná thở, chưa kể quân trang quân dụng, vũ khí, đạn dược... Rồi doanh trại cho 15000 người đó, chắc tiền điện, tiền nước, tiền phôn cũng khùng luôn! Chưa kể tiền làm vệ sinh cho hàng ngàn cái toa lét nữa! Cha chả, 15000 người không phải là con số nhỏ, làm sao chính phủ Thái Lan lại không biết cà ? Rồi tập trận, huấn luyện ở đâu ? Hễ có tập trận phải có tiếng nổ, mà nổ th́ dân chúng quanh vùng phải nghe, Việt Cộng phải thấy, vậy mà không ai lên tiếng phản đối ǵ cả ! Bộ có phép thần thông đi mây về gió, phi thân trên mái nhà, hay phù phép ǵ mà những mấy sư đoàn đó không ai nh́n thấy hết? Trong sinh hoạt chính trị, lại c̣n một lô những bộ trưởng, thủ tướng, (cũng may chưa có tổng thống!), và chủ tịch lia chia.
Những chức vụ vô thưởng vô phạt như Trưởng một hội ái hữu học sinh hay hội đồng hương cũng đều mang danh hiệu "chủ tịch". Có lẽ danh xưng "Hội Trưởng" nghe không nổ bằng danh xưng "chủ tịch" nên ai cũng đua nhau làm "chủ ", hay tại v́ đă ngấm trong tim, câu "Chủ Tịch *** vĩ đại sống măi trong sự nghiệp chúng ta" nên nhiều nguời cũng mong được điền tên ḿnh vào câu đó để thành chủ tịch vĩ đại. Số lượng chủ tịch đông đến nỗi nếu đi chợ th́ sẽ gặp chủ tịch nhiều hơn là hội viên! Và cũng từ đó mà tranh chấp nhau, thanh toán nhau tơi tả. Thông cáo, thông báo được phân phát như bươm bướm. Truyền thông, truyền thanh biến thành dụng cụ nổ tan xác nhau.
T́nh đồng hương, t́nh đồng môn, t́nh di tản, t́nh đồng đội bị nhạt đi, thay vào đó là tiêu diệt lẫn nhau một cách đau đớn. Đủ loại đạn nổ chụp bắn ra kinh hoàng. Cùng chống Cộng nhưng không chung đường lối, không chung chủ tịch là một bên biến thành Cộng Sản trước, rồi bên kia biến thành "ăng ten" sau. Cùng đồng môn một trường có tới nhiều năm học chung, lại chia hai, xé ba, rồi đâm đơn kiện nhau, dành chức chủ tịch, đến nỗi người Mỹ họ nghi ngờ tuốt luốt và cho là cộng đồng Việt phân hóa trầm trọng.
Chính quyền địa phương và các dân cử địa phương có thể v́ đó mà giảm những chương tŕnh phúc lợi cho cộng đồng, bớt "dóp" cho người Việt, không cần lắng nghe tiếng nói trung thực của ngưới Việt, có thể có kỳ thị sắc tộc với người Việt…Những chương tŕnh lớn như kêu gọi Nhân Quyền cho Việt Nam, giải thể chế độ độc tài, bất công, nhũng lạm Cộng Sản tại quê nhà đă bị mất đi một phần hữu hiệu. Các chính khách, chính quyền bản xứ nếu muốn tiếp tay với cộng đồng để chống Cộng cũng ngần ngại không biết liên lạc với bên nào mà không bị nổ chết chùm do đó họ cũng đánh bài "lờ" cho chắc ăn.
Chung quy cũng là tại tính ham "nổ", hám danh! Ô hô! Ai tai! Đau đớn thay và tức tưởi thay! Biết dến bao giờ người ḿnh mới bớt "nổ" và sống hiền ḥa như những ngày giản dị năm xưa, để danh dự của người Việt Nam ḿnh được thật sự tôn trọng, để công cuộc đ̣i Tự Do, Dân Chủ cho dân ḿnh được thành công?
