Giới trẻ chi tiền để... đọc sách cùng người lạ. Tại một nhà hàng cổ điển ở Florence (Italy), nhiều người ngồi quanh bàn gỗ dài, cụng ly và lần lượt đọc thành tiếng từng đoạn trong tiểu thuyết “Still Life”.
Với họ, việc đọc ở nơi tác phẩm ra đời chính là cách sống trong câu chuyện, không chỉ đơn thuần là tiêu thụ nội dung.Khi hành trình đọc trở thành một phần của hành trình sống.
Xu hướng này được gọi là du lịch đọc sách (reading retreat). Khác với việc đọc sách một mình tại khách sạn hay bãi biển, mô hình mới đưa người tham gia vào hành trình tập thể: cùng đọc, cùng thảo luận và cùng sống lại cảm xúc của từng chương sách tại nơi nhân vật từng bước qua. Nhiều người trẻ cảm thấy quá tải với những tour du lịch chen chúc, với ảnh đăng mạng xã hội và lịch trình dày đặc. Họ tìm đến du lịch đọc sách như một cách sống chậm, để lắng nghe chính mình và kết nối thật hơn với người khác.
Một số chuyến đi không yêu cầu khách phải đọc xong sách. Họ có thể đến, ngồi nghe, chia sẻ hoặc im lặng. Mỗi người được là chính mình, không cần cố gắng hoà nhập hay tỏ ra hướng ngoại. Chính sự tự do này đã mở ra một lối tiếp cận mới với văn hóa đọc – nơi mà việc đọc không còn đơn độc mà trở thành trải nghiệm cộng đồng, giàu cảm xúc và đầy chân thật.
Ý tưởng này bắt đầu từ Paul Wright, người sáng lập Books in Places. Năm 2023, ông cùng nhóm bạn trong câu lạc bộ đọc sách thực hiện một chuyến đi tới đúng nơi cuốn tiểu thuyết họ yêu thích diễn ra. Cả nhóm cùng đọc, tản bộ qua các địa điểm trong truyện và trò chuyện sau bữa tối. Trải nghiệm ấy khiến họ cảm thấy đang sống trong chính thế giới của tác giả.
Từ vài chuyến đi thử nghiệm ban đầu, Books in Places đã trở thành tổ chức chuyên nghiệp, tổ chức hơn 25 chuyến đi mỗi năm tới Florence, Budapest, đảo Crete, Ai Cập và Bồ Đào Nha. Rất nhiều chuyến kín chỗ chỉ trong vòng một ngày mở đăng ký.
Không ít du khách tìm đến những nơi như Spinalonga – hòn đảo phong hủi từng truyền cảm hứng cho cuốn “Hòn đảo”, hay đến Monroeville (Mỹ) để đọc lại “Giết con chim nhại” của Harper Lee. Một số người chỉ cần ngồi tại quán ăn mà Sarah Winman từng lui tới ở Florence và bắt đầu viết “Still Life”. Trải nghiệm bằng mắt, tai, vị giác và cả xúc giác khiến họ cảm nhận sâu sắc hơn từng chi tiết trong tác phẩm.
Lyn Margerison, một du khách người Anh, cho biết cô từng thích mang sách theo mỗi khi đi du lịch. Nhưng kể từ khi tham gia các tour như thế này, cô cảm nhận rõ sự khác biệt. “Tôi không chỉ đọc một mình nữa. Tôi nói chuyện về sách, nghe cách người khác nhìn nhận nó, và thấy như mình đang sống cùng nhân vật. Sau mỗi chuyến đi, danh sách sách tôi muốn đọc lại dài thêm gấp đôi”, cô chia sẻ.
Một ngành du lịch mới định hình thói quen văn hóa đọc
Sau thành công của Books in Places, hàng loạt mô hình du lịch đọc sách xuất hiện tại Mỹ và châu Âu. Mỗi nơi mang một phong cách riêng, nhưng đều chung mục tiêu: giúp người yêu sách sống cùng tác phẩm thay vì chỉ đọc nó.
Tại Mỹ, Mikey Friedman tổ chức tour Page Break, nơi mọi người cam kết cùng đọc một cuốn sách trong hai ngày. Buổi tối, họ ngồi lại trong không gian nhỏ, lần lượt đọc to từng đoạn. Có khi, bữa tối được lấy cảm hứng từ chính món ăn trong truyện. Trong một chuyến đi gần đây, khi tiểu thuyết miêu tả cảnh đầu bếp khò cá ngừ tại bàn, Friedman đã mời một đầu bếp làm món đó ngay tại chỗ để tạo cảm giác đồng điệu giữa trải nghiệm và nội dung sách. “Những đoạn mà khi đọc một mình tôi thường lướt qua, giờ khiến cả nhóm bật cười hoặc xúc động", ông nói.
Tại Anh, Megan Christopher sáng lập Ladies Who Lit – mô hình du lịch đọc sách dành riêng cho phụ nữ và người phi nhị nguyên giới. Khách không cần đọc hết sách. Họ được phục vụ từ đầu bếp riêng đến xe đưa đón, chỉ cần mang theo tâm trí thoải mái và tinh thần sẵn sàng dừng lại. “Với nhiều người, nhất là phụ nữ bận rộn, được ngồi yên một mình với cuốn sách mà không bị làm phiền là điều xa xỉ”, Christopher giải thích.
Nhìn từ góc độ xã hội học, mô hình này không chỉ dừng lại ở du lịch theo chủ đề. Nó tái định nghĩa lại mối quan hệ giữa cá nhân và văn hóa đọc. Khi người đọc rời khỏi căn phòng nhỏ quen thuộc, bước ra ngoài và ngồi cùng người lạ đọc sách, họ không chỉ trải nghiệm văn học mà còn chữa lành bản thân. Nhiều người không phải là “mọt sách”. Họ là nhân viên văn phòng, người hướng nội, người bị kiệt sức bởi công việc và những kỳ nghỉ phải luôn vui vẻ, phải luôn đăng ảnh. Ở nơi này, không ai bị đòi hỏi phải “ổn”. Họ chỉ cần đến, đọc và sống thật.
Du lịch đọc sách không thúc ép ai chạy theo một nhịp điệu nào. Thay vì tiêu thụ điểm đến, người ta tiêu hóa câu chuyện. Thay vì sống nhanh để ghi hình, họ sống chậm để ghi nhớ. Và thay vì du lịch để khoe, họ du lịch để hiểu.
Từ trải nghiệm cá nhân sang trải nghiệm cộng đồng, từ hành động đọc đơn lẻ sang sự kiện kết nối, xu hướng này đang tạo nên một thị trường mới. Không chỉ dừng lại ở tổ chức tour, các công ty còn thiết kế trải nghiệm trọn gói gồm không gian, ẩm thực, âm nhạc và văn hóa, tất cả đều xoay quanh một cuốn sách. Đây có thể là bước chuyển của ngành du lịch, khi người ta tìm kiếm sự kết nối tinh tế, nhẹ nhàng thay vì tiêu dùng số lượng điểm đến.
VietBF@ sưu tập
