Đóng cửa chính phủ treo lơ lửng – và vì sao lần này khác mọi lần
Hạn chót tối thứ Ba đang áp sát, nhưng cuộc đối đầu lần này vượt xa tranh cãi chi tiêu thường thấy giữa Nhà Trắng và Quốc hội. Nó diễn ra trong bối cảnh Tổng thống Donald Trump theo đuổi cách tiếp cận quyền lực mạnh tay nhất trong thời hiện đại, đẩy mọi ván cờ – kể cả đời sống ngân sách – thành phép thử xem liệu ông có thể bị kìm hãm ở bất kỳ mặt trận nào hay không.
Nền cảnh quyền lực: khi “rìa giới hạn” bị thử thách liên tục
Trong vài ngày gần đây, những động thái cứng rắn nối tiếp nhau cho thấy Nhà Trắng muốn áp điều kiện cuộc chơi theo ý mình. Vì vậy, “bờ vực shutdown” không chỉ là bài toán cộng trừ ngân sách mà là trận tuyến biểu tượng: liệu một tổng thống đang tăng tốc có thể bị làm chậm lại?
Vì sao Nhà Trắng cho rằng mình nắm thế thượng phong
Nếu không đạt được thỏa thuận tài trợ tạm thời, nhiều cơ quan liên bang sẽ dừng hoạt động, hàng nghìn nhân viên phải nghỉ không lương (hoặc làm việc nhưng chưa được trả). Shutdown vốn rủi ro với tổng thống, nhưng tính toán của ông Trump cho thấy ông ưu tiên củng cố quyền lực trước mắt hơn nỗi lo hậu quả dài hạn. Cuộc gặp với lãnh đạo hai đảng tại Quốc hội có vẻ chỉ là nghi thức để nhắc lại lập trường “không nhượng bộ”.
Đòn bẩy hiếm hoi của Dân chủ: thủ tục và điểm chốt chính sách
Đảng Dân chủ kỳ vọng tận dụng filibuster tại Thượng viện như lá chắn cuối cùng, đồng thời buộc Nhà Trắng chấp nhận gia hạn trợ cấp ACA sắp hết hiệu lực – thứ có thể khiến phí bảo hiểm vọt lên nếu bị bỏ mặc. Họ muốn “chọn một trận đánh dù biết khó thắng” để định nghĩa lại cuộc chiến thông điệp trước bầu cử giữa nhiệm kỳ.
Rủi ro kinh tế và tâm lý cử tri
Một shutdown kéo dài sẽ gây thiệt hại hàng tỷ đô la, tăng thêm bức bối với Washington. Trong bối cảnh kinh tế đã chao đảo vì sức ép từ các chính sách thuế quan làm tăng giá và tranh cãi quanh tính độc lập của FED, bất kỳ cú phanh đột ngột nào cũng có thể phản tác dụng chính trị. Nhất là khi ký ức về hỗn loạn nhiệm kỳ trước vẫn còn mới.
Thế kẹt bất đối xứng
Dân chủ bị đẩy vào thế phải đấu dù “bài” yếu. Nếu đứng ngoài, họ sẽ bị coi là nhu nhược trước đòi hỏi ngày càng cực đoan. Nhưng với một tổng thống tỏ ra không quá bận tâm việc chính phủ “sống sót” sau khi bị giữ làm con tin, việc ép nhượng bộ là cực khó. Dù phía Cộng hòa gợi ý kéo dài tài trợ ngắn hạn để đàm phán tiếp, niềm tin tại Điện Capitol đã xói mòn sau nhiều nỗ lực lật lại các cam kết chi tiêu trước đây.
Có phải lúc để mở mặt trận này?
Nếu không chiến, Dân chủ đánh mất tinh thần của cử tri hạt nhân. Nếu chiến, khả năng thất bại là rõ ràng. Tuy vậy, một lần “đứng vững dù thua điểm” có thể giúp họ tạo đường gân cho thông điệp năm tới: bảo vệ chăm sóc sức khỏe, kìm đà chính trị hóa thể chế, và đòi hỏi giới hạn quyền lực hành pháp.