Ngày xưa, tại quảng trường của một thành phố nọ, có một nhà hiền triết xuất hiện
và tuyên bố giải đáp được tất cả mọi thắc mắc của bất cứ ai đến vấn kế.
Một hôm, giữa đám người đang say mê lắng nghe nhà hiền triết, có một mục tử
từ trên núi cao đến. Nghe tiếng đồn về sự thông thái và khôn ngoan của nhà hiền triết, anh muốn chứng kiến tận mắt, nghe tận tai và nhất là để hạ nhục nhà hiền triết giữa đám đông.
Anh tiến đến gần nhà hiền triết, trong tay bóp chặt một con chim nhỏ. Anh đặt câu hỏi như sau: "Thưa ngài, trong tay tôi có cầm một con chim. Ngài là bậc thông thái biết được mọi sự. Xin ngài nói cho tôi biết con chim tôi đang cầm trong tay sống hay chết?".
Nhà hiền triết biết đây là một cái bẫy mà người mục tử tinh ranh đang giăng ra.
Nếu ông bảo rằng con chim đang c̣n sống, th́ tức khắc người mục tử sẽ bóp cho nó chết trước khi mở bàn tay ra. C̣n nếu ông bảo rằng con chim đă chết th́ lập tức con người khôn manh ấy sẽ mở bàn tay ra và con chim sẽ bay đi.
Sau một hồi thinh lặng, trước sự chờ đợi hồi hộp của đám đông, nhà hiền triết mới trả lời như sau: "Con chim mà ngươi đang cầm trong tay ấy sống hay chết là tùy ở ngươi. Nếu ngươi muốn cho nó sống th́ nó sống, nếu ngươi muốn cho nó chết th́ nó chết".
Ai trong chúng ta cũng khao khát hạnh phúc. Ai trong chúng ta cũng mong ước được cuộc sống an b́nh, vui tươi. Nhưng lắm khi chúng ta chạy theo chiếc bóng mờ ảo của hạnh phúc hơn là hưởng nếm hương vị chính hạnh phúc đang trong tầm tay của chúng ta.
Hạnh phúc ấy c̣n hay mất tùy ở mỗi người chúng ta, tùy sự hiểu biết và cách cư xử trong cuộc sống hàng ngày với tất cả mọi người chung quanh.
Chúng ta được hạnh phúc, chúng ta được an b́nh hay không là do chính chúng ta quyết định, không do bất cứ ai, bất cứ thánh thần thiên địa nào ban cho.
- Tại sao vậy?
- Bởi v́, nếu thực có đấng nào đó có quyền năng ban phước cho - tại sao không ban cho ai khác, lại ban cho ḿnh. Ḿnh có xứng đáng được hưởng hơn người khác chăng? Suy nghĩ ban phước cho chính ḿnh như vậy, chỉ v́ cái bản ngă, ích kỷ, không vị tha, làm sao có được hạnh phúc?
Hạnh phúc đích thực của chúng ta, niềm vui đích thực của chúng ta chính là chúng ta quên ḿnh v́ người, cứu đời giúp người, dù cho hoàn cảnh thế nào vẫn cảm thấy an b́nh, hạnh phúc.
Ư thức được sự xả kỷ vị tha, quên ḿnh v́ người trong cuộc sống hàng ngày, chúng ta sẽ có được niềm vui hạnh phúc đích thực do chính ḿnh quyết định, chính ḿnh làm chủ, không làm nô lệ.
Trong chuyến đi về thăm Canada vừa qua, chúng tôi có rất nhiều niềm vui và sự ấm cúng được gặp lại bạn bè và người thân nhưng đồng thời chúng tôi cũng đă sống qua những giây phút chạnh ḷng. Đă có những người bạn thân của chúng tôi ra đi vĩnh viễn gần đây v́ bệnh ung thư. Và chúng ta đều biết bệnh này là một trong những căn bệnh ngặt nghèo nhất trong thời đại chúng ta đang sống.
