Người thắng, kẻ thua trong 'ván bài thuế quan' của ông Trump

[Romano]

Các chính phủ và doanh nghiệp toàn cầu đang quay cuồng trước danh sách thuế quan của ông Trump. Trong đó, những cái tên thắng và thua đôi khi khiến giới quan sát phải ngỡ ngàng.Ngày 1/8, chính quyền các nước, thị trường và doanh nghiệp toàn cầu đồng loạt phản ứng trước danh sách thuế quan chính thức do Tổng thống Donald Trump công bố. Trong khi một số nước nghèo bị đánh thuế nặng không rõ lý do, thì các vùng đất xa xôi với… chim cánh cụt lại được giảm nhẹ.

Canada và Nam Phi là hai trong số những quốc gia bày tỏ thất vọng sâu sắc, cảnh báo các biện pháp mới của Washington có thể gây mất việc làm toàn cầu và khiến giá cả tại Mỹ leo thang. Một số nước khác tạm “thở phào” vì kịp đạt được thỏa thuận trước hạn chót, hoặc vẫn còn hy vọng đàm phán trong tương lai.

Tuy nhiên, bảng thuế quan cuối cùng được công bố trong tuần qua vẫn gây nhiều bối rối và bất bình, đặc biệt là do thiếu vắng lời giải thích cụ thể từ Nhà Trắng, NBC News nhận định.

Logic không rõ ràng
Danh sách lần này tiếp tục khiến giới phân tích đặt câu hỏi: Vì sao một hòn đảo hoang vu như Heard và McDonald - nơi chỉ có chim cánh cụt sinh sống - lại chịu mức thuế 10%? Hay vì sao quốc gia châu Phi nghèo đói như Lesotho lại bị áp mức thuế khổng lồ 50%?

Ba quốc gia nghèo là Syria (41%), Lào và Myanmar (đều 40%) nằm trong nhóm bị đánh thuế nặng nhất, bất chấp mối quan hệ thương mại hạn chế với Mỹ. Iraq, Serbia (35%) và Algeria (30%) cũng chịu chung số phận.

Brazil bị “phạt riêng” 50% vì theo lời ông Trump, nước này đang “săn phù thủy” nhằm vào cựu Tổng thống Bolsonaro - một đồng minh thân cận của ông Trump và đang bị cáo buộc âm mưu đảo chính.

Lesotho sau đó được giảm thuế còn 15% nhờ làn sóng phản đối quốc tế, nhưng thiệt hại đã xảy ra: các đơn hàng từ Mỹ ngưng trệ, hàng nghìn lao động mất việc và chính phủ phải ban bố tình trạng khẩn cấp.

Trong khi đó, đảo Heard và McDonald vẫn giữ mức 10% như công bố hồi tháng 4, tránh được mức thuế cao hơn nhờ Australia - quốc gia sở hữu hòn đảo - đạt được thỏa thuận với Washington.

Chuyên gia thương mại David Henig thuộc Trung tâm Kinh tế Chính trị Quốc tế châu Âu (Brussels) nhận định: "Rất khó hiểu logic áp dụng thuế quan lần này". Ông cho rằng nếu không có giải thích cụ thể, có thể Mỹ vẫn dựa trên công thức cũ, tức đánh thuế nặng hơn với các nước có thặng dư thương mại lớn với Mỹ.

Tổng thống Trump lý giải rằng các khoản thặng dư này “gây đe dọa bất thường và nghiêm trọng đến an ninh quốc gia và kinh tế Mỹ”. Tuy nhiên, giới kinh tế học lại không đồng tình với nhận định rằng thâm hụt thương mại là điều xấu. Chính sách thuế của ông Trump hiện bị thách thức pháp lý và có khả năng được đưa ra Tối cao Pháp viện xem xét.

Henig cho rằng các nước như Lesotho được giảm thuế một phần vì họ rơi vào diện dễ tổn thương và nhận được nhiều sự chú ý quốc tế. Trong khi đó, các quốc gia khác có thể không được ưu ái vì “không thuộc nhóm dễ bị đồng cảm nhất”.

Đông Nam Á thoát hiểm trong gang tấc
Tại Đông Nam Á - nơi nhiều doanh nghiệp đang dịch chuyển sản xuất từ Trung Quốc sang - các phản ứng nhìn chung là tích cực. Thái Lan và Campuchia vừa ký ngừng bắn sau cuộc xung đột biên giới kéo dài năm ngày đều đón nhận mức thuế 19% như một “thành công đôi bên cùng có lợi”.

Campuchia từng bị dọa áp thuế 49%. Malaysia đánh giá mức thuế mới là “kết quả tích cực”. Indonesia, Philippines và Việt Nam lần lượt bị áp 19-20%.Riêng Đài Loan, trung tâm sản xuất công nghệ lớn, bị áp thuế 20%, thấp hơn mức 32% từng đe dọa nhưng cao hơn mức 15% của Nhật Bản, Hàn Quốc và EU. Lãnh đạo Đài Loan cho biết mức thuế này chỉ mang tính “tạm thời” và hy vọng có thể đàm phán hạ xuống.

Trong khi đó, những nền kinh tế giàu có cũng bị “vạ lây” bởi đòn thuế. Thụy Sĩ - quốc gia có GDP bình quân đầu người thuộc hàng cao nhất thế giới - bất ngờ bị áp mức thuế 39%.

Chính phủ Thụy Sĩ bày tỏ “lấy làm tiếc sâu sắc”, lo ngại điều này sẽ ảnh hưởng đến ngành đồng hồ và chocolate vốn có thị trường tiêu thụ lớn nhất là Mỹ. Giá cổ phiếu của Tập đoàn Watches of Switzerland đã giảm 8,5% ngay sau thông tin trên.

Ấn Độ - đồng minh thân cận của Mỹ - cũng không thoát khi bị đánh thuế 25%. Tuy nhiên, phát ngôn viên Bộ Thương mại Ấn Độ khẳng định: “Chúng tôi tin tưởng mối quan hệ giữa hai nước sẽ tiếp tục phát triển”.

Mỹ - Trung: Cuộc chiến lớn nhất vẫn chưa ngã ngũ
Dù vậy, trận địa thuế quan giữa Mỹ và Trung Quốc - hai nền kinh tế lớn nhất thế giới - vẫn chưa ngã ngũ. Sau nhiều tuyên bố ăn miếng trả miếng, đôi bên đồng ý tạm hoãn đến ngày 12/8.

Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent cho biết khả năng gia hạn thỏa thuận tạm hoãn chỉ được xác nhận khi Tổng thống Trump chính thức ký duyệt.

“Lập trường của Trung Quốc về thuế quan là rõ ràng và nhất quán”, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Quách Gia Côn tuyên bố. “Không có ai là người chiến thắng trong các cuộc chiến thương mại”.