Bờ vực shutdown lần này là trắc nghiệm về giới hạn quyền lực nhiều hơn là cuộc mặc cả con số. Dù kịch bản nào xảy ra, hậu quả vượt xa con số ngày nghỉ không lương: nó sẽ vạch ranh giới cho cuộc đua thông điệp, định vị vai trò của Quốc hội, và cho thấy liệu còn cơ chế nào có thể “hãm” một tổng thống đang tăng tốc hay không.
Nguy cơ shutdown áp sát khi GOP giữ lập trường “clean bill”
Lãnh đạo Cộng hòa tại cả Hạ viện lẫn Thượng viện tuyên bố sẽ không nhượng bộ yêu cầu của Dân chủ để thông qua ngân sách, khiến nguy cơ chính phủ liên bang phải đóng cửa trong tuần này tăng cao. Trong bối cảnh đó, các lãnh đạo Quốc hội chuẩn bị họp với Tổng thống Donald Trump tại Nhà Trắng vào thứ Hai.
Thông điệp của Cộng hòa: đừng gắn điều kiện vào ngân sách
Phía Cộng hòa khẳng định Quốc hội phải thông qua một dự luật tài trợ “sạch” (clean funding bill), không kèm theo gói gia hạn trợ cấp của Đạo luật Chăm sóc Sức khỏe Hợp túi tiền (ACA). Họ quy trách nhiệm cho Dân chủ vì đang giữ phiếu ở Thượng viện để buộc Cộng hòa ngồi vào bàn thương lượng.
• Lãnh đạo đa số Thượng viện John Thune nói trên “Meet the Press”: có một dự luật do Hạ viện thông qua đang nằm sẵn “trên bàn” Thượng viện và sẽ được tổng thống ký nếu được bỏ phiếu ngay, “bóng hiện ở phía Dân chủ”.
• Lãnh đạo đa số Hạ viện Steve Scalise trên “This Week” cũng nhấn mạnh: trách nhiệm ngăn shutdown hiện “ở Thượng viện, thuộc về ông Chuck Schumer và các Thượng nghị sĩ Dân chủ”.
Bài toán 60 phiếu ở Thượng viện
Dù Cộng hòa đang kiểm soát Điện Capitol và Nhà Trắng, họ vẫn cần tối thiểu 60 phiếu để vượt thủ tục của Thượng viện, đồng nghĩa phải có ít nhất 7 Thượng nghị sĩ Dân chủ “gật đầu”. Lãnh đạo Dân chủ tuyên bố sẽ không cung cấp số phiếu đó nếu không có thỏa thuận gia hạn các khoản trợ cấp ACA tăng cường.
Thông điệp của Dân chủ: “Hủy cắt giảm – giảm chi phí – cứu y tế”
Lãnh đạo Dân chủ Hạ viện Hakeem Jeffries nói ông hy vọng tránh được shutdown nhưng kết quả “phụ thuộc vào Cộng hòa”: mục tiêu của Dân chủ là “hủy các khoản cắt giảm, hạ chi phí, bảo vệ chăm sóc sức khỏe.” Phía Dân chủ cho rằng đây là cơ hội dùng đòn bẩy thủ tục để giữ các trợ cấp then chốt cho người dân.
Cuộc họp tại Nhà Trắng: căng thẳng được báo trước
Cuộc gặp thứ Hai dự kiến có Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson, Thượng nghị sĩ John Thune, Lãnh đạo Dân chủ Hạ viện Hakeem Jeffries và Lãnh đạo Thiểu số Thượng viện Chuck Schumer. Ông Johnson không tiết lộ Tổng thống Trump có sẵn sàng nhượng bộ hay không, chỉ nói nhà lãnh đạo muốn “mời các bên hành xử như những người lãnh đạo và làm điều đúng đắn cho người dân Mỹ.”
Thượng viện Dân chủ hội ý, quyết định chiến lược giờ chót
Khối Dân chủ Thượng viện dự kiến họp trực tuyến chiều Chủ nhật để thống nhất phương án trước hạn chót vào thứ Ba. Dân biểu Seth Moulton (Dân chủ) nói trên CNN rằng “điều quan trọng là Dân chủ phải dùng đòn bẩy lần này”, đồng thời chỉ trích Tổng thống đã “đi chơi golf cả cuối tuần thay vì đàm phán”, cho rằng việc shutdown “là quyết định của Donald Trump”.