Vừa qua, tôi nhận được tạp chí Science et Vie, một tạp chí có giá trị xuất bản ở Pháp, số đặc biệt nói về bệnh ung thư. Và tôi đă để th́ giờ đọc và tóm tắt những chi tiết quan trọng dưới đây.
Hiện nay theo thống kê của bộ y tế Pháp, một trên hai người đàn ông Pháp và một trên ba ngựi đàn bà Pháp trước sau cũng phải bị con bệnh ung thư đến viếng trong cuộc đời của họ. Bệnh này đă được nhà y sĩ kiêm hiền triết Hippocrate khám phá ra từ thế kỷ thứ tư trước công nguyên và bệnh ung thư đă trở thành nguyên nhân đầu tiên trong các bệnh gây tử vong ở Pháp năm 2004.
Các phương pháp chữa bệnh ung thư ngày nay cũng rất tiến bộ, nhờ vào những nghiên cứu trong ngành y khoa gần đây. Bên cạnh những cuộc giải phẫu và phương pháp dùng tia phóng xạ và dùng thuốc hoá học cực mạnh, hiện nay các nhà nghiên cứu đang phát triển một phương pháp dùng những tế bào đặc biệt mà họ có thể tiêm vào máu để “tiêu diệt” thẳng những tế bào ung thư.
Trước khi nói thêm về những phương pháp chữa bệnh ung thư của y khoa Âu Mỹ, tôi xin ôn lại những cấu trúc của căn bệnh trầm kha này.
Hiểu bệnh
Trong cơ thể chúng ta có khoảng 200 loại tế bào khác nhau. Tế bào gan, tế bào máu, da, và những nơ ron của óc v.v…; mỗi loại tế bào có công năng và cấu trúc riêng rẽ. Trong tất cả những tế bào này, chỉ có khoảng 10% là trường thọ (nghĩa là sống rất lâu, nhiều sách dùng chữ bất tử (cellules immortelles)), c̣n lại đều theo một chu kỳ tự hủy hoại và tự làm mới không ngừng. Mỗi ngày, trung b́nh có khoảng một ngàn tỉ tế bào trong cơ thể chúng ta tự hủy diệt và cùng lúc có cả ngàn tỉ tế bào mới được sinh ra. Khi sự hủy diệt và sự sinh sản của các tế bào nằm trên thế quân b́nh (nghĩa là số lượng hai bên bằng nhau), mọi việc êm đẹp, sức khoẻ chúng ta được ǵn giữ. Khi thế quân b́nh ấy lung lay, bệnh ung thư gơ cửa đặt chân vào nhà.
Theo sự giải thích đơn giản nhất của các bác sĩ chuyên môn, bệnh ung thư nhen nhúm khi có một số tế bào thoát khỏi cấu trúc của sự hủy hoại tự nhiên và trở thành bất tử. Những tế bào này thoát khỏi mọi kiểm soát của cơ thể và tiếp tục tự sinh sôi nẩy nở và khi chúng trở thành đông đảo, chúng tụ họp lại thành một cái bướu (tumeur). Cái bướu này không ngồi yên mà tiếp tục hoạt động và tự tạo ra những mạch dẫn máu riêng biệt và dùng những mạch máu này đưa những tế bào mới (hung hăng, hay c̣n gọi là có ác tính) đi vào những bộ phận khác của cơ thể và dần dà tạo thành những ốc đảo (bướu) mới. Lúc đó các nhà chuyên môn gọi t́nh trạng này là ung thư toàn diện (cancer généralisé hay métastases).
