Câu hỏi xoay quanh việc gọi nhập ngũ người không đủ sức khỏe tâm thần ở Ukraine

[Romano]

Trí nhớ kém, mất phương hướng, nhầm lẫn về con số và màu sắc, đây chỉ là một vài trong số những vấn đề mà Vasyl (28 tuổi) phải đối mặt hàng ngày. Thực tế, Vasyl phải điều trị tâm thần vì chứng rối loạn nhân cách từ năm 2015. Nhưng điều đó không thể ngăn cản anh gia nhập quân đội Ukraine.Vợ của Vasyl – cô Olena cho biết anh chưa bao giờ thực sự thừa nhận vấn đề của mình, và rất có thể anh đã không làm vậy trong buổi kiểm tra sức khỏe trước khi nhập ngũ. Vasyl nhận kết luận đủ sức khỏe và gần đây được điều đến miền Nam Ukraine để tham gia khóa huấn luyện cơ bản. Cô Olena đã cố gắng giải thích điều này với sĩ quan chỉ huy mới của Vasyl. Ban đầu sĩ quan chỉ huy tỏ ra thông cảm, nhưng sau đó ông ta cho rằng kết luận năm 2015 từ phòng khám tâm thần mà Olena mang đến đã lỗi thời.

Olena lưu ý với DW (Đức) rằng khi Vasyl căng thẳng, các triệu chứng tồi tệ hơn. Điều đó không chỉ gây nguy hiểm cho bản thân Vasyl mà còn cho những người khác.

Bác sĩ quân y Ukraine thường tham khảo một ngân hàng dữ liệu của nước này có tên Helsi, nhằm tìm hiểu bệnh án của ứng viên tiềm năng.

Tuy nhiên, luật sư người Ukraine Yevhen Tsekhmister cho biết chẩn đoán tâm thần của Vasyl không nằm trong hệ thống đó, bởi vì thông tin chi tiết về bệnh tâm thần chỉ có thể được lưu trữ nếu bệnh nhân cho phép.

Nếu chẩn đoán đã có trong Helsi, thì theo Chỉ thị số 402 của Bộ Quốc phòng, Vasyl không đủ điều kiện phục vụ. Chỉ thị số 402 quy định những nội dung cần kiểm tra trong kỳ khám sức khỏe quân sự và cách đánh giá khả năng sẵn sàng đảm nhận nhiệm vụ của quân nhân.

Ông Tsekhmister giải thích rằng các bác sĩ quân y chỉ tin tưởng vào tài liệu chính thức bởi nhiều nam giới đã giả vờ mắc chứng rối loạn tâm thần để tránh bị gọi nhập ngũ.

Cuối năm 2024, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky bổ nhiệm nhà hoạt động nhân quyền Olha Reshetylova làm thanh tra quân sự, để binh lính và gia đình họ có thể báo cáo các hành vi vi phạm. Bà Reshetylova khuyến nghị mỗi cá nhân nên tự chịu trách nhiệm cập nhật lịch sử bệnh án của mình trong hệ thống Helsi và báo cáo với quân đội. Bà đồng thời thừa nhận rằng sức khỏe tâm thần của tân binh có thể suy giảm trong quá trình huấn luyện cơ bản.

Theo Ủy viên Nhân quyền Quốc hội Ukraine – ông Dmytro Lubinets, từ đầu năm nay, đã có hơn 2.000 khiếu nại về vi phạm nhân quyền trong quá trình tổng động viên. Năm 2024, tổng cộng có 3.500 khiếu nại như vậy.

Ông vạch rõ rằng mặc dù không phải tất cả các khiếu nại đều có cơ sở, nhưng giới chức địa phương luôn phản ứng. Ông nhấn mạnh: “Nhờ sự can thiệp của chúng tôi, những người bị bệnh đã được xuất ngũ”. Bên cạnh đó, ông Lubinets thừa nhận rằng thực tế có những người bệnh đã được gọi nhập ngũ. Nhưng ông không nắm được con số cụ thể và chính xác.Luật sư Tsekhmister tiết lộ: "Có trường hợp một người lính cao 1,75 mét, nặng 38 kg, thị lực kém, khuyết tật phát triển và ngực dị dạng, không thể đi lại hay thở trong áo chống đạn. Nhưng anh ta đã ở trong quân đội từ năm 2022. Anh ta liên tục được chuyển từ đơn vị này sang đơn vị khác, hoặc đến bệnh viện”. Nhưng bởi từng vấn đề riêng lẻ đều chưa đủ nghiêm trọng để khiến anh ta không đủ điều kiện phục vụ.

Các chỉ huy đơn vị không thể giao công việc "thực sự" cho những người lính này, cũng không thể để họ rời đi. Ông Tsekhmister đánh giá tình hình đặc biệt tồi tệ đối với lực lượng bộ binh và hậu cần bởi đã trở thành điểm đến cho những cá nhân không khỏe mạnh.

Bộ Tư lệnh Quân y Ukraine khẳng định mọi việc đang được thực hiện đúng quy trình. Đại tá Yuriy Podolyan , phó Tư lệnh Quân y khẳng định: "Đánh giá của các bác sĩ quân y dựa trên chẩn đoán của chuyên gia". Ông Podolyan cũng cho biết Chỉ thị số 402 của Bộ Quốc phòng tuân thủ luật pháp địa phương và các tiêu chuẩn quốc tế.

Thanh tra quân đội Reshetylova lại có quan điểm khác. Bộ Quốc phòng dường như đã vào cuộc xử lý vấn đề này.

Về phần Vasyl, khóa huấn luyện cơ bản của anh sắp kết thúc và anh sẽ sớm được phân công về một đơn vị. Luật sư Tsekhmister đang cố gắng sắp xếp cuộc đánh giá tâm thần thứ hai cho Vasyl với các bác sĩ quân y. Ông Tsekhmister nhận định: "Nếu ra mặt trận, anh ta sẽ là mối nguy hiểm cho toàn bộ đơn vị. Không thể dự đoán khi nào sức khỏe tâm thần của anh ta sẽ suy giảm".