Shutdown sẽ tác động thế nào?
Một đợt đóng cửa có thể khiến hàng trăm nghìn viên chức liên bang bị ảnh hưởng, nhiều người phải nghỉ không lương (hoặc làm việc mà chưa được trả). Các cơ quan như Sở Thuế vụ (IRS) và Hệ thống Công viên Quốc gia (NPS) sẽ bị tác động đáng kể, làm gián đoạn nhiều dịch vụ công.
Các kịch bản 48 giờ tới
• Thông qua CR “sạch”: Nếu Dân chủ nhượng bộ và cho đủ phiếu, dự luật tạm thời (continuing resolution) sẽ giữ chính phủ mở cửa trong ngắn hạn.
• Thỏa thuận kèm ACA: Hai bên đạt gói tài trợ kèm gia hạn trợ cấp ACA – xác suất thấp nếu GOP giữ cứng lập trường.
• Đóng cửa một phần: Không đạt thỏa thuận, một phần bộ máy liên bang dừng hoạt động cho tới khi có đạo luật chi tiêu mới.
Thế cục hiện tại là “căng dây” giữa yêu cầu một dự luật ngân sách không điều kiện của Cộng hòa và đòn bẩy ACA của Dân chủ. Cuộc gặp ở Nhà Trắng sẽ cho thấy liệu có lối ra kỹ thuật để tránh shutdown hay không. Nếu không, nước cờ tiếp theo sẽ là ai bị quy trách và ai tận dụng được cuộc khủng hoảng này để củng cố vị thế trước cử tri.
Chỉ còn một lối thoát? GOP nói: Schumer phải đổi ý
Tổng thống Donald Trump và lãnh đạo Cộng hòa tại Quốc hội tin rằng cách duy nhất để tránh đóng cửa chính phủ vào nửa đêm thứ Ba là Lãnh đạo Dân chủ Thượng viện Chuck Schumer phải nhượng bộ. Hai bên vẫn “đóng băng” lập trường, chưa ai chịu lùi.
Cuộc gặp giờ chót ở Nhà Trắng
Chỉ hơn 24 giờ trước khi ngân sách gián đoạn, ông Schumer cùng các lãnh đạo lưỡng viện sẽ đến Nhà Trắng cho một cuộc gặp cuối cùng với ông Trump. Nhưng không có dấu hiệu đây sẽ là một phiên thương lượng thật sự. Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson nói Tổng thống muốn tận dụng cuộc gặp để thuyết phục Dân chủ chấp nhận kế hoạch của GOP — không kèm các tín thuế/ trợ cấp ACA mà ông Schumer và Hạ nghị sĩ Hakeem Jeffries đang yêu cầu.
Thông điệp từ GOP: “Bóng đang ở sân Dân chủ”
Thượng nghị sĩ John Thune nhấn mạnh “mọi thứ hoàn toàn phụ thuộc vào Dân chủ”. Theo GOP, Thượng viện có thể bỏ phiếu ngay một dự luật tài trợ “sạch” đã được Hạ viện thông qua và sẽ được Tổng thống ký.
Lập trường của Dân chủ: “Hủy cắt giảm – hạ chi phí – cứu y tế”
Ông Jeffries nói mục tiêu của Dân chủ rất rõ: đảo ngược các cắt giảm y tế và gia hạn các khoản trợ cấp/ tín thuế Obamacare để kiềm phí bảo hiểm. Trong tuyên bố chung trước cuộc họp, hai lãnh đạo Dân chủ khẳng định quyết tâm vừa tránh shutdown, vừa giải quyết “khủng hoảng y tế” do chính sách của GOP gây ra.
Khoảng cách thủ tục: 60 phiếu ở Thượng viện
Dù GOP nắm Nhà Trắng và lưỡng viện, họ vẫn cần ít nhất bảy Thượng nghị sĩ Dân chủ để đạt 60 phiếu theo quy tắc Thượng viện. Dân chủ dự báo sẽ “giữ hàng” và không cấp số phiếu này nếu không có thỏa thuận về ACA.