Tất cả cấu trúc của sự sinh sản ra tế bào ung thư, theo những lư thuyết căn bản hiện thời, nằm trong các gien (gènes) của chúng ta (c̣n được gọi tắt là ADN hay DNA). Mỗi tế bào của con người chứa khoảng 30,000 gien. Những gien này được trao truyền lại từ cha mẹ (và tổ tiên) chúng ta. Chúng có mặt và có công năng giúp các tế bào mới được sinh sản đúng theo gien mà chúng ta đă được trao truyền. Phần lớn các nhà chuyên môn nghiên cứu về bệnh ung thư ngày nay (trừ hai bác sĩ ở Boston, xin xem chú thích cuối bài này (*)), đều xác nhận là trong quá tŕnh sinh sản những tế bào mới, đôi khi công thức ADN (DNA) bị sai lệch và không được theo đúng. Ở mỗi đầu dây ADN, có một một nhóm nhỏ được gọi là đồng hồ chẩn y (télomères) ngày đêm canh gác và săn sóc những tế bào mới sinh. Khi sự chẩn y này không chạy hay bị trục trặc, việc sinh sản những tế bào mới không theo đúng công thức ADN b́nh thường và những tế bào mới này đơn phương hoạt động và biến đổi dưới những dạng ADN khác nhau. Các nhà nghiên cứu t́m thấy 33,000 bộ mặt ADN mới trong các bướu ác tính ở da và khoảng 23,000 trong những bướu ung thư ở phổi. Gần đây nhất, các nhà nghiên cứu t́m ra thêm là những gien mới có khả năng biến những tế bào b́nh thường thành tế bào khác thường (có ác tính) và phương thức biến hoá này rất phức tạp và biến đổi liên tục. Và chính v́ sự phức tạp và tính cách biến đổi nhanh chóng này mà ngành y khoa hiện nay chưa t́m ra được thuốc chữa phổ quát (universel). Tuy thế các nhà chuyên khoa hy vọng sẽ t́m được thuốc chữa cho từng loại ung thư khác nhau.
Sau đây là tóm tắt các loại ung thư đang được nghiên cứu (v́ sự hiểu biết về từ ngữ y khoa của người viết bài này yếu kém nên xin được mạn phép “mượn” những từ y-khoa Pháp):
• Adénocarcinome và carcinome: chiếm đa số (85%) những bệnh ung thư của các bộ phận như vú, gan, bao tử, phổi v.v…
• Sarcome: 2%, xương, gân cốt, mạch dẫn máu và các ống quản…
• Lymphome: 5-7%, tuyến, lá lách, đường tiêu hoá, bộ phận sinh dục…
• Leucémie và myélome: 4%, máu, tủy…
Việc đầu tiên đập vào mắt tôi là thống kê về ung thư trên toàn cầu. Có một sự khác biệt rơ rệt về số người chết v́ ung thư giữa bắc và nam bán cầu (không tính Úc Châu). Ở Nam Mỹ và Phi Châu số người chết về ung thư rất ít. Tôi ṭ ṃ đọc thêm th́ người viết bài có chú thích thêm là ở những nước nghèo ở nam bán cầu, người ta chết v́ những bệnh truyền nhiễm trước khi khám phá ra họ có bệnh ung thư. Và thống kê về bệnh ung thư rất hiếm hoi. Ngay chỗ tôi ở hiện nay (Yaoundé, Cameroun), không ai nói tới bệnh ung thư cả. Phương tiện chẩn bệnh và chữa bệnh ung thư ở đây hầu như không có, th́ làm ǵ mà nói đến thống kê. Những bệnh gây tử vong lớn nhất ở đây là bệnh sốt rét rừng (malaria hay paludisme), bệnh HIV và bệnh lao, sau đó chiếm hạng tư là những người chết bởi tai nạn lưu thông. Và theo thống kê của những nước Âu Mỹ, tỷ lệ người bệnh được cứu sống sống sau khi ung thư được phát hiện sớm ngày nay cao hơn so với cách đây 10 năm trước nhờ vào những thuốc chữa mới. Và dưới đây là thống kê của bộ y tế Pháp:
• Ung thư tiền liệt tuyến (prostate, đàn ông), tỷ lệ cứu sống sau khi ung thư phát hiện: 80%
• Vú (phụ nữ), 85%
• Ruột, 56%
• Phổi, 14%
• Cổ họng và mồm, 95%
• Máu, 55%
• Thận, 62%
• Bọng đái, 58%
Những nguyên nhân đưa đến bệnh
Theo tổ chức quốc tế về sức khoẻ (OMS), hiện nay, tùy nơi chốn chúng ta sống, người dân của rất nhiều quốc gia trên thế giới, v́ nhu cầu mở mang kinh tế và mưu sinh, không c̣n sống gần thiên nhiên như tổ tiên họ. Con người, với sức khám phá và cuộc thi đua kinh tế cũng như quân sự, đă bào chế hơn 100,000 chất hoá học. Đa số những chất này được dùng trong hầu hết những kỹ nghệ canh tác nông nghiệp, chăn nuôi, thực phẩm, dược phẩm và những kỹ nghệ bào chế xe hơi, máy bay, tàu thủy cho đến tất cả những máy móc dùng trong nhà chúng ta hằng ngày. Những độc tố gây ra bởi sự tranh đua này hiện nay được t́m thấy trong nước uống, trong không khí chúng ta thở và trong thức ăn chúng ta dùng mỗi ngày. Hiện nay ở những nước Âu Mỹ, đă có những phong trào ăn uống dùng thức ăn được biến chế hoặc trồng trọt từ những nông trại không dùng thuốc hoá học và các thuốc trừ sâu. Thực phẩm mang tên “bio” (bên Pháp) hoặc mang tên “organique” (Bắc Mỹ) có thể được t́m thấy dễ dàng hầu hết trong các siêu thị. Và tương lai, nếu số người dùng những thức ăn này tăng lên, giá hàng sẽ rẻ đi (hiện nay th́ khá đắt nếu quư vị muốn hoàn toàn ăn theo kiểu bio (dịch tiếng Việt là dưỡng sinh được không? ở trong nước họ dùng chữ “sinh thái” để dịch cho chữ écologique).
Môi trường thiên nhiên có nhiều độc tố, thêm vào đó, cũng theo tạp chí Science et Vie, cách sống và mưu sinh của con người trong những xă hội tân tiến làm tinh thần họ luôn căng thẳng (stress). Một số bác sĩ tin rằng có sự liên hệ mật thiết giữa tâm thần (mental) và bệnh ung thư, mặc dù họ chưa hiểu rơ sự liên hệ này. Tôi có một anh bạn sau khi ung thư phát hiện, bác sĩ nói anh chỉ sống thêm khoảng 6 tháng là nhiều. Anh đi học tu theo đạo Phật và sống theo phương pháp thiền của đạo Phật và anh đă sống thêm được gần 10 năm. Ngày nay bên Mỹ, ở vùng Boston, có ông bác sĩ tên là Jon Kabat-Zin đă mở một trung tâm chữa bệnh tâm thần bất an và bệnh ung thư bằng phương pháp sống có chánh niệm của đạo Phật (phương pháp ông được gọi là mindfulness based stress-reduction technique). Ông này đào tạo được rất nhiều chuyên viên về ngành y tế và những người này khi về lại thành phố họ, đă tiếp tục đóng góp cho cộng đồng của họ qua những dịch vụ y tế dùng phương pháp của ông Kabat-Zin.
Ngừa bệnh
Theo tạp chí Science et Vie th́ cách ngừa bệnh hay nhất là chúng ta phải có một đời sống thật đơn giản, một cách sống kỷ cương và có ư thức, nhất là ăn uống cẩn thận và có chừng mực, tránh xử dụng những chất có nhiều độc tố, và phải luôn hoạt động thể dục cơ thể cũng như tạo cho ḿnh những niềm vui lành mạnh. Đă có rất nhiều sách viết về cách ăn uống để ngừa bệnh ung thư. C̣n vấn đề giảm bớt những phiền năo và lo âu trong cuộc sống thường nhật đầy bươn chải và nhiễu nhương th́ tạp chí chỉ nói là mỗi chúng ta phải tự t́m ra những phương pháp riêng và thích hợp cho ḿnh. Cộng đồng VN chúng ta ở hải ngoại đă có những hội đoàn tổ chức các buổi tập thể dục dưỡng sinh như khí công, yoga, tài chí v.v… và những khoá tu thiền theo những pháp môn khác nhau của đạo Phật và đạo Chúa. Có một số người xả stress bằng cách đánh bóng bàn mỗi tối sau khi ăn hoặc đi bộ cả mấy tiếng đồng hồ trên chiếc tapis có máy quay (thread mills), hoặc đi bơi; có người th́ thích học và tập nhảy theo những điệu nhảy latino rất kích động gọi là zumba v.v… Bất cứ loại thể dục nào nếu chịu khó làm đều đặn đều tốt cả. Và dĩ nhiên một đời sống gia đ́nh êm ấm đoàn tụ cũng là một yếu tố quan trọng khác.
Chẩn bệnh
Ở các nước tân tiến, điều kiện chăm sóc về y tế và sức khoẻ người dân tương đối khá đầy đủ. Việc chẩn bệnh sớm nhờ vào máy móc tối tân cũng giúp và cứu được rất nhiều người cho những bệnh ung thư về vú, ruột, tử cung, tiền liệt tuyến và da. Phương pháp chẩn bệnh khác nhau tùy từng loại ung thư. Về ung thư vú th́ bác sĩ khuyên các phụ nữ trên 50 tuổi nên có rọi kiếng (hay chụp h́nh, radiographie) mỗi hai năm. Những h́nh này cho thấy rất sớm những tế bào ung thư chưa kịp làm thành bướu. Về ung thư ruột th́ việc chẩn bệnh rất đơn giản: chỉ cần dùng thuốc Hemoccult II (và chính bạn cũng có thể tự làm) để t́m ra những vết máu trong phân. Về ung thư tử cung th́ việc chẩn bệnh cũng dễ dàng: bác sĩ dùng dụng cụ mềm để xoa và lấy một phần da trên mặt tử cung và đem đi xem bằng kính hiển vi (microscope) sau đó. Về ung thư tiền liệt tuyến th́ ngoài việc khám tại pḥng bác sĩ để xem độ lớn của tiền liệt tuyến, họ c̣n thử cường độ PSA trong máu. Và cuối cùng là ung thư da: bác sĩ dùng kính đặc biệt để xem thẳng những vùng da trên người bạn bằng mắt thường.
Những cách chữa bệnh theo khoa học tân tiến Âu Mỹ
Giải phẫu: cách thông thường hiện nay là phương pháp cắt bỏ vùng có tế bào ung thư hoành hành. Bác sĩ William Stewart Halsted là người đầu tiên dùng phương pháp này trên vú (mastectomie) bên Mỹ năm 1890. Ngày nay nhờ vào tiến bộ kỹ thuật, những phương pháp mổ này tinh vi và nghệ thuật hơn.
Cách dùng hormone (hormonothérapie): phương pháp này dùng một số hormones để chận sự tăng trưởng của một số bệnh ung thư như ung thư vú và tiền liệt tuyến, được phát hiện từ năm 1896.
Xử dụng tia phóng xạ X: nhờ vào những khám phá của bà Marie Curie, ngày nay việc dùng quang tuyến X trở thành chuyện dễ dàng, từ việc dùng tia này để tiêu hủy những tế bào ung thư cho đến việc chụp h́nh những vùng bị tế bào ung thư xâm chiếm (scintigraphie, Petscan…).
Dùng máy chụp và xoi cực bé (endoscope): với kỹ thuật dùng những dây thật bé (làm bằng fibre de verre) và mềm mỏng, các bác sĩ có thể nh́n và cắt đi những bướu ung thư mọc trong những vùng hóc hiểm xa xôi của cơ thể mà không cần phải mổ bệnh nhân.