Thêm một lần bỏ phiếu, “đường thoát” mong manh
Thượng viện họp lại trong ngày thứ Hai với một cơ hội cuối để tránh shutdown. GOP dự tính đưa lại dự luật “clean stopgap” ra bỏ phiếu trước 1/10. Nhiều nguồn từ Dân chủ nói phần lớn thành viên của họ sẽ tiếp tục phản đối. Ông Thune khẳng định “có thể có lối đi”, nhưng yêu cầu Dân chủ “thả con tin” trước — tức là mở cửa chính phủ rồi hãy bàn ACA.
Bối cảnh căng thẳng leo thang nhiều tháng
Theo phía Dân chủ, thế đối đầu tích tụ từ việc GOP cắt Medicaid để bù giảm thuế, điều động binh sĩ liên bang về các đô thị “xanh”, lấn át quyền chi tiêu của Quốc hội, và sử dụng Bộ Tư pháp tấn công đối thủ chính trị như cựu Giám đốc FBI James Comey. Với áp lực từ cử tri cốt lõi, ông Schumer và đồng minh không muốn “ký séc trắng” cho GOP mà không có nhượng bộ lớn về chăm sóc sức khỏe.
Trận chiến thông điệp: ai bị đổ lỗi?
Hai bên đã vào thế đối đầu truyền thông. Dân chủ dự định kéo quân về Washington tối thứ Hai để gia tăng áp lực, trong khi ông Johnson có thể để Hạ viện nghỉ — lập luận rằng “Hạ viện đã làm phần việc của mình”, còn lại là trách nhiệm của ông Schumer. Phía GOP cũng cho rằng trong thời gian shutdown, nhánh hành pháp có thêm quyền tùy nghi, điều mà họ hy vọng sẽ khiến Dân chủ phải cân nhắc.
Bên trong Nhà Trắng: giữ thông điệp “clean bill”
Nhà Trắng cho rằng Dân chủ đang đòi hỏi mơ hồ và quá tầm; họ kiên quyết yêu cầu thông qua một dự luật không ràng buộc. Ông Trump cố định nghĩa yêu sách của Dân chủ theo hướng có lợi cho mình, cáo buộc đối phương muốn tài trợ các ưu tiên gây tranh cãi. Thực tế, Dân chủ nói họ chỉ tập trung đảo ngược cắt giảm và gia hạn hỗ trợ ACA trước mùa ghi danh 1/11.
Ai chịu tác động nếu shutdown xảy ra?
• Công chức liên bang: Hàng trăm nghìn người bị nghỉ không lương hoặc làm việc chưa được trả.
• Cơ quan chủ chốt: IRS, Hệ thống Công viên Quốc gia… bị gián đoạn dịch vụ.
• Kinh tế & tâm lý cử tri: Một đợt đóng cửa kéo dài có thể làm tổn hại tăng trưởng và khoét sâu bất mãn đối với Washington.
Ba kịch bản trong 24 giờ tới
Qua được gói “clean stopgap”: Dân chủ nhượng bộ một phần, chính phủ mở lại tạm thời.
Thỏa hiệp có ACA: Hai bên “đổi hàng” để gia hạn trợ cấp — xác suất thấp nếu GOP giữ cứng.
Đóng cửa chính phủ: Hai bên không nhúc nhích, bước vào một cuộc shutdown “dài và rủi ro” như nhiều trợ lý Quốc hội cảnh báo.
Kết luận
Đây không chỉ là cuộc mặc cả con số, mà là cuộc kiểm tra sức bền quyền lực: GOP cố khóa thông điệp “giữ chính phủ mở, không điều kiện”, còn Dân chủ chọn thời điểm hiếm hoi để đòi nhượng bộ về y tế. Cuộc gặp ở Nhà Trắng sẽ trả lời liệu có “cửa kỹ thuật” nào để hạ nhiệt, hay nước Mỹ bước vào một cơn bão shutdown thật sự.