Dùng thuốc hoá học cực mạnh (chimiothérapie): năm 1943, một tai nạn xảy ra ở hải cảng Naples trên một tàu chiến của Hoa Kỳ. Một cái b́nh chứa hơi moutarde (mustard) bị vỡ và một số thủy thủ hít phải hơi độc. Bác sĩ Alfred Gilman theo dơi bệnh t́nh của mấy bệnh nhân này và nhận xét là số bạch huyết cầu (globules blancs) trong máu họ giảm đi rất nhiều. Từ đó các bác sĩ nghĩ ra cách làm thuốc hoá học để tiêu diệt những bạch huyết cầu ác tính trong những bệnh ung thư máu. Từ đây, phương pháp dùng những chất hoá học cực mạnh (méthotrexate, actinomycine, caryolysine…) ra đời.
Dùng tia phóng xạ gamma, từ trường và tia positron: Bác sĩ Mỹ Hal Anger được xem là người đầu tiên (1957) dùng máy ảnh chụp h́nh những vùng có bệnh trên cơ thể nhờ vào những tia phóng xạ gamma từ những bộ phận cơ thể có tế bào ung thư phát ra. Những tia gamma này phát ra từ một dung dịch được bơm vào vùng có bệnh dưới dạng chất lỏng (tỉ dụ như chất iode 123 dùng trong việc chẩn bệnh yết hầu) trước khi chụp. Và c̣n nhiều phương pháp dùng tia phóng xạ hay từ trường ngày càng tối tân như IRM (hay MRI, imagerie par résonance magnétique) hay TEP (topographie par émissions de positrons)…
Dùng những thực vật thiên nhiên như cây IF (một loại thông): lá và vỏ cây IF có chất taxol có tác dụng ngăn ngừa sự sinh sản của tế bào ung thư và được dùng để chữa một vài ung thư như tiền liệt tuyến, phổi và vú.
Chữa bệnh bằng thuốc chỉ nhắm vào tế bào ung thư (thérapies ciblées): phương pháp này được áp dụng từ năm 2000 và ngày càng tiến bộ. Nguyên tắc của cách chữa này là nhắm vào tế bào ung thư và tránh tối đa không động đến những tế bào lành mạnh. Hai nhà nghiên cứu người Mỹ về sinh học, ông Harold Varmus và ông Michael Bishop, là những người đầu tiên khám phá ra những gien biến đổi của gien b́nh thường (1976). Cho măi đến năm 2001 mới bắt đầu có thuốc chỉ nhắm vào những gien ung thư được bào chế. Gần đây nhất có thuốc Avastin được dùng để bóp nghẹt những bướu ung thư. Người ta tiên đoán từ nay đến năm 2015 sẽ xuất hiện rất nhiều thuốc mới càng ngày càng hiệu quả hơn.
Nguyễn Duy Vinh
(cựu học sinh trung học Nguyễn Trăi Sài G̣n)
(*) hai giáo sư chuyên về ung thư, ông Carlos Sonnenschein và bà Ana Soto của đại học Tufts (Boston, USA) nghĩ rằng bệnh ung thư là do sự xáo trộn của những tế bào được gây ra bởi sự truyền thông giữa các tế bào bị gián đoạn.
Diễn Đàn Người Việt Hải Ngoại. Tự do ngôn luận, an toàn và uy tín. V́ một tương lai tươi đẹp cho các thế hệ Việt Nam hăy ghé thăm chúng tôi, hăy tâm sự với chúng tôi mỗi ngày, mỗi giờ và mỗi giây phút có thể. VietBF.Com Xin cám ơn các bạn, chúc tất cả các bạn vui vẻ và gặp nhiều may mắn.
Welcome to Vietnamese American Community, Vietnamese European, Canadian, Australian Forum, Vietnamese Overseas Forum. Freedom of speech, safety and prestige. For a beautiful future for Vietnamese generations, please visit us, talk to us every day, every hour and every moment possible. VietBF.Com Thank you all and good luck.
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
